Αξιολόγηση στο δημόσιο ή The hunger games αλά ελληνικά

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Στην κινηματογραφική ταινία The hunger games, που φέτος κυκλοφόρησε το τρίτο σίκουελ, ένα καθεστώς που διαιωνίζεται μέσω του τρόμου και της καταστολής επιβάλλει κάθε χρόνο έναν αγώνα εξόντωσης, παιχνίδι πείνας, μεταξύ 12 αγοριών και 12 κοριτσιών με έπαθλο την επιβίωση. Ζωντανοί μέχρι το τέλος θα μείνουν 2. Η ελληνική του εκδοχή δεν εξελίσσεται σε κάποιο απόμακρο μέλλον όπως η τριλογία που έγραψε η Σούζαν Κόλινς κι έγινε τεράστια εμπορική επιτυχία διδάσκοντας με τον μεγαλύτερο ρεαλισμό τι σημαίνει ανταγωνισμός μέχρι τελικής πτώσης, αλλά στο δυστοπικό μας παρών. Εδώ, η αξιολόγηση που επιβάλλει ο νόμος 4250/2014 δίνει το έναυσμα για έναν «αγώνα πείνας» μέχρι εξοντώσεως μεταξύ εκατοντάδων χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων. Η Ελλάδα πειραματόζωο, με εκατοντάδες χιλιάδες συμμετέχοντες, ξεπέρασε και την πιο αρρωστημένη φαντασία του Χόλιγουντ…

Η αλήθεια είναι ότι ο όρος αξιολόγηση δεν γεννάει αρνητικούς συνειρμούς, με το πρώτο τουλάχιστον άκουσμα, αντίθετα πχ με ό,τι ισχύει για τον όρο απόλυση ή κλείσιμο σχολείου. Τι συμβαίνει όμως όταν η αξιολόγηση δεν αποτελεί μηχανισμό διάγνωσης των αδυναμιών και υστερήσεων ή βελτίωσης της αποτελεσματικότητας ενός οργανισμού, αλλά την άλλη όψη των απολύσεων και του λουκέτου σε σχολεία; Ό,τι ακριβώς δηλαδή συμβαίνει και σήμερα…

Ο νόμος 4250 του Κ. Μητσοτάκη, με τον οποίο προωθείται η αξιολόγηση στο δημόσιο, δεν μπορεί να …αξιολογηθεί ανεξάρτητα από τα σχέδια κυβέρνησης και δανειστών για τον δημόσιο τομέα και τις αλλαγές που δρομολογούν με βασικό χαρακτηριστικό τις μαζικές απολύσεις. Σε ένα δημόσιο τομέα μάλιστα που απασχολεί σημαντικά λιγότερο προσωπικό σε σχέση με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ. Όπως αναφέρεται σε πρόσφατη έκθεση του οργανισμού (Government at a glance, 2013) στον στενό δημόσιο τομέα στην Ελλάδα απασχολείται το 7,9% του εργατικού δυναμικού, όταν ο μέσος όρος για τα κράτη μέλη του είναι  σχεδόν διπλάσιος: 14,07%. Στόχος των απολύσεων είναι η μείωση των δημοσίων δαπανών, έτσι ώστε να μην διαταραχθεί η έγκαιρη αποπληρωμή των τοκοχρεολυσίων στους πιστωτές. Σε αυτό τον βωμό το 2013 έγιναν 3.600 απολύσεις και για το 2014 και 2015 είχαν αρχικά προγραμματιστεί 15.000, ενώ τώρα η Τρόικα πιέζει για 6.500 απολύσεις επιπλέον. Σε μία εβδομάδα δε, πολύ πιθανά, όταν οι φορολογικές αρχές θα έρθουν αντιμέτωπες με την απροθυμία χιλιάδων πολιτών να υποβάλουν φορολογική δήλωση λόγω οικονομικής αδυναμίας, να αποφασίσουν μερικές ακόμη χιλιάδες απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων.

Δεξαμενή απολύσεων

Η προσπάθεια κυβέρνησης και Τρόικας να χρησιμοποιήσουν την αξιολόγηση για να διευκολύνουν τις απολύσεις αποκαλύπτεται με τις διαβαθμίσεις που επιβάλλει ο επίμαχος νόμος στο άρθρο 20. Αναφέρεται λοιπόν ότι την ανώτερη βαθμολογία 9-10 μπορεί να την κερδίσει ένα ποσοστό που δεν θα υπερβαίνει το 25%, την επόμενη 7-8 ένα ποσοστό έως και 60% και την χειρότερη, 1-6, ένα ποσοστό 15%. Προφανώς, ο συγκεκριμένος διαχωρισμός είναι βασίλειο της αυθαιρεσίας, της προχειρότητας και της κουτοπονηριάς. Γιατί πχ. να συγκαταλέγεται ο 1 στους 4 στους «άριστους» κι όχι ο 1 στους 10 ή γιατί οι «ανίκανοι» κατά τον Μητσοτάκη να είναι 15% κι όχι 10% ή 30%; Το μεγαλύτερο σκάνδαλο ωστόσο δεν είναι το ποσοστό των υπαλλήλων που περιλαμβάνονται σε κάθε διαβάθμιση, αλλά οι ίδιες οι διαβαθμίσεις. Το σκάνδαλο έγκειται στην «συγκριτική αξιολόγηση» των δημοσίων υπαλλήλων, που στο υπόβαθρό της έχει ως δεδομένο ότι «οι δημόσιοι υπάλληλοι στην Ελλάδα είναι πολλοί» και άλλες τέτοιες νεοφιλελεύθερες κοινοτοπίες που διαψεύδονται συστηματικά από οργανισμούς στους οποίους πίνουν νερό όταν οι έρευνές τους χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν εγκυρότητα στην αντιλαϊκή πολιτική.

Το ζητούμενο επομένως από την αξιολόγηση είναι να δημιουργήσει μια σταθερή δεξαμενή δημοσίων υπαλλήλων προς απόλυση. Επίσης η αποφυγή του πολιτικού κόστους των μαζικών απολύσεων δημοσίων υπαλλήλων. ΝΔ και ΠΑΣΟΚ επειδή δεν θέλουν να αποκαλυφθεί η σκοτεινή όψη του πρωτογενούς πλεονάσματος και του «success story», το γεγονός δηλαδή ότι ακόμη κι αυτή η νόθα βελτίωση στην εικόνα των δημόσιων οικονομικών οφείλεται στην διάλυση του δημόσιου τομέα και δη των κοινωνικών του υπηρεσιών, δημιουργούν έναν μηχανισμό εκ πρώτης όψεως αντικειμενικό, που θα σηκώσει το βάρος των απολύσεων. Έτσι η πολιτική τους απόφαση να συρρικνωθεί ο δημόσιος τομέας σε επίπεδα που συναντώνται μόνο στην Αφρική θα κρυφθεί πίσω από το επιχείρημα πως οι απολυόμενοι είναι ανίκανοι. Άρα δικαίως απολύονται, θα είναι ο αυτόματος συνειρμός.

Σκυλίσιος ανταγωνισμός

Με την αξιολόγηση η κυβέρνηση επίσης χαϊδεύει τα αφτιά της κοινωνίας, ερεθίζοντας τα πιο ποταπά αντανακλαστικά της. Έτσι συγκαλύπτει και δημιουργεί συμμάχους στην καταστρεπτική πολιτική της. Με την αξιολόγηση των δασκάλων και των καθηγητών για παράδειγμα, πολύ εύκολα η πέτρα του αναθέματος για τα χάλια της παιδείας δεν ρίχνεται στην κάθετη πτώση των δαπανών, που από το 2009 ως το 2013 μειώθηκαν κατά 33%, ενώ μέχρι το 2016 προβλέπεται να έχουν μειωθεί κατά 47%, ούτε στην αύξηση των ωρών διδασκαλίας των καθηγητών που ψηφίστηκε το 2013, σε νόμο που αφορούσε την επικαιροποίηση του Μεσοπρόθεσμου 2013-2016 κι ως ζητούμενο είχε την εξοικονόμηση 41,2 εκ. ευρώ το 2013 και 61,8 εκ. ευρώ το 2014, μέσω της αποφυγής πρόσληψης αναπληρωτών. Για τα χάλια της παιδείας με την αξιολόγηση θα φταίνε οι «οκνηροί καθηγητές», που δεν θα έχουν μόνο να διαχειριστούν την έλλειψη κονδυλίων που σημαίνει πολυπληθή τμήματα και χειρότερες συνθήκες εκπαίδευσης και εργασίας, ούτε την δική τους εξαθλίωση, λόγω της συνεχούς μείωσης των μισθών τους. Θα μετατρέπονται σε αποδιοπομπαίους τράγους μιας πολιτικής που δεν δημιουργεί διχόνοια μόνο μεταξύ των εργαζομένων, τροφοδοτώντας έναν αγώνα δρόμου για να ενταχθεί ο διπλανός στο 15% κι όχι ο ίδιος, αλλά επίσης καλλιεργεί τον σκυλίσιο ανταγωνισμό μεταξύ της κοινωνίας και των δημοσίων υπαλλήλων, στον βαθμό που οι γονείς των μαθητών στα σχολεία και οι ασθενείς στα νοσοκομεία θα επιδίδονται σε κυνήγι μαγισσών για να εντοπίσουν τον φταίχτη στο 15% των υπαλλήλων που κρίνονται ως ανεπαρκείς στο πλαίσιο της δρομολογούμενης αξιολόγησης. Έτσι οι μειώσεις των δαπανών για την υγεία και την παιδεία θα μπορούν να συνεχίζονται επ’ άπειρο…

Η αξιολόγηση δεν εξυπηρετεί μόνο τις απολύσεις μέσω της δημιουργίας λίστας ανεπιθυμήτων και τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργαζομένων. Αποτελεί επίσης πλήγμα στον συνδικαλισμό και μέσο εδραίωσης της διευθυντικής αυθαιρεσίας. Ποιος εργαζόμενος θα απεργήσει ή θα ορθώσει το ανάστημά του απέναντι στον προϊστάμενό του αν ξέρει πως από την δική του άποψη εξαρτάται η δουλειά του; Σε αυτό το πλαίσιο, η αξιολόγηση, σε μια πλήρη αντιστροφή της πραγματικότητας, θα ενισχύσει την ευνοιοκρατία, την αναξιοκρατία, το γλείψιμο των προϊσταμένων και την αναζήτηση «πολιτικών μέσων». Από τη στιγμή που λείπει μια αξιολόγηση ως προς κοινά αποδεκτούς στόχους στο πλαίσιο μιας οργανωτικής μονάδας κι η ουσία περιορίζεται στην προσπάθεια να αποφευχθεί η ένταξη στο 15%, το ζητούμενο δεν θα είναι η προσωπική βελτίωση ή ο εντοπισμός των αδυναμιών, αλλά ο ένας δημόσιος υπάλληλος να φαίνεται καλύτερος απ’ τον άλλον για να αποφύγει την πείνα…

Κλείσιμο σχολείων

Ξεχωριστή σημασία έχουν κι οι οργανωτικές αλλαγές στο δημόσιο που θα προκριθούν με βάση την αξιολόγηση, αν φυσικά υλοποιηθεί, κάτι που με τα μέχρι σήμερα δεδομένα ευτυχώς δεν φαίνεται και πολύ πιθανό. Κυβέρνηση και Τρόικα μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιήσουν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης για να κλείσουν υπηρεσίες του δημοσίου ή να επιβάλλουν συγχωνεύσεις, όπως άλλωστε προβλέπεται και στο σχετικό νόμο, επικαλούμενες τα απογοητευτικά αποτελέσματα της αξιολόγησης. Για παράδειγμα, κακά αποτελέσματα σε ένα σχολείο μπορούν να οδηγήσουν στην συγχώνευσή του με ένα άλλο κι όχι φυσικά στην ανάγκη στοχοπροσηλωμένων σεμιναρίων ή άλλων παρεμβάσεων για την άνοδο του επιπέδου.

Το ευχάριστο μέχρι στιγμής είναι πως το βαθιά οπισθοδρομικό σχέδιο της συγκυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ έχει προκαλέσει ένα ανέλπιστο κύμα αντιδράσεων. Ξεχωρίζουμε: Την Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής που από την πρώτη στιγμή διατύπωσε σοβαρές ενστάσεις για την συνταγματικότητα του νόμου. Την Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων που, μετά την άρνηση δεκάδων δήμων, ανακοίνωσε και την δική της άρνηση να υλοποιήσει την αξιολόγηση στους δήμους. Την μαζική άρνηση διευθυντών σχολικών μονάδων να παρακολουθήσουν σεμινάρια αξιολόγησης που οργάνωσε το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, με αποτέλεσμα να μείνει στον αέρα η διαδικασία συμπλήρωσης του σχετικού ερωτηματολογίου. Το υπόμνημα που κατέθεσε στο υπουργείο το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης τονίζοντας ότι η αξιολόγηση μπορεί να οδηγήσει «σε απορρύθμιση την λειτουργία της δημόσιας διοίκησης». Τέλος, την αντίδραση ομοσπονδιών εργαζομένων του δημόσιου τομέα που είναι όχι μόνο μαζικές αλλά επιπλέον χαίρουν κι εκτίμησης στην κοινωνία, λόγω της προτεραιότητας που έχουν δώσει στην πάλη κατά των μνημονίων και της λιτότητας τα τελευταία χρόνια: ΟΛΜΕ, ΔΟΕ, ΠΟΕ-ΟΤΑ, κ.λπ.

 (Επίκαιρα 10-16/7/2013)

http://leonidasvatikiotis.wordpress.com/