Συνεχίζοντας τη συζήτηση για το πολιτικό και κοινωνικό μέτωπο που χρειάζεται η Ελλάδα, τις επόμενες εβδομάδες θα αναρτηθούν κείμενα από ανθρώπους που έχουν γνώση και συμμετοχή στα όσα σημαντικά συμβαίνουν στην Ισπανία.
Ο Σέρτζι Κουτίγιας είναι ερευνητής οικονομολόγος και ακτιβιστής στο Παρατηρητήριο για το Χρέος και την Παγκοσμιοποίηση (ODG, Observatori del Deute en la Globalització). Συμμετέχει επίσης ενεργά στην Πρωτοβουλία Πολιτών για Συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου. Η οικονομική του έρευνα είναι πάνω σε εναλλακτικά χρηματοδοτικά μοντέλα ανάπτυξης. Το άρθρο αυτό αρχικά δημοσιεύθηκε στη νέα σειρά του Διεθνούς Ινστιτούτου στο 'Αμστερνταμ (TNI) που έχει τίτλο 'Στο σταυροδρόμι – τα κοινωνικά κινήματα της Ευρώπης αντεπιτίθενται'. Ο Σέρτζι μας το παραχώρησε ευγενικά και τη μετάφραση έκανε η Φούλα Φαρμακίδη, την οποία και ευχαριστώ.
Του Σέρτζι Κουτίγιας
“Η απογοήτευση, η απελπισία και ο φόβος αντί να βρουν καταφύγιο στην ακροδεξιά, διοχετεύτηκαν προς την δημιουργία καινοτόμων δράσεων αλληλεγγύης και αντίστασης. ”
Μετά την εξέγερση των πλατειών το 2011, το πολιτικό σκηνικό στην Ισπανία έχει αλλάξει δραματικά.
H οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 και υποτίθεται πως δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένα πρόβλημα χρηματοπιστωτικής ρευστότητας κατέληξε να είναι μία κρίσιμη καμπή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η κρίση του χρηματοπιστωτικού τομέα μετατράπηκε σε κρίση των δημοσίων οικονομικών, καθώς ο χρηματοπιστωτικός τομέας στράφηκε προς τα κράτη για να διασωθεί, ωθώντας κάποια από αυτά σε χρεωκοπία, όπως την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Αυτές οι πολιτικές - διάσωση των τραπεζών (1) ακολουθούμενη από μέτρα λιτότητας (2) - δεν είναι τίποτα άλλο από λεηλασία. Στόχος τους είναι να επιβάλουν το νεοφιλελεύθερο μοντέλο και να συσσωρεύσουν όλο και περισσότερο πλούτο ξεζουμίζοντας τους πολίτες.
Πρόκειται για μία κρίση που έχει αλλάξει προσδιορισμό πολλές φορές, καθώς ξεκίνησε από χρηματοπιστωτική και κατέληξε σε οικονομική, οικολογική και εν τέλει σε κρίση του ίδιου του πολιτισμού. Η αγανάκτηση με ένα σύστημα που καταβροχθίζει ανθρώπους και περιβάλλον προκάλεσε κοινωνικές εξεγέρσεις, αρχής γενομένης τον Δεκέμβριο του 2010 στη Βόρεια Αφρική και στη συνέχεια στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Αυτές οι εξεγέρσεις, γνωστές με διάφορες ονομασίες όπως “Αραβική Άνοιξη”, “κίνημα πλατειών” (3) , “κίνημα αγανακτισμένων”, “κίνημα Occupy” (4) και “15M” (5), ανέδειξαν την δυσαρέσκεια των πολιτών με κάτι που θεωρούσαν ως ένα τρομερά βίαιο, άπληστο και άδικο παγκόσμιο κοινωνικό σύστημα. Η Αραβική Άνοιξη γεννήθηκε με την επανάσταση στην Τυνησία τον Δεκέμβριο του 2010, με βασικό αίτημα το τέλος της δικτατορίας. Η εξέγερση εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο και σε άλλες χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, με τους πολίτες να ακολουθούν το παράδειγμα της Τυνησίας και να καταλαμβάνουν δημόσιες πλατείες, υιοθετώντας παρόμοια αιτήματα. Ένα βασικό χαρακτηριστικό αυτών των διαμαρτυριών ήταν η μετάδοση της οργής μέσω των κοινωνικών δικτύων.
Πολύ σύντομα, παρόμοιες διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν την Ισπανία και σε κάποιες πρωτεύουσες της Λατινικής Αμερικής. Στις 15 Μαΐου 2011, στις πλατείες αυτών των πόλεων σημειώθηκαν πρωτοφανείς διαδηλώσεις, οι οποίες μετατράπηκαν σε κατασκηνώσεις, όπου οι πολίτες άρχισαν να λαμβάνουν μέρος σε δημοκρατικές συνελεύσεις και να συζητούν τι είδους νέα κοινωνική τάξη θέλουν. Μέχρι το φθινόπωρο το κίνημα έφτασε και στις ΗΠΑ, με την εμφάνιση του Occupy Wall Street (6). Στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλες τις πολιτείες της Αμερικής και σε ακόμη περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Οι συζητήσεις στις πλατείες της Ευρώπης και των ΗΠΑ αντικατοπτρίζουν την εκτεταμένη δυσαρέσκεια με τη λεγόμενη «τυπική Δημοκρατία» μέσα στην οποία ζούμε. Για τους διαδηλωτές αυτή ήταν μία Δημοκρατία μόνο κατ' όνομα και όχι στην πράξη, καθώς μία πολύ μικρή μειοψηφία απολαμβάνει πολλά προνόμια εις βάρος των πολλών. Το συμπέρασμα αυτό συνοψίζεται στο σύνθημα του Occupy “Είμαστε το 99%” (7) καθώς και του 15M “Δεν μας αντιπροσωπεύουν”. Κατά τη διάρκεια αυτών των συζητήσεων έγιναν προτάσεις για την υλοποίηση ενός κοινωνικού σχεδίου που θα οδηγούσε στην εμβάθυνση της Δημοκρατίας μέσω δημοσίου διαλόγου και συλλογικών αποφάσεων, διασφάλισης της λογοδοσίας, βελτίωσης της διαφάνειας, καλύτερης κατανομής του παραγόμενου πλούτου, εξασφάλισης προστασίας, κοινωνικής ένταξης, εκπαίδευσης και ιατρικής περίθαλψης και δημιουργίας κοινόχρηστων χώρων στους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί η αλληλεγγύη, με σεβασμό προς το περιβάλλον.
Με αυτές τις συλλογικές φιλοδοξίες, οι συνελεύσεις και οι ομάδες αντιμετώπισαν πολλά από τα παραπάνω ζητήματα. Για παράδειγμα, κινητοποιήθηκαν για να υπερασπιστούν τις δημόσιες παροχές όπως τη παιδεία και την υγεία, μέσω πρωτοβουλιών αντίστασης όπως το Mareas Ciudadanas (8) (Παλίρροιες Πολιτών), καθώς το Economía Sol (9) και το Seminari d'Economia Crítica Taifa (10), το οποίο εξέταζε πιο δίκαιες και λειτουργικές εναλλακτικές λύσεις για το status quo. Σε άλλες περιπτώσεις, οι ομάδες αυτές κατήγγειλαν τις καταχρήσεις και τα εγκλήματα του τραπεζικού τομέα, όπως η περίπτωση του 15MpaRato (11), που εξέταζε τις απάτες των τραπεζών που είχαν διασωθεί. Bankia και OpEuribor (12), εστιάζοντας στη διερεύνηση και έκθεση της χειραγώγησης του μηχανισμού των επιτοκίων Euribor, που χρησιμοποιείται για τον καθορισμό των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων.
Άλλες συλλογικότητες, όπως η 'Πλατφόρμα Πολιτών κατά των Στεγαστικών Δανείων' (PAH) (13) στην Ισπανία και το “Καταπολεμείστε το Χρέος” (14) στις ΗΠΑ, ασχολούνται με τη στήριξη των πολιτών που παλεύουν με υπέρογκα προσωπικά χρέη, τα οποία δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη στήριξη των ατόμων που έχασαν τα σπίτια τους και παρενοχλούνται από τις τράπεζες και τις εισπρακτικές εταιρείες, σε μια εποχή που πολλοί άνθρωποι δεν έχουν κανένα εισόδημα και καμία προοπτική απόκτησης. Η περίπτωση της PAH είναι καθοριστική για να κατανοήσουμε τη παρούσα κατάσταση.
Η PAH είναι γνωστή για την έξυπνη στρατηγική της, η οποία συνδυάζει διάφορους στόχους και δράσεις. Έχει προωθήσει τη δημιουργία δημοτικών ομάδων (ή ομάδες γειτονιάς στις μεγάλες πόλεις), όπου οι άνθρωποι που απειλούνται από ενυπόθηκα δάνεια και εξώσεις μπορούν να συγκεντρωθούν προκειμένου να εκφράσουν τα συναισθήματα τους, να συνδεθούν με άλλους και να βρουν μαζί στρατηγικές για να αντισταθούν σε αυτή την καταπίεση. Οι μορφές αντίστασης που έχουν αναπτύξει περιλαμβάνουν φυσική παρουσία και καταλήψεις, εμποδίζοντας με αυτό τον τρόπο πάνω από 1.000 κατασχέσεις από την αρχή της κρίσης (αν και καθημερινά στην Ισπανία γίνονται περίπου 200 εξώσεις). Μια άλλη μορφή αντίστασης περιλαμβάνει τις καταλήψεις υποκαταστημάτων τραπεζών, προκειμένου να τους εξαναγκάσουν να διαπραγματευτούν, καθώς και κτιρίων που ανήκουν στη SAREB (την ισπανική «κακή τράπεζα») προκειμένου να βρουν στέγη οικογένειες που έχουν ξεσπιτωθεί - η πρωτοβουλία αυτή είναι γνωστή ως «PAH Κοινωνική Εργασία» (15).
Επίσης, το PAH κατάφερε να πάρει μια Λαϊκή Νομοθετική Πρωτοβουλία (16) στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων, ζητώντας τη μη χρήση των υποθηκών, την αναστολή των εξώσεων και την εφαρμογή της κοινωνικής ενοικίασης. Παρά το γεγονός ότι η πρωτοβουλία αυτή έλαβε 1,4 εκατομμύρια υπογραφές, η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος την απέρριψε, κάνοντας μόνο κάποιες κοσμητικές αλλαγές στο νόμο, χωρίς ουσιαστικά να λύνει κάποιο από τα προβλήματα. (17) Προκειμένου να πιέσει του πολιτικούς, η PAY προχώρησε σε εκστρατείες “escrache” - διαδηλώσεις μπροστά σε προσωπικές κατοικίες πολιτικών και δημόσιες εκδηλώσεις εναντίον εκείνων που αντιτάσσονται στα αιτήματα τους, μεταφέροντας έτσι τη δυσφορία αυτών που έχασαν τα σπίτια τους.
Τα κινήματα ενάντια στο παράνομο δημόσιο χρέος
Η Πρωτοβουλία για Λογιστικό Έλεγχο των Πολιτών (PACD) (18), συστάθηκε στα τέλη 2011, φέρνοντας κοντά ακτιβιστές με μακρά παράδοση αγώνων ενάντια στο απεχθές εξωτερικό χρέος των τριτοκοσμικών χωρών (όπως τα μέλη των δικτύων Quién debe a Quién (19) και Observatori del Deute en la Globalització (20) μαζί με εκείνους που κινητοποιήθηκαν στις πλατείες και ασχολούνται με την τρέχουσα κρίση του δημόσιου χρέους της Ισπανίας. Η πρωτοβουλία αυτή έχει ως σημείο αναφοράς τους λογιστικούς ελέγχους του δημοσίου χρέους που πραγματοποιήθηκαν στη Βραζιλία και τον Ισημερινό, όπου οι οφειλές του δημοσίου αναλύθηκαν προκειμένου να εξεταστεί αν η προέλευσή τους ήταν νόμιμη και αν τα χρέη αυτά ήταν εις βάρος των συμφερόντων των πολιτών.
Ο στόχος της Πρωτοβουλίας για Λογιστικό Έλεγχο είναι να κινητοποιήσει τους πολίτες να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία εκμάθησης βασικών οικονομικών εννοιών ώστε να μπορέσουν να μελετήσουν τον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκε το χρέος, απαιτώντας διαφάνεια και λογοδοσία καθώς και άρνηση των χρεών που θεωρούν παράνομα. Προς αυτή την κατεύθυνση, η Πρωτοβουλία για Λογιστικό Έλεγχο διοργανώνει μια σειρά συλλογικών συζητήσεων και μελέτης του παράνομου χρέους. Παράλληλα προσπαθεί να αναπτύξει μια μέθοδο κοινωνικού ελέγχου του χρέους που θα καθορίσει τη νομιμότητα ή μη νομιμότητα του ισπανικού δημοσίου χρέους, βασιζόμενοι σε προηγούμενες εργασίες της Επιτροπής για Ολοκληρωμένο Ελέγχο του Δημοσίου Χρέους του Ισημερινού (21).
Το δημόσιο χρέος δεν είναι και το πιο εύκολο θέμα. Για να διευκολύνει την καλύτερη κατανόηση του, η Πρωτοβουλία για Λογιστικό Έλεγχο κυκλοφόρησε εκπαιδευτικό υλικό, όπως εκθέσεις, φωτογραφίες και βίντεο, εξηγώντας πώς δημιουργήθηκε το χρέος τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, έχει εκδώσει τεχνικές εκθέσεις στις οποίες αναλύεται το φορολογικό σύστημα, ο μηχανισμός διάσωσης των τραπεζών, οι στρατιωτικές δαπάνες και το χρέος. Με συχνές διαλέξεις, συνέδρια, άρθρα στον Τύπο και εμφανίσεις στα ΜΜΕ, τα μέλη της πρωτοβουλίας εξηγούν τους μηχανισμούς αυτούς, προωθώντας με αυτό τον τρόπο την εκστρατεία για κοινωνικό έλεγχο και εκδημοκρατισμό των δημόσιων οικονομικών.
Πρόσφατα, πραγματοποιήθηκαν εκστρατείες διαβουλεύσεων με πολίτες σχετικά με το αν θα πρέπει να πληρώσουμε το παράνομο χρέος (Multiferèndum) (22), καθώς και κινήσεις σε δήμους ενάντια στο παράνομο χρέος που δημιουργείται λόγω του σχεδίου Πληρωμή προς Προμηθευτές (23). Αυτό έγινε αποδεκτό σε αρκετούς δήμους, σημειώνοντας έτσι μια σημαντική νίκη στην εισαγωγή της έννοιας του παράνομου χρέους στο χώρο της θεσμικής πολιτικής. Μια άλλη σημαντική πρωτοβουλία με επίκεντρο τη διαφάνεια και την ενδυνάμωση των πολιτών σε δημοτικό επίπεδο είναι το Παρατηρητήριο Δημοτών (OCM) (24). Η πρωτοβουλία αυτή, που προωθείται από την PACD και ήδη δραστηριοποιείται σε διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο, βλέπει τις ομάδες των ανθρώπων που διαχειρίζονται τις τοπικές ιστοσελίδες βασίζεται σε ελεύθερο λογισμικό που δημοσιεύουν δημοτικούς προϋπολογισμούς και να προωθήσει τη διαβούλευση με τους πολίτες. Η πρωτοβουλία μόλις έκλεισε δύο χρόνια λειτουργίας και είναι ήδη ενεργή σε Χερόνα, Μπούργκος, Λεϊδά, Σαμπαντέλ, Τεράσα και Κάστελντεφελς.
Το κίνημα του κοινωνικού ελέγχου του χρέους εξαπλώνεται συνεχώς σε όλη την Ευρώπη και σε ορισμένες πολιτείες της Βόρειας Αφρικής. Οι ομάδες αυτές έχουν συστήσει το Διεθνές Δίκτυο Κοινωνικού Ελέγχου (ICAN) (25) και συνέρχονται σε τακτική βάση σε συνεδριάσεις, όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Λονδίνο. Επίσης, επικοινωνούν μέσω ίντερνετ προκειμένου να μοιραστούν τις δράσεις τους και να οργανώσουν κοινές εκστρατείες. Το δίκτυο αυτό περιλαμβάνει την ΕΛΕ στην Ελλάδα, το Anglo no tour Debt στην Ιρλανδία, τα Debt Resistor και Jubilee Debt Campaign στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Initiative Audit Cidadã à Divide Public (IAC) στην Πορτογαλία, την Le collectif pour un audit citoyen of dette publique (CAC) στη Γαλλία κ.α.
Το νέο πολιτικό τοπίο
Σήμερα, η ανάπτυξη όλων αυτών των κινημάτων καταδεικνύει την έλλειψη νομιμότητας του συστήματος. Συγκεκριμένα στην Ισπανία, το μέγεθος της κινητοποίησης, της αντίστασης και ευαισθητοποίησης των πολιτών έχει καταστήσει δύσκολο στην άκρα δεξιά να κερδίσει μεγάλη προβολή, με τον τρόπο που το έχει κάνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου οι κινητοποιήσεις δεν ήταν τόσο ισχυρές. Η απογοήτευση, η απελπισία και ο φόβος αντί να βρουν καταφύγιο στην ακροδεξιά, διοχετεύτηκαν προς την δημιουργία καινοτόμων δράσεων αλληλεγγύης και αντίστασης. Αυτό κατορθώθηκε με την χρησιμοποίηση ενός απλού λόγου που επέτρεψε την καλύτερη κατανόηση των αιτιών των σημερινών κοινωνικών προβλημάτων και ποιοι πραγματικά ευθύνονται. Όλες αυτές οι δράσεις βοηθούν στην αντιμετώπιση της μοναξιάς και του φόβου, δημιουργώντας μία δύναμη συλλογικής αντίστασης και βελτίωσης της πραγματικότητας. Αποφεύγεται η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων, κάτι που χρησιμεύει στο να αποσπάσει την προσοχή των πολιτών από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, διοχετεύοντας φόβο και θυμό προς τους πιο αδύναμους, όπως ακριβώς κάνει ο φασισμός.
Οι πολιτικές κινητοποιήσεις αμφισβητούν τον δικομματισμό που εντάσσεται στο μη συμμετοχικό κοινοβουλευτισμό που υπάρχει σε όλες τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες. Επιπλέον, αμφισβητείται η νομιμότητα του ισπανικού καθεστώτος στην Καταλονία από την ανεξάρτητη αριστερά που αντιπροσωπεύεται από το CUP (26) και το Procés Constituent (Συντακτική Διαδικασία) (27), τα οποία επιδιώκουν τη χειραφετητική αυτοδιάθεση και το διαχωρισμό των καταλανικών χωρών από το ισπανικό κράτος και την ανάπτυξη ενός πιο δίκαιου κοινωνικού συστήματος. Νέες πολιτικές επιλογές, όπως το Podemos (Μπορούμε) (28) σε εθνικό επίπεδο και το Guanyem Barcelona (Ας κερδίσουμε τη Βαρκελώνη) (29) σε δημοτικό επίπεδο, εισέρχονται δυναμικά στο τοπίο της θεσμικής πολιτικής με ιδέες και μεθόδους που προέκυψαν από τις πλατείες, έχοντας έτσι εναλλακτικές λύσεις που μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι.
Σήμερα, το ισπανικό κράτος είναι σύμβολο μιας εποχής αβεβαιότητας και καμπής. Το καθεστώς του, που αποτελείται από μια μοναρχία που υποστηρίζεται από ένα αμφιλεγόμενο Σύνταγμα και έναν αναξιόπιστο δικομματισμό, παραπαίει. Μόλις πρόσφατα, οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ προσπάθησαν να εδραιώσουν ένα νέο μονάρχη, τον Φίλιππο VI, διατηρώντας ταυτόχρονα το υπάρχον δημοκρατικό έλλειμμα, κάνοντας κάποιες μικρές αλλαγές στο καθεστώς, ώστε να παρουσιάζει ένα πιο αποδεκτό πρόσωπο. Αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από μια απελπισμένη κίνηση για να επιβραδύνουν την τελική πτώση τους και να ακινητοποιήσουν τις διαδηλώσεις των τελευταίων χρόνων. Σε αυτό το παράθυρο ευκαιρίας που μας ανοίγεται, πρέπει φωνάξουμε πιο δυνατά από ποτέ, αν θέλουμε τα όνειρα των πλατειών να γίνουν η νέα πραγματικότητα.
Παραπομπές
1. Έκθεση της ισπανικής Πρωτοβουλίας για Λογιστικό Έλεγχο (PACD) σχετικά με τη διάσωση των τραπεζών. https://www.dropbox.com/s/4yrhbz3q2ybatzt/InformeRescatesBancarios.pdf
2. Λίστα των περικοπών της λιτότητας στο wiki15M http://wiki.15m.cc/wiki/Lista_de_recortes
3. Δείτε το ντοκιμαντέρ ‘El despertar de las plazas’ http://vimeo.com/45844043
4. http://www.occupytogether.org/
5. Δείτε το ντοκιμαντέρ ‛15M: Excellent. A Wake-up call’ https://archive.org/details/15M_Excellent_AWakeUp_Call_Important_SubtEN2.0
6. http://occupywallst.org/
7. http://wearethe99percent.tumblr.com/
8. http://mareaciudadana.blogspot.com.es/
9. http://madrid.tomalaplaza.net/tag/economia-sol/
10. http://seminaritaifa.org/
11. http://15mparato.wordpress.com/
12. http://opeuribor.es/
13. http://afectadosporlahipoteca.com/
14. http://strikedebt.org/
15. http://afectadosporlahipoteca.com/wp-content/uploads/2013/07/MANUAL-OBRA...
16. http://afectadosporlahipoteca.com/2013/02/09/la-ilp-para-la-dacion-en-pa...
17. http://afectadosporlahipoteca.com/2013/04/17/el-partido-popular-desahuci...
18. http://auditoriaciudadana.net/
19. http://www.quiendebeaquien.org/
20. http://www.odg.cat/
21. http://www.auditoriadeuda.org.ec/
22. http://www.multireferendum.cat/
23. http://www.eldiario.es/catalunya/rebelion-municipal-deuda-ilegitima-exti...
24. http://ocmunicipal.net/
25. http://www.citizen-audit.net/
26. http://cup.cat/
27. http://www.procesconstituent.cat/ca/
28. http://podemos.info/
29. https://guanyembarcelona.cat/
Πηγή: http://costaslapavitsas.blogspot.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.