Πού πήγαν τα λεφτά;

Του Θοδωρή Αθανασιάδη

Τις προάλλες, στο κείμενο με τίτλο "ΑΕΠ: Αυτός ο άγνωστος (1)" αναδημοσίευσα ένα γράφημα, το οποίο αποτύπωνε την συγκριτική μεταβολή του ΑΕΠ Ελλάδας, Πορτογαλίας και Ιταλίας κατά την περίοδο 2000-2014. Το γράφημα προερχόταν από το Ενημερωτικό Δελτίο AlfaBank 9/5/2014 και έδειχνε ότι στην οκταετία πριν το ξέσπασμα της κρίσης το ελληνικό ΑΕΠ αυξήθηκε αθροιστικά γύρω στο 33%.

[ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ: το γράφημα είναι το παρακάτω:]

Την ίδια περίοδο, σύμφωνα με την Eurostat, το χρέος της χώρας αυξήθηκε με ρυθμούς ανάλογους του ΑΕΠ, όπως δείχνει το επόμενο διάγραμμα:

  

Με απλά λόγια, δηλαδή, μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης (το οποίο οδήγησε σε βύθιση το ΑΕΠ και όχι μόνο στην Ελλάδα) το χρέος δείχνει να ακολουθεί την εξέλιξη του ΑΕΠ. Σε απόλυτα ποσοστά, μέσα στην κρίσιμη οκταετία που προηγήθηκε των μνημονίων, το χρέος αυξήθηκε κατά 40% περίπου, έναντι συνολικής αύξησης του ΑΕΠ κατά 33%. Δεν νομίζω οι αριθμοί αυτοί να επιτρέπουν στον οποιονδήποτε να μιλάει για εκτροχιασμό, για δημοσιονομική κατάρρευση κλπ.

Αλλά ας πάμε την κουβέντα ένα βήμα παραπέρα. Στην πρώτη σελίδα του προαναφερθέντος Ενημερωτικού Δελτίου τής AlfaBank, υπάρχει μια περίοδος (και, μάλιστα, υπογραμμισμένη) με αρκετό ενδιαφέρον: "Στην ίδια περίοδο η Ελλάδα, αντί της προσαρμογής της στα δεδομένα της Ζώνης του Ευρώ. επεδίωκε την ανάπτυξη μέσω της ταχείας αύξησης των εγχώριων εισοδημάτων και των παροχών στους πάντες, τα οποία χρηματοδοτούσε με μεγιστοποίηση του δανεισμού της από το εξωτερικό, εκμεταλλευόμενη πλήρως την εμπιστοσύνη των αγορών λόγω της ένταξής της στη Ζώνη του Ευρώ".

Η καλή τράπεζα δείχνει να αναμασά όσα έχουμε ακούσει κατά καιρούς, τα οποία θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν στην φράση που είχε πει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1990: "καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε". Παρ' ότι οι αριθμοί που αναφέραμε πιο πάνω δεν δείχνουν να συμφωνούν με τον συγκεκριμένο αφορισμό, ας τον δεχτούμε για την οικονομία της συζήτησης κι ας πάμε στο ζουμί.

Αφού συμφωνήσαμε, λοιπόν, με την εκτίμηση της τράπεζας ότι τα εισοδήματά μας αυξήθηκαν υπέρμετρα λόγω "μεγιστοποίησης του δανεισμού από το εξωτερικό", έχουμε δικαίωμα να ρωτήσουμε αυτό που ρώτησε το 2009 ο Γιώργος Παπανδρέου: "Εμείς λεφτά είχαμε. Πού πήγαν τα λεφτά;". Και μη βιαστεί κανείς να μας πει ότι τα φάγαμε σε σπατάλες, διότι το διάγραμμα που ακολουθεί είναι αποστομωτικό:

Τόμπολα! Για να προσέξουμε λίγο την πράσινη γραμμούλα, πώς εκτινάσσεται υπερδιπλασιαζόμενη από τα σκάρτα 100 δισ. του 2001 στα 200 δισ. του 2010. Επειδή το ΑΕΠ κατά την ίδια περίοδο κάθε άλλο παρά υπερδιπλασιάστηκε, προφανώς εμείς όχι απλώς αποταμιεύσαμε ολόκληρη την αύξησή του αλλά αποταμιεύσαμε και μεγάλο μέρος όσων είχαμε παραγάγει τα προηγούμενα χρόνια.

Παρεμπιπτόντως, δεν βλάφτει να ρίξουμε μια ματιά και στην κόκκινη γραμμούλα. Όσο κι αν δεν χτυπάει στο μάτι, κατά την ίδια περίοδο σχεδόν διπλασιάστηκαν και οι καταθέσεις των επιχειρήσεων. Το δικό μου φτωχό μυαλό λέει πως τα λεφτά τους οι επιχειρήσεις είτε τα αποταμιεύουν είτε τα επενδύουν. Κι αφού εδώ φαίνεται πως μέσα σε οκτώ χρόνια υπεραύξησαν τις καταθέσεις τους, τότε μάλλον ο δρόμος προς την ύφεση είχε ανοίξει αρκετά πριν το 2009. Λέω εγώ τώρα...

Να που φτάσαμε και στο ζουμί που λέγαμε. Μέσα σε οκτώ χρόνια, οι καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 130%. Μήπως μπορεί τώρα να μας πει η καλή τράπεζα πού στον διάβολο πήγαν όλα αυτά τα λεφτά;Καθ' όσον, άντε και μεγιστοποιήσαμε τα δανεικά μας κι άντε και με αυτά αυξήσαμε υπέρμετρα τα εισοδήματά μας, όμως όλα αυτά τα λεφτά τα ακουμπήσαμε στα ταμεία της και στα ταμεία των άλλων τραπεζών. Υποτίθεται πως αυτές οι τράπεζες πρέπει να τα διέθεσαν σε παραγωγικές δραστηριότητες, αν δεν κάνω λάθος. Μα, αφού και οι επιχειρήσεις αύξησαν τις καταθέσεις τους, σε ποιες ακριβώς παραγωγικές δραστηριότητες έσπρωξαν τα διαθέσιμα των μαγαζιών τους οι τραπεζίτες;

Κι εν όσω περιμένουμε την απάντηση της καλής τράπεζας, ας θυμηθούμε το κατηγορηματικό και δηλητηριώδες συμπέρασμα τού Τζον Μαίυναρντ Κέυνς από το all time classic σύγγραμμά του "Μια πραγματεία περί χρήματος" (δεν έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά): 

Εάν οι επενδύσεις ξεπεράσουν τις αποταμιεύσεις, θα υπάρξει πληθωρισμός. Αντίθετα, αν οι αποταμιεύσεις υπερβούν τις επενδύσεις, τότε θα υπάρξει ύφεση. Μια συνέπεια αυτού του φαινομένου είναι ότι, εν μέσω οικονομικής ύφεσης, σωστή πορεία δράσης θα έπρεπε να είναι η ενθάρρυνση των δαπανών και η αποθάρρυνση της αποταμίευσης. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την επικρατούσα άποψη ότι η λιτότητα είναι απαραίτητη σε δύσκολους καιρούς... 

(J.M.Keynes, "A treatise on money", 1930). 

Πηγή: http://teddygr.blogspot.gr/2016/05/blog-post_17.html