Εργατικό ΕΑΜ: Η εργατική τάξη στην πρωτοπορεία της αντίστασης

Του Γιώργου Πετρόπουλου

Στις 16 Ιουλίου του 1941, ελάχιστο χρονικό διάστημα μετά την επιβολή της Χιτλεροφασιστικής κατοχής, ιδρύθηκε στη χώρα μας το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ). Δεκαπέντε μέρες πριν τη δημιουργία του- από 1 έως 3 Ιούλη του 1941- είχε πραγματοποιηθεί η ιστορική 6η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, με την οποία μπήκε τέλος στην οργανωτική παράλυση που είχε επιφέρει στο κόμμα η Μεταξική Δικτατορία και άρχισε η πορεία ανασυγκρότησή του, που υπήρξε ραγδαία και πρωτοφανής αφού το κόμμα της ελληνικής εργατικής τάξης κατάφερε να μπει επικεφαλής, να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει ολόκληρο τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ελληνικού λαού.

Η ίδρυση του Εργατικού ΕΑΜ προηγήθηκε της συγκρότησης του Εθνικού Απελευθερωτικό Μετώπου κι αυτό όχι τυχαία δεδομένου ότι για να έχει στέρεη βάση και επιτυχία ο απελευθερωτικός αγώνας ήταν απαραίτητη προϋπόθεση να προϋπάρξει η ενότητα δράσης της εργατικής τάξης, της μόνης σε κείνες τις συνθήκες τάξης που μπορούσε να σηκώσει- όπως και το έκανε- το βάρος της οργάνωσης της αντίστασης του ελληνικού λαού και να τεθεί επικεφαλής του.

Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η σημασία της ίδρυσης του Εργατικού ΕΑΜ θα πρέπει να μπούμε στο πνεύμα του τρόπου με τον οποίο οργανώθηκε η αντίσταση του λαού. Απόλυτα διαφωτιστικός πάνω σ’ αυτό το ζήτημα είναι ο Δημήτρης Γληνός στην περίφημη μπροσούρα του «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Γράφει[1]: «Πρώτα- πρώτα, λοιπόν, ενότητα στους σκοπούς. Ποιοι μπορεί να είναι σήμερα οι σκοποί ενός Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα:

α) Η καθημερινή πάλη για να μην τσακιστεί ο λαός κάτω από την πείνα, την αρρώστεια και τις υλικές στερήσεις. Όταν αφήσεις το λαό να πεθάνει στους δρόμους, να κουρελιαστεί ψυχικά και σωματικά, και λες έπειτα πως θα κάνεις ‘‘στον κατάλληλο καιρό’’ εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα, είσαι ένας συνειδητός απατεώνας και συνεργάτης του εχθρού. Γιατί είναι το ίδιο σα να λες, πως θα βάλεις ένα κουφάρι να πολεμήσει. Ό εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας λοιπόν, αρχίζει, από την καθημερινή πάλη για το ψωμί, για τα συσσίτια, για τα μεροκάματα, για τα φάρμακα, ενάντια στην εξαθλίωση του λαού και τη λιμοκτονία του.

β) Η καθημερινή αντίσταση, παθητική και ενεργητική, ενάντια στον καταχτητή και στα κοπέλια του. Ο φρονηματισμός του λαού, η καταπολέμηση κάθε συμβιβασμού με τη σκλαβιά.

γ) Η καθημερινή προσπάθεια να παραλύσουν οι δυνάμεις του καταχτητή, να μην εξυπηρετούνται οι πολεμικοί σκοποί του με την εργασία τη δική μας και με τα υλικά τα δικά μας.

δ) Η ενεργητική αντίσταση στη βία, η απάντηση στη βία με τη βία, ο ένοπλος αγώνας και ή τελική ένοπλη εξέγερση».

Στην ίδια μπροσούρα ο Γληνός δίνει και το πλαίσιο της μαζικής πάλης της εργατικής τάξης σημειώνοντας[2]: «Η ενιαία λοιπόν αυτή οργάνωση του αγώνα θα προσαρμοστεί στα διάφορα επίπεδα τής ζωής και τους σκοπούς του αγώνα. Και γι’ αυτό θα είναι ταυτόχρονα και ενιαία και πολύμορφη. Θα είναι πρώτα- πρώτα οργάνωση επαγγελματική και σαν τέτοια θα οργανώνει και θα διεξάγει τούς αγώνες πάνω στο επαγγελματικό επίπεδο. Όλα τα εργατικά σωματεία ενωμένα γύρω από τους σκοπούς του αγώνα, την καθημερινή πάλη για το ψωμί, για τα μεροκάματα, για τα συσσίτια, για φάρμακα, για περίθαλψη, θα συγκεντρωθούνε στο Εθνικό Εργατικό ’Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ), που με την επιτροπή του διευθύνει τους αγώνες, τις στάσεις εργασίας, τις απεργίες κτλ. Όλοι, λοιπόν, οι εργάτες με τα συνδικάτα τους, οι υπάλληλοι με τα σωματεία τους, ενωμένοι γύρω από το Ε.Ε.Α.Μ. θα κινηθούνε για να διεκδικήσουνε τα δικαιώματά τους».

Το Εργατικό ΕΑΜ συγκροτήθηκε από τρείς παρατάξεις του συνδικαλιστικού κινήματος. Την Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΕΓΣΕΕ) που βρισκόταν κάτω από την επιρροή του ΚΚΕ, την Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ) που ακολουθούσε ρεφορμιστική γραμμή και τα επίσης ρεφορμιστικά Ανεξάρτητα Συνδικάτα που είχαν αποσπαστεί από την ΓΣΕΕ (Τα ανεξάρτητα συνδικάτα προσχώρησαν στο ΕΕΑΜ λίγο μετά την ίδρυση του, το Σεπτέμβρη του 1941). Το Ιδρυτικό του ΕΕΑΜ υπέγραψαν εκ μέρους της ΕΓΣΕΕ ο Κώστας Λαζαρίδης[3], εκ μέρους της ΓΣΕΕ ο Γιάννης Καλομοίρης και εκ μέρους των Ανεξάρτητων Συνδικάτων ο Δ. Στρατής. Γενικός Γραμματέας του ΕΕΑΜ εκλέχτηκε ο Κ. Λαζαρίδης.

Ας δούμε όμως πως το ίδιο το Εργατικό ΕΑΜ όριζε τον εαυτό του.

Σκοποί του ΕΕΑΜ

Οι βασικοί σκοποί του ΕΕΑΜ, όπως αναγράφτηκαν στο ιδρυτικό του ήταν:

«1. Να οργανώση την πάλη της εργατικής τάξεως για τις καθημερινές οικονομικές διεκδικήσεις.

2. Να υπερασπισθή τα κεκτημένα συνδικαλιστικά δικαιώματα της εργατικής τάξης.

3. Να παλαίψει ενάντια στη συστηματική ληστεία του τόπου μας, που γίνεται από τις δυνάμεις κατοχής.

4. Να εργασθή για τη συννενόηση όλων των αριστερών δυνάμεων της χώρας (κομμουνιστών, σοσιαλιστών, αριστερών δημοκρατικών) σε ένα συνασπισμό της Αριστεράς που ύστερα από το διώξιμο των κατακτητών θα διεκδικήση την πλειοψηφία του ελληνικόύ λαού και τη διακυβέρνηση της χώρας με βάση ένα κοινό πρόγραμμα.

5. Να παλαίψει ενάντια στην αισχροκέρδια και τη μαύρη αγορά.

6. Να εργασθή για τη συγκρότηση του ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ από όλα τα κόμματα και τις κάθε είδους οργανώσεις που θέλουν να παλαίψουν για το διώξιμο του ξένου κατακτητή και την απελευθέρωση της χώρας μας από τον ξένο ζυγό.

7. Να συντονίση την απελευθερωτική πάλη της εργατικής τάξεως καθώς και την πάλη για τις καθημερινές διεκδικήσεις, με την πάλη που διεξάγουν ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα οι εργατικές οργανώσεις της ΕΣΣΔ, της Αγγλίας, της Αμερικής και της Κίνας καθώς και οι εργατικές οργανώσεις των υποδουλωμένων στον Άξονα χωρών και ιδιαίτερα των αδελφών βαλκανικών λαών»[4].

Αναμφίβολα το ιδρυτικό ντοκουμέντο του Εργατικού ΕΑΜ είναι ένα πολύ σπουδαίο κείμενο όπου διατυπώνεται ένα πλατύ πρόγραμμα για την ενωμένη πάλη της εργατικής τάξης της Ελλάδας τόσο για τα άμεσα καθημερινά προβλήματα επιβίωσης της όσο και για το κύριο ζήτημα της εποχής, την πάλη ενάντια στην φασιστική κατοχή, για την απαλλαγή της χώρας από τον ξένο ζυγό. Ιδιαίτερη αίσθηση, προκαλεί το γεγονός ότι το ντοκουμέντο αυτό διαπνέεται από την βαθιά διεθνιστική αλληλεγγύη της Ελληνικής εργατικής τάξης προς τα ταξικά αδέλφια της των άλλων χωρών. Κι είναι αυτό μέγιστη απόδειξη ότι ο προλεταριακός διεθνισμός αποτελεί αναντικατάστατο όπλο των εργατών στην κάθε μορφή πάλης που διεξάγουν.

Τεράστια προσφορά στον αγώνα του Λαού

Για την προσφορά του Εργατικού ΕΑΜ στον αγώνα του λαού την περίοδο της κατοχής, τόσο για θέματα καθημερινής επιβίωσης όσο και για την απελευθέρωση της χώρας πολλά θα μπορούσαν να γραφούν. Στα πλαίσια όμως αυτού του σύντομου σημειώματος θα αρκεστούμε να θυμίσουμε όσα σχετικά έγραψε ο κομμουνιστής συνδικαλιστής ηγέτης Κ. Θέος που υπήρξε και ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης αυτής (εκπρόσωπος της Ενωτικής ΓΣΕΕ στις γραμμές της μετά τον ηρωικό θάνατο του Κ. Λαζαρίδη).

«Κάτω απ’ τις σημαίες του Εργατικού ΕΑΜ (ΕΕΑΜ)- έγραφε ο Κ. Θέος- συσπειρώθηκε το σύνολο των εργατών, εργατριών και υπαλλήλων της χώρας εχτός απ’ τους ελάχιστους προδότες που δεν ξεπερνούν σ’ όλη την Ελλάδα τις 2- 3 εκατοντάδες και που ήταν διορισμένοι στα ανώτερα διοικητικά όργανα της συνδικαλιστικής οργανωτικής κλίμακας. Για κάθε συνδικάτο συγκροτείται η ιδιαίτερη επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ που αντιστοιχούσε στη διοίκηση του συνδικάτου και που είχε οργανωμένα μέλη του σε ομάδες, στον τόπο δουλειάς τα εργαζόμενα και στις συνοικίες τα άνεργα.

Οι επιτροπές του Εργατικού ΕΑΜ όλων των συνδικάτων μιας περιοχής ενώνονται στην επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ της περιοχής, που αντιστοιχούσε στην Διοίκηση της Επαρχιακής Ένωσης των συνδικάτων. Και η Κεντρική Επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ συνένωνε και καθοδηγούσε όλες τις περιφερειακές επιτροπές του Εργατικού ΕΑΜ και αντιστοιχούσε με τη Διοίκηση της ΓΣΕΕ.

Αυτή η οργανωτική στρουχτούρα δεν ξεφύτρωσε από τη μια μέρα στην άλλη. Δημιουργήθηκε και σφυρηλατήθηκε μέσα στους καθημερινούς αγώνες που διεξήγαγε η εργατική τάξη κάτω από τη σημαία του Εργατικού ΕΑΜ. Το Εργατικό ΕΑΜ αποτέλεσε το θεμέλιο λίθο και το πρωτοπόρο τμήμα του ΕΑΜ κάτω απ’ τη σημαία του οποίου συσπειρώθηκε ολόκληρος ο Ελληνικός λαός και επολέμησε για τη λευτεριά, την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία. Το Εργατικό ΕΑΜ άνοιξε πρώτο το δρόμο της πάλης του λαού με τις απεργίες που άρχισε απ’ τις αρχές του 1942- στην αρχή για ψωμί και μεροκάματα- για να πάρουν απ’ τις αρχές του 1943 θυελλώδη χαρακτήρα γενικών απεργιών και διαδηλώσεων με εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτών ενάντια στην επιστράτευση, στην τρομοκρατία και στην κατοχή.

Με τους αγώνες αυτούς που οργάνωσε και καθοδήγησε το εργατικό ΕΑΜ η εργατική τάξη της Ελλάδας εσημείωσε μοναδικούς στην υπόδουλη Ευρώπη θριάμβους. Μόνη η Ελλάδα απ’ όλες τις υπόδουλες χώρες της Ευρώπης πέτυχε με τους αγώνες του λαού της- στους οποίους πρωτοπόρος μαχητής ήταν το εργατικό ΕΑΜ- να εξαναγκάσει το Χίτλερ να ανακαλέσει το διάταγμα της επιστράτευσης που είχε δημοσιευθεί στις 30 Ιανουαρίου 1943. Άφθονο έδωσε το αίμα της η εργατική τάξη στους αγώνες αυτούς. Και πρώτοι στις θυσίες τα στελέχη του Εργατικού ΕΑΜ…»[5]

 

Με την απελευθέρωση της χώρας από το χιτλερικό ζυγό το Εργατικό ΕΑΜ αυτοδίκαια ανέλαβε τα καθήκοντα της προσωρινής διοίκησης της ΓΣΕΕ και με απόφασή του δεσμεύτηκε μέσα σε διάστημα 6 μηνών να προχωρήσει στην σύγκλιση του 8ου Συνεδρίου της Γενικής Συνομοσπονδίας για την εκλογή τακτικής διοίκησης. Προκηρύχθηκαν δε εκλογές διοικήσεων σε όλα τα συνδικάτα και άρχισε μια πραγματική κοσμογονία για την αναγέννηση του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος της χώρας. Η πορεία όμως αυτής ανακόπηκε με την ανοικτή επέμβαση των Άγγλων το Δεκέμβρη του ’44 στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας και την επιβολή της νέας κατοχής.

---

[1] Δημήτρη Γληνού: «Τι Είναι και τις θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο», Εκδόσεις Ρήγας, Αθήνα 1944, σελ. 39- 40

[2] Στο ίδιο, σελ. 52- 53

[3] Συνδικαλιστικό στέλεχος του ΚΚΕ και μέλος της ΚΕ του. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 13 Μάρτη του 1943.

[4] «Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, τόμος Α’, σελ. 174

[5] Κ. Θέου: «Τα Ελληνικά Συνδικάτα στην πάλη ενάντια στο Φασισμό και για την ανεξαρτησία τους», Αθήνα, Μάρτιος 1947, Έκδοση “Εργατικής”, σελ. 13- 14.

http://seisaxthia.wordpress.com/2014/07/17/