Ποιός θα κόψει τον γόρδιο δεσμό του ιδιωτικού χρέους;

Toυ Απόστολου Παλιούρα

Σύμφωνα με τον Έγκελς «η ιστορία δεν κάνει τίποτα». Ίσως γιαυτό αρνείται πεισματικά να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με την Ελλάδα. Εξήντα και πάνω χρόνια από το αξέχαστο: «Η Ελλάδα είναι αγκιστρωμένο ψάρι» των Βαν Φλιτ και Πιουριφόι, όλα φαίνονται σαν να μην έχουν αλλάξει. Η σφραγίδα της εξάρτησης έπεσε βαριά με την λήξη του εμφυλίου και την ήττα των δυνάμεων της αριστεράς. Το πολιτικό και κοινωνικό τοπίο στη χώρα παραμένει ασταθές. 

Κινούμενη άμμος η Ελλάδα για τους επικυρίαρχους και για τους υποτελείς, δεν επιτρέπει παρά μόνο λίγες στιγμές ανάπαυλας, οάσεις προσωρινής σταθερότητας, στον ατέρμονα αγώνα ανάμεσα στις δυνάμεις του κεφαλαίου και της εργασίας. Οι επιπτώσεις της υπερατλαντικής ισχυρής κρισιακής δόνησης του 2008 όχι μόνο παραμένουν ζωντανές στη χώρα αλλά οξύνονται περισσότερο. Στο σωτήριο έτος 2014 το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της Ελλάδας έχει απομειωθεί κατά 25% μέσα σε 5 χρόνια. Η ανεργία με βάση τα επίσημα στοιχεία υπερβαίνει το 27% και πάνω από τους μισούς νέους ηλικίας 20-30 ετών είναι αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας.1 Αν και το βέλος της εξάρτησης παραμένει σταθερά προς δυσμάς, οι αναταράξεις είναι πολύ ισχυρές, οι αντιθέσεις προκαλούν τριγμούς στον κοινωνικό ιστό. Οι άνω έχουν πολλούς λόγους να ανησυχούν, οι κάτω δεν αντέχουν άλλο.

Ένα θηριώδες χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, που στο τέλος του 2014 θα ξεπερνά τα 500 δις ευρώ, είναι τα Ιμαλάϊα όπου ο έλληνας Σίσυφος θα πρέπει να ανεβάσει τον βράχο του. Το δημόσιο χρέος ανέρχεται περίπου στα 320 δις ευρώ και αντιστοιχεί στο 175% του ΑΕΠ.2 Οι πιστωτές είναι κυρίως τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Οι δανειακές συμβάσεις διέπονται από το δίκαιο του Λουξεμβούργου, καθώς η ελληνική κυβέρνηση επέτρεψε την απαλλοτρίωση του δικαιώματος της υπαγωγής τους στα ελληνικά δικαστήρια. Τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση; Μάλλον τίποτα, αν και οι δανειστές έχουν άλλη γνώμη. Εκπονούν λοιπόν ένα σχέδιο 50ετίας, όπου θα «απλωθεί» η εξυπηρέτηση του χρέους με μείωση επιτοκίων και άλλους «ευνοϊκούς» όρους. Η «εύνοια της τύχης» όμως και πάλι είναι με το μέρος τους. Ένα ποσό 100 μονάδων χρέους δανεισμένο με επιτόκιο 3% σε 5 χρόνια γεννάει τόκο 16 επιπλέον μονάδες, ενώ το ίδιο ποσό δανεισμένο με πολύ μικρότερο επιτόκιο 1% ,«απλωμένο» σε 50 χρόνια γεννάει τόκους 65 επιπλέον μονάδες. Αν κάνουμε την αναγωγή στα 300 δις του ελληνικού δημόσιου χρέους, τότε θα αντικρύσουμε μπροστά μας ολοζώντανη την κότα που γεννάει τα χρυσά αυγά.

Αυτή είναι η περίπτωση του δημόσιου εξωτερικού χρέους, μια εικόνα αρκετά γνωστή. Υπάρχει όμως και μια άλλη εικόνα, επιμελώς διαστρεβλωμένη. Είναι η περίπτωση του ιδιωτικού χρέους προς τις Τράπεζες, το Δημόσιο και τα Ασφαλιστικά Ταμεία.

ΤΟ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΧΡΕΟΣ

Όταν τον Δεκέμβριο του 2013 ψηφίζονταν η άρση του «παγώματος» των πλειστηριασμών για οφειλές προς τις τράπεζες και άλλους ιδιώτες, έξω από την βουλή συγκεντρώθηκαν λιγότερα από εκατό άτομα για να διαμαρτυρηθούν. Οι εμπνευστές της συγκεκριμένης νομοθετικής ρύθμισης (Τρόικα, κυβερνητικά στελέχη) μάλλον θα έτριβαν ικανοποιημένοι τα χέρια τους, αφού παρά τα λεγόμενα τις προηγούμενες μέρες, «δεν άνοιξε ούτε μύτη» εκείνο το βράδυ. Υπήρχε πράγματι σημαντικός λόγος για να είναι ικανοποιημένοι οι δανειστές. Ο νόμος Χατζηδάκη εξασφαλίζει την έναρξη της εκκαθάρισης της αγοράς πίστης από εξωοικονομικά θεσμικά εμπόδια. Με απλά λόγια εξασφαλίζει την τόσο απαραίτητη στον καπιταλισμό ισότητα. Εν προκειμένω την ισότητα ανάμεσα στον πιστωτή και στον οφειλέτη, την ισότητα ανάμεσα στον ελέφαντα-τοκογλύφο και στο μυρμήγκι που δεν μπορεί να πληρώσει. Από την 1η Ιανουαρίου 2015 ο νόμος μπαίνει σε πλήρη εφαρμογή και έχουμε ολοκληρωτική απελευθέρωση των πλειστηριασμών.

Το ιδιωτικό χρέος που δεν εξυπηρετείται, προς Τράπεζες, Δημόσιο και Ασφαλιστικά Ταμεία εγγίζει τα 164 δις ευρώ. Από αυτά 77 δις είναι τα «κόκκινα» δάνεια προς τις Τράπεζες από ένα χαρτοφυλάκιο 215 δις, ήτοι το 35%.3 Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο ανέρχονται στα 67 δις ευρώ4, ενώ τα χρέη προς τα Ασφαλιστικά Ταμεία πλησιάζουν τα 20 δις ευρώ (8,5 δις στο ΙΚΑ και 9,1 δις στον ΟΑΕΕ)5. Σημασία δεν έχουν μόνο τα παραπάνω, έστω και θηριώδη νούμερα, αλλά κυρίως οι ρυθμοί αύξησης αυτών των οφειλών. Τον Δεκέμβριο του 2013 τα «κόκκινα» δάνεια ήταν το 35% του συνολικού χαρτοφυλακίου, έναντι μόλις 5,1% του Δεκεμβρίου του 20086. Η τρόικα υπολογίζει ότι στο τέλος του 2014 το ποσοστό αυτό θα ανέλθει στο 40% του συνόλου και το ύψος των οφειλών που δεν εξυπηρετούνται, στα 90 δις ευρώ. Το 2009 ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο είχαν 700.000 πολίτες με οφειλές 33,7 δις ευρώ, σήμερα οι οφειλέτες είναι 2.600.000 και τα χρέη 67,25 δις ευρώ7. Τα συμπεράσματα είναι προφανή.8

Τα χρέη των πολιτών και των επιχειρήσεων προς το Δημόσιο τα δύο τελευταία χρόνια, αυξάνονται με ρυθμό 1 δις ευρώ ανά μήνα.9 Ανάλογοι είναι και οι ρυθμοί αύξησης των οφειλών προς τα Ασφαλιστικά Ταμεία. Αναμενόμενο επομένως είναι το ιδιωτικό χρέος στο τέλος του 2014 να φτάσει τα 180 δις ευρώ, όσο δηλαδή και το ΑΕΠ της χώρας.

ΠΟΣΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑΣΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΔΙΧΤΥ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ;

Δύο στοιχεία είναι πολύ σημαντικά εδώ. Το πρώτο αφορά πόσοι είναι αυτοί που χρωστούν σε ένα τουλάχιστον ταμείο, είτε Τράπεζα είναι αυτό, είτε Δημόσιο, είτε Ασφαλιστικό Ταμείο. Το δεύτερο είναι το κοινωνικό προφίλ των οφειλετών, για το οποίο για την ώρα δεν διαθέτουμε στοιχεία. Το σύνολο των «κόκκινων» δανείων ξεπερνούν τα 2 εκατομμύρια. Τα στεγαστικά είναι 300 χιλιάδες, ενώ δεν εξυπηρετούνται 800 χιλ. καταναλωτικά δάνεια και 900 χιλ. πιστωτικές κάρτες. Μη βιώσιμα θεωρούνται επίσης 100 χιλ. επιχειρηματικά δάνεια (μέχρι 1 εκατ. ευρώ).10 Το σύνολο των πολιτών που είναι τυλιγμένοι σε αυτό το δίχτυ, είτε σαν άμεσοι οφειλέτες είτε σαν εγγυητές, ξεπερνούν το 1 εκατομμύριο. Τα ενυπόθηκα αφορούν περί τους 600 χιλ. οφειλέτες και εγγυητές.

Στο Δημόσιο έχουν σήμερα ληξιπρόθεσμες οφειλές 2,6 εκατ. πολίτες. Στα Ασφαλιστικά Ταμεία 1,3 εκατ. πολίτες αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις εισφορές τους και μάλιστα με βαρύτατες συνέπειες, καθώς πέρα από τους κινδύνους κατασχέσεων, αυτοί και οι οικογένειές τους στερούνται υγειονομικής περίθαλψης. Ενδεικτικά, στο ΙΚΑ οι οφειλέτες είναι 442.000, στον ΟΑΕΕ 659.000, στον ΟΓΑ 183.000,στο ΤΣΜΕΔΕ 50.000 κοκ.11 Επιστρέφοντας στο αρχικό ερώτημα, το σύνολο των ανθρώπων που έχουν μη εξυπηρετούμενα χρέη, της μιας ή της άλλης μορφής, κυμαίνεται από 2,6 έως 4,9 εκατ. Η ακριβής προσέγγιση είναι δύσκολη διότι υπάρχουν πολλοί που έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές στο Δημόσιο και ταυτόχρονα υπάρχει και κάποιο δάνειο που δεν εξυπηρετείται και άλλοι ανάλογοι συνδυασμοί. Με μία μετριοπαθή στατιστική προσέγγιση φαίνεται ότι αυτοί που έχουν μία τουλάχιστο θηλιά στο λαιμό τους, δηλαδή χρωστάνε είτε σε Τράπεζα, είτε στο Δημόσιο, είτε σε Ασφαλιστικό Ταμείο είναι γύρω στα 3,5-3,8 εκατ. πολίτες, αν δε συνυπολογισθούν και τα μέλη των οικογενειών τους, τότε στο δίχτυ του χρέους είναι πιασμένα 7,5-8 εκατ. άτομα. Παρά την υποχρεωτική προσέγγιση που γίνεται στους υπολογισμούς, τα νούμερα είναι τόσο μεγάλα, που τα συμπεράσματα δεν αλλάζουν. Το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους «καίει» τα 3/4 του ελληνικού πληθυσμού, έχει ένα τεράστιο όγκο ίσο με το ΑΕΠ της χώρας και κυρίως έχει εκρηκτικούς ρυθμούς αύξησης.

Ο ΣΥΓΚΡΟΥΣΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Η ουσία του ιδιωτικού χρέους είναι αρκετά διαφορετική από αυτή του δημοσίου χρέους. Το ιδιωτικό χρέος με την μορφή, τα μεγέθη και την δυναμική που το περιγράψαμε είναι κάτι νέο για τα οικονομικά και τα κοινωνικά δεδομένα της χώρας μας. Σε αντίθεση με το δημόσιο χρέος που συνοδεύει το νεώτερο ελληνικό κράτος από την γέννησή του, το ιδιωτικό χρέος είναι γέννημα της τελευταίας τριακονταετίας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στη δεκαετία του 1990 τέθηκαν οι προϋποθέσεις, με τον υπερδανεισμό των νοικοκυριών από τις Τράπεζες. Η οικονομική κρίση της πενταετίας 2010-2014 παρόξυνε το πρόβλημα και σε συνδυασμό με την υπερφορολόγηση, επεκτάθηκε στο Δημόσιο και στα Ασφαλιστικά Ταμεία. 

Το ιδιωτικό χρέος και το γεγονός ότι στα δίχτυα του έχει πιαστεί η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού δημιουργεί δυνητικά ένα εκρηκτικό φορτίο στα θεμέλια της ελληνικής κοινωνίας. Βρίσκεται σε άμεση σχέση με το εξωτερικό δημόσιο χρέος καθώς οι δανειστές σαν βασικό μέσο για την έστω μακροπρόθεσμη, εξυπηρέτησή του βλέπουν την πώληση των περιουσιακών στοιχείων του ελληνικού κράτους (από δημόσια γη και δημόσια αγαθά μέχρι τις υποδομές) μαζί με την επιστροφή, εντόκως βέβαια, των δανείων και των χρεών προς Τράπεζες, Δημόσιο και Ασφαλιστικά Ταμεία. 

Την ίδια στιγμή όμως το περιεχόμενό του και οι τρόποι επίλυσής του το κάνουν πιο άμεσο και πιο οδυνηρό. Αν για το δημόσιο χρέος οι όποιες ρυθμίσεις γίνονται στο ημίφως, μεταξύ δανειστών και κυβερνήσεων, τα ανάλογα μέτρα για το ιδιωτικό χρέος χαράσσονται με οδυνηρό τρόπο στο ίδιο το σώμα των πολιτών (φυλακίσεις, κατασχέσεις κατοικιών και περιουσιών). Το ιδιωτικό χρέος, σε σύνδεση και συνάρτηση και με το δημόσιο εξωτερικό χρέος, αποτελεί ένα τεράστιο παγόβουνο κινούμενο με μεγάλη ταχύτητα προς το σκάφος της ελληνικής κοινωνίας. Απλά αυτή την στιγμή βλέπουμε μόνο την κορυφή του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει πάντως το γεγονός ότι η ταχύτητα με την οποία διογκώνεται το ιδιωτικό χρέος αναγκάζει τους δανειστές επικυρίαρχους να αλλάζουν συνεχώς τα σχέδια και τα πλάνα τους.

Μεθοδολογικά το όλο θέμα αντιμετωπίζεται χωρισμένο κατ’ αρχήν σε δύο ενότητες. Η πρώτη ενότητα αφορά τα χρέη προς το Δημόσιο και τα Ασφαλιστικά Ταμεία και η δεύτερη τα «κόκκινα» δάνεια των Τραπεζών. Για τους οφειλέτες του Δημοσίου και των Ασφαλιστικών Ταμείων έχει ήδη εγκατασταθεί, με την επίβλεψη της τρόικας, ένα ασφυκτικό νομικό πλαίσιο. Με ηλεκτρονικό τρόπο μέσω ενιαίων on line συστημάτων, γίνονται ταχύτατα κατασχέσεις καταθέσεων πολιτών. Σύντομα επίσης θα είναι έτοιμο σύστημα ηλεκτρονικών πλειστηριασμών. Οι ρυθμοί των κατασχέσεων έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, με αποτέλεσμα τον μήνα Ιούλιο του 2014 να έχουμε καθημερινά 4.000 παραγγελίες των ΔΟΥ προς τις Τράπεζες για κατασχέσεις καταθέσεων και περιουσιακών στοιχείων (σπιτιών και άλλων ακινήτων). Με τον ίδιο τρόπο αλλά μέσω του Κέντρου Είσπραξης Ανεξόφλητων Οφειλών (ΚΕΑΟ), γίνονται κατασχέσεις για οφειλές προς τα Ασφαλιστικά Ταμεία. Στο τρίμηνο Ιανουάριος- Μάρτιος 2014 έγιναν 10.000 κατασχέσεις σε βάρος οφειλετών του ΙΚΑ μέσω του ΚΕΑΟ. 

Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αλλεπάλληλες αποφάσεις δικαστηρίων που αμφισβητούν την συνταγματικότητα του σχετικού νόμου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ποινή της προσωποκράτησης και μάλιστα με αυτόφωρη διαδικασία, επικρέμεται ως δαμόκλειος σπάθη για όσους οφείλουν άνω των 5.000 ευρώ στο Δημόσιο ή στα Ασφαλιστικά Ταμεία. Δεν θα πρέπει πάντως να αποκλειστεί το ενδεχόμενο, εφ’ όσον υπάρξουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, κυρίως πολιτικού χαρακτήρα, η προσωποκράτηση να επεκταθεί και στους δανειολήπτες των Τραπεζών, αν δεν υπάρχουν άλλες εμπράγματες εγγυήσεις.

Στη περίπτωση των Τραπεζών και των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, το πρόβλημα είναι πιο περίπλοκο. Πρέπει κατά την άποψη των κυρίαρχων οικονομικών κύκλων του κεφαλαίου, τραπεζιτών και διεθνών χρηματιστικών ομίλων κυρίως, να ξεκαθαρίσει η αγορά της πίστης από νομικά εμπόδια, όπως ήταν ο νόμος Παπαθανασίου του 2008 που απαγόρευε τους πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας και άλλων περιουσιακών στοιχείων για χρέη προς τις Τράπεζες αλλά ακόμη και ο νόμος Κατσέλη, ο οποίος παρά την τροποποίησή του προς το χειρότερο, τον Ιούνιο του 2013, δίνει κάποιες ελπίδες στους δανειολήπτες. Οι τελευταίες πληροφορίες, προερχόμενες από το Υπουργείο Οικονομικών και την Τράπεζα της Ελλάδος, αναφέρουν ότι για 100.000 επιχειρήσεις που έχουν ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις προς Τράπεζες, Δημόσιο και Ασφαλιστικά Ταμεία θα υπάρξει «λύση –πακέτο», δηλαδή οι όποιες ρυθμίσεις ή άλλες λύσεις που θα δοθούν θα αντιμετωπίζουν με ενιαίο τρόπο ιδιώτες πιστωτές και Δημόσιο. 

Ταυτόχρονα γίνεται αναφορά και για αλλαγές στο Πτωχευτικό Δίκαιο. Το συγκεκριμένο σχέδιο οφείλεται στη τράπεζα KΡMG έχει πολλούς στόχους. Πέραν του προφανούς που είναι η απώλεια της προτεραιότητας του Δημοσίου και των Ασφαλιστικών Ταμείων έναντι των Τραπεζών, επιχειρείται μέσω των λεγόμενων αναδιαρθρώσεων η βίαιη και ριζική αλλαγή του παραγωγικού χάρτη της χώρας. Στο ενυπόθηκο τμήμα του δανειακού χαρτοφυλακίου δεν υπάρχει μόνο το δυσθεώρητο ύψος των κόκκινων δανείων και οι πιεστικές απαιτήσεις των τραπεζιτών, εμπλέκεται και η αγορά ακινήτων. Μία χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ευρώπη (γύρω στο 80%), είναι σίγουρα ελκυστική λεία, για ένα από τα πιο αρπακτικά τμήματα του διεθνούς κεφαλαίου, αυτό που συνδέεται με το real-estate. 

Πολλοί αναρωτιούνται τι ενδιαφέρον μπορεί να παρουσιάζει μια αγορά ακινήτων που αυτή την στιγμή φαίνεται πεθαμένη. Πράγματι είναι χαρακτηριστικό ότι στην Αττική το 2005 έγιναν 250.000 πωλήσεις ακινήτων ενώ το 2013 μόλις 3.600.12 Όμως αν το σκεφτούμε καλύτερα μάλλον για νεκροφάνεια πρόκειται, παρά για θάνατο. Στην κατάσταση της νεκροφάνειας, οι τιμές των ακινήτων έχουν πέσει κατά μέσο όρο 40% τα τελευταία πέντε χρόνια. Εκατοντάδες χιλιάδες ακίνητα διατίθενται σε τιμές «σκοτωμένες», στο 50% ή και στο 60% των τιμών που διατίθενταν πριν 5 χρόνια. Ανήκουν σε απελπισμένους ιδιοκτήτες έτοιμους να πουλήσουν ακόμα πιο χαμηλά προκειμένου να ξεμπλέξουν. Τι λείπει; Αυτός που θα αγοράσει! Στην πραγματικότητα δεν λείπει, απλά περιμένει την κατάλληλη στιγμή που από ότι φαίνεται δεν αργεί πολύ.

Ας δούμε λοιπόν, πώς το συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο που ετοιμάζει η κυβέρνηση, το λεγόμενο Ιρλανδικό μοντέλο ή μοντέλο στοχευμένης και διαρκούς φτωχοποίησης εξυπηρετεί και τους δύο αυτούς στόχους. Την είσπραξη όσο το δυνατόν περισσότερων χρημάτων από τα δάνεια που είναι «κόκκινα» ή θα κοκκινίσουν στο μέλλον και στη συνέχεια την δημιουργία προϋποθέσεων για την έφοδο των γυπών του real-estate στη καθημαγμένη ελληνική αγορά ακινήτων. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο αποτελείται από τρείς ενότητες που βρίσκονται σε συνάφεια μεταξύ τους.

Α) Την έννοια του συνεργάσιμου δανειολήπτη. Ο συνεργάσιμος δανειολήπτης είναι αυτός που γενικά θα μπορούσαμε να πούμε, είναι ανά πάσα στιγμή στη διάθεση των Τραπεζών. Ενημερώνει συνέχεια, μέχρι ανατριχιαστικών λεπτομερειών, για τα έσοδα και τις δαπάνες του και ο οικογενειακός προϋπολογισμός, σε συνδυασμό με την δεύτερη ενότητα βρίσκεται κάτω από την άμεση εποπτεία και την τελική από μέρους τους έγκριση.

Β) Την έννοια του ευλόγου ορίου δαπανών διαβίωσης της οικογένειας, ανάλογα με τον αριθμό μελών που αυτή αποτελείται. Όπως είναι ευνόητο αυτές αποτελούνται από τα ποσά που χρειάζεται κάποιος για να επιζήσει και περιλαμβάνει τα έξοδα διατροφής, στέγασης, ένδυσης, θέρμανσης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, εκπαίδευσης, μεταφοράς, επικοινωνίας κ.λπ. Το ποσό των εύλογων δαπανών διαβίωσης είναι καθαρό μετά την αφαίρεση των φόρων, όπως προκύπτουν στο εκκαθαριστικό σημείωμα της Εφορίας. Το Υπουργείο Ανάπτυξης έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα ενδεικτικούς πίνακες σχετικά με τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για προτάσεις προς συζήτηση, οι αριθμοί δίνουν μια πρώτη εικόνα των σχετικών προθέσεων. 

Ας δούμε κάποια παραδείγματα από τον σχετικό πίνακα. Το όριο εύλογων μηνιαίων δαπανών για μια τετραμελή οικογένεια (δύο ενήλικοι και δύο παιδιά) ορίζεται στα 1347 ευρώ. Όμως ένας πολύ μετριοπαθής προϋπολογισμός, στην περίπτωση αυτής της οικογένειας, δεν μπορεί να πέσει κάτω από τα 1800 ευρώ. Να ένας πρόχειρος λογαριασμός: Διατροφή 400 ευρώ, ένδυση 150, θέρμανση 60, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη 60, εκπαίδευση 400, μεταφορά- συντήρηση αυτοκινήτου 300, επικοινωνίες 100, ηλεκτρισμός- ύδρευση 100, λοιποί φόροι και ασφάλειες 150. Σύνολο:1820 ευρώ. Με βάση λοιπόν το μοντέλο του Υπ. Ανάπτυξης, αν η οικογένεια αυτή έχει μηνιαία έσοδα από μισθούς περί τα 2400 ευρώ, μείον τον φόρο εισοδήματος 2400x20%=480 ευρώ και έχει ένα στεγαστικό δάνειο 550 ευρώ τον μήνα, η συγκεκριμένη οικογένεια θα έχει καθαρά έσοδα μείον τους φόρους και τη δόση του στεγαστικού 1370 ευρώ τον μήνα, το εύλογο όριο διαβίωσης σύμφωνα με την κυβέρνηση και τις τράπεζες, ενώ αποδειγμένα και με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς, χρειάζεται 1820 ευρώ. Θα πρέπει στο εξής και για 15,20,25… χρόνια να φορέσουν το κοστούμι της απόλυτης φτώχειας, όσο το αντέξουν φυσικά ,γιατί στο τέλος θα χάσουν και το σπίτι τους!

Γ) Την έννοια του κώδικα δεοντολογίας όπως τον επεξεργάστηκε η Τράπεζα της Ελλάδος.(Πράξη της Τράπεζας της Ελλάδος της 16.6.2014) Εν συντομία, ο κώδικας δεοντολογίας περιλαμβάνει ένα σύνολο από κανόνες τους οποίους, υποτίθεται θα πρέπει να σέβονται και να τηρούν και τα δύο μέρη, τράπεζες και δανειολήπτες. Την ευθύνη ελέγχου και τήρησης του κώδικα την έχουν οι τράπεζες. Εδώ φυσικά ισχύει η λαϊκή ρήση: «όποιος έχει το μαχαίρι κόβει το πεπόνι». Προβλέπονται μέτρα όπως ρυθμίσεις του χρέους με βάση το εύλογο όριο διαβίωσης με επιμήκυνση του χρόνου εξόφλησης, εξαγορά του δανείου από άλλη τράπεζα μέχρι «οικιοθελής παραχώρηση» του σπιτιού στην τράπεζα. Όλα τα παραπάνω θα γίνονται από τις τράπεζες που θα λαμβάνουν υπόψη τους το λεγόμενο προφίλ του δανειολήπτη όπως αυτό θα σκιαγραφείται με βάση τις δύο πρώτες ενότητες. Σημειώνουμε ότι αυτό το προφίλ θα ενημερώνεται σε μηνιαία βάση καθώς ο δανειολήπτης είναι υποχρεωμένος να συμπληρώνει έντυπη κατάσταση οικογενειακών δαπανών και να ενημερώνει για τυχόν αλλαγές στα εισοδήματά του.

Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται ένα ασφυχτικό νομικό πλαίσιο για τους δανειολήπτες οι οποίοι μένουν ανυπεράσπιστοι απέναντι στους γύπες των τραπεζών. Η μόνη τους επιλογή είναι : ή να φορέσουν το κοστούμι της απόλυτης φτώχειας και της εξαθλίωσης για όλη τους την ζωή προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους τραπεζίτες, όσο αντέξουν βέβαια γιατί είναι σίγουρο ότι δεν θα αντέξουν μέχρι τέλους ή θα βρεθούν τελείως ανυπεράσπιστοι από νομική πλευρά απέναντί τους με αποτέλεσμα να χάσουν το σπίτι τους, την υπόλοιπη περιουσία τους και αργότερα πιθανά και την προσωπική τους ελευθερία καθώς οι περισσότεροι από τους δανειολήπτες έχουν συγχρόνως οφειλές στο Δημόσιο ή και στα Ασφαλιστικά Ταμεία. Η εμπειρία που έρχεται από την Ιρλανδία, όπου εδώ και λίγο καιρό εφαρμόζεται το συγκεκριμένο μοντέλο, δείχνει ότι οι συνέπειες για τον λαό είναι δραματικές. Στην πόλη Κορκ, την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, αναφέρεται μέσα στο 2013, μαζικός πλειστηριασμός 1200 κατοικιών και άλλων ακινήτων. Τα ακίνητα κατέληξαν σε μεγάλα funds του real-estate σε εξευτελιστικές τιμές. Είναι αρκετά φανερό πως οι σχεδιασμοί αυτοί εξυπηρετούν πολλαπλά τα συμφέροντα των τραπεζιτών, του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου και πολιτικών κύκλων, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα η Ευρωζώνη, το ΔΝΤ και οι κυβερνήσεις χωρών όπως η Γερμανία και οι ΗΠΑ.

Ενδιαφέρον πάντως παρουσιάζει στη προκειμένη περίπτωση και το αντίθετο παράδειγμα μιας μικρής χώρας που κατά σύμπτωση, βρίσκεται και αυτή στον Βόρειο Ατλαντικό, της Ισλανδίας. Εκεί το 2006 η κερδοσκοπική και τυχοδιωκτική πολιτική των τραπεζών με την συνενοχή της τότε κυβέρνησης, οδήγησε την χώρα σε μια τεράστια, στεγαστική και τραπεζική φούσκα που οδήγησε σε χρεωκοπία την μεγαλύτερη τράπεζα της Ισλανδίας και την απώλεια των μεγάλων επενδύσεων που είχαν στην συγκεκριμένη τράπεζα, επενδυτικοί κολοσσοί της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Η Ε.Ε και το ΔΝΤ ζήτησαν από τη μικρή χώρα να πληρώσει η ίδια μέσω έκτακτης φορολογίας των πολιτών, τα ιδιωτικά χρέη των τραπεζιτών. Ακριβώς όπως έγινε στην Ελλάδα, στην Κύπρο αλλά και στην Ισπανία. Στην Ισλανδία όμως ο Πρόεδρος της χώρας δεν υπέγραψε το σχετικό νομοσχέδιο της τότε κυβέρνησης και παρά της απειλές της ΕΕ, του ΔΝΤ και της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας , προχώρησε σε δημοψήφισμα που με συντριπτική πλειοψηφία 93% απέρριψε τις αιτιάσεις των ιμπεριαλιστών των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Εδώ πάντως πρέπει να σημειώσουμε μια «μικρή λεπτομέρεια». Η Ισλανδία σε αντίθεση με τις χώρες που πριν αναφέραμε έχει δικό της νόμισμα, δεν ανήκει στην Ε.Ε και πολύ περισσότερο δεν ανήκει στη ζώνη του ευρώ. 

Η πολιτική αυτή αντίστασης στις έξωθεν πιέσεις οδήγησε σε παραπέρα ριζοσπαστικοποίηση. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι πριν λίγους μήνες τέθηκε σε εφαρμογή ο νέος νόμος που ψηφίσθηκε από την σημερινή κυβέρνηση. Προβλέπει διαγραφή μεγάλου μέρους του χρέους των πολιτών προς τις Τράπεζες. Αφορά 69.000 νοικοκυριά από το σύνολο των 124.000 της χώρας. Ο νόμος αυτός αποτέλεσε βασικό σημείο του προεκλογικού προγράμματος της νεοεκλεγείσης κεντροδεξιάς κυβέρνησης. Το ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ και η ΕΕ έχουν αντιδράσει στην εφαρμογή του νόμου, λέγοντας ότι θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από όσα θα λύσει. Σημειώνουμε ότι παρά τις απειλές και τις δυσοίωνες προβλέψεις τους το νησί των ψαράδων έχει περάσει σήμερα σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης της τάξεως του 2-3%, ενώ μόλις λίγα χρόνια πριν παρουσίαζε ύφεση με «ελληνικούς ρυθμούς».

Στην άλλη πλευρά τώρα. Το 2013 είχαμε στην Ισπανία 50.000 κατασχέσεις σπιτιών. Οι πιο πολλές από αυτές αφορούν την πρώτη κατοικία. Οι κατασχέσεις είναι αυξημένες κατά 11% σε σχέση με το 2012 και οι μισές περίπου παραδόθηκαν «οικειοθελώς» στις τράπεζες έναντι διαγραφής μέρους του χρέους.

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ. ΑΣ ΜΑΣ ΔΕΙΞΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ.

Όταν σε μία χώρα τα 3/4 του πληθυσμού της είναι τυλιγμένο στο δίχτυ του χρέους και κινδυνεύει να χάσει το σπίτι του, οι πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες για την συγκεκριμένη χώρα και τον συγκεκριμένο λαό είναι ζοφερές. Η αντίδραση των κοινωνικών ομάδων σε μέτρα που καθορίζουν το μέλλον τους για δεκαετίες είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Για παράδειγμα στην Ελλάδα οι δημόσιοι υπάλληλοι συμμετέχουν στις απεργίες με πολύ μικρά ποσοστά, παρά το γεγονός ότι διακυβεύονται όχι μόνο μεγάλες περικοπές στο μισθολόγιο τους αλλά και η ίδια η θέση τους στην εργασία. Πολλές ερμηνείες έχουν δοθεί, σωστές οι περισσότερες, όμως το σημαντικότερο κατά την γνώμη μας είναι το γεγονός ότι το ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων που είναι πιασμένο στο δίχτυ του χρέους με την οποιαδήποτε μορφή είναι πολύ υψηλό. 

Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα υπάρχει άμεση παρακράτηση από τον μισθό τους. Με τις μεγάλες περικοπές των μισθών που έγιναν τα τρία τελευταία χρόνια πολλοί από αυτούς στο τέλος του μήνα παίρνουν στο χέρι ελάχιστα χρήματα. Τους έχουν κυριολεκτικά «πιασμένους από τον λαιμό». Ανάλογη είναι η κατάσταση και σε άλλες μεγάλες επαγγελματικές ομάδες όπως είναι οι μαγαζάτορες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες με την μέθοδο του απλόχερου δανεισμού που εφαρμόζεται εδώ και πολλές δεκαετίες, ουσιαστικά κατάφεραν να μπλοκάρουν τις συνειδήσεις εκατομμυρίων εργαζομένων. 

Τελευταίο παράδειγμα στην υπερατλαντική χώρα, είναι τα φοιτητικά δάνεια που δίνονται με αφθονία εδώ και λίγα χρόνια για να καλυφθούν τα έξοδα των σπουδών σε κολλέγια και τα οποία πρέπει να αρχίσουν να αποπληρώνονται αμέσως μετά την αποφοίτηση. Τα δάνεια αυτά δένουν χειροπόδαρα τους νέους πριν ακόμη βγουν στον επαγγελματικό και κοινωνικό στίβο. Ναρκωτικά για τους απελπισμένους νέους των γκέτο, δάνεια για τα παιδιά των μικρομεσαίων στρωμάτων. Η μητρόπολη του καπιταλισμού γνωρίζει καλά την τέχνη της κοινωνικής καταστολής.

Ο σχεδιασμός που υπάρχει από μέρους των δανειστών είναι η παρούσα κατοχική κατάσταση να επεκταθεί σε ένα ιστορικό βάθος 50 τουλάχιστον χρόνων. Με πρόσχημα την μείωση των επιτοκίων και την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του εξωτερικού χρέους, η απομύζηση και η σκλαβιά του τόπου, επεκτείνεται για μισό αιώνα. Πρακτικά επιχειρείται σε συνδυασμό με υψηλά ποσοστά ανεργίας, μισθούς πείνας και πληρωμή ιδιωτικών χρεών και εξωτερικών δανείων, η παραμονή της χώρας στο διηνεκές σε κατάσταση κοινωνικής και πολιτικής νέκρωσης. Οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι, εργατική δύναμη, περιβάλλον, ορυκτός πλούτος κλπ, θα καταληστεύονται και θα εκμεταλλεύονται με πρωτοφανείς όρους. Κανείς δεν γνωρίζει που θα καταλήξει η Ελλάδα. Πακιστανοποίηση; Ναρκοχώρα; Μεσαίωνας; Ίσως όλα μαζί. Μέσα σε ένα τέτοιο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό επιχειρούν οι Γερμανοί, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΔΝΤ και οι Αμερικάνοι να « τακτοποιήσουν» και το ιδιωτικό χρέος.

Το ιδιωτικό χρέος είναι σίγουρα κομβικό θέμα τόσο για τους επικυρίαρχους, όσο και για το λαό. Ενδεχομένως, αποτελεί τον αδύνατο κρίκο σήμερα της αλυσίδας της νέας εξάρτησης της χώρας όπως αυτή δομήθηκε τα τελευταία 5 χρόνια. Πολλά εξαρτώνται από την κατεύθυνση προς την οποία θα επιλυθεί ( αν επιλυθεί).

Υπάρχει έξοδος; Ένα κρίσιμο ερώτημα που δεν επιδέχεται σίγουρες απαντήσεις, συνδέεται όμως με ένα άλλο ερώτημα, αν δηλαδή μπορεί να αναπτυχθεί ένα κίνημα οφειλετών, όλων αυτών που είναι μπλεγμένοι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο δίχτυ του χρέους, σχεδόν 8 εκατ. άνθρωποι αν υπολογιστούν και οι οικογένειες τους. Το κίνημα αυτό έχει δικούς του στόχους, που συνοψίζονται στη γενική σεισάχθεια, συνδέονται όμως με τα άλλα τεράστια προβλήματα της χώρας, όπως είναι το δημόσιο χρέος, η ανεργία, η υπανάπτυξη, η υπερφορολόγηση, η ξένη εξάρτηση και στην παρούσα στιγμή, ιδιαίτερα η νομισματική εξάρτηση, κλπ. Το κοινωνικό εύρος του προβλήματος είναι προφανώς τεράστιο. Το ίδιο τεράστιο είναι και το ειδικό του βάρος για την ελληνική οικονομία, πρακτικά δεν υπάρχει λύση στο οικονομικό πρόβλημα της χώρας ερήμην του ιδιωτικού χρέους. Ταυτόχρονα όπως δείξαμε και προηγουμένως το πρόβλημα αυτό λειτουργεί ως φρένο παρά ως κινητήρας του κινήματος, αποτελεί έναν κολλώδη ιστό στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας. Η οργάνωση ενός κινήματος για την σεισάχθεια, θα αντέστρεφε τον ρόλο των υπερχρεωμένων ανθρώπων, από φρένο σε κινητήρα. Όπως αναφέραμε και προηγουμένως ο στόχος ενός τέτοιου κινήματος δεν μπορεί να είναι άλλος από μία πλήρη και ολοκληρωτική σεισάχθεια. 

Ο στόχος αυτός χρειάζεται να υιοθετηθεί από τα κόμματα ιδιαίτερα της πολιτικής Αριστεράς ή και να επιβληθεί σε αυτά. Η ποιότητα και οι διαστάσεις του προβλήματος είναι τέτοιες που δεν επιτρέπει ενδιάμεσες ή «ντροπαλές» λύσεις. Η εσωτερική συνάφεια του ιδιωτικού χρέους με τα υπόλοιπα μεγάλα προβλήματα της χώρας αποκλείει λύσεις μέσα σε ένα πλαίσιο επιστροφής στην «ομαλότητα» κυβερνητικών λύσεων εξάρτησης από την ευρωζώνη, την ΕΕ, το ΔΝΤ και την Γερμανία. Τέτοιου είδους «αριστερές» λύσεις δεν υπάρχουν. 

Η πλήρης σεισάχθεια αφορά το σύνολο των πολιτών, εκτός από τις υψηλές κορυφές του χρηματιστικού και εφοπλιστικού κεφαλαίου, ανθρώπους που συνδέονται με τοκογλυφία, λαθρεμπορία ή επιχειρηματικές δραστηριότητες της λεγόμενης «νύχτας». Αφορά ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και όχι μόνο την εργατική τάξη και τα πολύ φτωχά κοινωνικά στρώματα, όπως αφήνει να εννοηθεί το σύνθημα: ’’Καμιά λαϊκή οικογένεια να μην χάσει το σπίτι της’’ ( ΚΚΕ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ). Αφορά και την κατεστραμμένη μεσαία τάξη, ακόμη και στοιχεία της που βρίσκονται υψηλότερα στην πυραμίδα, αφορά επίσης την αγροτιά. Όλοι κινδυνεύουν άμεσα από πλειστηριασμούς και κατασχέσεις. Επίσης δεν αφορά μόνο τα «κόκκινα δάνεια» προς τις Τράπεζες όπου κυρίως προσανατολίζεται ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά η σεισάχθεια πρέπει να συμπεριλαμβάνει και τις οφειλές προς το Δημόσιο και τα Ασφαλιστικά Ταμεία.

Είναι επομένως ένα αίτημα με εθνικές διαστάσεις, που αφορά την μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας. Η επίλυσή του όμως απαιτεί την ένταξή του σε ένα γενικότερο πρόγραμμα ρήξης και την συνδυαστική επίλυσή του με άλλα μεγάλα προβλήματα και που πρωτίστως απαιτούν παύση πληρωμών και διαγραφή του εξωτερικού χρέους, επιστροφή σε εθνικό νόμισμα και έξοδο από την ευρωζώνη. Το θέμα της οργάνωσης όμως του κινήματος για την Σεισάχθεια δεν ταυτίζεται με το συνολικό πολιτικό πρόβλημα, παρότι συνδέεται μαζί του. Η ανάθεση αυτής της διαδικασίας στις αριστερές κομματικές πολιτικές δυνάμεις θα λειτουργούσε διαιρετικά και θα εξάτμιζε τα δυναμικά του στοιχεία. Απαιτείται επομένως η αυτοτελής δική του οργάνωση, που θα στηρίζεται σε άτυπα αλλά και σε θεσμικά στοιχεία- οργάνωση στις γειτονιές, επιτροπές κατά των πλειστηριασμών και των κατασχέσεων, σύλλογοι δανειοληπτών και οφειλετών- με ένα δικό του πρόγραμμα, όχι υποχρεωτικά ταυτισμένο με προγράμματα κάποιων πολιτικών κομμάτων, εμπλουτισμένο όμως με γενικότερα πολιτικά στοιχεία.

Μία τέτοια κινηματική οργάνωση είναι αναγκαία. Όχι μόνο για την αποτελεσματική κινητοποίηση του λαού και την απόκρουση των σχεδίων των ξένων κυρίαρχων και της ντόπιας εθελόδουλης κυβέρνησης για τα ζητήματα που πιο πριν περιγράψαμε και αφορούν τους ίδιους αλλά ακόμη και για την περίπτωση της ανατροπής ή μιας κάποιας ανατροπής. Σε κάθε περίπτωση η σύγκρουση θα είναι σκληρή και μακρόχρονη. Οι κινηματικές οργανώσεις και όποια νέα στοιχεία φέρνουν αυτές, δεν αρνούνται την πολιτική οργάνωση αλλά την ανανεώνουν και την συμπληρώνουν στις νέες αυξημένες απαιτήσεις της εποχής μας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ

ΕΛΣΤΑΤ

Στοιχεία της Τραπέζης Ελλάδος

Υπουργείο Οικονομικών

Υπουργείο Εργασίας, στοιχεία ΙΚΑ. ΟΑΕΕ

Τράπεζα Ελλάδος

Υπουργείο Οικονομικών

Για να κατανοήσουμε τα ελληνικά μεγέθη, ας σημειώσουμε ότι στην Ιρλανδία και στην Ισπανία τα αντίστοιχα ποσοστά για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι σήμερα 25% και13,5% των σχετικών δανειακών χαρτοφυλακίων.

Υπουργείο Οικονομικών

Τράπεζα Ελλάδος

Υπουργείο Εργασίας, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ

ΕΛΣΤΑΤ

Πηγή:http://iskra.gr/