Του Πέτρου Τζεφέρη
Με αφορμή τα δημοσιεύματα που αφορούν τις προτάσεις για αλλαγές στο Σύνταγμα της Ισλανδίας που σημειωτέον υποβλήθηκαν από μια επιτροπή απλών πολιτών οι οποίοι συμβουλεύτηκαν τους συμπατριώτες τους μέσω του διαδικτύου, ας κάνουμε ένα σχόλιο.
Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα οι ψηφοφόροι επιθυμούν οι φυσικοί πόροι του υπεδάφους της Ισλανδίας που δεν ανήκουν σε ιδιώτες να θεωρηθούν δημόσιο αγαθό.
Για όσους δεν το γνωρίζουν το ίδιο ισχύει λίγο-πολύ και με το δικό μας σύνταγμα, εκτός αν εννοούν με το παραπάνω ερωτηματολόγιο ότι το δημόσιο αυτό αγαθό θα το διαχειρίζεται μόνη της η πολιτεία με αυτεπιστασία και δεν θα το παραχωρεί πουθενά, κάτι που κρίνεται ανεδαφικό τουλάχιστον για την δική μας πολιτεία.
Ας δούμε τι ισχύει για την παραχώρηση του δικαιώματος εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου στον τόπο μας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας, άρθρο 106 παρ. 1, τα υπόγεια και υποθαλάσσια κοιτάσματα χαρακτηρίζονται εθνικός πλούτος, θεσπίζονται ειδικοί νόμοι γι’ αυτά, το δε κράτος πρέπει να λαμβάνει όλα τα επιβαλλόμενα μέτρα για την εκμετάλλευσή τους μέσα στο πλαίσιο της εθνικής οικονομικής ανάπτυξης, καθώς με τον τρόπο αυτό εξυπηρετούνται και διασφαλίζονται η κοινωνική ειρήνη και η προστασία του κοινού οικονομικού συμφέροντος.
Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 18 παρ. 1 του Συντάγματος «Ειδικοί Νόμοι ρυθμίζουν τα σχετικά με την ιδιοκτησία και διάθεση των μεταλλείων, ορυχείων, σπηλαίων, αρχαιολογικών χώρων και θησαυρών, ιαματικών, ρεόντων και υπογείων υδάτων και γενικά του υπογείου πλούτου».
Ενας τέτοιος ειδικός νόμος είναι ο Μεταλλευτικός Κώδικας (ΜΚ), στο άρθρο 102 του οποίου, η εκμετάλλευση των μεταλλείων χαρακτηρίζεται ως δημόσια ωφέλεια. Μάλιστα για ορισμένα ορυκτά, τα εξηρημένα υπέρ του δημοσίου, είναι ακόμη πιο αυστηρό το δικό μας νομοθετικό πλαίσιο ως προς τον χαρακτηρισμό και την διαχείρισή τους ως δημόσια αγαθά. Συγκεκριμένα στο άρθρο 143 του ΜΚ, το δημόσιο έχει το αποκλειστικό δικαίωμα αναζήτησης, έρευνας και εκμετάλλευσης για τα εξηρημένα ορυκτά δηλ.
α) Των υδρογονανθράκων εν υγρά και αεριώδει καταστάσει. β) Των στερεών καυσίµων ορυκτών υλών (λιγνίτου, τύρφης κ.λπ.)γ) Των ορυκτών υλών των περιεχουσών εις εκµεταλλευσίµους ποσότητας ραδιενεργά στοιχεία. δ) Των φυσικών ατµών (πηγών γεωθερµικής ενεργείας) ε) Των γηγενών αερίων. στ) Της σµύριδος. ζ) Του ορυκτού χλωριούχου νατρίου µετά των παρακολουθούντων αυτό αλάτων. η) Των φυσικών εναποθέσεων οργανικών λιπασµάτων
Το δικαίωµα του ∆ηµοσίου που προβλέπεται στην ανωτέρω διάταξη του άρθρου 143 του ΜΚ ασκείται "δι’ αυτεπιστασίας ή δι’ εκµισθώσεως κατόπιν δηµοπρασίας ή δια συµβάσεως κυρουµένης δι’ ειδικού Νόµου".
Ωστόσο, παρά την ανωτέρω διακριτή μεταχείριση υπέρ του δημοσίου για τα εξηρημένα ορυκτά, για τα υπόλοιπαμεταλλευτικά ορυκτά δίνεται η δυνατότητα της απ'ευθείας παραχώρησης του μεταλλευτικού δικαιώματος σε ιδιώτες, υπό προϋποθέσεις που πρέπει να τηρηθούν τόσο ως προς την έρευνα (Αδεια Μεταλλευτικών ερευνών-ΑΜΕ) όσο και ως προς την εκμετάλλευσή τους (Οριστική Παραχώρηση Μεταλλείων-ΟΠΜ).
Η εκμίσθωση αυτή σε ιδιώτες για έρευνα και εκμετάλλευση γίνεται με συγκεκριμένο ανώτατο θεμιτό ενοίκιο (μίσθωμα) για τα μεταλλευτικά ορυκτά (άρθρο 84 του Μεταλλευτικού Κώδικα) ή μίσθωμα που διαμορφώνεται μέσω δημοπρασίας ή προσδιορίζεται με τη σύμβαση (όταν πρόκειται για απ’ ευθείας εκμίσθωση) στα ενεργειακά ορυκτά.
Δυστυχώς μέχρι σήμερα και παρότι ισχύει το ανωτέρω καθεστώς, τα περισσότερα από τα μεταλλευτικά ορυκτά του τόπου, είτε εξηρημένα υπέρ του δημοσίου είτε παραχωρημένα σε ιδιώτες, ευρίσκονται σε "δικαιολογημένα αργία".... ενώ κάποια που η πολιτεία δοκίμασε να εκμισθώσει με διαγωνισμό οδήγησαν σε αντιδικία και διχασμό της κοινής γνώμης ως προς τον κίνδυνο για την αναμενόμενη περιβαλλοντική ζημία. Τέλος, ορισμένα άλλα το δημόσιο τα εκμισθώνει με περιορισμένα άμεσα κέρδη (μισθώματα) προσδοκώντας περισσότερα από το έμμεσο κοινωνικό όφελος της απασχόλισης και της ανάπτυξης.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι μεταλλευτικά δικαιώματα («royalties») επί του εξορυκτικού προϊόντος με την έννοια που δίνουν αλλες ευρωπαϊκές νομοθεσίες περί μεταλλείων δεν προβλέπονται από τον Μεταλλευτικό Κώδικα (αρθρο 176 κατά το οποίο δεν επιτρέπεται ειδική φορολογία ή εισφορά επί μεταλλείων ή μεταλλευτικών προϊόντων).
Για τα υπόλοιπα -πλην μεταλλευτικών- ορυκτά, δηλ. τα λατομικά ορυκτά (μάρμαρα, αδρανή υλικά, βιομηχανικά ορυκτά κλπ) , σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης ανήκει στον ιδιοκτήτη της εδαφικής έκτασης, μέσα στην οποία υπάρχουν, ή σ' εκείνον στον οποίο ο ιδιοκτήτης παραχώρησε το δικαίωμα αυτό.
Ωστόσο, πάλι σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης προκειμένου περί δημόσιων λατομικών χώρων, μπορεί επίσης να παραχωρηθεί, αν εξαιρέσουμε τα αδρανή υλικά, και απ'ευθείας υπό προϋποθέσεις αρκεί να κατοχυρώνεται η προτεραιότητα ως προς την υποβολή του αιτήματος.
Δυστυχώς αυτή η δυνατότητα της απ'ευθείας εκμίσθωσης των δημόσιων λατομικών χώρων, και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις χωρίς να προηγηθεί έρευνα, έχει οδηγήσει πολλές φορές σε παρερμηνεία ή και καταστρατήγηση της σημασίας των λατομικών ορυκτών, ως δημόσιων αγαθών δηλ. αγαθών που εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και κατόπιν τούτου θα πρέπει να παραχωρούνται κατά την άποψή μας, σε εκείνον που εχει αποδείξει ότι το σέβεται εμπράκτως και όχι απλώς στον πρώτο αιτούντα στην πινακίδα του πρωτοκόλου! Και πάντοτε με την προϋπόθεση ότι έχει προηγουμένως κάνει έρευνα με θετικά αποτελέσματα ρισκάροντας επενδυτικό κεφάλαιο και στην ουσία επικουρώντας ή αντικαθιστώντας το δημόσιο στον τομέα αυτό. Διαφορετικά, ο πλειοδοτικός διαγωνισμός αποτελεί την πλέον δίκαιη λύση.
Εν κατακλείδι, σημασία δεν έχει μόνο η συνταγματική κατοχύρωση των ορυκτών πόρων ως δημόσια αγαθά αλλά κυρίως η διαχείριση του δημόσιου αυτού αγαθού στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Αν πρόκειται κάποτε να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο το αίτημα για το δημόσιο έλεγχο των βασικών πόρων και κοινωνικών αγαθών, αν πρόκειται να αποκατασταθεί κάποτε η έννοια του δημοσίου αγαθού, θα πρέπει το αίτημα αυτό να σημάνει κάτι περισσότερο από ένα σύστημα πελατειακής εξυπηρέτησης. Θα πρέπει να σημαίνει θεσμούς και εργαλεία διαφάνειας, ιεράρχηση στόχων και αρμοδιοτήτων. Θα πρέπει να αναδειχθεί το βασικό ηθικό πλεονέκτημα του αιτήματος για τη δημόσια οικονομία: ο δημοκρατικός έλεγχος της διαχείρισης των βασικών πόρων και υπηρεσιών και η δίκαιη κατανομή των ωφελημάτων που προκύπτουν από αυτά. Κι αυτό είναι κάτι που ξεπερνά το λογιστικό όφελος, τα έσοδα των λογαριασμών αλλά ακουμπάει την κοινωνία. Ακούει κανείς;
Πηγή:http://www.oryktosploutos.net/2012/10/blog-post_22.html#.VSvPR_ysXg1
Το κείμενο δημοσιεύτηκε την Δευτέρα, 22 Οκτωβρίου 2012
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.