Διεθνές συνέδριο για την συντακτική εξουσία!

Τις ιδιότητες της καταλανής Τερέσα Φορκάδες δεν τις συναντάς πολύ συχνά, τουλάχιστον μαζί: Μοναχή και γιατρός, με σημαντική αρθρογραφία στην φεμινιστική θεολογία και σε θέματα δημόσιας υγείας (επικρίνοντας σφοδρά την φαρμακευτική βιομηχανία) το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει εισέλθει στην πολιτική δράση διεκδικώντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην προώθηση του αιτήματος της συντακτικής εξουσίας. Θέμα που στον ισπανόφωνο, μετα-νεοφιλελεύθερο κόσμο έχει αναδειχθεί σε αιτία οξύτατων πολιτικών και θεωρητικών αντιπαραθέσεων.

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ: ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗΣ

Η συντακτική εξουσία μπορεί να περιγραφεί ως «η δύναμη εκείνη που είναι σε θέση να συντάσσει κράτη, να μεταβάλλει την μορφή τους και να εγκαθιδρύει ή να μεταβάλλει πολιτεύματα. Έργο της είναι είτε η σύνταξη ενός νέου κράτους ή η αλλαγή της μορφής του είτε η μεταβολή ενός πολιτεύματος είτε ακόμη γενικότερα η εγκαθίδρυση μιας νέας συνταγματικής τάξης διαρρηγνύοντας την τυπική συνέχεια με την παλαιά» (Αντώνης Μανιτάκης, Τι είναι σύνταγμα, εκδ. Σαββάλας, 2007). Το αίτημα της συντακτικής εξουσίας στην Καταλονία, και σε μικρότερο βαθμό στην υπόλοιπη Ισπανία, αποτελεί θέμα δημόσιας και έντονης συζήτησης διαπερνώντας όλο το πολιτικό φάσμα: από την πιο βαθιά συντήρηση μέχρι την αντικαπιταλιστική Αριστερά.

Για την προαγωγή του αιτήματος της συντακτικής εξουσίας, διοργανώθηκε στην Βαρκελώνη το Σαββατοκύριακο 19 και 20 Ιουλίου διεθνές συνέδριο, με καλεσμένους επιστήμονες και κοινωνικούς αγωνιστές από Ισημερινό, Χιλή, ΗΠΑ, Ισλανδία, Γαλλία, Τουρκία, Τυνησία, Ελλάδα και άλλες χώρες (Εδώ το πρόγραμμα του συνεδρίου). Περιττό να ειπωθεί ότι το αίτημα της συντακτικής εξουσίας δεν τίθεται το ίδιο επιτακτικά σε όλες τις χώρες όπως στην Ισπανία που το σύνταγμα του 1978 ήταν εν πολλοίς προϊόν συμβιβασμού και όχι ρήξης με τον Φρανκισμό. Αντίθετα για παράδειγμα με ό,τι συνέβη στην Πορτογαλία όπου το Σύνταγμα του 1976 είναι γνήσιο παιδί της Επανάστασης των Γαρυφάλλων και γράφτηκε υπό τους ήχους του Grandola Vila Morena, που τραγούδαγαν οι επαναστάτες. Παράδοση που επιβιώνει ακόμη και σήμερα στις αλλεπάλληλες αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου με τις οποίες χαρακτηρίζει αντισυνταγματικά τα μέτρα λιτότητας της πορτογαλικής κυβέρνησης.

Στα βήματα της Βενεζουέλας

Η ίδια η έκκληση για το διεθνές συνέδριο (5ο στη σειρά) που υπέγραφε η Τερέσα Φορκάδες δεν έμενε μόνο στο αίτημα της συντακτικής εξουσίας, αλλά αναφερόταν και στο περιεχόμενο που θα έχει η επαγγελλόμενη νέα συνταγματική τάξη. Μεταξύ πολλών άλλων ιδιαίτερα ριζοσπαστικών μέτρων πρόβαλε για παράδειγμα την μείωση των ωρών εργασίας, την απαγόρευση των απολύσεων, την έξοδο από το ΝΑΤΟ, κ.α. Στην εισαγωγική ομιλία της η Τερέσα Φορκάδες δεν έκρυψε και την επιρροή που άσκησαν στην διαμόρφωση του συγκεκριμένου αιτήματος οι παρόμοιες διαδικασίες που τέθηκαν σε κίνηση στην Λατινική Αμερική. «Η λαϊκή κυριαρχία ήδη αναγνωρίζεται από τα πρώτα συντάγματα αλλά έπρεπε να περιμένουμε μέχρι τον 21ο αιώνα για να δούμε να αναγνωρίζεται σε ορισμένα συντάγματα το δικαίωμα του λαού να καλεί σε συντακτική συνέλευση χωρίς να πρέπει να περιμένει το “τυπωθήτω” της κυβέρνησης, της βουλής ή του δήμου. Στο σύνταγμα της Βενεζουέλας του 1999 η συμφωνία του 15% των εκλογέων είναι αρκετή για να συγκληθεί Συντακτική Συνέλευση, με το σύνταγμα του Ισημερινού το 2008 αρκεί ένα 12%, με το σύνταγμα της Βολιβίας του 2009 αρκεί το 20%». Για να ξεπεραστεί το σημερινό αδιέξοδο όπου το σύνταγμα στην πράξη αποκλείει την συντακτική εξουσία η Τερέσα Φορκάδες καλεί στην δημιουργία ενός ψηφοδελτίου για τις επόμενες εκλογές, στο οποίο η ίδια δεν θα συμμετέχει όπως έχει ξεκαθαρίσει, και ως κεντρική του αίτημα θα έχει «μια συντακτική συνέλευση που θα καθορίσει το νέο κράτος και το κοινωνικοπολιτικό οργανωτικό μοντέλο που θέλουμε».

inscripcio

Η σημαντική επιρροή που ανέκαθεν ασκούσαν στην Ισπανία οι ιδέες που ανθούσαν στην Λατινική Αμερική είναι μία από τις αιτίες που το αίτημα της συντακτικής εξουσίας και συνέλευσης βρίσκεται στην καρδιά των πολιτικών αντιπαραθέσεων στην μεγαλύτερη χώρα της Ιβηρικής. Δεν είναι όμως η σημαντικότερη. Ειδικότερα μεταξύ των 7,5 εκ. Καταλανών, η συζήτηση κερδίζει έδαφος γιατί συνοδεύει τις διαδικασίες ανεξαρτητοποίησης από την Ισπανία που είναι σε εξέλιξη. Η απόφαση της κυβέρνησης του δεξιού πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι να χαρακτηρίσει αντισυνταγματικό το δημοψήφισμα που έχει προκηρυχθεί για τις 9 Νοεμβρίου στην πλούσια Καταλονία με θέμα την ανεξαρτητοποίηση, όπως εύκολα μπορούσε να προβλεφθεί, το έκανε ακόμη πιο δημοφιλές ωθώντας το ποσοστό εκείνων που τάσσονται με την απόσχιση ακόμη και στο 80%. Σε τέτοιο πολιτικό περιβάλλον συνεχών ζυμώσεων βρίσκουν εύκολα γόνιμο έδαφος να ανθίσουν και να γίνουν ευρέως αποδεκτές ακόμη και ριζοσπαστικές ιδέες.

Αντίδοτο στην πολιτική κρίση

Στην υπόλοιπη Ισπανία, και την Καταλονία φυσικά, το αίτημα της συντακτικής εξουσίας εμφανίζεται ως μια πραγματική εναλλακτική πρόταση απέναντι στην προϊούσα κρίση του πολιτικού συστήματος. Πλευρά αυτής της κρίσης είναι τα οικονομικά σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν για τον βασιλιά Χουάν Κάρλος και οδήγησαν στην παραίτησή του από τον θρόνο και στην στέψη του πρίγκηπα Φιλίππου. Το ίδιο απαξιωμένα όμως είναι και τα δύο κόμματα που μονοπώλησαν τις μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις της Ισπανίας κι εσχάτως εφάρμοσαν όλα τα μέτρα λιτότητας – διαδικασία που έχει πολλές ομοιότητες με ό,τι συμβαίνει και στην Ελλάδα. Έτσι, στις πρόσφατες ευρωβουλευτικές εκλογές το τίμημα που κατέβαλε το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα ήταν να κερδίσει 16 έδρες (8 έδρες λιγότερες από το 2009) και το Σοσιαλιστικό 14 έδρες (9 λιγότερες). Μεγάλοι κερδισμένοι ήταν τα κόμματα της Αριστεράς με το νεο-εμφανισθέν κόμμα Podemos (Μπορούμε) να κερδίζει 5 έδρες, η Ενωμένη Αριστερά 6 (από 2) και η Ένωση Προόδου και Δημοκρατίας 4 έδρες (από 1) που λίγο ή πολύ στηρίζουν το αίτημα της συντακτικής εξουσίας. Για πρώτη φορά ωστόσο το αίτημα των συντακτικών συνελεύσεων συναντάται στο κίνημα των Πλατειών, 15Μ όπως ονομάστηκε στην Ισπανία, παρότι σε λιγότερο επεξεργασμένη μορφή. Καθόλου τυχαία κι η αναφορά πολλών συνέδρων στο κίνημα. Ανέφερε χαρακτηριστικά ο δικαστής και καθηγητής Ποινικού Δικαίου, Σαντιάγκο Βιδάλ υ Μαρσάλ: «Οι αγορές, αυτή η ιδιόμορφη οντότητα που κρέμεται σαν δαμόκλεια σπάθη πάνω από τα κεφάλια μας ποτέ δεν μπορεί να αποτελέσει τον ενδιάμεσο ρυθμιστή για την αποτελεσματικότητα των δικαιωμάτων μας, παρότι η πλειοψηφία των πολιτών έχουν επιλέξει να ζουν στο καπιταλιστικό σύστημα. Ευτυχώς, μεταξύ ενός  φιλελεύθερου συστήματος με κοινωνική συμμαχία και του κερδοσκοπικού καπιταλιστικού συστήματος υπάρχει ένα μεγάλο περιθώριο ελιγμών που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για το κοινό καλό. Για να φτάσουμε σε αυτό το στόχο, είναι σημαντική η μαζική συμμετοχή των κοινωνικών κινημάτων».

Κριτική σε ΕΕ

Το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από το κίνημα των Indignados μέχρι τώρα το αίτημα των συντακτικών συνελεύσεων απέκτησε βάθος, αναζητήθηκαν διεθνείς συμμαχίες, ενώ οξύνθηκε κι η κριτική κατά της ΕΕ. Η Τερέσα Φορκάδες για παράδειγμα στην εναρκτήρια ομιλία της στις 19 Ιουλίου χαρακτήρισε την Συνθήκη της Λισαβόνας, που αντικατέστησε το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα ως «καθαρά νεο-φιλελεύθερο σύνταγμα, αντίθετο στα συμφέροντα των περισσότερων Ευρωπαίων». Ο Καταλανός καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Χεράρδο Πισαρέλιο, ανέφερε στο ίδιος μήκος κύματος:  «Πολλοί είδαν την ισπανική ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση σαν μία έξοδο από την μακρά νύχτα του Φρανκισμού. Αλλά μαζί με τα Ταμεία Συνοχής ήρθε η αποβιομηχάνιση, η καταστροφή της μικρής γεωργίας και η μετατροπή της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων, των υπηρεσιών και των αγαθών σε θεμελιώδες δικαίωμα. Η επικύρωση της Συνθήκης του Μάαστριχτ και η ένταξη στο ευρώ έδωσαν το τελικό χτύπημα. Παρά το αίτημα ορισμένων πολιτικών, κοινωνικών και συνδικαλιστικών κινημάτων δε στάθηκε δυνατό να συμφωνηθεί μια διαδικασία όπως αυτή που επέτρεψε στον λαό της Δανίας να απορρίψει το νομισματικό ζουρλομανδύα ο οποίος τελικά επιβλήθηκε. (Στη Δανία, μια χώρα υψηλά κοινωνικά επιτεύγματα όσοι επέκριναν την Συνθήκη του Μάαστριχτ κέρδισαν με 50,7% έναντι 49,3%. Οι Νορβηγοί ευθέως αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στην Ένωση)».

Για τον ίδιο, «μια τυπική συνταγματική διαδικασία, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να ερμηνευτεί σαν ένας μαγικός μηχανισμός, ικανός να αλλάξει την την πραγματικότητα σε μια νύχτα. Ένα γραπτό νέο σύνταγμα, επιπλέον μπορεί να σημάνει αλλαγή στους κανόνες του παιχνιδιού, αλλά αυτό δεν σημαίνει μιαν αυτόματη αλλαγή στο ίδιο το παιχνίδι δηλαδή στις υλικές σχέσεις εξουσίας ή στις ζωές των ανθρώπων. Για να αποφύγουμε η καταπιεστική και γραφειοκρατική αδράνεια να επιβληθεί για λόγους κρατικού συμφέροντος και για να κάνουμε τις αλλαγές διαρκείς, πολύ περισσότερο από ένα νέο σύνταγμα χρειαζόμαστε: διαφορετικούς νόμους, διαφορετική κυβέρνηση, διαφορετικούς τρόπους επιλογής δικαστών, την συνεχή γέννηση λαϊκών αντι-εξουσιών και την προβολή συνεργατικών, μετα-καπιταλιστικών μορφών, κατανάλωσης, παραγωγής, διανομής και διοίκησης των δημόσιων και κοινών αγαθών».

(Επίκαιρα 31/7-6/8/2014)

Πηγή:http://leonidasvatikiotis.wordpress.com/