Το φορτωμένο γαϊδούρι και το μαξιλάρι της εξόδου...

Γελοιογραφία του 1883: Ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης κρατάει τον γάιδαρο-λαό

ενώ ο υπουργός οικονομικών Παύλος Καλλιγάς φορτώνει φόρους 

Του Θοδωρή Αθανασιάδη 

Την περασμένη εβδομάδα, κάπου ανάμεσα σε Βόρεια Μακεδονία, Αγρίνιο και Ρωσσία, χάσαμε την μπάλλα και φάγαμε γκολ. Δίχως να το καταλάβουμε, πέρασε από την βουλή (δημοσιεύθηκε ήδη στο ΦΕΚ) ένα νομοσχέδιο-τέρας: εκατόν τριάντα ένα άρθρα σε ογδόντα επτά σελίδες (τελικό κείμενο), μαζί με μια εισηγητική έκθεση άλλων πεντακοσίων σελίδων, που έπρεπε να διαβαστούν, να μελετηθούν και να συζητηθούν στο άψε-σβήσε, καθ' όσον όλα έγιναν με την -αντιδημοκρατική- διαδικασία τού κατεπείγοντος. 

Σε πρόσφατα κείμενά μας, χαρακτηρίσαμε αυτό το νομοσχέδιο ως "μεταμνημονιακό μνημόνιο" και, ίσως, σε κάποιους να φανήκαμε υπερβολικοί. Όμως, ο τίτλος του νομοσχεδίου μάλλον συμφωνεί με τον χαρακτηρισμό μας: "Διατάξεις για την ολοκλήρωση της Συμφωνίας Δημοσιονομικών Στόχων και Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων – Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2019-2022 και λοιπές διατάξεις". Αναρωτιέμαι, αν δεν χαρακτηρίσεις ως μνημόνιο μια "ολοκλήρωση της Συμφωνίας Δημοσιονομικών Στόχων", ως τι μπορείς να την χαρακτηρίσεις. 

Εν πάση περιπτώσει, παρ' ότι αυτές οι μέρες είναι εξαιρετικά φορτωμένες με επαγγελματικές υποχρεώσεις, αναδίφησα στο ψηφισμένο κείμενο και σημείωσα μερικές εξαιρετικού ενδιαφέροντος διατάξεις. Λέω, λοιπόν, να μοιραστώ σήμερα αυτές τις σημειώσεις μου με τους αναγνώστες: 

(Α) Αν έχετε υπομονή και διαβάσετε το άρθρο 109, θα ανατριχιάσετε. Μ' αυτό το άρθρο κυρώνεται η "Σύμβαση προσχώρησης και τροποποίησης της Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης", δηλαδή γίνεται και επίσημα η παραδοχή ότι παρατείνεται το μνημόνιο που ξέρουμε, έστω και τροποποιούμενο. Πού βρίσκεται η ανατριχίλα; Προσέξτε: "Η ΕΕΣΥΠ [σ.σ.: το υπερταμείο, που ενσωμάτωσε το ΤΑΙΠΕΔ]υπόσχεται στον ΕΜΣ [σ.σ.: Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης] ότι κάθε φορά που το δικαιούχο κράτος μέλος [σ.σ.: η Ελλάδα] δεν καταβάλλει ποσό οφειλόμενο βάσει ή σε σχέση με τη Σύμβαση, η ΕΕΣΥΠ μετά από αίτημα θα φέρει την ευθύνη καταβολής αυτού του ποσού σαν να ήταν ο κύριος οφειλέτης, εφόσον τα συνολικά καταβλητέα ποσά βάσει αυτής της εγγύησης δεν θα υπερβαίνουν συνολικά τα 25.000.000.000 ευρώ". 

Σε απλά ελληνικά: αν η χώρα, για οποιονδήποτε λόγο, καθυστερήσει την πληρωμή κάποιας δόσης των δανείων της, οι δανειστές έχουν δικαίωμα να ζητήσουν τα καθυστερούμενα ποσά από την ΕΕΣΥΠ, η οποία υπόσχεται να τα καταβάλει. Σε ακόμη πιο απλά ελληνικά: εφ' όσον όλα τα περιουσιακά στοιχεία τού δημοσίου έχουν μεταβιβαστεί στην ΕΕΣΥΠ, όποτε δεν πληρώσουμε έγκαιρα κάποια δόση, οι δανειστές θα μπορούν να βγάζουν στο σφυρί ένα τμήμα της δημόσιας περιουσίας, χωρίς να μπορεί το ελληνικό κράτος να αντιδράσει! Αυτή είναι μια πρόβλεψη που δεν περιλαμβανόταν σε κανένα μνημόνιο . Ευτυχώς, φρόντισε η "πρώτη φορά αριστερά" κυβέρνησή μας να διορθώσει αυτή την απαράδεκτη παράλειψη λίγο πριν εκπνεύσουν τα μνημόνια. 

(Β) Στο Β' Κεφάλαιο (άρθρα 56 κ.ε.) τροποποιείται απί το δυσμενέστερο για τους οφειλέτες ο Ν. 3869/2010, πιο γνωστός ως νόμος Κατσέλη. Ειδικά με το άρθρο 59 καταλύεται πλήρως η προστασία του κράτους, εάν οι καθυστερημένες πληρωμές υπερβούν το ποσό τριών δόσεων. Σ' αυτή την περίπτωση, η τράπεζα στέλνει στον οφειλέτη ένα εξώδικο, τον καλεί να τακτοποιήσει τις οφειλές του μέσα σε τριάντα ημέρες και μετά, αν αυτή προθεσμία περάσει άπρακτη, του βγάζει το δάνειο στο σφυρί. Τέτοια fast track διαδικασία ούτε να την ονειρευτούν δεν μπορούσαν οι τραπεζίτες. 

(Γ) Με τις διατάξεις τού άρθρου 80, δημιουργείται ένας "Ενιαίος Λογαριασμός Θησαυροφυλακίου", ο οποίος μαζεύει όλα τα λεφτά των φορέων κεντρικής διοίκησης. Με απλά λόγια: πανεπιστήμια, νοσοκομεία, επιμελητήρια, περιφέρειες κλπ κλπ παύουν να διατηρούν διαθέσιμα χρήματα σε δικούς τους τραπεζικούς λογαριασμούς και υποχρεούνται να τα παραδώσουν στον υπουργό οικονομικών (εκτός από τα ποσά τα οποία απαιτούνται για να καλύψουν ανάγκες ενός δεκαπενθημέρου). Με αυτόν τον τρόπο υπολογίζεται ότι στον Ενιαίο Λογαριασμό θα μαζευτούν κάπου έξι δισ. ευρώ. 

Να θυμηθούμε εδώ ότι το 2015 η -νεοεκλεγείσα τότε- κυβέρνηση είχε ζητήσει από τους φορείς της να καταθέσουν τα διαθέσιμά της σε έναν λογαριασμό τής Τραπέζης της Ελλάδος, προκειμένου να πληρώσει μια δόση των δανείων. Πολλοί φορείς έσπευσαν να συμμορφωθούν ενώ άλλοι (όπως ο Δήμος Πατρέων) αρνήθηκαν να υπακούσουν και αργότερα κλήθηκαν σε απολογία. Υπολογίζεται ότι τα κεφάλαια που έχουν ήδη μεταφερθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος φτάνουν τα 22 δισ. ευρώ. Όλα αυτά τα χρήματα θα χρησιμοποιηθούν για να δημιουργηθεί το περίφημο "μαξιλάρι ασφαλείας", το οποίο θα μας επιτρέψει τον Αύγουστο "να βγούμε από τα μνημόνια" (για την ακρίβεια: να μην καταφύγουμε σε νέα δανειακή σύμβαση ή σε προληπτική γραμμή στήριξης). Όμως, μ' αυτόν τον τρόπο, όλοι οι φορείς "στεγνώνουν" και το έργο τους θα αντιμετωπίσει σοβαρό πρόβλημα. 

(Δ) Επισημοποιούνται οι παρεμβάσεις στις συντάξεις, στις εισφορές ασφάλισης και στην φορολογία. Μέχρι το 2022 θα εξοικονομηθούν (α) από την περικοπή των συντάξεων 11,882 δισ., (β) από την αύξηση εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών 623 εκατ. και (γ) από την προβλεπόμενη για το 2020 μείωση του αφορολόγητου άλλα 6,036 δισ. ευρώ. Αθροιστικά, δηλαδή, μέχρι τέλους του 2022, οι πολίτες αυτής της χώρας θα χάσουν από την τσέπη τους πάνω από 18,5 δισ ευρώ, εκτός εκείνων που έχουν χάσει μέχρι σήμερα. 

Αυτές -και άλλες- διατάξεις έρχονται να προστεθούν σ' εκείνες του προηγούμενου νομοσχεδίου-τέρατος των τετρακοσίων είκοσι άρθρων που ψηφίστηκε τον Ιανουάριο (αλλαγή τού τρόπου προκήρυξης απεργιών, αποψίλωση της προστασίας των οφειλετών από τον νόμο Κατσέλη κλπ) και, βεβαίως, σε όλες τις προηγούμενες, των αμέτρητων αντιλαϊκών νομοθετημάτων τής τελευταίας οκταετίας. 

Επειδή ο Αύγουστος είναι πολύ κοντά και κάποιοι ετοιμάζονται από τώρα για πανηγυρισμούς, ας μη ξεχνάμε ότι μπορεί να πλησιάζουμε στην λήξη τής δανειακής σύμβασης αλλά ο Σεπτέμβρης θα βρει τον καθένα μας με όλο αυτό το δυσβάσταχτο φορτίο στις πλάτες του, σωστό γαϊδούρι. Ένα φορτίο πού όχι μόνο προβλέπεται να μείνει ακλόνητο στην θέση του για πολλά-πολλά χρόνια ακόμη αλλά που σίγουρα θα αβγαταίνει όσο περνάει ο καιρός. 

Εκτός αν κάποια στιγμή το γαϊδούρι δικαιώσει τον Κώστα Βάρναλη κι αποφασίσει να ξυπνήσει και να αποτινάξει το φορτίο, φέρνοντας μονομιάς ανάποδα τον ντουνιά... 

///.../// 

Το μαξιλάρι της εξόδου 

Έμειναν κάπου εβδομήντα ημέρες για να φτάσουμε στο τέλος τής τελευταίας δανειακής σύμβασης, που υπογράψαμε ως χώρα το καλοκαίρι τού 2015. Πολλοί μιλάνε ήδη για "οριστική έξοδο από τα μνημόνια" και ακόμη περισσότεροι αναμένεται να κάνουν το ίδιο τις επόμενες ημέρες, όμως το ιστολόγιο έχει τονίσει κατ' επανάληψη ότι τα μνημόνια θα συνεχίσουν να υφίστανται επί πολλά χρόνια ακόμη. Εκείνο που θα τελειώσει, είναι αυτό που είπαμε στην αρχή: η παρούσα δανειακή σύμβαση. Η διαφορά είναι τεράστια και όσοι δεν την αντιλαμβάνονται πλήρως ας συνεχίσουν την ανάγνωση με προσοχή. 

Το 2010, η τότε κυβέρνηση της χώρας διαπίστωσε ότι τα ελλείμματα και τα χρέη μας ήσαν τόσο μεγάλα ώστε σύντομα θα αντιμετωπίζαμε σοβαρώτατο πρόβλημα στην χρηματοδότησή μας, είτε επειδή οι αγορές θα ήσαν απρόθυμες να δανείσουν μια τόσο ελλειμματική οικονομία είτε επειδή τα επιτόκια που θα μας ζητούσαν θα ήσαν υπέρογκα, λόγω του υψηλού κινδύνου. Έτσι, αποφάσισε να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή, όπως συνηθίσαμε να λέμε, στην τρόικα και στους θεσμούς. Εκείνοι μας έδωσαν δανεικά με ικανοποιητικό εν πολλοίς (υψηλό μεν αλλά χαμηλότερο από τους άλλους) επιτόκιο αλλά για να εξασφαλιστούν, μας ζήτησαν να υπογράψουμε τα περίφημα μνημόνια. Αυτή είναι η ιστορία, μμέσα σε λίγες αράδες. 

[Γράφημα: εφημ. Καθημερινή, 21/5/2018] 

Τί θα γίνει από Σεπτέμβριο; Από την μια, τα μέτρα που επιβλήθηκαν λόγω μνημονίων, όχι μόνο θα εξακολουθήσουν να ισχύουν αλλά ήδη έχει νομοθετηθεί η επαύξησή τους μέσω του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, το οποίο ψηφίστηκε προ ημερών στην βουλή. Από την άλλη, όποτε θα χρειαζόμαστε δανεικά, θα πρέπει να προσφεύγουμε στις αγορές, έξω από την -υποτιθέμενη- σιγουριά των θεσμών. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η οικονομία μας έχει δυναμώσει τόσο πολύ (μάλιστα δε, θα δυναμώσει ακόμη περισσότερο), ώστε δεν θα υπάρξει πλέον πρόβλημα με τις χρηματοδοτήσεις μας, ούτε από απόψεως προθυμίας των αγορών ούτε από απόψεως ύψους επιτοκίου. 

Για να καλοπιάσει αυτές τις αγορές, η κυβέρνηση έχει σχεδιάσει εδώ και δυο χρόνια ένα "μαξιλάρι". Στα πλαίσια των μνημονίων, οι θεσμοί απαιτούσαν να παρουσιάζουμε κάθε χρόνο ένα πρωτογενές πλεόνασμα. Η κυβέρνησή μας επαίρεται ότι κατάφερε να βγάλει πρωτογενή πλεονάσματα πολύ υψηλότερα εκείνων που απαιτούσαν οι δανειστές μας. Μάλιστα δε, έχει υποσχεθεί ότι κατά τα επόμενα χρόνια θα παρουσιάζει ακόμη υψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα, που θα φτάνουν το 3,5% του ΑΕΠ. Η ιδέα είναι να χρησιμοποιηθεί αυτό το "μαξιλάρι" ως εγγύηση για τους δανειστές μας, σε στυλ "βλέπετε ότι λεφτά υπάρχουν, οπότε μη φοβάστε". 

Κάπου εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Το εν λόγω "μαξιλάρι" δημιουργείται μέσω περικοπών τής δημόσιας δαπάνης (μισθοί, συντάξεις, υγεία, παιδεία κλπ), καθυστερήσεων στις πληρωμές των προμηθευτών του δημοσίου και συλλογής των διαθεσίμων των διαφόρων φορέων, κάτι για το οποίο μιλήσαμε στο προηγούμενο σημείωμά μας. Αυτό σημαίνει ότι το μισό "μαξιλάρι" έχει γεμίσει με αίμα των λαϊκών τάξεων και το άλλο μισό με βραχυπρόθεσμα δανεικά. Υπ' αυτή την έννοια, η δυναμική του τίθεται εν αμφιβόλω: ούτε οι λαϊκές τάξεις μπορούν να δίνουν αίμα στο διηνεκές ούτε τα βραχυπρόθεσμα δανεικά μπορούν να μετατραπούν εύκολα σε μακροπρόθεσμα αφού κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να πληρωθούν. 

Από Σεπτέμβρη, λοιπόν, θα ξαναβγούμε για δανεικά στις αγορές. Μάλιστα. Όταν παίρνεις δανεικά για να κάνεις μια δουλειά, πρέπει από την δουλειά αυτή να βγάλεις τουλάχιστον όσα θα πληρώσεις σε τόκους και κάτι παραπάνω ως κέρδος. Εμείς θα ζητήσουμε δανεικά για να χρηματοδοτήσουμε μια οικονομία, η οποία αναμένεται να κινηθεί με ρυθμούς ανάπτυξης που δεν θα ξεπεράσουν το 2% ετησίως κατά μέσον όρο την επόμενη τετραετία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βρούμε δανεικά με 2%, άντε 2,5% το πολύ, αν υποθέσουμε ότι θα υπάρξει και μισή μονάδα αύξηση του πληθωρισμού. Δυστυχώς, τέτοια επιτόκια για την Ελλάδα δεν υπάρχουν ούτε στα παραμύθια. Στην πραγματικότητα, αν βρούμε χρήμα με κόστος κάτω από 4,5% θα είμαστε τυχεροί ενώ κάτι φτηνότερο από 4% θα συνιστά εξαιρετικά ονειρική εξέλιξη. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι θα δανειζόμαστε ακριβά για να ανακυκλώνουμε τα φτηνότερα δάνεια της μνημονιακής εποχής. 

Μπορεί σε ορισμένους να ακούγομαι απαισιόδοξος αλλά δεν μπορώ να ξεχάσω ότι το 2010 μπήκαμε στα μνημόνια με χρέος κάπου στο 130% του ΑΕΠ ενώ τώρα το χρέος μας έχει ξεπεράσει το 193%. 

Σε απόλυτα ποσά, τότε χρωστούσαμε κάπου 300 δισ. ενώ σήμερα, μετά από σφίξιμο και στύψιμο οκτώ χρόνων, χρωστάμε πάνω από 340. Βάλτε τον εαυτό σας στην θέση ενός δανειστή και πείτε μου πόσο πρόθυμοι θα ήσασταν να δανείσετε μια τέτοια οικονομία και με ποιους όρους θα το κάνατε. 

Το πρόβλημα της χώρας μας γίνεται ακόμη δυσκολότερο αν λάβουμε υπ' όψη μας την πολύ κακή διεθνή κατάσταση. Μέσα στην Ευρώπη, η Ιταλία κρατιέται με νύχια και με δόντια για να μη χρεοκοπήσει και επίσημα (ανεπίσημα έχει χρεοκοπήσει ήδη), η Γαλλία έφτασε να χρωστάει πάνω από δύο τρισ. ευρώ (ένα ολόκληρο ΑΕΠ), η Ισπανία διασώζεται τεχνητά (χάρη στις συμψηφιστικές ενέσεις που της κάνει η ΕΚΤ μέσω του Target2) και η Γερμανία βρίσκεται μπροστά στον τεράστιο κίνδυνο συρρίκνωσης της αυτοκινητοβιομηχανίας της λόγω των δασμών που ετοιμάζεται να επιβάλει η Ουάσιγκτον. Εκτός Ευρώπης, η Βραζιλία αγκομαχάει, η Αργεντινή προσέφυγε και πάλι στο ΔΝΤ, η Ρωσσία ψάχνεται, το Μεξικό βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, η Τουρκία καταρρέει ώρα με την ώρα, η Ινδία έχει ήδη βάλει όπισθεν και η Νότια Αφρική θυμίζει ηφαίστειο λίγο πριν την έκρηξη. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η έξοδός μας στις αγορές πρέπει να θεωρείται ακανθώδης από χέρι και κανένα "μαξιλάρι" δεν δείχνει ικανό να την κάνει πιο εύκολη. 

Κάπου εδώ θα σταματήσω γιατί είμαι σίγουρος ότι ήδη χάλασα την διάθεση αρκετών. Προσωπικά, δεν βρίσκομαι ανάμεσα σ' αυτούς που πανηγυρίζουν για το "τέλος των μνημονίων". Μικρό το κακό, θα μου πείτε. Σύμφωνοι. Αρκεί να μην έρθει κάποιο μεγαλύτερο κακό αργότερα, όταν ξαναμπεί σε λειτουργία το μαγγανοπήγαδο και προσφύγουμε στις αγορές για πρώτη φορά στην μετά τα μνημόνια εποχή... 

Πηγή:https://teddygr.blogspot.com/