Αποτελέσματα της εφαρμογής των μνημονίων 2010-2015:χειρότερα δεν γίνεται!!!

Του Σπύρου Στάλια*

Το 2010  επίσημα εγκαταστάθηκαν στη χώρα το ΔΝΤ, η ΕΚΤ και η ΕΕ μετά από πρόσκληση του ελληνικού κατεστημένου, για να εφαρμοστεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα λιτότητας, για να εξέλθει η χώρα από την κρίση στην οποία περιήλθε αιφνιδίως το 2008, με την έκρηξη του παγκοσμίου χρηματοπιστωτικού ανεμοστρόβιλου. Αυτή ήταν η πραγματική αιτία της κρίσης. 

Στο κείμενο που ακολουθεί καταβάλλεται μια προσπάθεια να αποτιμηθεί το πρόγραμμα λιτότητας ως προς την επίτευξη των στόχων του μετά από 7 χρόνια συνεχούς εφαρμογής του, και να δικαιολογηθεί η θεωρητική του αρτιότητα. 

Το πρόγραμμα λιτότητας δεν πρέπει να συγχέεται με το παράλληλο πρόγραμμα διαχείρισης των τοκοχρεολυσίων του χρέους, ασχέτως αν το ένα επηρεάζει το άλλο, με την έννοια ότι όσο το πρώτο δεν παράγει τα επιθυμητά αποτελέσματα τόσο το δεύτερο ζητά πιο βάρβαρα μέτρα.

Α. Οι στόχοι του Προγράμματος της Λιτότητας

Ο στόχος του προγράμματος ήταν, και ακόμα είναι, η ελληνική οικονομία  να φθάσει σ’ εκείνο το σημείο, όπου ο κρατικός τομέας θα πρέπει να έχει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, δηλαδή οι φόροι του να είναι όσοι με τις δαπάνες του,  έτσι ώστε να μην έχει ανάγκη γενικώς περαιτέρω δανεισμού, ceteris paribus. (να συμπεριλαμβάνονται οι δαπάνες και τα τοκοχρεολύσια)

Με το ίδιο πρόγραμμα επιδιώκεται επίσης το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών να είναι πλεονασματικό, δηλαδή οι εξαγωγές μας να είναι μεγαλύτερες από τις εισαγωγές μας, γιατί, εφ’ όσον η χώρα ανήκει στην ευρωζώνη, έτσι θα μπορεί να βρίσκει καθαρά ευρώ, χωρίς τόκο.

Άλλη πηγή εξεύρεσης ευρώ είναι τα δάνεια, από τα οποία η χώρα είναι αποκλεισμένη, αφού έχει πτωχεύσει. 

Και οι δυο στόχοι ικανοποιούνται με την λιτότητα σύμφωνα με  το πρόγραμμα. Όταν λέμε λιτότητα, πρωταρχικά εννοούμε την μείωση των μισθών, ημερομισθίων, συντάξεων, την δραστική μείωση  των δαπανών του κράτους,  και την αύξηση των φόρων αν παραστεί ανάγκη. Με δυο λέξεις λιτότητα σημαίνει περιορισμός της ζήτησης.

Β. Τα Θεωρητικά Θεμέλια του Προγράμματος της Λιτότητας

Για να κατανοήσουμε την αναγκαιότητα του προγράμματος λιτότητας θα πρέπει  να έχουμε κατά νου δυο  βασικές προϋποθέσεις που είναι οι θεμέλιοι λίθοι της ΕΕ: 

• Η πρώτη προϋπόθεση είναι ότι η δαπάνη του χρήματος, του  ευρώ, δεν σχετίζεται ή δεν αποτελεί συναρτησιακή μεταβλητή που επηρεάζει τις πραγματικές μεταβλητές της οικονομίας, την παραγωγή, την παραγωγικότητα, τους πραγματικούς μισθούς, την απασχόληση, τις επενδύσεις, τις αποταμιεύσεις, τους φόρους, την κατανάλωση, τις εισαγωγές, τις εξαγωγές.  Με άλλα λόγια η ζήτηση-δαπάνη ως μέσο ανάπτυξης στην ΕΕ, από κατασκευής του ευρώ, αποκλείεται εξ ορισμού.

• Η δεύτερη προϋπόθεση είναι ότι αποκλείεται το χρήμα, το ευρώ, που ‘λαδώνει την οικονομία’, να λείψει, δηλαδή να αποταμιευτεί. Πάντα το χρήμα επιστρέφει στην οικονομία, αφού ο στόχος των ανθρώπων δεν είναι αυτό καθ’ αυτό το χρήμα, αλλά τα αγαθά που ανταλλάσσει με το χρήμα, που κάποιος τα αποκτά ανταλλάσσοντας τα δικά του αγαθά, για να απαλλαγεί μετά από το χρήμα με νέα ανταλλαγή. Κατά συνέπεια αποκλείεται το χρήμα να αποταμιευτεί και να μην γυρίσει στη παραγωγή.

Δεδομένων αυτών η οικονομία πρέπει να θεωρηθεί από την πλευρά της προσφοράς, δηλαδή η οικονομία πρέπει να γίνει αντιληπτή ως οικονομία αντιπραγματιστική. Ανταλλάσσουμε εμπορεύματα.  Το χρήμα είναι ένα πέπλο, που κρύβει αυτή την επί της ουσίας εμπορευματική συναλλαγή. 

Γ. Η Αιτιώδης Λειτουργία του Προγράμματος της Λιτότητας

Ας πάμε τώρα να δούμε την αιτιώδη αλυσίδα της λιτότητας ή πως η λιτότητα μας οδηγεί στην ανάπτυξη.

Εφ όσον η οικονομία θεωρείται από την πλευρά της προσφοράς η προσφορά δημιουργεί την ζήτηση. Κατά συνέπεια αποκλείεται η ζήτηση να είναι ελλιπής. Αν υπάρξει κάποιο εμπόδιο στην εύρυθμη  λειτουργία της οικονομίας αυτό θα οφείλεται στο εργατικό κόστος. 

Το κυρίαρχο κόστος στην παραγωγή  είναι η εργασία, η οποία είναι και αυτή ένα αγαθό. Ο εργαζόμενος πουλάει την ικανότητα του προς εργασία. Άρα η αγορά εργασίας είναι εκείνη που καθορίζει ταυτόχρονα και την τιμή του πραγματικού μισθού και την απασχόληση και συνεπώς και την συνολική παραγωγή. Με άλλα λόγια η εκκαθάριση, η επίτευξη ισορροπίας αλλιώς, στην αγορά εργασίας, αποτελεί την βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική λειτουργία της συνολικής οικονομίας.

Η εκκαθάριση της αγοράς εργασίας, γίνεται μέσω του μηχανισμού της μείωσης των μισθών και αύξησης της παραγωγικότητας, η οποία ωθεί μετά τις επιχειρήσεις να αυξήσουν την ζήτηση για εργασία και να αυξήσουν την απασχόληση.

Η έναρξη διαδικασίας μείωσης των μισθών, δίνει το έναυσμα να λειτουργήσει ο δεύτερος μηχανισμός εξισορρόπησης, δηλαδή να εξισωθούν οι αποταμιεύσεις με τις επενδύσεις μέσω της κίνησης των επιτοκίων προς τα κάτω. Τα επιτόκια κινούνται προς τα κάτω με μεγαλύτερη ταχύτητα εφ όσον και οι κρατικές δαπάνες μειωθούν. Εφ όσον το χρήμα είναι περιορισμένο, το κράτος δανείζεται όπως ο ιδιώτης, ο δανεισμός του κράτους κρατά ψηλά τα επιτόκια. Αν μειωθούν οι δαπάνες του, τότε τα επιτόκια θα πέσουν και πιο πολλά κεφάλαια θα είναι διαθέσιμα για την ιδιωτική πρωτοβουλία.

Με μειωμένα επιτόκια, μισθούς και κρατικές δαπάνες, οι επιχειρήσεις μπορούν πια να επενδύουν, οδηγώντας έτσι σε άνοδο την απασχόληση και την παραγωγή. 

Επίσης, με χαμηλά ημερομίσθια, χαμηλά επιτόκια , μειωμένες κρατικές δαπάνες, αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας άρα και οι εξαγωγές, με την προϋπόθεση ότι οι τιμές στην Ελλάδα να αυξάνονται με μικρότερη ταχύτητα απ ότι στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, τα επιτόκια να είναι στο ίδιο ύψος με τις άλλες χώρες, ασχέτως αν η χώρα παράγει διεθνώς ζητούμενα προϊόντα. (Τώρα, αν όλοι το κάνουν αυτό στην ευρωζώνη, είναι μια άλλη ιστορία τρέλας, που θα τρώμε τα σωθικά μας πρώτα, για να φάμε τα σωθικά του άλλου μετά. Το ευρώ είναι και γεωπολιτικά επικίνδυνο μέσα στην ευρωζώνη).

Τελικά η ισορροπία αποκαθιστάται στο επίπεδο περίπου  μιας ικανοποιητικής απασχόλησης, ή με ανεργία, που αντιστοιχεί στο τεχνολογικό επίπεδο της χώρας (=φυσικό ποσοστό ανεργίας), με τιμές, ονομαστικούς μισθούς και επιτόκια σε πιο χαμηλά επίπεδα, ενώ οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν ανεπηρέαστοι και οδηγούμεθα σε μια καλπάζουσα ανάπτυξη.

Κλειδί της υπόθεσης; Ελάχιστο κράτος, χαμηλοί μισθοί, υψηλή παραγωγικότητα. Αυτό είναι το σκεπτικό της αναγκαιότητας και της αιτιότητας της λιτότητας του ΔΝΤ, της ΕΕ και της ΕΚΤ. 

Δ. Αποτελέσματα της Εφαρμογής του Προγράμματος 2008-2015

Ας δούμε τώρα στην πράξη, την εφαρμογή της μνημονιακής πολιτικής και της αιτιατής αλυσίδας της,  από το 2009 έως το 2015, όπως την καταγράφει η έκδοση της ΕΛΣΤΑΤ: ‘Η Ελλάδα σε Αριθμούς’, Απρίλιος 2016.

Οι Ελληνικές Κυβερνήσεις εφήρμοσαν το πρόγραμμα, έστω με καθυστερήσεις, με αρνητικότητα, με δυσκολία. Οι δαπάνες του δημοσίου μειώθηκαν από το 2008 έως το 2015, όπως και οι αμοιβές της εργασίας σύμφωνα με τους Εθνικούς Λογαριασμούς. Ενώ λοιπόν η ουσία του προγράμματος εκτελέστηκε ή εκτελείται, δεν είχαμε κανένα θετικό αποτέλεσμα. Αντίθετα εκτελεστήκαν οι Έλληνες και η Οικονομία της Ελλάδος. 

Όλες οι πραγματικές μεταβλητές της οικονομίας χειροτέρεψαν. Κατανάλωση, επενδύσεις, αποταμιεύσεις, απασχόληση, παραγωγή, παραγωγικότητα, οι φόροι προς το ΑΕΠ, οι εξαγωγές, οι εισαγωγές, ενώ τα επιτόκια παρέμειναν  υψηλά. 

Ε. Γιατί Πήγαν Όλα Στραβά; Θεωρητική Θεμελίωση.

Ας αφήσουμε κατά μέρος όλες τις ιδεολογικές προσεγγίσεις του θέματος μας, και ας το δούμε μέσα από τις ροές κεφαλαίων που πραγματοποιήθηκαν στην οικονομία όλα αυτά τα χρόνια, με τα γνωστά αποτελέσματα. 

Εδώ έχουμε να κάνουμε με αριθμούς και λογιστικές απεικονίσεις. 

Η παρουσίαση αυτή είναι ιδεολογικά ουδέτερη. 

Το Εθνικό Εισόδημα/Δαπάνη μπορούμε να το δούμε από δυο πλευρές. Από την πλευρά των πηγών της δαπάνης και από την πλευρά της χρήσης του εισοδήματος που παρήχθη.

Αν το δούμε από την πλευρά των δαπανών τότε:

ΑΕΠ= C + I +G + (X - M)

που σημαίνει ότι το συνολικό εθνικό εισόδημα (ΑΕΠ) αποτελείται από το άθροισμα της τελικής δαπάνης για κατανάλωση (C), συν την δαπάνη για επενδύσεις (Ι), συν τις συνολικές κρατικές δαπάνες (G), δηλαδή τις δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες, συν την διάφορα εισαγωγών-εξαγωγών ή πιο ακριβέστερα συν το έλλειμμα ή περίσσευμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών.

Αν δούμε το εθνικό εισόδημα (ΑΕΠ) από την πλευρά χρήσης των κεφαλαίων τότε:

ΑΕΠ = C + S + T

που υποδηλώνει ότι το εθνικό εισόδημα τελικά επιστρέφει στα νοικοκυριά που το καταναλώνουν (C), το αποταμιεύουν (S), και πληρώνουν φόρους (Τ).

Βασικός κανόνας της μακροοικονομίας και της λογιστικής, είναι ότι το  εισόδημα του ενός είναι δαπάνη του άλλου και άρα ισχύει:

C + I +  G + (X - M) = C + S + T 

που μπορεί να γραφεί:

(G-T) + (I-S) + ( X-M) =0

Αυτή η τελευταία εξίσωση μας ενώνει όλους, ασχέτως ιδεολογίας, χρόνου, τόπου, κράτους ή μορφής πολιτεύματος, είναι παγκοσμίου ισχύος, γιατί δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια λογιστική απεικόνιση του εθνικού εισοδήματος από  την πλευρά της  πηγής και διάθεσης του.

Τι εκφράζει αυτή η τελευταία εξίσωση;

α) Όλη την οικονομία με μια ματιά:

Ι). Απεικονίζει τους τρεις τομείς της οικονομίας μαζί.

Το στοιχειό (G-T), εκπροσωπεί τον δημόσιο τομέα της οικονομίας και  απεικονίζει την διάφορα δαπανών (αγορά προϊόντων και υπηρεσιών) και φόρων (φόροι καθαροί χωρίς μεταβιβάσεις) του δημοσίου τομέα.  Όταν οι δαπάνες (G) είναι μεγαλύτερες των φόρων (Τ), δηλαδή (G>T), τότε ο δημόσιος τομέας έχει έλλειμμα και αν (G<Τ) ο δημόσιος τομέας έχει περίσσευμα. 

ΙΙ). Το στοιχειό (I-S) εκπροσωπεί τον ιδιωτικό τομέα: 

Αν οι δαπάνες του ιδιωτικού τομέα  (Ι) είναι μεγαλύτερες από τα εισοδήματα του (S), δηλαδή (I>S), τότε ο ιδιωτικός τομέας έχει έλλειμμα, ενώ όταν (I>S) τότε ο ιδιωτικός τομέας έχει περίσσευμα. 

ΙΙΙ).  Η παράσταση (X-M) απεικονίζει την σχέση της ημεδαπής οικονομίας με τον υπόλοιπο κόσμο. 

Όταν οι εξαγωγές της χώρας (Χ) είναι μεγαλύτερες από τις εισαγωγές (Μ), δηλαδή (Χ>Μ), τότε ο εξωτερικός τομέας της χώρας έχει περίσσευμα, ενώ αν (Χ<Μ), δηλαδή οι εισαγωγές είναι μεγαλύτερες από τις εξαγωγές, το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών έχει έλλειμμα (περιλαμβάνεται και η διακίνηση κεφαλαίων).

Τι σημαίνει ότι ο δημόσιος τομέας και ο ιδιωτικός τομέας έχουν περισσεύματα; Σημαίνει ότι μέσω της φορολογίας και μέσω της αύξησης των αποταμιεύσεων στεγνώνει η ενεργός ζήτηση και άρα τίθενται περιορισμοί στην ανάπτυξη της οικονομίας. Μειώνεται το εθνικό εισόδημα, αυξάνεται η ανεργία.

Τι σημαίνει ότι μια χώρα έχει έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών; Σημαίνει ότι η συνεισφορά του εξωτερικού τομέα στην εσωτερική ενεργό ζήτηση είναι αρνητική δηλαδή στεγνώνει (μειώνει) την ζήτηση με αποτέλεσμα την πτώση του εθνικού εισοδήματος.

Συνοψίζοντας: Οι μεταβλητές G, I, X, εκφράζουν την δαπάνη που δημιουργεί εισόδημα, απασχόληση, αύξηση του ΑΕΠ,  η μείωση τους το αντίθετο, ενώ οι μεταβλητές S, T, M, εκφράζουν εισόδημα που αποτελεί διαρροή της ζήτησης και κατά συνέπεια η αύξηση τους αυξάνει την ανεργία  και μειώνει το εθνικό εισόδημα.

β) Η εξίσωση μας δείχνει την αλληλεξάρτηση των τομέων της οικονομίας.

Η δεύτερη πρόταση που μας εισηγείται η παραπάνω εξίσωση είναι ότι  εφ’ όσον (T-G) + (S-I) + ( M-X) =0, αποκλείεται ταυτοχρόνως και οι τρεις τομείς της οικονομίας να έχουν έλλειμμα ή και οι τρεις να έχουν περίσσευμα. Αν κάποιος τομέας έχει έλλειμμα, τότε κάποιος άλλος ή και οι άλλοι δυο τομείς θα έχουν περίσσευμα. Είναι απλή αριθμητική.

γ) Το έλλειμμα/περίσσευμα του δημοσίου τομέα είναι μέχρι τελευταίου ευρώ το περίσσευμα /έλλειμμα του ευρύτερου ιδιωτικού τομέα, του εσωτερικού ιδιωτικού τομέα και του εξωτερικού τομέα δηλαδή, (G-T) = (S-I) + ( M-X).

Ας δούμε ένα παράδειγμα: 

Αν υποθέσουμε ότι Χ=Μ, δηλαδή ο εξωτερικός τομέας της οικονομίας είναι σε ισορροπία, οι εισαγωγές είναι όσες με τις εξαγωγές, και ας υποθέσουμε ότι του ιδιωτικού τομέα τα έσοδα (S), είναι 50 δις ευρώ ενώ οι δαπάνες του (Ι), είναι 40 δις ευρώ. Άρα ο ιδιωτικός τομέας έχει περίσσευμα 10 δις ευρώ. Κατ’ ανάγκη ο δημοσιές τομέας, (T-G), θα έχει έλλειμμα -10 δις ευρώ, που είναι ακριβώς το πλεόνασμα του ιδιωτικού τομέα. 

Με άλλα λόγια το έλλειμμα του δημοσίου τομέα (G) είναι το πλεόνασμα του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή ο χρηματικός πλούτος που ο ιδιωτικός τομέας οικειοποιήθηκε σε μια περίοδο και δεν φορολογήθηκε.

Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα: 

Ας υποθέσουμε ότι Χ-Μ=-10, δηλαδή ο εξωτερικός τομέας έχει έλλειμμα, οι εισαγωγές (Μ) είναι μεγαλύτερες από τις εξαγωγές (Χ) κατά 10 δις ευρώ.  Ας υποθέσουμε ακόμα ότι οι φόροι (Τ) είναι μεγαλύτεροι από τις δαπάνες του κράτους (G), δηλαδή (Τ-G)= 10, το κράτος έχει περίσσευμα 10 δις ευρώ. Με βάση την εξίσωση μας θα πρέπει κατ’ ανάγκη ο ιδιωτικός τομέας να έχει έλλειμμα 20 δις ευρώ για να καλύψει τους άλλους τομείς, δηλαδή (S-I)=-20. 

Τι σημάνει αυτό; Σημαίνει ότι ο ιδιωτικός τομέας μείωσε τον πλούτο του, το S, κατά 20 δις ευρώ ή δανείστηκε 20 δις ευρώ. Την ίδια περίοδο το κράτος αύξησε τον πλούτο του κατά 10 δις εκατ. ευρώ, ενώ ο εξωτερικός τομέας έχει μειώσει την καθαρή του θέση σε τρέχοντα πλούτο, ευρώ, κατά 10 δις ευρώ.

Συνοψίζοντας ο χρηματικός πλούτος (χρήμα, ομόλογα μετοχές) του ενός τομέα είναι το έλλειμμα του άλλου ή και των δυο άλλων τομέων μαζί.

δ) Ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί αφ εαυτού να δημιουργήσει πλούτο.

Είναι απλό. Αν (G-T)=0 και (Χ-Μ)=0, τότε βάση την εξίσωση (G-T) + (I-S) + ( X-M) =0  θα πρέπει (I-S)=0. Με άλλα λόγια, το σύνολο των υποχρεώσεων του ιδιωτικού τομέα σε σχέση με τις υποχρεώσεις του  είναι  μηδέν. Δηλαδή, αν κάποιος θέλει να δαπανήσει πάνω από τα έσοδα του τότε κάποιος θα τον δανείσει, άλλος ιδιώτης ή τράπεζα.  Δεν αλλάζει τίποτα μέσα στον ιδιωτικό τομέα. Ο πλούτος σε χρήμα που παράγεται είναι μηδέν. Η διακίνηση αυτού του χρήματος, του ‘εσωτερικού χρηματικού πλούτου’ του ιδιωτικού τομέα, που ονομάζεται ‘οριζόντια διακίνηση’,  δεν μεταβάλλει την καθαρή θέση του χρηματικού πλούτου του ιδιωτικού τομέα.

Για να μεταβληθεί ο πλούτος του ιδιωτικού τομέα, για να αυξηθεί, πρέπει αυτό να γίνει μέσω ροών χρήματος που είναι έξω από αυτόν, είναι ‘εξωτερικός πλούτος’ και η συναλλαγή αυτή ονομάζεται ‘καθετή συναλλαγή’. Δηλαδή το κράτος να δαπανά περισσότερο απ’ ότι φορολογεί. Αν το κράτος δαπανά όσο φορολογεί αποκλείεται ο ιδιωτικός τομέας να αποκτήσει πλούτο, αν δε το κράτος φορολογήσει περισσότερο απ’ ότι δαπανά, τότε ο πλούτος του ιδιωτικού τομέα μειώνεται. 

Κατά συνέπεια ο καθαρός συνολικός χρηματικός πλούτος  του ιδιωτικού τομέα, όλων των μορφών, αποτελεί μέχρι τελευταίου ευρώ, έλλειμμα του δημοσίου τομέα. Τελεία και παύλα... 

Ας  προσθέσουμε τώρα  και τον εξωτερικό τομέα για να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα της δημιουργίας πλούτου του ιδιωτικού τομέα:

Γενικός κανόνας στην περίπτωση αυτή ο ιδιωτικός τομέας να συσσωρεύει πλούτο, δηλαδή (S>I), μπορεί να γίνει εφ όσον ο εξωτερικός τομέας της οικονομίας έχει περίσσευμα (X>M),  ο δημόσιος τομέας να έχει περίσσευμα (Τ) , αλλά (Χ-Μ)>(Τ-G). Με άλλα λόγια για να έχει πλούτο ο ιδιωτικός τομέας το εξωτερικό πλεόνασμα αποτελεί ικανή αλλά όχι αναγκαία συνθήκη, εφ όσον εξαρτάται από το ύψος του δημοσίου πλεονάσματος.

ε) Η γενική αιτιότητα των πραγμάτων.

Ας θυμηθούμε πάλι την εξίσωση (T-G) + (S-I) + ( M-X) =0. Εφ όσον το πρώτο μέλος της είναι ίσο με το μηδέν σαφώς και δεν μπορούμε να κάνουμε καμία πρόβλεψη το πώς οι χρηματικές ροές θα διαμορφωθούν.

Αλλά από την μέχρι τώρα ανάλυση έχει γίνει κατανοητό ότι μια οικονομία  αν θέλει να δαπανήσει παραπάνω από τα εισοδήματα της, δεν έχει κάποιο περιορισμό. Με άλλα λόγια μια κοινωνία δεν μπορεί να πει θέλω μεγαλύτερο εισόδημα, αλλά μπορεί να πει και να το κάνει,  ότι θα δαπανήσω πιο πολύ για να έχω μεγαλύτερο εισόδημα. Αυτό μπορεί να γίνει εφικτό,  αν και εφ όσον κάποιος από τους κλάδους της οικονομίας επιθυμεί να διακρατήσει το χρέος του τομέα ή των τομέων της οικονομίας που επιθυμούν να δαπανήσουν περισσότερο απ’ ότι εισπράττουν. Επειδή η δαπάνη του ενός είναι εισόδημα του άλλου, και επειδή (T-G) + (S-I) + ( M-X) =0, πάει να πει ότι η συνολική δαπάνη θα είναι και το συνολικό εισόδημα.

Με άλλα λόγια στο επίπεδο της συνολικής οικονομίας, η δαπάνη δημιουργεί εισόδημα και όχι το αντίστροφο, δηλαδή το εισόδημα δεν δημιουργεί δαπάνη στη συνολική οικονομία.

Επίσης εκείνο που καταδεικνύει η παραπάνω εξίσωση είναι ότι μόνο το κράτος που εκδίδει το νόμισμα του μπορεί εσαεί να έχει χρέος και να είναι ο φορέας του πλούτου του ιδιωτικού τομέα.

Αντίστροφα, τα ελλείμματα του ιδιωτικού τομέα μπορεί να είναι βραχύβιας διάρκειας λόγω του ότι, πέραν ενός σημείου, ο συσσωρευμένος πλούτος του ιδιωτικού τομέα, ο αποθεματικός πλούτος, από προηγούμενα ελλείμματα του δημόσιου τομέα, θα εξαντληθούν, ο δε επιπρόσθετος δανεισμός θα τον καταστήσει σε σύντομο χρονικό  υπερχρεωμένο. 

Δηλαδή η οικονομική πολιτική ανάπτυξης μέσω των δαπανών του ιδιωτικού τομέα σε κάθε χώρα, που εκδίδει ή δεν εκδίδει το νόμισμα της, είναι μη διατηρήσιμη,  είναι θνησιγενής. 

Τέλος ως προς τον εξωτερικό τομέα της οικονομίας, εξ ορισμού δεν μπορεί κάθε έθνος να έχει πλεόνασμα  (Χ>Μ), επειδή γενικά το έλλειμμα/ πλεόνασμα του θα πρέπει πάντα να είναι όσο με τα πλεόνασμα/έλλειμμα άλλων κρατών. Πέραν αυτού, στο εσωτερικό η θέση αυτή, εξαρτάται από τον ιδιωτικό τομέα, στο κατά πόσο επιθυμεί  να αυξάνει τις αποταμιεύσεις του και από την δυνατότητα του κράτους να έχει ελλείμματα. Αλλιώς και αυτή η θέση αυτή είναι θνησιγενής.

στ. Τι πράγματι έγινε; Πήγαν όλα στραβά;

Με βάση την εξίσωση (T-G) + (S-I) + (M-X) =0, ποιος ήταν ο στόχος του προγράμματος;

Ι)  Ο δημόσιος τομέας να έχει πλεόνασμα δηλαδή οι φόροι (Τ) να είναι μεγαλύτεροι από τις δαπάνες (G), δηλαδή Τ>G.

ΙΙ) Οι εξαγωγές να είναι μεγαλύτερες από τις εισαγωγές, δηλαδή Χ>Μ και 

ΙΙΙ) οι δαπάνες του ιδιωτικού τομέα να είναι μεγαλύτερες από τις εισπράξεις του (Ι>S).

Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει (Τ-G)=(Μ-Χ)+(S-I). Με άλλα λόγια ο ιδιωτικός τομέας μαζί με τον εξωτερικό τομέα να καλύπτουν το περίσσευμα του δημοσίου τομέα  με βάση το πρόγραμμα, και όχι μόνον αυτό, αλλά κάθε χρόνο να αυξάνονται οι επενδύσεις και οι εξαγωγές ώστε να αυξάνεται το εθνικό εισόδημα και να μειώνετε η ανεργία.

Τι έγινε στην πράξη; 

Το τι έγινε θα το δούμε μέσα από τον παρακάτω πινάκα και το γράφημα του.

Οι διαφορές δαπανών και εσόδων του Δημόσιου, Ιδιωτικού και Εξωτερικού Τομέα της Οικονομίας 2009-2015 σε % επί του ΑΕΠ

Κατ’ αρχήν ο πινάκας επιβεβαιώνει την εξίσωση (G-T)=(I-S)+(X-M) και το γράφημα την διασαφηνίζει πλήρως. Το έλλειμμα του κράτους κάλυψε το περίσσευμα του ιδιωτικού τομέα και τις δαπάνες των εισαγωγών.

Τα πράγματα όμως δεν πήγαν όπως το πρόγραμμα υπέθετε. 

Καθώς το κράτος άρχισε να μειώνει τις δαπάνες του σε αγορές τελικών προϊόντων και υπηρεσιών από τον ιδιωτικό τομέα, τις δαπάνες αυτές δεν έσπευσε να τι καλύψει ο ιδιωτικός τομέας, ούτε οι εξαγωγές για να παραμείνει το ΑΕΠ στο ύψος που ήταν τουλάχιστον 

(Πιν.1):Εξέλιξη Κρατικών Δαπανών σε εκατ ευρώ

Αντίθετα ο ιδιωτικός τομέας αύξησε τις αποταμιεύσεις του, για να ανταποκριθεί στα χρέη του και στους φόρους του, και  μείωσε τις  επενδύσεις. 

(Πιν.2):Εξέλιξη Επενδύσεων Αποταμιεύσεων σε εκατ. ευρώ

Η μείωση των αποδοχών των εργαζομένων του ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, μείωσε περαιτέρω την εθνική δαπάνη, με αποτέλεσμα την μείωση των κερδών των επιχειρήσεων. 

(Πιν.3): Αμοιβή Εργασίας- Μικτά Κέρδη σε εκατ. ευρώ

Η μείωση των μισθών και των ημερομισθίων, όπως ήταν φυσικό μείωσε το εργατικό  κόστος ανά μονάδα παραγόμενου ΑΕΠ, αλλά όπως ήταν αναμενόμενο, δεν αύξησε την παραγωγικότητα της εργασίας, αφού μειώθηκαν οι επενδύσεις. 

(Πιν.4):Παραγωγικότητα Εργασίας 

Έτσι αυξήθηκε η ανεργία:

(Πιν.5):Απασχόληση

Οι εξαγωγές έμειναν στάσιμες καίτοι  το εργατικό κόστος μειώθηκε.

Λόγω μείωσης των εσόδων των νοικοκυριών και των κερδών μειώθηκαν οι εισαγωγές.

(Πιν. 6):Ισοζύγιο Πληρωμών σε εκατ. ευρώ 

Τα επιτόκια ετησίου δανεισμού, χωρίς άλλες επιβαρύνσεις, παρέμεινε περί  το 6%, λόγω της μειωμένης προσφοράς χρήματος, για να καταστήσει ακόμα πιο ζοφερό το επενδυτικό  κλίμα. Το επιτόκιο δεν εξίσωσε προς τα κάτω την αποταμίευση και την επένδυση. 

(Πιν. 7):Εξέλιξη Βασικού Επιτοκίου 

Παράλληλα μειώθηκε η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών λόγω μείωσης των μισθών, αυξήθηκαν τα κόκκινα δάνεια στις τράπεζες, τα χρέη προς το κράτος, οι αποταμιεύσεις μειώθηκαν, οι Έλληνες βρίσκονται φτωχοί και υπερχρεωμένοι.

Το Κράτος με βάση το παράλληλο πρόγραμμα διαχείρισης του ελληνικού χρέους ποτέ στην ιστορία του δεν βρέθηκε πιο καταχρεωμένο. Όλα τα προγράμματα διαχείρισης του χρέους του αποσκοπούσαν στην σωτηρία των τραπεζών που δάνειζαν αφειδώς το κράτος από την είσοδο του στο ευρώ.

Από την πλευρά του μετώπου της διαχείρισης του χρέους, παρατηρώντας ότι το πρόγραμμα λιτότητας δεν αποδίδει, επιμένουν σε επιπρόσθετα μέτρα, πράγμα που οδηγεί σε περαιτέρω δραματική ύφεση, το χρέος αναπτύσσεται εκθετικά, πράγμα που καθιστά την εξόφληση του απραγματοποίητη.

( Πιν. 8):Χρέος Γενικής Κυβέρνησης σε εκατ. ευρώ 

Δεδομένων αυτών, επιβάλλουν εξαγορά κάθε περιουσιακού στοιχείου του Ελληνικού Κράτους και του Ελληνικού Λαού, για να εξασφαλίσουν εσαεί χρηματικές ροές από την Ελλάδα, αφού αυτοί μελλοντικά θα καθορίζουν τις επενδύσεις στη χώρα και τους μισθούς εργασίας. Η χώρα σταδιακά μετατρέπεται σε ειδική ζώνη εργασίας μέσα στην ευρωζώνη.

Η οικονομία λοιπόν κινείται σε διαρκεί υφεσιακή τροχιά που θα τερματιστεί βρίσκοντας τους πολίτες σε απόλυτη φτώχεια, την ανεργία σε δυσθεώρητα ύψη που θα την ονομάζουν ‘φυσικό ποσοστό ανεργίας’, τον πλούτο της χώρας στα χέρια των δανειστών, και την διακυβέρνηση της χώρας σε απάτριδες τοποτηρητές-κοτζαμπάσηδες των μεγάλων τραπεζών της ΕΕ.

Ας πάμε στην ουσία της αιτίας της αποτυχίας των προγραμμάτων λιτότητας. Γιατί απέτυχαν; 

Απέτυχαν για το ίδιο λόγο που απέτυχαν παρόμοια προγράμματα  που εφαρμόστηκαν τον 19ο και 20ο αιώνα. Γιατί το χρήμα δεν είναι ουδέτερο ως προς τις πραγματικές μεταβλητές της οικονομίας και γιατί το χρήμα δεν επιστρέφει κατ ανάγκη στην παραγωγή. Έτσι καταλήγουν οι χώρες στα χέρια των πιστωτών, και μετά η κάθαρση από την τραγωδία της απώλειας της χώρας τους από τους λαούς, γίνεται με επαναστάσεις, με πολέμους με αίμα. Τα προγράμματα λιτότητας τελικό στόχο έχουν την προστασία των βαρόνων του χρήματος των τραπεζών και προδοτών πολιτικών. 

ζ) Τι πρέπει να γίνει;

Ανάπτυξη σημαίνει δαπάνη. Μπορεί να μην αρέσει σε πολλούς, αλλά αυτό ισχύει αιωνίως, ασχέτως ιδεολογίας. Η δαπάνη είναι η προϋπόθεση της ανάπτυξης και προϋπόθεση της δαπάνης είναι έκδοση του χρήματος από το κυρίαρχο κράτος που το δαπανά.

Το 1952, ο διάσημος Ολλανδός νομπελίστας οικονομολόγος Jan Tinbergen μας έμαθε, μέσα από το κλασσικό πια σύγγραμμα του ‘On the Theory of Economic Policy’, την βασική αρχή, ότι για να είναι μια οικονομική πολιτική συνεπής και αποτελεσματική απαιτεί τα διαθέσιμα μέσα να είναι ίσα  με τους στόχους της οικονομικής πολίτικης, αλλιώς η οικονομική πολιτική δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Η ελληνική κυβέρνηση τους στόχους της  δεν μπορεί να τους επιτύχει, γιατί η χώρα μέσα στο ευρώ, έχει αποξενωθεί από τα μέσα που θα μπορούσε να διαθέτει. 

Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ασκεί εισοδηματική πολιτική για να επιτύχει όλους του στόχους που έχουν να κάνουν με την ανάπτυξη. Επιστημονικά αυτό δεν στέκει, δεν μπορεί να το κάνει. Δεν θεραπεύεται ο καρκίνος με γιατροσόφια επειδή το κατεστημένο μας λέει ότι έτσι θεραπεύεται ενώ επί της ουσίας αυτό προστατεύει τα άθλια συμφέροντα του.

Κατά συνέπεια η χώρα θα βρίσκεται σε διαρκή κρίση, ύφεση, ανερχόμενη ανεργία, υπό διαρκή λεηλασία που ονομάζονται επενδύσεις ενώ είναι αγοροπωλησίες  και οι πολίτες θα καταλήξουν να είναι αμόρφωτοι δούλοι. Όποιος λέει το αντίθετο έχει έλλειψη γνώσης ή κάτι άλλο εξυπηρετεί. 

Ένας Έθνος σώζεται μόνο του αν θέλει να σωθεί. Είναι καιρός να επιστρέψει η Δημοκρατία στον τόπο, να επιστρέψουμε στο Εθνικό μας Νόμισμα και να στρωθούμε στην δουλειά. Άλλη λύση δεν υπάρχει. 

Νομιμοποιούμεθα με όσα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στον τόπο να ανατρέψουμε το κατεστημένο παντοιοτρόπως!

*Οικονομολόγος Ph.D/spyridonstalias@hotmail.com