Ημέρες οθωμανικού φορολογικού συστήματος…

Του Θανάση Ηλιοδρομίτη

Η Οθωμανική αυτοκρατορία φημιζόταν για την ‘’ποικιλία’’ των φόρων που επέβαλε στους υπηκόους της και κυρίως τους χριστιανούς.

Μου φαίνεται ότι το ‘’σύγχρονο’’ ελληνικό κράτος των σαμαρο-βενιζέλων έχει πλησιάσει αρκετά το οθωμανικό πρότυπο, αλλά ας μην αγχώνονται οι εγκέφαλοι του φορολογικού επιτελείου της κυβέρνησης. Έχουν ακόμη περιθώρια, μέχρι να φτάσουν το πρότυπό τους.

Ας πούμε οι πριν λίγες δεκαετίες καταργημένες αγγαρείες, μπορούν να επανέλθουν και να μετατραπούν σε ζεστό χρήμα..

Και τους τσερεμέδες που τους πάτε; Τα πρόστιμα, δηλαδή. Στο πεδίο αυτό θα σκίσει η εφευρετικότητα του Ευάγγελου. Και δεν χρειάζεται νόμος για να επιβληθούν, ούτε καν πράξη νομοθετικού περιεχομένου. Έρχεται η ιδέα, υπογράφεται μια υπουργική απόφαση και το χρήμα αρχίζει να ρέει προς τον κορβανά της κυβέρνησης, και των δανειστών βεβαίως- βεβαίως.

Παρακάτω παραθέτω ένα μέρος των ποικίλων φόρων που πλήρωναν οι ραγιάδες, όπως τους ξεσήκωσα από το βιβλίο  «Σκηνές από την καθημερινή ζωή στην Τουρκοκρατία», του Λύσανδρου Παπανικολάου.

ΕΓΓΕΙΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ

1. Νόμιστρο. Οι Χριστιανοί πλήρωναν κάθε χρόνο το δικαίωμα βοσκής για να χρησιμοποιούν τις χέρσες και ακαλλιέργητες εκτάσεις ως βοσκοτόπια.

2. Ρεσμί, η δεκάτη που πληρωνόταν στο σουλτάνο για τις καλλιεργούμενες εκτάσεις.

Κεφαλικός φόρος, χαράτσι. Το πλήρωναν οι ραγιάδες επειδή δεν υπηρετούσαν στο στρατό. Το πλήρωναν οι ραγιάδες που ήταν ικανοί για στρατιωτική υπηρεσία, δηλαδή οι άντρες από 18 χρονών και πάνω.

Σπέντζα. Μικρός φόρος που πληρωνόταν στους σπαχήδες από τους οικογενειάρχες και τα αγόρια πάνω από 9 χρονών.

ΝΙΖΑΜ ΤΖΕΝΤΙΤ ΜΠΙΝΤΑΑΤΛΑΡΙ- ΝΕΑ ΕΠΙΒΟΛΗ ΔΟΣΙΜΑΤΩΝ (άρχισαν να επιβάλλονται με την παρακμή της αυτοκρατορίας και το σταμάτημα των κατακτήσεων)

1. Μπεταέτια στο μετάξι, στο μπαμπάκι, στα αμπέλια.

2. Ποιμενικός φόρος, έφτανε το 11%.

3. Καλιέντζή μπετελιέ- μισθοί στρατιωτών του στόλου (πεζοναυτών).

4. Γιαμπάρ μπεντελιεσί, για τους μισθούς των ναυτών της αρμάδας.

5. Γιαπάκ μιρισί, για την αγορά μαλλιού για τις στολές των γενιτσάρων.

6. Αστάρ τσαουσιλίκι, για τα πάνινα καπέλα των γενιτσάρων.

7. Γκιουβερτσιλέ αχτσεσί, για το νίτρο της πυρίτιδας και άλλοι στρατιωτικοί φόροι.

8. Ιστηράς, φόρος των ζευγαριών, δηλαδή των ζώων του οργώματος, που καταβαλλόταν σε σιτάρι ή κριθάρι.

ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΕΙΣΙΦΟΡΕΣ

1. Καλιά ταμιρί, για την επιδιόρθωση των φρουρίων.

2. Νεφέρ μπεντελιεσί, για την πληρωμή στρατευμάτων σε περίπτωση πολέμου.

3. Τσαμούζ μπεντελιεσί, πληρωμή βουβαλιών σε περίπτωση πολέμου

4. Τακίκ μπεντελιεσί, πληρωμή αλευριού σε περίπτωση πολέμου κλπ.

ΑΛΛΟΙ ΦΟΡΟΙ

1. Νοξούζ αβαρίζ, φόρος των σπιτιών

2. Αβαρίσια, αγγαρείας που είχαν μετατραπεί σε χρηματικές υποχρεώσεις.

ΗΓΕΜΟΝΙΚΑ, ΤΑ ΔΟΣΙΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΒΕΖΙΡΗΔΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΑΣΑΔΕΣ

1. Οι βεζύρηδες έπαιρναν τον κουντουμιέ, ετήσια απολαβή έναντι κανονικού μισθού. Οι μικρότεροι πασάδες έπαιρναν τον χαζιριέ.

2. Ικραμιέ, πρόσθετη επιχορήγηση που πλήρωναν οι υπήκοοι στον πασά για δώρα.

3. Σαντσάκ μεσαριφί, η επιχορήγηση που πλήρωναν οι υπήκοοι για έξοδο της σημαίας.

4. Γκελέντ μεσαριφί. Τα οδοιπορικά των πασάδων και άλλων αξιωματούχων, που πήγαιναν για ανάληψη υπηρεσίας ή για μετάθεση. Τα χωριά από τα οποία περνούσαν ήταν υποχρεωμένα να εξασφαλίζουν τη διατροφή τους και όλα τα έξοδα φιλοξενίας, μεταφοράς αποσκευών κλπ. Μεταξύ αυτών υπήρχε και το ντις κιρασί, το ενοίκιο οδόντων, φιλοδώρημα στους πασάδες για τον κόπο που έκαναν να τρέφονται πλουσιοπάροχα από τις κοινότητες που βρίσκονταν στου δρόμο τους.

5. Οι υπάλληλοι των πασάδων αμείβονταν από τους υπηκόους για την τήρηση της τάξης (νιζάμ χουσμετλερί), για την ανακοίνωση της είδησης ότι ανανεώθηκε η εξουσία του πασά για τον επόμενο χρόνο (χουσμέτ ιπκά, την επιθεώρηση των εκκλησιών (κλήσια τέφτισι) κ.α.

Βαρύτατος φόρος ήταν το ντερπεντάτ ναζιρλίκ ή ναφεριές, που έπαιρνε ο δερβεντάτ βαλεσί (επόπτης των διαβάσεων) για να πληρώνονται οι στρατιώτες του.

Άλλος φόρος ήταν οι μεζηλχανέδες, τα ταχυδρομικά τέλη. Κάθε επαρχία ήταν υποχρεωμένη να συντηρεί 200-300 άλογα για τους ταχυδρόμους του σουλτάνου και των πασάδων.

Εκτός από τους φόρους, τακτικούς και έκτακτους, βασιλικούς, ηγεμονικούς και τοπικούς, υπήρχαν και τα αναρίθμητα πρόστιμα, οι τσερεμέδες.

Οι ραγιάδες πλήρωναν βαρείς φόρους και στην Εκκλησία. Όπως γράφει ο ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας, αναφερόμενος στα βάρη του ‘’αθώου και δίκαιου χωριάτη’’, «Αυτός ο ταλαίπωρος πρέπει προς τούτοις- ω εντροπή ανυπόφορος! Πρέπει, λέγω, να χορτάση τη λύσσαν και του ληστού της εκκλησίας, ήτοι του αρχιεπισκόπου…».

ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΦΟΡΟΙ

-Ο καδή έπαιρνε 1% για να επικυρώσει τους φορολογικούς καταλόγους.

-Έμμεσοι φόροι:

1. Τελωνειακοί δασμοί, 4% για την εισαγωγή και την εξαγωγή εμπορευμάτων.

2. Εσωτερικοί δασμοί (διόδια, διαπύλια τέλη) που επιβάλλονταν στα όρια των επαρχιών, στις διαβάσεις και στην είσοδο των πόλεων (κουμέρκι). Ήταν 7%, αλλά με τις αυθαίρετες εκτιμήσεις των εμίνηδων (τελωνοφυλάκων) μπορούσε να φτάσει το 30%.

3. Στατέρι, αμοιβή για το δημόσιο ζύγισμα.

4. Φόρο πλήρωναν και τα κοπάδια που κατέβαιναν από τα βουνά στους κάμπους για να ξεχειμωνιάσουν, για το πέρασμά τους από τη μία επαρχία στην άλλη

Πηγή: Λύσανδρος Παπανικολάου, Σκηνές από την καθημερινή ζωή στην τουρκοκρατία, Βιβλιοπωλείο των Βιβλιοφίλων, Αθήνα 1995

Πηγή:http://www.imerodromos.gr/othomaniko/