Οι θανατηφόρες συμπληγάδες

Του Βασίλη Βιλιάρδου

«Θα χρειασθεί η διάσωση των Η.ΠΑ. αλήθεια; Θα δραστηριοποιηθεί το ΔΝΤ προς αυτήν την κατεύθυνση; Μπορεί να το κάνει και κάτω από ποιους όρους; Πόσο θα πρέπει να μειωθεί το αμερικανικό χρέος -ποιο θα είναι δηλαδή το ύψος της διαγραφής (haircut) που θα απαιτηθεί, για να γίνει βιώσιμο;

Ποια θα είναι τελικά τα αποτελέσματα ενός τέτοιου ενδεχομένου για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα; «Πρέπει να σκεφτόμαστε το αδιανόητο», είναι το πρώτο δίδαγμα του «ευρωπαϊκού έπους» - ενώ το δεύτερο είναι αναμφίβολα η ταχύτητα, με την οποία ο «εφησυχασμός» μπορεί να μετατραπεί σε κρίση" (BIS, R. Jenkins, με μικρές παρεμβάσεις).

Ανάλυση

Ένα από τα κύρια «αξιώματα», όσον αφορά την διεθνή οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες, είναι η θέση του δολαρίου, ως το σημαντικότερο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα του πλανήτη - κάτι που αποτελεί ταυτόχρονα μία βασική αρχή της αμερικανικής οικονομικής πολιτικής. Άλλωστε, ποιά χώρα δεν θα ήθελε να είναι το εθνικό της νόμισμα, αυτό που επιθυμούν να διατηρούν στα συναλλαγματικά τους αποθέματα οι ξένες τράπεζες, καθώς επίσης τα ξένα κράτη;

Σύμφωνα όμως με μία καινούργια μελέτη (Κ. Austin), αυτό που κάποτε αποτελούσε προνόμιο για τις Η.Π.Α, έχει μετατραπεί στο αντίθετο του - αφού καταστρέφει τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, διογκώνει τα ελλείμματα του προϋπολογισμού, αυξάνει τα εμπορικά ελλείμματα και προκαλεί χρηματοπιστωτικές φούσκες. Για να εξυγιανθεί λοιπόν η αμερικανική οικονομία, η κυβέρνηση θα πρέπει να «καταγγείλει» τη δέσμευση της, όσον αφορά τη διατήρηση του καθεστώτος του αποθεματικού νομίσματος για το δολάριο - να πάψει δηλαδή το δολάριο να έχει τη συγκεκριμένη λειτουργία.

Η αιτία, η οποία δημιουργεί τα προβλήματα, είναι το γεγονός ότι πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων η Κίνα, η Νότια Κορέα και η Σιγκαπούρη, υποτιμούν την αξία των νομισμάτων τους σε σχέση με το δολάριο - με στόχο την αύξηση των εξαγωγών τους προς τις Η.Π.Α., καθώς επίσης τη μείωση των εισαγωγών τους από αυτήν. Η υποτίμηση επιτυγχάνεται με την αγορά μεγάλων ποσοτήτων δολαρίων, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αξία του, συγκριτικά με τα δικά τους νομίσματα - γεγονός που κάνει τα εξαγώγιμα εμπορεύματα τους φθηνότερα, ενώ τα αντίστοιχα αμερικανικά ακριβότερα.

Στα πλαίσια αυτά, το εμπορικό έλλειμμα των Η.Π.Α. το 2013 ήταν της τάξης των 475 δις S - μόνο με την Κίνα δε η υπερδύναμη είχε έλλειμμα 318 δις 5. Η μελέτη βέβαια δεν αναφέρει πως οι Η.Π.Α. δεν είναι «θύμα» της συγκεκριμένης διαδικασίας - αφού αποτελεί επιθυμία τους η διατήρηση του δολαρίου, ως παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος.

Εάν μία χώρα δε επιθυμεί να αυξήσει τις εξαγωγές της, χρησιμοποιώντας την ίδια μέθοδο (υποτίμηση του νομίσματος της), η κεντρική της τράπεζα μπορεί να αγοράσει τα νομίσματα άλλων χωρών, οι οποίες διαθέτουν επίσης παγκόσμια αποθεματικά (όπως, για παράδειγμα, ευρώ ή γεν).

Φυσικά υπάρχει το πρόβλημα της μειωμένης εμπιστοσύνης απέναντι σε αυτά τα νομίσματα - απέναντι στο γεν λόγω της υπερχρεωμένης Ιαπωνίας, ενώ απέναντι στο ευρώ λόγω της πιθανολογούμενης κατάρρευσης του. Πόσο μάλλον όταν στα ήδη τεράστια προβλήματα της Ευρωζώνης, έχουν προστεθεί τα αποσχιστικά κινήματα (χάρτης) - λόγω του δημοψηφίσματος στη Σκωτία.

Η κατακόρυφη σημερινή αύξηση των επιτοκίων δανεισμού της Ισπανίας (ομόλογα), λόγω του φόβου απόσχισης της Καταλονίας και όχι μόνο (άρθρο), τεκμηριώνει τα συμπεράσματα μας, με το χειρότερο δυνατό τρόπο.

Η τεκμηρίωση της μελέτης

Περαιτέρω, για να υποστηρίξουν τη διαδικασία υποτίμησης των νομισμάτων τους χώρες όπως η Κίνα, μειώνουν την εσωτερική τους κατανάλωση, αυξάνοντας παράλληλα τις εθνικές αποταμιεύσεις τους.

Επειδή τώρα οι παγκόσμιοι λογαριασμοί πρέπει να ισορροπούν, όταν οι χώρες που συσσωρεύουν συνάλλαγμα (Κίνα κλπ.) αποταμιεύουν περισσότερο και καταναλώνουν λιγότερο από όσο παράγουν, τότε οι χώρες που «εκδίδουν» συνάλλαγμα, όπως οι Η.Π.Α., θα πρέπει να αποταμιεύουν λιγότερο, καθώς επίσης να καταναλώνουν περισσότερα αγαθά, από όσα παράγουν - με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εμπορικά πλεονάσματα στις πρώτες και ελλείμματα στις δεύτερες.

Αυτό σημαίνει με τη σειρά του πως οι Η.Π.Α. δεν καθορίζουν μόνες τους τα ποσοστά των αποταμιεύσεων και της κατανάλωσης. Για να γίνει περισσότερο κατανοητό το θέμα, θα πρέπει να φαντασθεί κανείς μία ανοιχτή, παγκόσμια οικονομία, η οποία έχει στη διάθεση της ένα τεράστιο συνολικά ποσόν εισοδήματος που πρέπει υποχρεωτικά να καταναλωθεί, να επενδυθεί ή να αποταμιευθεί στο σύνολο του. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, οι εκάστοτε χώρες πρέπει να προσαρμοσθούν μεταξύ τους, η μία απέναντι στην άλλη.

Εάν τώρα οι πλεονασματικές χώρες περιορίζουν την κατανάλωση τους, χρησιμοποιώντας τις υπερβολικά μεγάλες, πλεονάζουσες αποταμιεύσεις τους για να αγοράζουν δολάρια, οι ελλειμματικές χώρες (πάντοτε όσον αφορά το εμπορικό ισοζύγιο), υποχρεώνονται νομοτελειακά να απορροφούν αυτές τις πλεονάζουσες αποταμιεύσεις, χρηματοδοτώντας την υπερβολική κατανάλωση ή τις υπερβολικές επενδύσεις τους.

Στο σημείο αυτό οφείλουμε να σημειώσουμε ότι, μία σχετικά ανάλογη διαδικασία διαπιστώνεται και εντός της ζώνης τον ευρώ - όπου τη θέση της Κίνας διεθνώς έχει η Γερμανία στην Ευρωζώνη (λιγότερο η Ολλανδία και μερικές άλλες πλεονασματικές χώρες), ενώ τη θέση των Η.ΠΑ., κυρίως ο ευρωπαϊκός Νότος.

Όπως κατηγορείται δε η υπερδύναμη σε παγκόσμιο επίπεδο, για το γεγονός ότι, καταναλώνει με δανεικά χρήματα περισσότερα από όσα παράγει (παρά το ότι υποχρεώνεται από τις συνθήκες να το κάνει, όπως αναλύθηκε παραπάνω), έτσι κατηγορείται άδικα και ο ευρωπαϊκός Νότος, κυρίως δε η Ελλάδα -οι Πολίτες της οποίας αποδέχονται δυστυχώς τις κατηγορίες, επειδή δεν γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει, από οικονομικής πλευράς.

Ειδικά όσον αφορά τη Γερμανία, η δυνατότητα της να κρατάει σχετικά χαμηλό το ευρώ, οφείλεται στην αδυναμία των υπολοίπων χωρών - τα καταφέρνει δηλαδή έμμεσα, επειδή εκμεταλλεύεται σε νομισματικό επίπεδο τα ελλείμματα των υπολοίπων.

Προφανώς το κάνει για να διατηρεί υψηλή την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της, η οποία βασίζεται κυρίως στη μη ανατίμηση του «δικού της» ευρώ. Παράλληλα βέβαια συμπεριφέρεται όπως η Κίνα - μειώνει την εσωτερική της κατανάλωση μέσω των χαμηλών μισθών κλπ., αυξάνοντας ταυτόχρονα τις εθνικές της αποταμιεύσεις.

Περαιτέρω στις Η.ΠΑ, για εκείνο το χρονικό διάστημα που το δολάριο θα συνεχίζει να είναι το βασικότερο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, το εμπορικό έλλειμμα της υπερδύναμης θα επιδεινώνεται - ακόμη και αν αυτό δεν έχει άμεση σχέση με το εμπόριο της ίδιας της χώρας. Θα επιδεινώνεται δε και το δημόσιο χρέος, το οποίο είναι ήδη δυσθεώρητο (γράφημα) - αφού τα ελλείμματα του προϋπολογισμού εκβάλλουν νομοτελειακά στα χρέη.

α) την εξέλιξη του χρέους ως ποσοστό επί του ΑΕΠ (η παχιά γραμμή), όπου ο μπλε χρωματισμός αντιπροσωπεύει την ανάληψη της εξουσίας εκ μέρους της δημοκρατικής παράταξης (κόκκινο, εκ μέρους των Ρεπουμπλικάνων) και

οι γκρίζες ζώνες τις περιόδους ύφεσης,

(β) την εξέλιξη στον προϋπολογισμό της χώρας (με τη σχετική αντιστοιχία των προέδρων),

(γ) τη σύγκριση του χρέους των ΗΠΑ και άλλων χωρών.

(*Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

Για να γίνει κατανοητό το συγκεκριμένο θέμα, ας υποθέσουμε πως η Νότια Κορέα έχει πλεονάσματα στο εμπορικό της ισοζύγιο με τη Βραζιλία.

«Αποθηκεύοντας» τώρα τα πλεονάσματα της με τη Βραζιλία σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, η Νότια Κορέα συμβάλλει στην ανατίμηση της αξίας του δολαρίου, έναντι των ανταγωνιστικών νομισμάτων του- με αποτέλεσμα να μειώνονται οι αμερικανικές εξαγωγές, να αυξάνονται οι εισαγωγές, οπότε να δημιουργούνται ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο της υπερδύναμης. Όλα αυτά, παρά το ότι οι πραγματικές συναλλαγές δεν είχαν καμία σχέση με τις Η.Π.Α. - αφορώντας μόνο τη Νότια Κορέα και τη Βραζιλία.

Οι προτάσεις της μελέτης

Ένα από τα επακόλουθα της παραπάνω διαδικασίας για τις Η.Π.Α. (η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα για αυτά που συμβαίνουν εντός της Ευρωζώνης, όπου με βάση την κατασκευή της, η Γερμανία απορροφά όλον τον παραγόμενο πλούτο, οδηγώντας τους εταίρους της στη χρεοκοπία), είναι η «χλιαρή» ανάκαμψη της αγοράς εργασίας - μετά από τη Μεγάλη Ύφεση του 2008.

Η μελέτη υποστηρίζει στη συνέχεια ότι, η σωστή μέτρηση για την εκτίμηση του κόστους σε αμερικανικές θέσεις εργασίας, είναι η αξία των πωλήσεων «αποθεματικών δολαρίων», σε ξένους αγοραστές. Με βάση τη συγκριμένη μέτρηση, το κόστος σε θέσεις εργασίας ανήλθε στα 5.000.000 το 2008 - ενώ η τάση είναι να δημιουργούνται υψηλόμισθες βιομηχανικές θέσεις, οι οποίες είναι πολύ πιο ευάλωτες στις διακυμάνσεις των εξαγωγών.

«Η «εκθρόνιση του βασιλιά δολαρίου» είναι πολύ πιο εύκολη, από όσο νομίζουν οι άνθρωποι^, ισχυρίζεται η μελέτη. Για παράδειγμα, οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να επιβάλλουν μέτρα, με τα οποία θα εμπόδιζαν τις άλλες χώρες να συγκεντρώνουν μεγάλες ποσότητες δολαρίων - οπότε να πάψει η εξαγωγή θέσεων εργασίας σε άλλες χώρες, εις βάρος των αμερικανών.

Το σημαντικότερο, πλέον πρόσφατο παράδειγμα, όσον αφορά την «κακοποίηση» του δολαρίου, είναι η Ιαπωνία -η οποία επενέβη στην ισοτιμία του γεν, με στόχο τη μείωση της αξίας του, όταν οι κεντρικές τράπεζες στην Ασία, καθώς επίσης στη Λατινική Αμερική, άρχιζαν να αγοράζουν ιαπωνικό χρέος.

Φυσικά, εάν η ζήτηση για δολάρια μειωθεί, τα επιτόκια δανεισμού των Η.Π.Α., τα χρήματα δηλαδή, τα οποία πληρώνει ουσιαστικά η υπερδύναμη, για να διατηρήσουν οι δανειστές της το χρέος της, πιθανότατα θα αυξηθούν - ειδικά εάν οι ισχυρότερες τότε εσωτερικές βιομηχανίες της αυξήσουν τις επενδύσεις τους, οπότε τη ζήτηση δανειακών κεφαλαίων. Εν τούτοις, δεν υπάρχει καμία εμπειρική, αρνητική σχέση, μεταξύ των επιτοκίων δανεισμού και των εμπορικών ελλειμμάτων.

Σε μακροπρόθεσμο διάστημα δε, η μελέτη αναφέρει ότι, «Κράτη με ισορροπημένο εμπορικό ισοζύγιο ή με εμπορικά πλεονάσματα, απολαμβάνουν συνήθως χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού, συγκρινόμενα με κράτη, τα οποία έχουν υψηλά εμπορικά ελλείμματα - τα οποία εμποδίζουν π\ν ανάπτυξη, ενώ αυξάνουν το χρέος» - γεγονός που αποδεικνύεται σήμερα από τη Γερμανία, η οποία δανείζεται με αρνητικά επιτόκια!

Όσον αφορά τους φόβους, σχετικά με το ότι οι υψηλότερες τότε τιμές των εισαγόμενων εμπορευμάτων θα προκαλέσουν πληθωρισμό, εάν συνειδητοποιήσει κανείς πόσα χρήματα πληρώνουν οι Η.Π.Α. για να διατηρήσουν «τεχνητά» χαμηλές τις τιμές (δίδυμα ελλείμματα, αποδυνάμωση του παραγωγικού ιστού, στασιμότητα των μισθών, φούσκες κλπ.), τότε θα κατανοήσει πως είναι προτιμότερος ο πληθωρισμός.

Εάν λοιπόν ένα περισσότερο ισορροπημένο εμπορικό ισοζύγιο αυξήσει τις τιμές των εμπορευμάτων, προκαλώντας πληθωρισμό της τάξης του 2-3%, έναντι του σημερινού 1-2%, αξίζει τον κόπο και δεν θα πρέπει να ανησυχήσει κανείς.

Αυτό άλλωστε είναι το τίμημα που πρέπει να πληρωθεί για τη δημιουργία περισσότερων, καθώς επίσης καλύτερα αμειβομένων θέσεων εργασίας, για μία σταθερότερη ανάκαμψη της οικονομίας, καθώς επίσης για την αναβίωση του παραγωγικού ιστού των Η.Π.Α.

Σε κάθε περίπτωση, καταλήγει η μελέτη, οι Η.Π.Α. δεν μπορούν πια να αντέξουν οικονομικά το προνόμιο της διατήρησης ενός παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος - οπότε πρέπει να το εγκαταλείψουν, πριν είναι ακόμη πολύ αργά.

Συμπέρασμα

Μετά την επίθεση των ΒRICS εναντίον του δολαρίου, καθώς επίσης των οργανισμών που το συντηρούν (άρθρο), η επονομαζόμενη «αποδολαριοποίηση» του πλανήτη βρίσκει υποστηρικτές και στο εσωτερικό της υπερδύναμης - με την παραπάνω μελέτη, η οποία χαρακτηρίζεται από πολλές αλήθειες.

Το γεγονός αυτό τεκμηριώνει ακόμη μία φορά το ότι, πραγματικά βιώνουμε το τέλος μίας εποχής (ανάλυση) -η οποία ευχόμαστε και ελπίζουμε να μην συνοδευτεί από έναν καταστροφικό πόλεμο. Πόσο μάλλον όταν τυχόν εγκατάλειψη του ρόλου του δολαρίου, ως παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος, θα εντείνει σε μεγάλο βαθμό το συναλλαγματικό πόλεμο που βιώνουμε ήδη (ανάλυση) - ο οποίος είναι συνήθως προάγγελος παγκοσμίου πολέμου.

Βέβαια, η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού της υπερδύναμης (αποδόσεις ομολόγων), δεν θα ήταν σε καμία περίπτωση περιορισμένη, όπως ισχυρίζεται η μελέτη - επίσης ο πληθωρισμός, ο οποίος θα εκτοξευόταν σίγουρα στα ύψη. Όσον αφορά δε τα οφέλη της εγκατάλειψης του προνομίου (θέσεις εργασίας, αναβίωση του παραγωγικού ιστού κλπ), είναι σωστά μεν, αλλά θα διαρκούσαν ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα -κατά τη διάρκεια του οποίου το ήδη τεράστιο δημόσιο χρέος των Η.Π.Α. θα έφτανε σε επίπεδα χρεοκοπίας.

Με δεδομένο δε το ότι, τυχόν απώλεια του προνομίου του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, θα έκανε την υπερδύναμη «θνητή» στην πτώχευση (από αθάνατη σήμερα, λόγω του ότι όλες οι οφειλές της είναι σε δολάρια, οπότε μπορεί νομοτελειακά να τις πληρώνει, απλά και μόνο τυπώνοντας νέα δολάρια), η εκτόξευση του χρέους, το οποίο δεν είναι εσωτερικό σε μεγάλο βαθμό (γράφημα), θα την οδηγούσε ακαριαία στη χρεοκοπία.

Πόσο μάλλον όταν έχει ήδη ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ (θα υπερβεί ενδεχομένως τα 18 τρις $ στα τέλη του έτους), με την κεντρική της τράπεζα να έχει αυξήσει σε επίπεδα ρεκόρ την ποσότητα χρήματος.

Εν τούτοις, πράγματι οι Η.Π.Α. δεν μπορούν πλέον να αντέξουν το κόστος της διατήρησης ενός παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος - όπως δεν μπορούν επίσης να αντέξουν τη διατήρηση της ηγεμονικής θέσης τους στον πλανήτη, τόσο σε χρηματοπιστωτικό, όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο.

Είναι λοιπόν καλύτερα να προλάβουν τις εξελίξεις, έτσι ώστε να υποχωρήσουν με ελεγχόμενο τρόπο από τον πρωταγωνιστικό ρόλο τους - αφού το τίμημα μίας ανεξέλεγκτης «υποχώρησης» θα ήταν δυσανάλογα υψηλότερο τόσο για την ίδια την υπερδύναμη, όσο και για ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο.

Επίλογος

Όπως αναφέραμε ήδη, ότι ισχύει για τις Η.Π.Α. διεθνώς, ισχύει και εντός της Ευρωζώνης - με έναν πιο έμμεσο τρόπο φυσικά, καθώς επίσης με διαφορετικά μεγέθη. Τόσο τα πλεονεκτήματα όμως του δολαρίου, όσο και τα μειονεκτήματα του, είναι σχεδόν τα ίδια για τις χώρες της Ευρωζώνης - αφού υπάρχουν αντίστοιχα ελλείμματα στις περισσότερες, με κύριο πλεονασματικό κράτος τη Γερμανία. Πόσο μάλλον όταν τα νομίσματα των ελλειμματικών χωρών είναι (μεταφορικά) συνδεδεμένα με το γερμανικό ευρώ - οπότε «άγονται και φέρονται» από αυτό.

Επομένως, όπως οι Η.Π.Α. ερευνούν πλέον την εγκατάλειψη του προνομίου του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, έτσι και η πλειοψηφία των χωρών της Ευρωζώνης θα αρχίσει να ερευνάει την (ελπίζουμε από κοινού) εγκατάλειψη του προνομίου του Ευρώ - με ευθύνη αποκλειστικά και μόνο της αμετανόητης, αδιόρθωτης Γερμανίας, η οποία επιμένει να αναπτύσσεται, απορροφώντας το αίμα των εταίρων της.

Σε τελική ανάλυση βέβαια, η Γερμανία θα πληρώσει το λογαριασμό, όταν έλθει η ώρα της κρίσης, επειδή δεν θα μπορέσουν να εξοφλήσουν τα χρέη απέναντι της οι «εταίροι» της - όπως θα συμβεί πιθανότατα και με τους πλεονασματικούς δανειστές των Η.Π.Α., όταν αποφασίσουν να εγκαταλείψουν το, αμφιλεγόμενο πλέον, προνόμιο του δολαρίου.

Πηγή:http://www.analyst.gr/2014/09/09/oi-thanatifores-simpligades/