Περιμένοντας το θαύμα

Toυ Αρη Οικονόμου

Οι κεντρικές τράπεζες λειτουργούν όπως εκείνος ο γιατρός που δίνει στον ασθενή του ισχυρές δόσεις κορτιζόνης, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται η υγεία του – με την ελπίδα πως θα βρει τελικά τη σωστή θεραπεία, προτού πεθάνει ο άρρωστος.

«Όταν το φάρμακο, το οποίο δίνει σε έναν άρρωστο ο γιατρός για να αντιμετωπίσει την ασθένεια του, δεν έχει το αναμενόμενο αποτέλεσμα, τότε ο γιατρός το δοκιμάζει ακόμη μια φορά, αυξάνοντας τη δόση.

Εάν παρ’ όλα αυτά ο ασθενής δεν νοιώθει καλύτερα, τότε ο γιατρός δεν συνεχίζει το πείραμα – επιλέγοντας μία άλλη θεραπεία. Στην περίπτωση όμως που και η θεραπεία αυτή αποτυγχάνει, τότε ο ασθενής αλλάζει το γιατρό – αφού οτιδήποτε άλλο θα ήταν ανόητο».

Άρθρο

Τα παραπάνω είναι ασφαλώς αυτονόητα, έχοντας επιβεβαιωθεί με διαφορετικό τρόπο από τον Αϊνστάιν – σύμφωνα με τον οποίο το να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα, όταν κάνεις το ίδιο πείραμα, τότε πρόκειται για τον ορισμό της ανοησίας. Εν τούτοις, οι κεντρικές τράπεζες δεν φαίνεται να το κατανοούν – αφού πάνω από έξι χρόνια τώρα πολεμούν με τα ίδια όπλα την ίδια χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία είναι στην πραγματικότητα μία κρίση υπερχρέωσης.

Ως εκ τούτου, δεν μπορούμε παρά να επικρίνουμε ήπια τις ελληνικές κυβερνήσεις, με πολλά ελαφρυντικά, αφού δεν είναι οι μοναδικές ανόητες στον πλανήτη – με τη διαφορά όμως πως δεν επιμένουν απλά στο ίδιο δηλητηριώδες φάρμακο, αλλά αυξάνουν επανειλημμένα τις δόσεις, παραβλέποντας πως ο δύστυχος ασθενής είναι πλέον ετοιμοθάνατος.

Επιστρέφοντας στις κεντρικές τράπεζες, τα επιτόκια τους βυθίζονται όλο και περισσότερο, ενώ οι ισολογισμοί τους αυξάνονται διαρκώς, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί η μεγαλύτερη φούσκα όλων των εποχών, χωρίς να σταματήσει καθόλου η άνοδος των χρεών (γράφημα) – ενώ έχουν το θράσος να πανηγυρίζουν, επειδή δεν έχει προκληθεί ακόμη μία μεγάλη παγκόσμια ύφεση, όπως αυτή του 1930.

Δεν αποκαλύπτουν βέβαια πως στη θέση της, βιώνουμε μία καταθλιπτική οικονομία (depression), σε αργή κίνηση – η οποία οδηγεί νομοτελειακά, αργά αλλά σταθερά, σε μία κατά πολύ μεγαλύτερη καταστροφή, από αυτήν του 1930.

Λειτουργούν λοιπόν όπως εκείνος ο γιατρός, ο οποίος υποχρεώνει τον βαριά ασθενή του να παίρνει ισχυρές δόσεις αντικαταθλιπτικών και κορτιζόνης, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται η υγεία του ανεπανόρθωτα – με την ελπίδα πως θα βρει τελικά τη σωστή θεραπεία, προτού πεθάνει ο άρρωστος.

Οι εστίες πυρκαγιάς

Περαιτέρω, θα χρειαζόμαστε πάρα πολλές σελίδες για να αναφέρουμε τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουν όλες οι χώρες, σε όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας τους – από τις Η.Π.Α., την Ευρώπη και την Ιαπωνία, έως την Κίνα και τα υπόλοιπα αναπτυσσόμενα κράτη, τους παραγωγούς πετρελαίου και πρώτων υλών (Ρωσία, Καναδάς, Αυστραλία, Βραζιλία, Βενεζουέλα, Μεξικό κλπ.), τα ελλειμματικά ισοζύγια (Τουρκία, Ν. Αφρική κλπ), τα επιτόκια υψηλού ρίσκου (Junk Bonds), το υπερχρεωμένο τραπεζικό σύστημα κοκ.

Επομένως, θα ήταν προτιμότερο να επικεντρωθούμε στους μη προβληματικούς τομείς και χώρες – όπου όμως δεν βρίσκουμε δυστυχώς κάτι πραγματικά αισιόδοξο, αφού ακόμη και ο δείκτης ξηρού φορτίου (Baltic Dry), έχει ξεπεράσει τα χαμηλότερα επίπεδα στην ιστορία του (τις 556 μονάδες το 1986, με υψηλότερο τις 11.612 τον Ιούνιο του 2008, ενώ σήμερα έχει βυθιστεί στις 298 μονάδες – πηγή).

Συνεχίζοντας, αντί να «καθαρίσουν» οι κεντρικές τράπεζες τα επισφαλή δάνεια με διαγραφές, καθώς επίσης την υπερβάλλουσα παραγωγική δυναμικότητα που είχε δημιουργηθεί (στην περίπτωση της ναυτιλίας, έχουν «χτισθεί» περισσότερα καράβια από όσα χρειάζονται), επέλεξαν την καταπολέμηση της κρίσης που είχε προκληθεί από τα φθηνά χρήματα και τα χρέη, με ακόμη πιο φθηνά χρήματα, καθώς επίσης με περισσότερα χρέη – οπότε τόσο τα χρέη, όσο και οι ανισορροπίες έχουν εκτοξευθεί στα ύψη.

Με απλά λόγια οι κεντρικές τράπεζες, αντί να αλλάξουν τη θεραπεία, αυξάνουν τις δόσεις συνεχώς, αγοράζοντας ότι βρουν διαθέσιμο – από ομόλογα του δημοσίου έως επιχειρηματικά, μετοχές εταιρειών κοκ. Στην περίπτωση των επιτοκίων, έχουν ήδη δρομολογήσει για πρώτη φορά στην ιστορία τα αρνητικά, τα οποία μειώνουν όλο και περισσότερο – ενώ, όταν αντιδρούν οι καταθέτες, προσπαθούν να απαγορεύσουν τα μετρητά χρήματα ή να τα κάνουν πολύ λιγότερο ελκυστικά.

Περαιτέρω, τα πειράματα δεν φαίνεται να έχουν τελειωμό. Οι μέτοχοι των τραπεζών στις μικρές χώρες ληστεύονται στο φως της ημέρας, όπως συνέβη πρόσφατα στην Ελλάδα, ενώ ασφαλώς θα ακολουθήσουν πολλά άλλα κράτη – πρόσφατα δε ακόμη και η Ιαπωνία μπήκε στο χορό των αρνητικών επιτοκίων.

Εν τούτοις, το πρόβλημα στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου που έχει αρχίσει πλέον να δύει, είναι εντελώς διαφορετικό: ο επιχειρηματικός της τομέας αποταμιεύει περισσότερα από όσα επενδύει. Από την άλλη πλευρά, οι αποταμιεύσεις των πολιτών της μειώνονται συνεχώς, ενώ το κράτος παράγει τεράστια ελλείμματα.

Σε κάθε περίπτωση, τα αρνητικά επιτόκια θα έχουν τα ίδια αποτελέσματα στην επενδυτική συμπεριφορά των επιχειρήσεων της Ιαπωνίας, όπως η μαζική εκτύπωση χρημάτων στο παρελθόν: απολύτως κανένα. Η μοναδική συνέπεια τους θα είναι η παροδική μείωση της ισοτιμίας του γεν – η οποία θα σημαίνει απλά ότι, οσυναλλαγματικός πόλεμος που έχει ξεσπάσει στον πλανήτη συνεχίζεται στο δεύτερο γύρο.

Παρά το ότι λοιπόν το φάρμακο δεν θεραπεύει την ασθένεια, οι παρενέργειες του στις διεθνείς χρηματαγορές είναι καταστροφικές – ενώ τόσο οι πολιτικοί, όσο και οι τραπεζίτες φαίνεται πως έχουν χάσει πλέον εντελώς τον έλεγχο, περιμένοντας ένα θαύμα. Την ανάπτυξη δηλαδή, η οποία με κάποιον τρόπο που δεν γνωρίζουν θα συμβεί – ουσιαστικά με το έτσι θέλω, αφού δεν υπάρχει κανένα σχέδιο και δεν φαίνεται καμία προοπτική.

Η αμερικανική πρόταση

Συνεχίζοντας, όλο και περισσότεροι ηγέτες καταλαβαίνουν πως η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να διαρκέσει επ’ άπειρον. Ως εκ τούτου, προετοιμάζουν την κοινή γνώμη για το επόμενο βήμα προς το άγνωστο: για την απ’ ευθείας χρηματοδότηση των κρατών από τις κεντρικές τράπεζες, ερευνώντας εάν είναι καλύτερο να τη δρομολογήσουν με δάνεια ή απλά να τα χαρίσουν!

Μία τέτοια ενέργεια προφανώς δεν προβληματίζει τις κεντρικές τράπεζες, αφού εξ ορισμού δεν μπορούν να χρεοκοπήσουν. Εν τούτοις, οι εμπειρίες από τέτοιου είδους αυθαιρεσίες δεν είναι οι καλύτερες, κρίνοντας από τη σχολή οικονομικών της Ζιμπάμπουε – οπότε εύλογα αναζητείται λύση σε μία συνάντηση των G20, την οποία απαίτησε πρόσφατα η Bank of America.

Το περιεχόμενο μίας συμφωνίας στα πλαίσια της προτεινόμενης συνάντησης των G20, κατά την αμερικανική τράπεζα, θα ήταν το εξής:

(α) Μία γενναιόδωρη μείωση της ισοτιμίας του νομίσματος της Κίνας – για να αποφευχθεί η προβλεπόμενη κερδοσκοπία (άρθρο), καθώς επίσης η ανασφάλεια στις διεθνείς αγορές.

(β) Η ενίσχυση των κεντρικών τραπεζών των αναπτυσσομένων οικονομιών από τη Fed, έτσι ώστε να εξομαλυνθούν οι συνέπειες από τη μαζική εκροή κεφαλαίων (δολάρια).

(γ) Το τέλος της πολιτικής του ισχυρού δολαρίου, έτσι ώστε να σταθεροποιηθούν οι τιμές της ενέργειας – καθώς επίσης να μειωθούν οι αποπληθωριστικές πιέσεις που ασκούνται στην αμερικανική οικονομία και τα δίδυμα ελλείμματα της.

(δ)  Μεγάλα προγράμματα ανάπτυξης στην Ευρώπη – για να καταπολεμηθεί η μείωση της ζήτησης, λόγω της ύφεσης ισολογισμών που βιώνει.

Σύμφωνα με την ίδια τράπεζα, για να μπορέσουν να δρομολογηθούν τα παραπάνω, θα πρέπει προηγουμένως να ξεσπάσει πανικός στις χρηματαγορές – αφού διαφορετικά δεν θα τα αποφασίσουν οι πολιτικοί.

Εν τούτοις, τα μέτρα που προτείνει δεν είναι καθόλου βέβαιο πως θα καταπολεμούσαν την κρίση.Αντίθετα, μάλλον θα την ανέβαλλαν επαυξημένη, όπως όλα τα προηγούμενα – οπότε είναι καλύτερα να προετοιμάζεται κανείς για το μοιραίο, δένοντας όσο καλύτερα μπορεί τη ζώνη ασφαλείας γύρω του.

Συμπέρασμα

Είτε το θέλουμε, είτε όχι, όσα φάρμακα και αν δοθούν δεν θα αποφευχθεί τελικά η επικίνδυνη εγχείρηση – με την έννοια πως θα ακολουθήσει ένα μεγάλο κραχ ή/και θα κληθούν οι πολίτες να διασώσουν τα κράτη, τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις.

Κάτι τέτοιο συμβαίνει ήδη στην Ελλάδα, ενδεχομένως ως ένα πείραμα ή μία γενική πρόβα του τι μέλει γενέσθαι – οπότε εύλογα παρακολουθεί ολόκληρος ο πλανήτης τις παραστάσεις του εθνικού μας τσίρκου.

Άρης Οικονόμου, Senior Analyst (finance & markets)