Προσφυγικό - Μεταναστευτικό: Μια πρώτη ματιά στις επιλογές της Ελλάδας

Toυ Δημήτρη Μενδρινού*

Πρόσφυγας είναι το άτομο «που βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του ή του τόπου κατοικίας του, έχει δικαιολογημένο φόβο δίωξης για λόγους φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε ορισμένη κοινωνική ομάδα ή λόγω πολιτικών πεποιθήσεων και εξαιτίας αυτού του φόβου δίωξης αδυνατεί ή δεν επιθυμεί να απολαμβάνει την προστασία αυτής της χώρας ή την επιστροφή σ' αυτήν.»

(Σύμβαση της Γενεύης  - 1951 -  για το καθεστώς των προσφύγων)

Εισαγωγή

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που παρουσίασε η Πανελλήνια Ένωση Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος (διαβάστε εδώ):

Α) το 2015 εισήλθαν στην Ελλάδα από την Τουρκία 847.930 πρόσφυγες ή μετανάστες ενώ το 1^ο τρίμηνο του 2016 ο αριθμός έφτασε τα 145.027 άτομα.

Β) για το έτος 2014 ο αντίστοιχος αριθμός προσφύγων ή μεταναστών ήταν 34.442 άτομα κάτι που σημαίνει ότι το 2015 παρατηρήθηκε αύξηση 2362% έναντι του προηγούμενου έτους.

Γ) μόνο τους τελευταίους πέντε(5) μήνες του 2015(Αύγουστος-Δεκέμβριος) εισήλθε στην χώρα μας από την Τουρκία το 85% των προσφύγων-μεταναστών όλου του έτους.

Ανάλογους αριθμούς αναφέρει και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ (διαβάστε εδώ):

Α) 856.723 άτομα εισήλθαν στην Ελλάδα το 2015, ενώ το 1^ο τρίμηνο του 2016 ο αριθμός έφτασε τα 151.453 άτομα.

Β) τους πέντε(5) τελευταίους μήνες του 2015, ο αριθμός ήταν 726.620 άτομα (84,8% όλου του 2015).

Όλες οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι το μεταναστευτικό και το προσφυγικό ρεύμα θα συνεχιστεί από την Τουρκία το επόμενο διάστημα και η Ελλάδα σταδιακά θα μετατραπεί σε ένα απέραντο πάρκινγκ ανθρώπινων ψυχών. Μια Ελλάδα που είναι ανήμπορη να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για τον λαό της κάτω από το αφόρητο βάρος ενός παράνομου, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, Δημόσιου Χρέους και που διοικείται οικονομικά και πολιτικά, εδώ και έξι(6) χρόνια, από ξένα συμφέροντα που ελέγχουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Μια Ελλάδα, όμως, που καταφέρνει ακόμα και σήμερα, μέσω του λαού της, και αποδεικνύει την ανθρωπιά και την αλληλεγγύη απέναντι σε χιλιάδες ανθρώπους που έχουν εγκαταλείψει τις δικές τους Πατρίδες εξαιτίας των πολέμων που έχουν δημιουργήσει συμφέροντα εξ Αμερικής, Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. κυρίως Γερμανία-Γαλλία), Τουρκίας, Ρωσίας, Ισραήλ και άλλων μικρότερων.

Αυτήν την Ελλάδα έχουν βάλει στο στόχαστρο τους, για ακόμα μια φορά στην ιστορία της. Το ΝΑΤΟ, που κινείται κάτω από τις εντολές των Αμερικανών, εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδιώκει να ελέγξει το Αιγαίο παίζοντας γεωστρατηγικά παιχνίδια με την Ρωσία. Η Τουρκία βλέπει την ευκαιρία να αμφισβητήσει τα χωρικά ύδατα της χώρας μας και να εξάγει την εσωτερική της κρίση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδεικνύει για ακόμη μια φορά ότι δεν λειτουργεί προς όφελος της χώρας μας αλλά ότι την χρησιμοποιεί για να εγκλωβίσει στην Ελληνική επικράτεια τους χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες που είχαν αρχική επιδίωξη να αναζητήσουν μια αξιοπρεπή και χωρίς φόβο ζωή, μακριά από πολέμους, στην Ευρώπη.

Σε αυτό, λοιπόν, το κλίμα που ο κάθε παίχτης θέλει να παγιώσει την κυριαρχία του στον Ελλαδικό χώρο και με ένα ανίκανο και υποτελές εγχώριο πολιτικό σύστημα, με πολιτικούς που παρέδωσαν την Εθνική κυριαρχία της χώρας και συναίνεσαν στην μετατροπή της σε αποικία, ο Ελληνικός λαός επιδιώκει να αντιληφθεί το τι συμβαίνει με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες και το ποια θα μπορούσε να είναι η αντίδραση ενός κυρίαρχου κράτους που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη ζωή από την μία πλευρά και τους πολίτες του από την άλλη.

Θα επιδιώξω, λοιπόν, στις επόμενες παραγράφους να παραθέσω στοιχεία από τις Διεθνείς Συνθήκες, Συμβάσεις και Συμφωνίες που σχετίζονται με το προσφυγικό-μεταναστευτικό, στοιχεία που αφορούν τον ΟΗΕ και την λειτουργία της Ύπατης Αρμοστείας για τους πρόσφυγες και, τέλος, στοιχεία που αφορούν την Ελλάδα και την Εθνική της νομοθεσία.

Το μόνο που μπορώ να ελπίζω είναι τα στοιχεία αυτά να αποτελέσουν την αρχή ενός διαλόγου ώστε να συσταθεί μια ολοκληρωμένη πολιτική πρόταση-λύση μέσα από την οποία θα αναλύονται οι επιλογές της χώρας μας.

Διεθνείς Συνθήκες-Συμβάσεις-Συμφωνίες (αναφέρονται με χρονολογική σειρά)

• Συνθήκη της Γενεύης (1951)

Σύμφωνα με την εν λόγω συνθήκη όπως τροποποιήθηκε με το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης(1967) που εξάλειψε τους γεωγραφικούς και χρονικούς περιορισμούς της και που αποτελεί την μέχρι σήμερα διεθνή συνθήκη προστασίας των προσφύγων:

Α)   πρόσφυγας θεωρείται κάθε πρόσωπο το οποίο εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων βρίσκεται έξω από την χώρα του και δεν μπορεί ή δεν θέλει, λόγω του φόβου, να απολαύσει την προστασία της χώρας αυτής ή να επιστρέψει σε αυτήν.

Β)   κάθε άτομο που θεωρεί τον εαυτό του πρόσφυγα έχει το δικαίωμα να ζητήσει πολιτικό άσυλο σε άλλη χώρα. Η χορήγηση, όμως, ασύλου είναι δικαίωμα κάθε χώρας και όχι υποχρέωση της. Οφείλει, λοιπόν, να το παρέχει όταν δεν θεωρείται επικίνδυνο για την ασφάλεια της και όταν αποδεικνύεται ότι απειλείται η ζωή ή η ελευθερία του ατόμου στην χώρα από την οποία έφυγε. Σε καμία, όμως, περίπτωση δεν μπορεί να το επιστρέψει σε αυτήν (αρχής της μη επαναπροώθησης).

Γ)    το αίτημα για πολιτικό άσυλο ενός ατόμου περιλαμβάνει και τα προστατευόμενα μέλη της οικογένειας του.

Δ)   κάθε άτομο που ζητά να χαρακτηριστεί ως πρόσφυγας δεν μπορεί να εκδιωχθεί μέχρι να εκδοθεί από την υπεύθυνη χώρα η σχετική απόφαση.

Ε)   κάθε άτομο που του αναγνωρίζεται η ιδιότητα του πρόσφυγα, επομένως και του παρέχεται πολιτικό άσυλο, του δίνεται δελτίο ταυτότητας πρόσφυγα. Το κράτος, επιπλέον, του αναγνωρίζει δικαιώματα τα οποία πρέπει να είναι τουλάχιστον ίδια με αυτά που απολαμβάνουν οι υπόλοιποι αλλοδαποί στο έδαφος του.

Στ)  το άτομο μπορεί να χάσει την ιδιότητα του πρόσφυγα όταν διαπιστωθεί ότι υφίστανται ορισμένοι λόγοι, μεταξύ των οποίων: α) έπαυσαν να ισχύουν τα γεγονότα στην χώρα του που το ανάγκασαν να την εγκαταλείψει, β) οικειοθελώς επιστρέφει στην χώρα που είχε εγκαταλείψει.

Ζ)   αν η χώρα του αρνηθεί την ιδιότητα του πρόσφυγα τότε το άτομο έχει το δικαίωμα προσφυγής κατά της απόφασης.

Η)   η Ελλάδα διατύπωσε επιφύλαξη για το άρθρο 26 της συνθήκης που αναφέρεται στην ελεύθερη κυκλοφορία των αναγνωρισμένων προσφύγων στο έδαφος της χώρας υποδοχής. Έτσι η Ελλάδα μπορεί να απαγορεύσει την διαμονή ή εγκατάσταση προσφύγων σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές της επικράτειας και μπορεί να επιβάλει ανάλογους περιορισμούς ελεύθερης μετακίνησης για λόγους εθνικής ασφάλειας, δημόσιας τάξης ή δημόσιας υγείας.

Θ)  οποιοδήποτε κράτος που έχει υπογράψει την συνθήκη, μπορεί να την καταγγείλει, αλλά η καταγγελία θα ισχύει μετά από έναν χρόνο.

• Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, ΕΣΔΑ (1950) και Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, ΔΣΑΠΔ (1966)

Η ΕΣΔΑ απαγορεύει στο άρθρο 3 την υποβολή ενός ατόμου σε βασανιστήρια ή σε σκληρή μεταχείριση από οποιονδήποτε.

Το ίδιο ακριβώς απαγορεύεται και από το ΔΣΑΠΔ στο άρθρο 7.

Και τα δύο λειτουργούν συμπληρωματικά με την αρχή της μη επαναπροώθησης της συνθήκης της Γενεύης και προστατεύουν τους αιτούντες πολιτικό άσυλο.

• Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για το εδαφικό άσυλο (1967)

Η εν λόγω διακήρυξη:

Α)   αναγνωρίζει στο άρθρο 1, παράγραφος 1 το δικαίωμα ενός κράτους να παρέχει ή όχι πολιτικό άσυλο, στα πλαίσια άσκησης της εθνικής του κυριαρχίας.

Β)   αναφέρει στο άρθρο 2, παράγραφος 2 ότι «Όταν ένα κράτος αντιμετωπίζει δυσκολίες στην χορήγηση ασύλου ή στην συνέχιση της παροχής προστασίας που συνεπάγεται η πράξη αυτή, τα Κράτη οφείλουν, μεμονωμένα ή από κοινού, ή με την μεσολάβηση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, να υιοθετήσουν τα αναγκαία μέτρα, με πνεύμα διεθνούς αλληλεγγύης, προκειμένου να ανακουφίσουν το βάρος του κράτους αυτού».

• Διεθνής Σύμβαση για τη Ναυτική Έρευνα και Διάσωση (1979)

Η διεθνής αυτή σύμβαση που τέθηκε σε ισχύ από το 1980 και που είχε ως σκοπό τόσο την ανάπτυξη διεθνούς συστήματος έρευνας και διάσωσης (SAR), ώστε να συντονίζεται η διάσωση όσων κινδυνεύουν στη θάλασσα ανεξάρτητα από τον τόπο του ατυχήματος, όσο και την περιγραφή του πλαισίου συνεργασίας μεταξύ των κρατών και της διαφύλαξης της ακεραιότητας των υπηρεσιών SAR, αναφέρει:

Α)   τα μέρη θα εξασφαλίσουν την παροχή βοήθειας σε κάθε άτομο που βρίσκεται σε κίνδυνο στη θάλασσα. Αυτό θα το πράττουν ανεξάρτητα της εθνικότητας ή της κατάστασης του ατόμου αυτού ή των περιστάσεων στις οποίες το άτομο αυτό βρέθηκε. (2.1.10)

Β)  το Συμβαλλόμενο Μέρος που είναι υπεύθυνο για την περιοχή έρευνας και διάσωσης στην οποία παρέχεται η συνδρομή θα έχει την κύρια ευθύνη εξασφάλισης τέτοιου συντονισμού και συνεργασίας, έτσι ώστε οι διασωθέντες να αποβιβάζονται από το πλοίο που παρέχει συνδρομή και μεταφέρονται σε περιοχή ασφαλείας, λαμβανόμενων υπόψη των ιδιαιτέρων συνθηκών του περιστατικού και κατευθυντηρίων οδηγιών που αναπτύχθηκαν από τον Οργανισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα σχετιζόμενα Μέρη θα κανονίζουν έτσι ώστε τέτοια αποβίβαση να πραγματοποιείται στο μέτρο του πρακτικά εφικτού. (3.1.9)

• Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982)

Η διεθνής αυτή σύμβαση που τέθηκε σε ισχύ από το 1994 και που περιγράφει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κυβερνήσεων κρατών στις ναυτικές ζώνες και στην ανοιχτή θάλασσα, αναφέρει:

Α)   διέλευση σημαίνει ναυσιπλοΐα μέσα από τη χωρική θάλασσα με σκοπό τον διάπλου της θάλασσας αυτής χωρίς είσοδο στα χωρικά ύδατα ή προσορμισμό σε αγκυροβόλιο ή λιμενικές εγκαταστάσεις έξω από τα εσωτερικά ύδατα. (Άρθρο 18 - 1α)

Β)   αβλαβής διέλευση: η διέλευση ξένου πλοίου θεωρείται αβλαβής όταν δεν διαταράσσει την ειρήνη, την τάξη ή την ασφάλεια του παράκτιου κράτους. Εάν, όμως, ευρισκόμενο στη χωρική θάλασσα, προβεί σε  φόρτωση ή εκφόρτωση οποιουδήποτε εμπορεύματος, χρημάτων ή προσώπων κατά παράβαση των τελωνειακών, δημοσιονομικών, μεταναστευτικών ή υγειονομικών νόμων και κανονισμών του παράκτιου κράτους τότε θεωρείται ότι η διέλευση του δεν είναι αβλαβής. (Άρθρο 19 - 2ζ)

Γ)    το παράκτιο κράτος δύναται να λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα στη χωρική θάλασσα προκειμένου να εμποδίσει διέλευση η οποία δεν είναι αβλαβής. (Άρθρο 25 - 1)

Δ)   κάθε κράτος πρέπει να απαιτεί από τον πλοίαρχο οποιουδήποτε πλοίου που φέρει τη σημαία του, εφόσον μπορεί να πράξει αυτό χωρίς να εκθέσει σε σοβαρό κίνδυνο το πλοίο, το πλήρωμα ή τους επιβάτες να παρέχει βοήθεια σε οποιοδήποτε πρόσωπο που είναι στη θάλασσα και κινδυνεύει να πνιγεί. (Άρθρο 98 - 1α)

Ε) εκτός περιπτώσεις επέμβασης δυνάμει εξουσιών που προβλέπονται από συνθήκη, πολεμικό πλοίο που συναντά στην ανοικτή θάλασσα ξένο πλοίο, εκτός από τα πλοίο που απολαύουν πλήρους ετεροδικίας σύμφωνα με τα άρθρα 95 και 965, δεν δικαιούται να σταματήσει για έλεγχο εκτός αν υπάρχει βάσιμος λόγος υποψίας ότι το πλοίο επιδίδεται σε δουλεμπόριο ή το πλοίο δεν έχει εθνικότητα. (Άρθρο 110 – 1β και 1δ)

• Συνθήκη Σένγκεν (1985)

Σύμφωνα με την συνθήκη Σένγκεν που είχε στόχο την κατάργηση των εσωτερικών συνόρων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την καθιέρωση κοινής πολιτικής στα ζητήματα προστασίας των εξωτερικών συνόρων και εισόδου σε αυτά υπηκόων τρίτων χωρών:

Α)   αλλοδαπός θεωρείται κάθε πρόσωπο που δεν είναι υπήκοος των κρατών-μελών της ΕΕ. (άρθρο 1)

Β)   εξωτερικά σύνορα της ΕΕ θεωρούνται τα χερσαία και τα θαλάσσια σύνορα όπως επίσης και τα λιμάνια και τα αεροδρόμια των κρατών-μελών εφόσον δεν αποτελούν εσωτερικά σύνορα. (άρθρο 1)

Γ)    μπορεί να επιτραπεί η είσοδος και η διαμονή μέχρι τρεις (3) μήνες ανά εξάμηνο στο έδαφος των κρατών-μελών, σε αλλοδαπούς εάν, μεταξύ άλλων, είναι κάτοχοι έγκυρου εγγράφου και δεν θεωρούνται ικανοί να διαταράξουν την δημόσια τάξη, την εθνική ασφάλεια ή τις διεθνείς σχέσεις ενός κράτους-μέλους της ΕΕ. Ένα κράτος-μέλος μπορεί να δεχθεί στο έδαφός του αλλοδαπούς που δεν πληρούν στο σύνολο τους τις προϋποθέσεις που θέτει η συνθήκη, για λόγους ανθρωπιστικούς ή εθνικού συμφέροντος ή λόγω διεθνών υποχρεώσεων, οφείλει όμως να λάβει υπόψη του τα συμφέροντα των υπολοίπων κρατών-μελών και τις επιπτώσεις της απόφασης του. (άρθρα 5, 11, 16, 20)

Δ)   τα κράτη-μέλη συνεργάζονται στενά προκειμένου να εξασφαλιστεί ο αποτελεσματικός έλεγχος των εξωτερικών συνόρων. (άρθρο 7)

Ε)   αν ένας αλλοδαπός εισέλθει από έδαφος τρίτου κράτους στο έδαφος ενός κράτους-μέλους και δεν κατέχει τα απαιτούμενα ταξιδιωτικά έγγραφα, ο μεταφορέας που τον έφερε, με εναέρια, θαλάσσια ή οδική συγκοινωνία, οφείλει να τον επιστρέψει άμεσα πίσω. (άρθρο 26)

Στ)  Τα κράτη-μέλη έχουν υποχρέωση να θεσμοθετήσουν κυρώσεις απέναντι οποιουδήποτε επιδιώκει, για κερδοσκοπικούς λόγους, να βοηθήσει αλλοδαπό να εισέλθει ή να διαμείνει στο έδαφος ενός κράτους-μέλους παράνομα. (άρθρο 27)

• Συνθήκη Δουβλίνο ΙΙ (2003)

Η εν λόγω συνθήκη, που αντικατέστησε την συνθήκη Δουβλίνο Ι, αποτελεί την βάση με την οποία γίνεται ο προσδιορισμός του κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου που υποβάλλεται από υπήκοο τρίτης χώρας, αναφέρει:

Α)   όταν διαπιστώνεται ότι εκείνος που ζητά άσυλο, πέρασε παράνομα, είτε μέσω θάλασσας είτε αεροπορικώς τα σύνορα ενός κράτους-μέλους, αυτό το κράτος-μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου. Το ίδιο κράτος μέλος σταματά να έχει την ευθύνη εξέτασης της αίτησης του ασύλου μετά από δώδεκα(12) μήνες από την ημέρα που ο αιτών πέρασε παράνομα τα σύνορα. (άρθρο 10, παράγραφος 1)

Β)   όταν ένα άτομο έχει εισέλθει παράνομα και έχει παραμείνει για τουλάχιστον πέντε(5) μήνες στο έδαφος ενός κράτους-μέλους, τότε στην περίπτωση που ζητήσει άσυλο, αυτό το κράτος-μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης, ακόμα και αν η ευθύνη του έχει παραγραφεί με βάση το Α. (άρθρο 10, παράγραφος 2)

Γ)    όταν μια αίτηση ασύλου υποβάλλεται στις αρμόδιες αρχές ενός κράτους-μέλους από ένα άτομο που βρίσκεται στο έδαφος ενός άλλου κράτους-μέλους τότε από αυτό το κράτος γίνεται ο προσδιορισμός του υπεύθυνου κράτους-μέλους που θα εξετάσει την αίτηση. (άρθρο 4, παράγραφος 4)

Δ)   όταν ένα άτομο έχει αποκτήσει άσυλο σε ένα κράτος-μέλος τότε, για λόγους ανθρωπιστικούς, στο ίδιο κράτος μπορεί να μεταβιβαστεί η ευθύνη για την παροχή ασύλου από άλλο άτομο, που διατηρεί οικογενειακούς δεσμούς με το πρώτο και που βρίσκεται στο έδαφος άλλου κράτους-μέλους. (άρθρο 15, παράγραφος 1 και άρθρο 17, παράγραφος 1)

Ε)   εάν το κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε αίτηση ασύλου θεωρεί ότι άλλο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέτασή της, μπορεί να απευθύνει σε αυτό αίτημα περί αναδοχής του αιτούντος, το συντομότερο δυνατό και, σε κάθε περίπτωση, εντός προθεσμίας τριών μηνών από την υποβολή της αίτησης ασύλου κατά την έννοια του άρθρου 4 παράγραφος 2.

Εάν το αίτημα περί αναδοχής του αιτούντος δεν υποβληθεί εντός της προθεσμίας των τριών μηνών, η ευθύνη της εξέτασης της αίτησης ασύλου εμπίπτει στο κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση. (άρθρο 17, παράγραφος 1)

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών και η Ύπατη Αρμοστεία

• Εγχειρίδιο για τις διαδικασίες και τα κριτήρια καθορισμού του καθεστώτος των προσφύγων (Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες, 1979)

Το εν λόγω εγχειρίδιο που γράφηκε το 1979 και έχει ήδη κυκλοφορήσει στην 6^η του έκδοση στα ελληνικά και που αποτελεί την περιγραφή των διαδικασιών και τα κριτήρια καθορισμού των προσφύγων με βάση την Συνθήκη της Γενεύης του 1951 και του Πρωτοκόλλου της Νέας Υόρκης του 1967, αναφέρει:

Α)   κάποιο πρόσωπο που ανταποκρίνεται στα κριτήρια του Καταστατικού του UNHCR, δικαιούται της προστασίας των Ηνωμένων Εθνών που παρέχεται δια του Υπάτου Αρμοστή, ανεξάρτητα από το εάν βρίσκεται ή όχι, σε μια χώρα που είναι μέρος της Σύμβασης του 1951 ή του Πρωτοκόλλου του 1967 ή από το εάν έχει αναγνωριστεί ή όχι ως πρόσφυγας από τη φιλοξενούσα χώρα σύμφωνα με ένα από τα δύο κείμενα. Πρόσφυγες που συγκεντρώνουν αυτές τις προδιαγραφές εμπίπτουν στην εντολή του Ύπατου Αρμοστή, και αναφέρονται συνήθως ως «πρόσφυγες εντολής» («mandate refugees»).  (σημείο 16)

Β)   …ένα πρόσωπο μπορεί να είναι ταυτόχρονα τόσο «πρόσφυγας εντολής» όσο και πρόσφυγας σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1951 ή το Πρωτόκολλο του 1967. Εντούτοις, είναι δυνατό να βρίσκεται σε κάποια χώρα που δεν δεσμεύεται από αυτά τα κείμενα ή μπορεί να εξαιρείται από την αναγνώριση ως «πρόσφυγας της Σύμβασης» κατ’ εφαρμογήν των χρονικών ή των γεωγραφικών περιορισμών. Σ’ αυτές τις περιπτώσειςσυνεχίζει να πληροί τις προϋποθέσεις προστασίας του από τον Ύπατο Αρμοστή σύμφωνα με τους ορισμούς του Καταστατικού. (σημείο 17)

Γ)    παρόλο που ο καθορισμός του καθεστώτος του πρόσφυγα γίνεται κανονικά σε ατομική βάση, έχουν παρουσιαστεί περιπτώσεις μετακίνησης ολόκληρων ομάδων υπό συνθήκες που υποδηλώνουν ότι τα μέλη της ομάδας θα μπορούσαν να θεωρηθούν ατομικά ως πρόσφυγες. Η ανάγκη για παροχή συνδρομής γίνεται συχνά στις περιπτώσεις αυτές εξαιρετικά επείγουσα και μπορεί για καθαρά πρακτικούς λόγους να μην είναι δυνατόν να εφαρμοστεί η διαδικασία καθορισμού του καθεστώτος του πρόσφυγα σε ατομική βάση για κάθε μέλος της ομάδας. Πρέπει συνεπώς να γίνει χρήση της αποκαλούμενης «ομαδικής αναγνώρισης» του καθεστώτος του πρόσφυγα, όπου κάθε μέλος της ομάδας θεωρείται prima facie (εφόσον δηλαδή δεν υπάρχει απόδειξη για το αντίθετο) πρόσφυγας. (σημείο 44)

Δ)   μετανάστης είναι το πρόσωπο που για λόγους διαφορετικούς από εκείνους που αναφέρονται στον ορισμό εγκαταλείπει οικειοθελώς τη χώρα του με σκοπό να εγκατασταθεί αλλού. Μπορεί δε να ωθείται από την επιθυμία για αλλαγή ή για περιπέτεια ή από οικογενειακούς ή άλλους προσωπικούς λόγους. Εάν ωθείται αποκλειστικά από οικονομικά κίνητρα, είναι οικονομικός μετανάστης και όχι πρόσφυγας. (σημείο 62)

Ε)   η διάκριση ωστόσο ανάμεσα στον οικονομικό μετανάστη και τον πρόσφυγα γίνεται μερικές φορές ασαφής, όπως και η διάκριση ανάμεσα στα οικονομικά και τα πολιτικά μέτρα που ισχύουν στη χώρα προέλευσης του αιτούντος δεν είναι πάντοτε σαφής. Πίσω από τα οικονομικά μέτρα που επηρεάζουν την απόκτηση των μέσων διαβίωσης μπορεί να υπάρχουν φυλετικοί, θρησκευτικοί ή πολιτικοί στόχοι ή διαθέσεις εναντίον μιας ορισμένης ομάδας. Σε περιπτώσεις όπου τα οικονομικά μέτρα αφανίζουν την οικονομική υπόσταση ενός συγκεκριμένου τμήματος του πληθυσμού (όπως π.χ. η κατάργηση των δικαιωμάτων άσκησης εμπορίου ή επιβολή άνισης ή υπερβολικής φορολογίας σε συγκεκριμένη εθνική ή θρησκευτική ομάδα), τα πρόσωπα που πλήττονται μπορεί ανάλογα με τις περιστάσεις να γίνουν πρόσφυγες όταν εγκαταλείπουν τη χώρα (σημείο 63).

Στ)  ενόψει αυτής της κατάστασης και της απιθανότητας να θεσπισθούν ίδιες διαδικασίες από όλα τα κράτη που δεσμεύονται από τη Σύμβαση του 1951 και το Πρωτόκολλο του 1967, η Εκτελεστική Επιτροπή για το Πρόγραμμα του Ύπατου Αρμοστή στην 28η σύνοδό της, τον Οκτώβριο του 1977 συνέστησε ότι οι διαδικασίες πρέπει να συγκεντρώνουν ορισμένες βασικές προϋποθέσεις. Αυτές οι βασικές προϋποθέσεις οι οποίες απεικονίζουν την ειδική κατάσταση του προσώπου που υποβάλλει την αίτηση για να του αναγνωρισθεί το καθεστώς του πρόσφυγα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, και οι οποίες θα του διασφάλιζαν ορισμένες ουσιώδεις εγγυήσεις, είναι οι ακόλουθες:

(I) Η αρμόδια αρχή (π.χ. ανώτερος υπάλληλος της μεταναστευτικής υπηρεσίας ή αξιωματικός της συνοριακής αστυνομίας) στην οποία ο αιτών απευθύνεται είτε στα σύνορα είτε μέσα στην επικράτεια ενός συμβαλλόμενου κράτους, πρέπει να έχει σαφείς οδηγίες για τη διευθέτηση των υποθέσεων που ενδεχομένως εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο των σχετικών διεθνών κειμένων. Οφείλει εξάλλου να ενεργεί σύμφωνα με τον κανόνα της μη επαναπροώθησης και να αναφέρει τις περιπτώσεις αυτές σε ανωτέρα αρχή.

(II) Ο αιτών πρέπει να καθοδηγείται κατάλληλα ως προς την τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας.

(III) Πρέπει να υπάρχει μια σαφώς καθορισμένη αρχή κατά το δυνατόν, μια μόνη κεντρική αρχή, με αρμοδιότητα την εξέταση των αιτήσεων αναγνώρισης του καθεστώτος του πρόσφυγα και τη λήψη σχετικής αποφάσεως σε πρώτο βαθμό.

(IV) Στον αιτούντα πρέπει να παρέχονται οι αναγκαίες διευκολύνσεις, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών ικανού διερμηνέα, προκειμένου να υποβάλει την υπόθεσή του στην κρίση των αρμόδιων αρχών. Στους αιτούντες πρέπει να παρέχεται επίσης η δυνατότητα, για την οποία πρέπει επαρκώς να ενημερώνονται, να επικοινωνήσουν με έναν εκπρόσωπο του UNHCR.

(V) Εάν ο αιτών αναγνωρισθεί πρόσφυγας, πρέπει να ενημερωθεί σχετικά και να του χορηγηθούν τα έγγραφα που πιστοποιούν το καθεστώς του ως πρόσφυγα.

(VI) Εάν ο αιτών δεν αναγνωρισθεί πρόσφυγας, πρέπει να του παρέχεται το δικαίωμα προσφυγής, μέσα σε εύλογη προθεσμία, για μία με τήρηση των τύπων επανεξέταση της πρωτοβάθμιας απόφασης ενώπιον είτε της ίδιας είτε διαφορετικής διοικητικής ή δικαστικής αρχής, ανάλογα με το σύστημα που επικρατεί.

(VII) Πρέπει να επιτρέπεται στον αιτούντα να παραμένει στη χώρα όπου εκκρεμεί η έκδοση απόφασης επί της αρχικής του αιτήσεως από την αρμόδια αρχή που αναφέρεται παραπάνω στην παράγραφο (ΙΙΙ), εκτός εάν η εν λόγω αρχή διαπίστωσε ότι η αίτησή του είναι προφανώς καταχρηστική. Πρέπει επίσης να του επιτρέπεται να παραμένει στη χώρα όσο εκκρεμεί η προσφυγή ενώπιον ανώτερης διοικητικής αρχής ή δικαστηρίου. (σημείο 192)

Αποφάσεις και παρατηρήσεις που αφορούν την Ελλάδα

• Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ – “Η παγίδα Δουβλίνο II” (2010) (διαβάστε εδώ)

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Προς τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα λοιπά κράτη μέλη του Κανονισμού του Δουβλίνου:

«…Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τα κράτη μέλη να αναστείλουν της επιστροφές αιτούντων άσυλο προς την Ελλάδα υπό τις διατάξεις του Κανονισμού του Δουβλίνου ωσότου η κατάσταση για τους αιτούντες άσυλο και τους πρόσφυγες στην Ελλάδα να βελτιωθεί και το σύστημα ασύλου να είναι απόλυτα σύμφωνο, τόσο στο νόμο όσο και στην πράξη, με τα διεθνή και  εθνικά  πρότυπα και διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της ΕΕ.»

«…Λόγω των συνεχιζόμενων και σοβαρών ανεπαρκειών στο σύστημα ασύλου στην Ελλάδα, η Διεθνής Αμνηστία ζητά την άμεση παύση όλων των επιστροφών προς τη χώρα αυτή στο πλαίσιο του Κανονισμού του Δουβλίνου. Όπως αναδεικνύεται στην έκθεση αυτή, οι αιτούντες άσυλο που επιστρέφονται υπό τις διατάξεις αυτού του νομοθετήματος της ΕΕ, έρχονται αντιμέτωποι με σειρά παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξαιτίας της παράλειψης της Ελλάδας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της κατά το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους πρόσφυγες.Μέχρι να επανορθωθούν οι ανεπάρκειες,, τα κράτη μέλη του Κανονισμού διακινδυνεύουν να παραβιάσουν τις δικές τους υποχρεώσεις, στέλνοντας αιτούντες άσυλο σε μία χώρα που δεν είναι ικανή να προστατεύσει αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους. Η Διεθνής Αμνηστία εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για τον κίνδυνο επαναπροώθησης, ο οποίος προκύπτει μέσα από τις ανεπάρκειες του συστήματος ασύλου στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων μέσα από τα εμπόδια με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι άνθρωποι στην πρόσβασή τους στο σύστημα ασύλου• την απουσία δίκαιης εξέτασης των αιτήσεων ασύλου, ειδικά μετά τη θέσπιση της νέας νομοθεσίας η οποία καταργεί την αποτελεσματική προσφυγή• την έλλειψη πρόσβασης σε νομική συνδρομή, σε υπηρεσίες διερμηνείας και στην πληροφόρηση για την διαδικασία ασύλου• και την έλλειψη ειδικευμένου και αρμόδιου οργάνου για να αποφασίζει επί των αιτημάτων ασύλου. Η  τρέχουσα τακτική της απέλασης στην Τουρκία ανθρώπων, οι οποία είναι πιθανό να έκαναν αίτηση για άσυλο, δημιουργεί περαιτέρω κινδύνους για έμμεση ή αλυσιδωτή επαναπροώθηση. Επιπλέον, η έλλειψη χώρων στέγασης και η ανεπαρκής πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη έχουν επιπτώσεις στα οικονομικά και κοινωνικά τους δικαιώματα».

• Υπόθεση M.S.S. κατά Βελγίου και Ελλάδας (2011)

το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) αποφάνθηκε, κατά πλειοψηφία, για την υπόθεση M.S.S. κατά Βελγίου και Ελλάδας (Αρ. Αίτησης 30696/09), ότι:

Α)   το Βέλγιο και η Ελλάδα είχαν παραβιάσει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ).

Β)   η Ελλάδα δεν διέθετε αποτελεσματικό σύστημα ασύλου σε λειτουργία.

Γ)    ότι η μεταφορά του M.S.S. από το Βέλγιο στην Ελλάδα παραβίασε την απαγόρευση απομάκρυνσης οποιουδήποτε σε μια χώρα ή επικράτεια όπου θα εξετίθετο σε πραγματικό κίνδυνο βασανιστηρίων (η αρχή της μη επαναπροώθησης).

Με βάση την παραπάνω υπόθεση, το Κέντρο AIRE (Advice on Individual Rights in Europe) και η Διεθνής Αμνηστία:

Α)  θεωρούν ότι «...παρά τις υπεσχημένες και σχεδιασμένες βελτιώσεις, η Ελλάδα εξακολουθεί να μην προστατεύει τα θεμελιώδη δικαιώματα των αιτούντων άσυλο».

Β)   θεωρούν ότι «…αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ και άλλες χώρες που συμμετέχουν στο σύστημα «Δουβλίνο II» οξύνουν την κατάσταση, επιμένοντας να επιστρέφουν τους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, αντί να επιλέγουν -όπως μπορούν σύμφωνα με το σύστημα «Δουβλίνο II»- να αναλαμβάνουν την ευθύνη για την επεξεργασία αιτημάτων διεθνούς προστασίας. Καταφεύγοντας σκοπίμως στην ερμηνεία τους για τον Κανονισμό «Δουβλίνο II» και επιμένοντας να επιστρέφουν τους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν ενεργήσει με διπροσωπεία. Έχουν εν γνώσει τους παρακάμψει τις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις τους συμπεριλαμβανομένων και των υποχρεώσεών τους που απορρέουν από την ΕΣΔΑ και το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, έχουν προκαλέσει ανείπωτη δυστυχία και έχουν παραβιάσει τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων, συν τοις άλλοις εκθέτοντάς τους σε επαναπροώθηση».

Γ)    καλούν τα ευρωπαϊκά κράτη που δηλώνουν ότι ενεργούν σύμφωνα με τον Κανονισμό «Δουβλίνο II» να προχωρήσουν, μεταξύ άλλων, στις εξής ενέργειες:

(Ι)   Να αναστείλουν όλες τις μεταφορές υπό το «Δουβλίνο II» προς την Ελλάδα και οποιαδήποτε άλλη χώρα του «Δουβλίνο II», όπου υπάρχουν αξιόπιστες αποδείξεις ότι δεν γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης σεβασμού αυτών των δικαιωμάτων, ως αποτέλεσμα της έλλειψης συμμόρφωσης με τις ελάχιστες απαιτήσεις υπό το δίκαιο της ΕΕ,

(ΙΙ)  Να αποδεχθούν την ευθύνη και να επεξεργαστούν τα αιτήματα διεθνούς προστασίας εκείνων που θα μπορούσαν διαφορετικά να μεταφερθούν στην Ελλάδα ή σε άλλο τέτοιο κράτος σύμφωνα με τον Κανονισμό «Δουβλίνο II».

• Ύπατη Αρμοστεία ΟΗΕ – “Η Ελλάδα ως Χώρα Ασύλου” (2014)

«…Υπό το φως της κατάστασης που περιγράφεται παραπάνω, η Ύπατη Αρμοστεία εξακολουθεί να συμβουλεύει τις Κυβερνήσεις να μην επιστρέφουν αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα…»

Σύνταγμα και Εθνική Νομοθεσία

• Σύνταγμα της Ελλάδας ( 1976, 1986, 2001, 2008)

Α)   Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της (άρθρο 2, παράγραφος 1)

Β)   Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Απαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας. (άρθρο 5, παράγραφος 2)

• Ελληνικό Εθνικό Δίκαιο

Α)   Ν. 2910/2001: Δεν συνιστά είσοδο στο Ελληνικό έδαφος η παραμονή αλλοδαπού στη ζώνη διερχομένων (transit) αερολιμένος ή λιμένος της χώρας με σκοπό να συνεχίσει το ταξίδι του στην αλλοδαπή, με το ίδιο ή άλλο αεροσκάφος ή πλοίο. (άρθρο 6, παράγραφος 1)

Για τον ανιθαγενή αλλοδαπό ή για τον αλλοδαπό που έχει αναγνωριστεί ως πρόσφυγας, αρκεί διαμονή στην Ελλάδα για πέντε(5) έτη μέσα στην τελευταία δωδεκαετία(12) ώστε να κάνει αίτηση για απόκτηση της Ελληνικής ιθαγένειας. (άρθρο 58, παράγραφος 2)

Β)   Ν. 3386/2005, Ν.3875/2010: Σε υπηκόους τρίτων χωρών που έχουν χαρακτηρισθεί θύματα εμπορίας ανθρώπων ή παράνομης διακίνησης μεταναστών κατά τις διατάξεις των περιπτώσεων ι' και ια' της παραγράφου 1 του άρθρου 1, εφόσον δεν υπάγονται στη διάταξη του άρθρου 1 παρ. 2 του π.δ. 233/2003, παρέχεται με πράξη της αρμόδιας Εισαγγελικής Αρχής προθεσμία περίσκεψης τριών μηνών, ώστε να διαφύγουν από την επιρροή των δραστών των σε βάρος τους εγκλημάτων και να αποκατασταθούν ψυχικά για να μπορέσουν να λάβουν συνειδητά ανεπηρέαστη απόφαση σχετικά με τη συνεργασία τους με τις διωκτικές Αρχές.

Κατά το χρονικό διάστημα της προθεσμίας περίσκεψης τα πρόσωπα των προηγούμενων παραγράφων δεν απελαύνονται. Απόφαση απέλασης, που έχει εκδοθεί, αλλά δεν έχει ακόμη εκτελεστεί, αναστέλλεται. (άρθρο 46)

Οι υπήκοοι τρίτων χωρών που διαμένουν νομίμως στη Χώρα έχουν ελευθερία κίνησης και εγκατάστασης στο σύνολο της Επικράτειας. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Εξωτερικών, Εθνικής Άμυνας και Δημόσιας Τάξης, μπορεί να απαγορεύεται, για λόγους δημόσιου συμφέροντος, η διαμονή ή η εγκατάσταση τους σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές της Χώρας. (άρθρο 74)

Η διοικητική απέλαση αλλοδαπού επιτρέπεται εφόσον: 

α. Έχει καταδικασθεί τελεσίδικα σε ποινή στερητική της ελευθερίας τουλάχιστον ενός έτους ή, ανεξαρτήτως ποινής, για εγκλήματα προσβολής του πολιτεύματος, προδοσίας της Χώρας, εγκλήματα σχετικά με την εμπορία και διακίνηση ναρκωτικών, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, διεθνή οικονομικά εγκλήματα, εγκλήματα με χρήση μέσων υψηλής τεχνολογίας, εγκλήματα περί το νόμισμα, εγκλήματα αντίστασης, αρπαγής ανηλίκου, κατά της γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής, κλοπής, απάτης, υπεξαίρεσης, εκβίασης, τοκογλυφίας, του νόμου περί μεσαζόντων, πλαστογραφίας, ψευδούς βεβαίωσης, συκοφαντικής δυσφήμισης, λαθρεμπορίας, για εγκλήματα που αφορούν τα όπλα, αρχαιότητες, την προώθηση λαθρομεταναστών στο εσωτερικό της Χώρας ή τη διευκόλυνση της μεταφοράς ή προώθησης τους ή της εξασφάλισης καταλύματος σε αυτούς για απόκρυψη και εφόσον η απέλαση του δεν διατάχθηκε από το αρμόδιο δικαστήριο. 

β. Έχει παραβιάσει τις διατάξεις του νόμου αυτού. 

γ. Η παρουσία του στο ελληνικό έδαφος είναι επικίνδυνη για τη δημόσια τάξη ή ασφάλεια της Χώρας. Ο αλλοδαπός θεωρείται επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη ή ασφάλεια ιδίως όταν σε βάρος του ασκηθεί ποινική δίωξη για αδίκημα που τιμωρείται με στερητική της ελευθερίας ποινή τουλάχιστον τριών (3) μηνών 

δ. Η παρουσία του στο ελληνικό έδαφος είναι επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία και αρνείται να συμμορφωθεί προς τα μέτρα που καθορίζονται από τις ιατρικές αρχές για την προστασία της, αν και του έχει παρασχεθεί η απαραίτητη πληροφόρηση. (άρθρο 76)

Γ)    Νόμος 3907/2011: Ιδρύεται η Υπηρεσία Ασύλου κάτω από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και τον αντίστοιχο Υπουργό και έχει ως αποστολή τόσο την εφαρμογή της νομοθεσίας περί ασύλου και των λοιπών μορφών διεθνούς προστασίας των αλλοδαπών και ανιθαγενών όσο και τη συμβολή στο σχεδιασμό και τη διαμόρφωση της εθνικής πολιτικής ασύλου. (άρθρο 1, παράγραφος 1)

Δημιουργούνται τα πρώτα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου με έδρα την Αττική, τη Θεσσαλονίκη, την Αλεξανδρούπολη, την Ορεστιάδα, τα Ιωάννινα, το Βόλο, την Πάτρα, το Ηράκλειο, τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, τη Λέρο και τη Ρόδο. (άρθρο 1, παράγραφος 3)

Ιδρύεται η Αρχή Προσφυγών, η οποία εξετάζει τις προσφυγές αιτούντων διεθνή προστασία κατά αποφάσεων της Υπηρεσίας Ασύλου. (άρθρο 3, παράγραφος 1)

Ιδρύεται η Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής, κάτω από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και τον αντίστοιχο Υπουργό και έχει ως αποστολή την αποτελεσματική διαχείριση των υπηκόων τρίτων χωρών που εισέρχονται παρανόμως στη Χώρα, σε συνθήκες σεβασμού της αξιοπρέπειάς τους, με την υπαγωγή τους σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής. (άρθρο 6)

Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Προστασίας του Πολίτη συνιστώνται Κέντρα Πρώτης Υποδοχής (ΚΕ.Π.Υ.) σε επιλεγμένα σημεία της χώρας όπου παρατηρείται σταθερή ροή παρανόμως εισερχομένων υπηκόων τρίτων χωρών. (άρθρο 8, παράγραφος 4)

Οι υπηρεσίες πρώτης υποδοχής ενημερώνουν τους υπηκόους τρίτων χωρών για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Οι αιτούντες διεθνή προστασία παραπέμπονται στο κατά τόπο αρμόδιο Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου, κλιμάκιο του οποίου μπορεί να λειτουργεί στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής….. Αν μετά την παρέλευση των προθεσμιών αυτών δεν έχει περατωθεί η εξέταση του αιτήματος διεθνούς προστασίας το αρμόδιο Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου χορηγεί στον ενδιαφερόμενο δελτίο αιτήσαντος άσυλο και τον παραπέμπει σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας για τη λειτουργία των οποίων μεριμνά το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Εφόσον το αίτημα και η προσφυγή απορριφθεί ενόσω οι υπήκοοι τρίτων χωρών παραμένουν στο Κέντρο ή τη Μονάδα Πρώτης Υποδοχής αυτοί παραπέμπονται στην αρμόδια αρχή για την υπαγωγή τους σε διαδικασίες απέλασης, επιστροφής ή επανεισδοχής. (άρθρο 11, παράγραφος 1)

Το παραπεμπτικό σημείωμα προς την κατά περίπτωση αρμόδια αρχή εκδίδεται το αργότερο μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες από την υπαγωγή του υπηκόου τρίτης χώρας σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο χρόνος υπαγωγής στις διαδικασίες εξακρίβωσης και διαχωρισμού μπορεί να παρατείνεται αιτιολογημένα για άλλες δέκα (10) το πολύ ημέρες. (άρθρο 11, παράγραφος 5)

Οι υπήκοοι τρίτων χωρών που συλλαμβάνονται να εισέρχονται παράνομα στη Χώρα οδηγούνται άμεσα με ευθύνη της αρχής που διενήργησε τη σύλληψη στο Κέντρο ή Μονάδα Πρώτης Υποδοχής στα όρια της τοπικής αρμοδιότητας των οποίων συνελήφθησαν. Για τις ανάγκες της εξακρίβωσης και των λοιπών διαδικασιών πρώτης υποδοχής οι υποκείμενοι σε αυτές τελούν υπό καθεστώς περιορισμού της ελευθερίας τους. Παραμένουν υποχρεωτικά εντός των εγκαταστάσεων του Κέντρου Πρώτης Υποδοχής ή εντός άλλων κατάλληλων εγκαταστάσεων που φυλάσσονται. (άρθρο 13, παράγραφοι 1 και 2)

Δ)   Προεδρικό διάταγμα 141 (21/10/2013):

Σε αλλοδαπό ή ανιθαγενή ο οποίος αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας χορηγείται από την αρμόδια αρχή παραλαβής ή/και εξέτασης, με την επιφύλαξη της παραγράφου 3 του άρθρου 21, άδεια διαμονής τριετούς διάρκειας. (άρθρο 24, παράγραφος 1)

Στο δικαιούχο καθεστώτος του πρόσφυγα, ύστερα από αίτησή του, που υποβάλλεται στην αρμόδια αρχή παραλαβής ή/και εξέτασης, χορηγείται ταξιδιωτικό έγγραφο (titre de voyage), ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία έχει αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας, σύμφωνα με το υπόδειγμα που εμπεριέχεται στο Παράρτημα της Σύμβασης της Γενεύης, ώστε να μπορεί να ταξιδεύει στο εξωτερικό, εκτός αν στο πρόσωπό του συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης ή εκκρεμεί σε βάρος του η διαδικασία εφαρμογής ρήτρας παύσης, αποκλεισμού, ανάκλησης ή ακύρωσης του χορηγηθέντος καθεστώτος. (άρθρο 25, παράγραφος 1)

Ε)   Υπουργική Απόφαση με αριθ. οικ. 10556 (02/12/2014):  Στους αλλοδαπούς ή ανιθαγενείς, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν ως δικαιούχοι καθεστώτος του πρόσφυγα με απόφαση της Υπηρεσίας Ασύλου ή των Επιτροπών Προσφυγών της Αρχής Προσφυγών χορηγείται μετά από αίτησή τους ταξιδιωτικό έγγραφο σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 25 παρ. 1 του π.δ. 141/2013. (άρθρο 1, παράγραφος 1)

Η διάρκεια ισχύος των ταξιδιωτικών εγγράφων που χορηγούνται σε δικαιούχο διεθνούς προστασίας ή μέλος της οικογένειάς του καθορίζεται σε πέντε (5) έτη από την έκδοσή τους για τους ενήλικες καθώς και τους ανήλικους που έχουν συμπληρώσει τα δεκατέσσερα (14) έτη της ηλικίας τους και τρία (3) έτη για τους λοιπούς ανήλικους. Η διάρκεια ισχύος των ταξιδιωτικών εγγράφων που χορηγούνται σε αιτούντα διεθνή προστασία καθορίζεται στους έξι (6) μήνες. (άρθρο 8)

Η συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης (Μάρτιος 2016)

Τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας είναι:

Α)   όλοι οι παράνομοι μετανάστες που διασχίζουν την Τουρκία και φθάνουν στα ελληνικά νησιά από τις 20 Μαρτίου 2016 και μετά θα επιστρέφονται στην Τουρκία.

Β)   οι μετανάστες που θα φθάνουν στα ελληνικά νησιά και καταθέτουν αίτηση για άσυλο θα εξετάζονται ατομικά από τις ελληνικές αρχές, με σεβασμό στο Διεθνές Καθεστώς Ασύλου και σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Γ)   όσοι μετανάστες δεν καταθέτουν αίτημα ασύλου ή αυτοί των οποίων οι αιτήσεις κρίθηκαν ακατάλληλες θα επιστρέφουν στην Τουρκία. Τουρκία και Ελλάδα, βοηθούμενες από τις ευρωπαϊκές αρχές και τις αρμόδιες υπηρεσίες, θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και θα προχωρήσουν στις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες. Σε αυτές περιλαμβάνεται η παρουσία Τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά και Ελλήνων αξιωματούχων στην Τουρκία από τις 20 Μαρτίου 2016 και μετά, προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία και των κέντρων υποδοχής. Το κόστος της επιστροφής των παράνομων μεταναστών θα καλυφθεί από την Ε.Ε.

Δ)   για κάθε Σύριο που επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά θα υπάρξει ένας Σύριος που θα εγκατασταθεί στην Ε.Ε., βάσει των αντίστοιχων κανόνων του ΟΗΕ.

Ε)   η Τουρκία θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψει τη δημιουργία νέων οδών παράνομης εισόδου είτε δια ξηράς είτε δια θαλάσσης, ενώ θα συνεργαστεί με όλα τα γειτονικά κράτη-μέλη της Ε.Ε. προς αυτόν τον σκοπό.

Στ)  η Ε.Ε. σε στενή συνεργασία με την Τουρκία θα επιταχύνει τη διαδικασία χορήγησης των τριών δισ. ευρώ προς την Τουρκία, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η προσπάθεια παροχής βοήθειας σε όσους έχουν ανάγκη και αυτό θα γίνει πριν από τα τέλη Μαρτίου. Θα πρέπει να υπάρξει η δημιουργία μίας πρώτης σειράς υποδομών για τους πρόσφυγες στους τομείς υγείας, εκπαίδευσης, υποδομών, τροφής και άλλων θεμάτων που αφορούν την ποιότητα ζωής και μάλιστα σε διάστημα μίας εβδομάδας. Μόλις όλα τα παραπάνω ολοκληρωθούν με ορθό τρόπο η Ε.Ε. θα απελευθερώσει επιπλέον τρία δισ. ευρώ έως το τέλος του 2018.

Ζ)   η Ε.Ε. και Τουρκία καλωσορίζουν την εργασία που γίνεται για τη δημιουργία Καθεστώτος Άρσης Δασμών.

Η)    η Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της θα εργαστούν με την Τουρκία σε οποιαδήποτε ενέργεια θα βοηθήσει στη βελτίωση των συνθηκών ζωής στη Συρία κυρίως σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στα τουρκικά σύνορα, κάτι που θα επιτρέψει στους τοπικούς πληθυσμούς αλλά και στους πρόσφυγες να ζήσουν σε ασφαλείς περιοχές.

Πρώτα συμπεράσματα

• Γιατί οι μετανάστες και οι πρόσφυγες εισέρχονται στην χώρα βουτώντας στην θάλασσα;

Για να απαντήσω στο ερώτημα αυτό, πρέπει αρχικά να αναφέρω ότι δεν μπορεί ένας αλλοδαπός να έρθει αεροπορικώς σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) δίχως τα απαραίτητα ταξιδιωτικά έγγραφα (π.χ. διαβατήριο, visa) γιατί κατ’ εφαρμογή της συνθήκης Σένγκεν η εν λόγω χώρα θα πρέπει να τον επιστρέψει πίσω με τα έξοδα να τα αναλαμβάνει η αεροπορική εταιρεία που τον έφερε. Έτσι, οι αεροπορικές εταιρείες δεν αναλαμβάνουν την μεταφορά ατόμων δίχως τα απαραίτητα έγγραφα και κάνουν εξαντλητικούς ελέγχους στις πύλες εξόδου από τρίτες χώρες προς ΕΕ. Άρα, επειδή όσοι προέρχονται από χώρες όπως Συρία, Ιράκ, Αφγανιστάν δεν μπορούν να προμηθευτούν ούτε visa ούτε διαβατήριο τότε δεν μπορούν να εισέλθουν νόμιμα με αεροπλάνο σε χώρα της ΕΕ.

Η Ελλάδα είναι εκείνη η χώρα της ΕΕ με την πιο εύκολη πρόσβαση, μέσω θάλασσας. Οι αλλοδαποί, λοιπόν, που θέλουν να ξεφύγουν από τους πολέμους που συμβαίνουν στις χώρες τους και να αναζητήσουν μια ασφαλή και αξιοπρεπή ζωή θεωρούν ότι μέσω της Ελλάδας θα μπορέσουν εύκολα να μεταβούν σε άλλες χώρες της ΕΕ όπως Γερμανία και Γαλλία. Έτσι αναγκάζονται να πληρώσουν χιλιάδες ευρώ σε κυκλώματα που λειτουργούν στην Τουρκία ώστε να φτάσουν μέχρι τα παράλια της και έπειτα να περάσουν στην Ελλάδα.

Νόμιμος τρόπος διέλευσης στην Ελλάδα μέσω θάλασσας δεν υπάρχει για όσους δεν έχουν τα απαραίτητα ταξιδιωτικά έγγραφα. Άρα, πρέπει η είσοδος να γίνει παρανόμως.

Τα ίδια, λοιπόν, κυκλώματα που φέρνουν τους ανθρώπους αυτούς στα παράλια της Τουρκίας, τους εφοδιάζουν με φτηνά σωσίβια και με ένα φουσκωτό σκάφος, τους στοιβάζουν κατά δεκάδες πάνω σε αυτό και τους λένε να βουτήξουν στην θάλασσα μόλις πλησιάσουν στα Ελληνικά παράλια και δουν Ελληνικό σκάφος. Το λιμενικό σώμα της χώρας μας είναι υποχρεωμένο (και ορθώς είναι), με βάση τις διεθνείς συνθήκες να σώσει τους ανθρώπους αυτούς και να τους μεταφέρει σε ασφαλές μέρος.

• Τι γίνεται μετά την διάσωση;

Αν οι διασωθέντες, χαρακτηριστούν ότι έχουν πέσει θύματα εμπορίας ανθρώπων ή παράνομης διακίνησης μεταναστών τότε τους δίνεται προθεσμία τριών (3) μηνών ώστε να αποκατασταθεί η ψυχική τους ηρεμία. Στο διάστημα αυτό δεν μπορεί να εκδιωχθούν, μεταφέρονται, όμως, στα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής όπου και καταγράφονται.

• Ποιες είναι οι επιλογές τους: Επιλογή 1^η – Κατάθεση αιτήματος ασύλου

Στα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής, μπορούν να κάνουν αίτηση για πολιτικό άσυλο, δηλαδή να ζητήσουν να χαρακτηριστούν ως πρόσφυγες σύμφωνα με την συνθήκη της Γενεύης και το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης. Υπεύθυνη χώρα για την εξέταση της αίτησης ασύλου είναι, σύμφωνα με το Δουβλίνο ΙΙ, η Ελλάδα. Η Ελλάδα μπορεί να μεταβιβάσει (αναδοχή) το αίτημα ασύλου σε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ αλλά το αίτημα αναδοχής θα απορριφθεί εκτός αν το άτομο έχει συγγενείς εκεί, οπότε το άλλο κράτος-μέλος είναι υποχρεωμένο να εξετάσει το αίτημα ασύλου.

Άσυλο μπορούν να ζητήσουν όμως και από τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ ώστε να χαρακτηριστούν ως «πρόσφυγες εντολής», κάτι που μάλλον δεν τους γίνεται ενημέρωση και δεν το γνωρίζουν.

Όσοι, τώρα, έχουν κάνει αίτηση ασύλου στην Ελλάδα δεν μπορούν μέχρι να εξεταστεί το αίτημα τους να απελαθούν ή να επαναπροωθηθούν σε άλλη χώρα και αφήνονται ελεύθεροι. Οι διαδικασίες στην Ελλάδα για να εξεταστούν τα αιτήματα, λόγω ελλιπούς λειτουργίας της Υπηρεσίας Ασύλου (υποστελέχωση, υποχρηματοδότηση), διαρκούν μερικούς μήνες. Στο διάστημα αυτό οι αιτούντες δεν μπορούν να φύγουν από την χώρα.

• Ποιες είναι οι επιλογές τους: Επιλογή 2^η – Δεν καταθέτουν αίτημα ασύλου

Τα άτομα που προέρχονται από την Συρία αφήνονται ελεύθερα ανεξάρτητα από το αν έχουν ζητήσει άσυλο ή όχι και προστατεύονται από την αρχή της μη επαναπροώθησης. Μπορούν να μεταβούν σε κέντρα φιλοξενίας αλλά οι συνθήκες διαμονής είναι σχεδόν ακατάλληλες.

Οι άλλοι αλλοδαποί μεταφέρονται σε προαναχωρησιακά κέντρα όπου παραμένουν υπό περιορισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις θεωρούνται παράνομοι μετανάστες και όχι πρόσφυγες. Τα κέντρα αυτά, όμως, πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές και να λειτουργούν με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, κάτι που δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα.

• Υπάρχουν άτομα που δεν μεταφέρονται στα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής;

Λόγω της αδυναμίας του Ελληνικού Κράτους να στελεχώσει την Υπηρεσία Ασύλου, το Λιμενικό Σώμα και την Αστυνομία, υπάρχουν αρκετοί αλλοδαποί που είτε αφήνονται ελεύθεροι αφού απλά καταγραφούν είτε δεν εντοπίζονται από τις Ελληνικές αρχές. Τα άτομα αυτά κυκλοφορούν ελεύθερα στην χώρα.

• Τι μπορεί να συμβεί με όσους δεν έχουν ζητήσει άσυλο και είναι εγκλωβισμένοι στα κέντρα κράτησης ;

Όσοι προέρχονται από χώρες που κινδυνεύει η ζωή τους, υπάγονται στην υποχρέωση της Ελλάδας περί μη επαναπροώθησης και άρα δεν μπορούν να επιστραφούν. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τους νόμους, δεν μπορεί η χώρα μας να απελάσει αλλοδαπό παρά μόνο αν χαρακτηριστεί επικίνδυνος για την εθνική ασφάλεια.

Επιπλέον, κάθε επαναπροώθηση αλλοδαπού σε άλλο κράτος πρέπει να γίνεται με την θέληση του και μετά από διακρατική συμφωνία.

Στην Ελλάδα λειτουργούν, όχι όμως αποτελεσματικά, προγράμματα εθελούσιας επιστροφής ώστε να πειστούν οι κρατούντες να αναχωρήσουν για άλλη χώρα. Σύμφωνα, όμως με το Διεθνές Δίκαιο οι υποψήφιες χώρες πρέπει να θεωρούνται ασφαλείς. Αποκλείεται, παραδείγματος χάριν, η επαναπροώθηση στην Τουρκία η οποία δεν έχει υπογράψει την συνθήκη της Γενεύης.

• Όσοι δεν έχουν ζητήσει άσυλο, μπορούν να το ζητήσουν όποτε θέλουν;

Η υποχρέωση της Ελλάδας να εξετάσει το αίτημα ασύλου παύει να ισχύει μετά από δώδεκα (12) μήνες από την στιγμή που ένα άτομο μπήκε παράνομα στη χώρα. Αν όμως, μπορεί να αποδείξει, ακόμα και μετά τους δώδεκα (12) μήνες ότι παρέμενε για πέντε (5) συνεχόμενους μήνες σε ένα κράτος-μέλος της ΕΕ και ζητήσει άσυλο από αυτό,  αυτό το κράτος-μέλος είναι υπεύθυνο να εξετάσει το αίτημα. Σε κάθε άλλη περίπτωση το άτομο δεν μπορεί να ζητήσει πολιτικό άσυλο.

• Είναι η πρόσφατη συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας επωφελής για την Ελλάδα;

Πριν προχωρήσω σε σχολιασμό, οφείλω να τονίσω ότι οι αντιπρόσωποι των χώρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάθισαν σε κοινό τραπέζι με την Τουρκία, μια χώρα που είναι συνυπεύθυνη για τον πόλεμο στη Συρία και που έχει μερίδιο της ευθύνης για τον ξεριζωμό εκατομμυρίων Συρίων.

Όσο τώρα αφορά το κείμενο της συμφωνίας, με μια πρώτη ματιά το μόνο σημείο που είναι προβληματικό για την χώρα μας είναι η εγκατάσταση των Τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά. Η δικαιολογία, που εκτιμώ, έδωσαν οι Τούρκοι είναι ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη από την πλευρά τους ότι θα επιστρέφονται στο έδαφος της Τουρκίας όχι μόνοι οι παράνομοι μετανάστες που δεν θα καταθέτουν αίτημα ασύλου αλλά ότι η Ελλάδα θα βρει την ευκαιρία να «ξεφορτωθεί» και άλλους.

Η υπόλοιπη συμφωνία φαίνεται, για την Ελλάδα, αρκετά καλή. Όσοι εισέρχονται παράνομα και δεν ζητούν άσυλο θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Όσοι ζητούν άσυλο και τελικά αποκτούν την ιδιότητα του πρόσφυγα, η Ελλάδα, όπως δικαιούται από τις Διεθνείς Συνθήκες, θα μπορεί να τους προμηθεύσει με τα απαραίτητα ταξιδιωτικά έγγραφα και να πάνε όπου επιθυμούν εντός ΕΕ. Όσοι ζητούν άσυλο και δεν το αποκτούν, γιατί δεν το δικαιούνται, θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Για κάθε Σύριο που θα επιστρέφεται στην Τουρκία, γιατί δεν αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας ή δεν κάνει αίτημα για άσυλο, ένας άλλος Σύριος θα εγκαθίσταται στην ΕΕ. Η Τουρκία δεσμεύεται να σταματήσει τα κυκλώματα παράνομης διακίνησης που λειτουργούν στο έδαφός της.

Όλα, λοιπόν, φαίνονται καλά για την Ελλάδα με την προϋπόθεση να τηρηθεί η συμφωνία. Επειδή, όμως, η εμπειρία μας από την ΕΕ μας έχει αποδείξει ότι απέχει πολύ από την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, εκτιμώ ότι η συμφωνία επιδέχεται και μια δεύτερη ανάγνωση.

Αρχικά, το γεγονός το ότι όσοι δεν ζητήσουν άσυλο ή τελικά δεν χαρακτηριστούν ως πρόσφυγες θα επιστραφούν στην Τουρκία, παραβαίνει την συνθήκη της Γενεύης που μιλά για μη επαναπροώθηση σε χώρα που κινδυνεύει η ζωή τους. Και η Τουρκία θεωρείται μια τέτοια χώρα αφού οι πρακτικές καταπάτησης δικαιωμάτων και ελευθεριών, τα βασανιστήρια και οι εξευτελισμοί είναι συνήθη φαινόμενα. Άρα η ΕΕ φαίνεται να παραβιάζει τις οδηγίες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Επιπλέον, όσοι επιστραφούν στην Τουρκία καθώς και όσοι θα εγκαταλείψουν στο μέλλον τις πατρίδες τους, αφού οι πόλεμοι συνεχίζονται, το πιθανότερο είναι να φυλακιστούν κάτω από συνθήκες που δεν φημίζονται για το ανθρωπιστικό τους περιβάλλον και να εγκλωβιστούν εκεί.

Που μπορεί να αποσκοπεί, όμως, όλο αυτό το παιχνίδι εις βάρος χιλιάδων ανθρώπων; Εδώ μας απαντά πάλι το κείμενο της συμφωνίας που αναφέρει την προσπάθεια που γίνεται για άρση δασμών μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας. Φαίνεται, λοιπόν, ότι το ζήτημα των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών μετατοπίζεται από την χώρα μας στην Τουρκία. Εκεί, το νομικό καθεστώς είναι έτοιμο και είμαστε και εκτός ΕΕ. Τι καλύτερο λοιπόν για τα συμφέροντα των ομίλων που ελέγχουν την ΕΕ να χρησιμοποιήσουν όλους αυτούς τους ανθρώπους ως φτηνό εργατικό δυναμικό σε ειδικές οικονομικές ζώνες-στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Τουρκικό έδαφος και έπειτα τα προϊόντα να εισάγονται δίχως δασμούς στην ΕΕ; Πόσο μάλλον όταν τους ανθρώπους αυτούς θα τους δίνουμε εμείς δίχως να κάνουν τίποτα οι Τουρκικές αρχές.

Και αν πάλι κάτι στραβώσει, αφού η ροή επιστροφών θα ελέγχεται από την ΕΕ, ίσως τελικά οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες γίνουν τελικά εδώ, όπως αρχικά σχεδιαζόταν. Ωραία, λοιπόν, φαίνεται η συμφωνία για την ΕΕ. Και για την Τουρκία που θα εισπράξει, αρχικά, και 3 δις ευρώ φαίνεται εξαιρετική. Για την Ελλάδα, όμως, η κατάσταση είναι τραγική, αφού πάλι φαίνεται να σκύβει το κεφάλι σε ξένα αφεντικά.

Οι επιλογές της Ελλάδας

• Επιλογή 1^η – Παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Δεδομένου ότι μετά από τις δύο (2) Δανειακές Συμβάσεις, το 2010 και το 2012, και μετά από τα τέσσερα (4) Μνημόνια, η Ελλάδα δεν είναι κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος και δεν μπορεί να προσφέρει τα απαραίτητα στους πολίτες της αφού: α) δεν έχει δικό της τρόπο χρηματοδότησης, δηλαδή εθνικό νόμισμα και β) πληρώνει ένα υπέρογκο Δημόσιο Χρέος, δεν φαίνεται να έχει άλλη επιλογή από το να εκλιπαρεί, από θέση υποτέλειας, τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ να αλλάξουν πολιτική όσο αφορά τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.

Όσο, λοιπόν, της Ελλάδας δεν της επιτρέπεται, από τους επικυρίαρχους της, να ελέγξει μόνη της τα σύνορά της, οι παράνομες είσοδοι σκαφών από την Τουρκία θα συνεχίζονται και όσο ισχύει η συνθήκη Δουβλίνο II, θα εγκλωβίζονται σε ελληνικό έδαφος χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές δίχως μέλλον.

Γιατί σύμφωνα με τις συνθήκες και συμβάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, αν η Ελλάδα ήταν ακόμα κυρίαρχο κράτος:

Α)   το πολεμικό ναυτικό της χώρας θα μπορούσε να ελέγξει τα σύνορα της από θάλασσα και να αποτρέψει την παράνομη είσοδο σκαφών. Θα μπορούσε μάλιστα να ζητήσει βοήθεια από άλλα κράτη, διατηρώντας σε κάθε περίπτωση τον κεντρικό συντονισμό των ενεργειών και όχι να τον παραδίδει στο ΝΑΤΟ.

Β)   θα μπορούσε να καταγγείλει την Τουρκία στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και να απαιτήσει να ληφθούν μέτρα κατά των κυκλωμάτων που εμπορεύονται ελπίδα και μεταφέρουν παράνομα ανθρώπινες ψυχές από Συρία, Ιράκ, Αφγανιστάν και γενικότερα την Ευρύτερη Μέση Ανατολή στα Τούρκικα παράλια.

Γ)   θα μπορούσε να καταγγείλει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τις χώρες που συμμετέχουν στους πολέμους στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή ώστε να πάψουν οι αιτίες που οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους και να επιστρέψουν πίσω σε αυτές.

Δ)   θα μπορούσε να ζητήσει από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ να εγκαταστήσει κλιμάκια σε Τουρκικό έδαφος, να αναγνωρίσει ως πρόσφυγες εντολής (Mandate Refugees) όσους το δικαιούνται και να τους αναλάβει υπό την προστασία της.

Ε)   θα μπορούσε ενημερώσει τόσο τα άτομα που βρίσκονται ήδη σε ελληνικό έδαφος όσο και αυτά που ξεκινούν το μακρύ ταξίδι του ξεριζωμού από τις χώρες τους για να περάσουν μέσω της Ελλάδας στην ΕΕ, μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων και βίντεο δηλώνοντας ξεκάθαρα την θέση της χώρας με βάση τα Α,Β, Γ και Δ.

Στ)  θα μπορούσε να συζητήσει ως ισότιμος εταίρος με τα άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να απαιτήσει: 1) την προώθηση ατόμων σε όποιο κράτος-μέλος της ΕΕ επιθυμούν ώστε να ζητήσουν εκεί πολιτικό άσυλο 2) οικονομική στήριξη ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της όσο αφορά τις παρεχόμενες υπηρεσίες στους αιτούντες την προσφυγική ιδιότητα.

Ζ)   θα μπορούσε να αναγνωρίσει ως πρόσφυγες όσους το δικαιούνται και να τους παρέχει ταξιδιωτικά έγγραφα ώστε να μεταβούν σε όποιο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιθυμούν.

Η)   θα μπορούσε να απευθύνει αιτήματα αναδοχής σε άλλα κράτη-μέλη π.χ. Γερμανία των αιτημάτων ασύλου όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις περί ανθρωπιστικής ρήτρας (π.χ. οικογενειακοί δεσμοί των αιτούντων άσυλο με άλλα άτομα σε άλλα κράτη-μέλη)

• Επιλογή 2^η – Έξοδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Στην περίπτωση αυτή η Ελλάδα δεν θα είναι υποχρεωμένη να τηρήσει τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες (Σένγκεν και Δουβλίνο ΙΙ) αλλά μόνο την συνθήκη της Γενεύης, που αποτελεί διεθνή συνθήκη.

Όπως και προηγουμένως θα μπορεί να πράξει τα Α, Β, Γ, Δ και Ε.

Σε αντίθεση, όμως, με την 1^η της επιλογή, η έξοδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα σημαίνει και επιστροφή σε εθνικό νόμισμα που θα χρησιμοποιηθεί ώστε:

Α)   να στελεχωθούν και να εξοπλιστούν τα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής και τα Κέντρα φιλοξενίας ώστε να διασφαλιστεί ο πλήρης σεβασμός στα διεθνή, ευρωπαϊκά και εθνικά πρότυπα σε ότι αφορά τις υπηρεσίες και τις υλικές συνθήκες που παρέχονται στους αλλοδαπούς που εισέρχονται παράνομα στην χώρα.

Β)   να ενισχυθεί το Λιμενικό Σώμα ώστε να ενισχυθεί η ικανότητα έρευνας και διάσωσης.

Γ)    να  στελεχωθούν οι υπηρεσίες εξέτασης ασύλου ώστε να επισπευτούν τα τελικά πορίσματα.

Δ)   να ενισχυθεί η φύλαξη των συνόρων της χώρας ώστε να ελαττωθεί και σταδιακά να εκμηδενιστεί η παράνομη είσοδος μεταναστών.

Επιπλέον, αν η Ελλάδα επιλέξει την έξοδο από την ΕΕ, θα πάψει να αποτελεί, τουλάχιστον αρχικά, επιλογή για κάθε μετανάστη ή πρόσφυγα αφού δεν θα λειτουργεί πλέον ως δίοδος εισόδου για τις άλλες χώρες της ΕΕ. Άρα θα παρατηρηθεί μια βραχυχρόνια μείωση της μεταναστευτικής ροής.

Ωστόσο, τηρώντας την συνθήκη της Γενεύης, όπως οφείλει να κάνει η Ελλάδα τιμώντας τον ανθρωπιστικό της χαρακτήρα στο πέρασμα των αιώνων, και με την βεβαιότητα ότι η έξοδος από την ΕΕ, η ταυτόχρονη διαγραφή του Χρέους και η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα θα λειτουργήσει ως μοχλός ταχείας ανάπτυξης της χώρας αφού θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα (βλ. γεωργία-κτηνοτροφία-αλιεία, ορυκτός πλούτος, μεταποίηση, τουριστική ανάπτυξη) και να ευημερήσει, η Ελλάδα ενδέχεται να αποτελέσει πόλο έλξης τόσο μελλοντικών προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών όσο και νυν αναγνωρισμένων προσφύγων από το ελληνικό κράτος που θα έχουν θεμελιώσει δικαίωμα, λόγω πενταετούς παραμονής σε ελληνικό έδαφος, ώστε να αιτηθούν την ελληνική υπηκοότητα .

Επίλογος

Η Ελλάδα έχοντας χάσει την εθνική της υπόσταση από τον Μάιο του 2010 και αντιμετωπιζόμενη διεθνώς ως δουλοπαροικία χρέους και ως χώρα που είναι στα πρόθυρα κατάρρευσης, είναι αδύνατο να ακολουθήσει μια ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική και αρκείται στον ρόλο του επαίτη απέναντι σε χώρες όπως η Αμερική, Γερμανία, Γαλλία, Τουρκία που είναι συνυπεύθυνες για την δημιουργία των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών από Συρία, Ιράκ, Αφγανιστάν, Παλαιστίνη λόγω των πολέμων που, κάθε μία για τα δικά της συμφέροντα, διατηρούν εκεί.

Με μια πρώτη ματιά η έξοδος της Ελλάδας από την ΕΕ και η γέννηση της ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος, θα τις έδινε την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τις διεθνείς συμβάσεις και τα διεθνή της δικαιώματα ώστε να ακολουθήσει ένα συγκροτημένο σχέδιο όσο αφορά τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.

Σε κάθε περίπτωση όμως τα ζητήματα που αφορούν ανθρώπους που φεύγουν από τις χώρες τους αναζητώντας ασφάλεια και ελπίδα, δεν μπορούν να λυθούν μόνο από μία χώρα. Άρα απαιτείται κοινή λύση με γνώμονα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και με σεβασμό στις ανθρώπινες αξίες και δικαιώματα.

Ακόμα, λοιπόν, και αν η Ελλάδα αποχωρούσε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα ήταν υποχρεωμένη να διεθνοποιήσει τα ζητήματα μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών και να ζητήσει συμπαράσταση και βοήθεια τόσο από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ όσο και από τα άλλα κράτη που έχουν υπογράψει την Συνθήκη της Γενεύης.

Στην τελική, όμως, τέτοια θέματα οφείλουν πρωτίστως να αντιμετωπίζονται στην αιτία τους. Οι πόλεμοι πρέπει να σταματήσουν και οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να ευημερούν στις πατρίδες τους.

18 Απριλίου 2016

*Ο Δημήτρης Μενδρινός είναι μέλος του Ε.ΠΑ.Μ. Θήρας

Πηγή:http://www.epamhellas.gr/