Γερμανία: ορθολογισμός ή παράνοια;

Του Κώστα Τζαναβάρα

Ο Γερμανός έχει σαφές «καθήκον», έχει «ευθύνη» να εκφρασθεί όπως ακριβώς πρέπει. Δεν του επιτρέπονται πολλές-πολλές αμφιβολίες. Κάπως έτσι είναι διαχρονικά εγκλωβισμένος στον κίνδυνο της παράνοιας, αλλά και στην ερωτοτροπία με το «μαστίγιο».

«Η βαθιά γερασμένη ευρωπαϊκή σκέψη χρειάζεται εκ βάθρων ανανέωση για να μπούμε σε μια τροχιά αλλαγών. Πρωτοπόρα μυαλά και ρηξικέλευθες ιδέες και όχι εύκολη επίρριψη ευθυνών στο κακό δολάριο και τον κακό καπιταλισμό».

Η κ. Κατερίνα Χουζούρη, με σπουδές Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε., έδωσε με ιδιαίτερη προθυμία την άδεια να δημοσιευθεί επωνύμως αυτό το σχόλιο της για το προηγούμενο άρθρο μας «Δολάριο ή καπιταλισμός;»

Ιδέες έχουμε ήδη αρχίσει να παρουσιάζουμε στο φιλόξενο www.analyst.gr:

«Τι θα γινόταν αν αλλάζαμε εκ βάθρων αντίληψη για το κράτος;»

«Τί θα γινόταν αν αλλάζαμε αντίληψη για τον πολιτικό διάλογο;»

«Τι θα γινόταν αν αλλάζαμε εκ βάθρων αντίληψη για την άμεση φορολογία;»

Ιδέες αναμφισβήτητα ρηξικέλευθες. Και ικανές να πυροδοτήσουν κολοσσιαία δημιουργική ανατροπή, μακροχρόνιο ενάρετο κύκλο. Όχι;

Το πρόβλημα είναι στη βαθιά γερασμένη ευρωπαϊκή σκέψη. Ιδεολογικές προκαταλήψεις και κλίκες εμποδίζουν την ελεύθερη σκέψη και τον ανοικτό διάλογο. Αλλες εποχές τα πανεπιστήμια θα είχαν «πάρει φωτιά». Όχι και σε αυτό;

Υποτίθεται ότι η Γερμανία ηγείται της Ευρώπης. Η Γερμανική πολιτική σκέψη της καθορίζει εν πολλοίς τις τρέχουσες τύχες των εταίρων της. Αφθονούν οι θαυμαστές της σύγχρονης εκδοχής του παραδοσιακού ορθολογισμού της. Αλλά. αλήθεια, πόση διαφορά την χωρίζει πραγματικά από τον «ορθολογισμό» που αποθέωνε πριν 70 χρόνια:

Η μεταπολεμική Γερμανία έκανε μεγάλες - ομολογουμένως - προσπάθειες να νικήσει το ναζιστικό παρελθόν της. Προσπάθησαν πολύ να καταστείλουν τα άγρια φυλετικά ένστικτα τους. αυτά που ενέπνευσαν την ακραία επιθετικότητα και αλαζονεία. Αυτά που κάποτε θα ζητούσαν για άλλη μια φορά εκδίκηση. Το «έργο« το είχαμε ξαναδεί...

Η μεταχείριση της τότε Δυτικής Γερμανίας, όμως, όφειλε να υποταχθεί σε άλλες προτεραιότητες του δυτικού κόσμου. Προείχε για την τότε νέα υπερδύναμη ο Ψυχρός Πόλεμος. Προείχαν οι εντυπώσεις έναντι της Ανατολικής Γερμανίας, αυτές που θα μεγάλωναν τον αριθμό αυτών που διέσχιζαν το Τείχος του Αίσχους.

Η απάντηση στο «λαοκρατικό» κράτος-πατερούλη ήταν σπασμωδική. Το Δυτικοκογερμανικό κράτος-πρόνοιας προσεχώρησε ανύποπτο στη σοσιαλιστική αντίληψη περί πρόνοιας. Να τί έγινε π.χ. με τη στήριξη της ανύπανδρης μητέρας.

Ο σοσιαλισμός της παρείχε σπίτι, εργασία, νοσοκομείο, σχολείο για το παιδί. Την προστάτευε συστηματικά, εκ κατασκευής. Η δυτική απάντηση ήταν ένα πλουσιοπάροχο χρηματικό επίδομα. Τόσο που ουκ ολίγες έκαναν τη μητρότητα επάγγελμα. Η Δυτικογερμανική σκέψη δεν μπορούσε να δει τις απώτερες συνέπειες, τη βαθιά διαστροφή στη σχέση μάνας-παιδιου. Μάνα υπάλληλος του παιδιού της - συνειδητά ή ασυνείδητα.

Κάπως έτσι αναδεικνύονται θέματα που υπόκεινται διαχρονικώς της προβληματικής Γερμανικής συμπεριφοράς. Προβλήματα που δεν γεννήθηκαν με τον ναζισμό - απλώς με αυτόν εκφράσθηκαν εκκωφαντικά.

Και ο σοσιαλισμός και ο ναζισμός και ο Γερμανικός «ορθολογισμός» υπακούουν σε έναν και τον αυτό νόμο στη σκέψη, το μηχανιστικό αίτιο. Ο απώτερος σκοπός της ύπαρξης έχει υποβαθμισθεί, οι απώτερες συνέπειες αγνοούνται ασυγχώρητα. Προέχει το άμεσο, το εμφανές, το φαινομενικά σίγουρο.

Ο καπιταλισμός, αντίθετα, έχει τελεολογική αιτιότητα. Το κέρδος - κανονικά! - προκύπτει ως αποτέλεσμα προσπάθειας, προϋποθέτει επένδυση χρόνου και κόπου, καθώς και ανάληψη κινδύνων. Ο καπιταλισμός συνάδει με φυσικούς νόμους. Η Φύση είναι ανταγωνιστική.

Καθώς όλα αυτά μπορεί να φαίνονται αμπελοφιλοσοφία, ας το δούμε συγκεκριμένα.

Αυτός που είχε τη «λαμπρή ιδέα» - κατά την ειρωνική δήλωση σημαίνοντος Βραζιλιάνου - για το αρχικό «κούρεμα» στην Κύπρο, απλώς δεν «έβλεπε πέρα από τη μύτη του». Για κάπου 6 ψωροδισεκατομμύρια θα ανατίναζε το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Αυτή ήταν η μία από τις «λεπτομέρειες» που αναφέραμε αόριστα στο προηγούμενο άρθρο μας «Δολάριο ή καπιταλισμός;»

Η πάλι, για να δούμε λίγο και την επικαιρότητα, να τί λάθος κάνουμε με την κατάρριψη του Μαλαισιανού αεροσκάφους στην Ουκρανία. Όλοι - όχι; - ασχολούνται με το ποιος το «κατέβασε». Προέχει η πολιτική εκμετάλλευση του αίματος αθώων, και μάλιστα πριν οριστικοποιηθεί οποιαδήποτε έγκυρη πραγματογνωμοσύνη.

Η μηχανιστική σκέψη, η άμεση αντίδραση στο συμβάν, οδηγεί στην παραγνώριση υπέρτερων θεμάτων. Το κυρίαρχο κράτος με το όνομα Ουκρανία ευθύνεται 100% για τους 298 νεκρούς. Ώφειλε ή να εγγυάται υπεύθυνα την ασφάλεια των πτήσεων πάνω από το έδαφος της ή να τις απαγορεύει όπου δεν μπορεί να τις διασφαλίσει. Τρίτη περίπτωση δεν νοείται.

Ας σκεφθούμε τα ορφανά και τους συγγενείς των θυμάτων. Ενδιαφέρονται κατά προτεραιότητα για το ποιος και γιατί πυροδότησε τον πύραυλο ή γιατί πέταξε ένα πολιτικό αεροπλάνο πάνω από επικίνδυνη περιοχή; Τί πάει πρώτα; Από ποιόν θα απαιτηθούν αποζημιώσεις, από τους αυτονομιστές άτακτους; Τί λέει το Διεθνές Δίκαιο;

Η ίδια μηχανιστική σκέψη εμποδίζει την τελεολογικής αιτιότητας αντίληψη για το κράτος. Με την σκέψη και στις απώτερες συνέπειες, ένα ακραιφνώς καπιταλιστικής λογικής κράτος πρόνοιας δεν θα προστάτευε τους ασθενέστερους, θα τους στήριζε. Θα στήριζε την προσπάθεια τους να δυναμώσουν, θα τους έδινε προηγουμένως όπλα - κυρίως γνώση ! - για να μην ασθενήσουν. Δεν θα τους έδινε «ψάρια», θα τους μάθαινε να «ψαρεύουν». Η διαφορά είναι «μέρα-νύχτα».

Το αν ευσταθούν τα ως άνω επιχειρήματα είναι στην κρίση του καθενός. Σίγουρα, όμως, είναι ορθολογικές σκέψεις. Για αυτό και προκαλούν έκδηλη δυσφορία σε πολλούς, σε αυτούς που δεν μπορούν να θέσουν υπό αμφιβολία ένα θέμα στο οποίο έχουν κατασταλάξει. Όσοι «σκέφτονται» ακολουθώντας αυθεντίες και δόγματα δεν μπορούν να έχουν αμφιβολία, δεν αντέχουν να «βάλουν κάτω» εναλλακτικές και επιχειρήματα.

Ας ξαναδούμε την αποστροφή του μακαρίτη Peter Ostinov: «Τί πιό τρανταχτή απόδειξη παράνοιας από την ανικανότητα να έχει κανείς αμφιβολία;». Και, πολύ απλά, η γνωστή εργατικότητα και συστηματικότητα των Γερμανών, υπό το κράτος της μηχανιστικής αιτιότητας, τους οδηγεί σε υπερβολικές βεβαιότητες. Ενίοτε επικίνδυνες.

Έχουν ελαφρυντικό: η γλώσσα τους κατασκευάσθηκε με άτεγκτους κανόνες. Κάθε λέξη έχει συγκεκριμένη θέση που πρέπει να μπει. Ο Γερμανός έχει σαφές «καθήκον», έχει «ευθύνη» να εκφρασθεί όπως ακριβώς πρέπει. Δεν του επιτρέπονται πολλές-πολλές αμφιβολίες. Κάπως έτσι είναι διαχρονικά εγκλωβισμένος στον κίνδυνο της παράνοιας, αλλά και στην ερωτοτροπία με το «μαστίγιο».

Ως ισχυροί ορθολογιστές - παρ" όλα αυτά - είναι για πολλούς λόγους ο καταλληλότερος δυνητικός αποδέκτης του ταπεινού μηνύματος του επόμενου άρθρου μας: «Καπιταλισμός ή βαρβαρότητα;».

Πηγή:http://tzanavaras.analyst.gr/2014/07/19/germania-orthologismos-h-parania/