Η παλιά και η νέα μεταπολίτευση

Η σημερινή πολιτική περίοδος, αν γείρει υπέρ των κυρίαρχων τάξεων, θα συμβολοποιηθεί με το νέο Σύνταγμα που θα μετατρέψει τον νεοφιλελευθερισμό σε καθεστώς, ενώ αν γείρει υπέρ του λαού, πρέπει να προκύψει από κοινωνική διαβούλευση το νέο συντακτικό κείμενο, το οποίο θα επαναθεμελιώνει την έννοια της λαϊκής κυριαρχίας.

 Του Χριστόφορου Βερναρδάκη*

Η είσοδος της χώρας στη μνημονιακή εποχή τον Μάιο του 2010 οριοθέτησε και το τέλος της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, γνωστής περισσότερο ως «μεταπολίτευσης του ’74». Η σημερινή είναι μια μεταβατική, αργόσυρτη περίοδος, εντός της οποίας επωάζονται οι συνθήκες και οι όροι της νέας μεταπολίτευσης. Η διαφορά από τη μεταπολίτευση του ’74 είναι προφανής. Εκείνη η μεταπολίτευση έγινε ακαριαία, σε μια-δυο μέρες (και νύχτες). Επίσης, εκείνη η μεταπολίτευση είχε ώριμα και αυτονόητα τα «πολιτικά και κοινωνικά συμβόλαια» πάνω στα οποία θα θεμελιωνόταν: εθνική συμφιλίωση, εκδημοκρατισμός του πολιτικού συστήματος, κοινοβουλευτισμός, ισονομία, σταθερή κομματική δημοκρατία, ισορροπία κράτους και αγοράς.

Η σημερινή μεταπολίτευση αργεί. Η ληξιαρχική πράξη γέννησής της δεν είναι ακόμα έτοιμη. Και ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν πλέον έτοιμα «εθνικά συμβόλαια», αλλά ταξικά συμφέροντα που βρίσκονται σε αδυσώπητη μεταξύ τους σύγκρουση. Από τις παραλίες έως τα Πανεπιστήμια και από την υπεράσπιση (ή την καταπολέμηση) της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος έως τη λειτουργία της Βουλής και ευρύτερα της Δημοκρατίας, η πάλη ανάμεσα στις χειμαζόμενες λαϊκές τάξεις και κυρίως τη μισθωτή εργασία, από τη μια, και τα συμφέροντα του πιο κυνικού και ακραίου κεφαλαίου, από την άλλη, είναι τεράστια, συνεχής και αβέβαιης έκβασης. Και ναι μεν το κεφάλαιο επελαύνει νομοθετικά, αλλά ο βαθμός πολιτικής νομιμοποίησης της εξουσίας του είναι πολύ χαμηλός και ο κίνδυνος μιας, έστω και από τα πάνω, πολιτικής ανατροπής είναι μεγάλος. Στο μέσον αυτής της σύγκρουσης βρίσκονται εκτεταμένα τμήματα των μικροαστικών τάξεων της μικρής ιδιοκτησίας, που βλέπουν να καταρρέουν εκτός από το βιοτικό τους επίπεδο και οι ιδεολογίες της κοινωνικής και οικονομικής ανόδου που τις κρατούσαν συμπαγείς, αλλά και ένα μεγάλο μέρος των μεσοαστικών τάξεων που έχουν συνδέσει την τύχη τους με τα εργοδοτικά συμφέροντα αλλά βλέπουν να χρησιμοποιούνται με άγριο τρόπο σε αυτήν τη βίαιη ανακατανομή πλούτου και δύναμης που συμβαίνει στη χώρα. Οπως πάντα σε αυτές τις πρωτότυπες ιστορικές περιπτώσεις, νικητής αυτής της πάλης θα εξέλθει αυτός που στην αφήγηση της νέας εποχής (της νέας μεταπολίτευσης) θα καταφέρει να εντάξει πειστικά και τους «ενδιάμεσους» που διστάζουν ή δεν μπορούν ή δεν ξέρουν σήμερα να λάβουν θέση.

Εάν η νέα μεταπολίτευση γείρει υπέρ των κυρίαρχων οικονομικο-πολιτικών δυνάμεων, θα συμβολοποιηθεί με ένα νέο Σύνταγμα όπου θα δεσπόσουν τα εξής δεδομένα: α) κατάργηση της έννοιας του «δημόσιου αγαθού» και του «δημόσιου χώρου», β) θεσμοποίηση της πλήρους υποταγής της πολιτικής διαδικασίας στις οικονομικές (κεφαλαιοκρατικές) προτεραιότητες της αγοράς, γ) ακύρωση κάθε δυνατότητας του κράτους και της διοίκησης στην άσκηση ρυθμίσεων «συλλογικού οφέλους». Το νέο Σύνταγμα θα μετατρέψει σε καθεστώς τον νεοφιλελευθερισμό.

Εάν, αντίθετα, η νέα μεταπολίτευση γείρει υπέρ των λαϊκών τάξεων θα πρέπει να συμβολοποιηθεί με ένα νέο Σύνταγμα, που θα είναι αποτέλεσμα μιας γενικευμένης «από τα κάτω» κοινωνικής διαβούλευσης. Αυτό το Σύνταγμα θα πρέπει να εκφράσει με ενάργεια την επαναθεμελίωση του πολιτικού και νομικού συστήματος στην έννοια της λαϊκής κυριαρχίας. Και υπ’ αυτόν τον «περιορισμό» θα (πρέπει να) κάνει τα ακριβώς αντίθετα από αυτά που επιδιώκει το κυρίαρχο συγκρότημα εξουσίας σήμερα. Δηλαδή, α) θα επαναφέρει την έννοια του «δημόσιου αγαθού» και του «δημοσίου συμφέροντος» ως βασικού οδηγού στη συγκρότηση των κρατικών πολιτικών, β) θα ξαναδώσει στην πολιτική την απόλυτη προτεραιότητα στη λήψη των αποφάσεων και στους πολιτικούς – κοινωνικούς αντιπροσωπευτικούς θεσμούς το δικαίωμα του κοινωνικού ελέγχου των αποφάσεων αυτών και, γ) θα επιτρέψει σε μια νέα, οργανωμένη, μορφωμένη και ανεξάρτητη διοίκηση να ασκήσει τον ρόλο του θεματοφύλακα του «συλλογικού οφέλους».

Η μεταπολίτευση του ’74 στην Ελλάδα ήταν μέρος ενός ιστορικού κύκλου που αφορούσε το τέλος των δικτατοριών στη Νότια Ευρώπη. Η μεταπολίτευση που προετοιμάζεται σήμερα φέρνει με μια «ιστορική παραξενιά» και πάλι τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου σε μια παράλληλη διεργασία. Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία, αλλά και Πορτογαλία και Γαλλία έχουν την πιθανότητα να δουν να εναρμονίζεται η ιστορική τους φάση σε μια γενικευμένη αμφισβήτηση του νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού υποδείγματος. Πολλοί στην Ευρώπη ισχυρίζονται –και πιθανότατα έχουν δίκιο– ότι όλο το πρόβλημα σήμερα είναι πού τελικά θα «σπάσει» πρώτα ο κρίκος της αλυσίδας. Στην Ελλάδα ή στην Ισπανία ή μήπως στην Ιταλία; Και ποιος θα είναι ο «δεύτερος κρίκος»;

 

Αλλά ας μην προτρέχουμε. Οι εξελίξεις είναι μπροστά μας και είναι ρευστές. Το σίγουρο είναι ότι αν η μεταπολίτευση του ’74 έγινε υπό την ηγεμονία των κυρίαρχων τάξεων σε έναν συμβιβασμό με τους «από κάτω», η νέα μεταπολίτευση θα επικυρώσει περισσότερο σχέσεις κυριαρχίας και καθυπόταξης και όχι σχέσεις ηγεμονίας και «ισορροπίας».

* Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ

 Πηγή: http://www.efsyn.gr/?p=219861