BREXIT:Το πειραματόζωο δραπέτευσε... για δεύτερη φορά!

Του Δημήτρη Καρούσου*

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Μεγάλη Βρετανία αν και αποτέλεσε έκπληξη πρώτου μεγέθους αφού ενάντια στην προπαγάνδα του φόβου οι Βρετανοί στάθηκαν όρθιοι και επέλεξαν ΒRΕΧΙΤ, δεν πρέπει να μας ξενίζει γιατί στην πραγματικότητα δεν ήταν η πρώ­τη φορά που το πειραματόζωο (Μεγάλη Βρετανία) προσπάθησε να δραπετεύσει από το σφαγείο της Ευρωπαϊκής Ένω­σης. Υπάρχει και το 1992 .

Το 1992 λοιπόν η Μεγάλη Βρετανία δρα­πέτευσε από τον Μηχανισμό ΕΒΜ, τον μηχανισμό δηλαδή που οδηγούσε τις χώρες στο ενιαίο νόμισμα δηλαδή στο Ευρώ.

Το 1992 και ο μηχανισμός ΕRΜ

Ο ΕRΜ (Exchange Rate Mechanism) ήταν ουσιαστικά ο προθάλαμος του ευρώ και δημιουργήθηκε προκειμένου:

• να μειώσει τις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών μεταξύ των μελών του, έτσι ώστε να παρέχει νομισματική σταθερότητα που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ανάπτυ­ξη και ευημερία, ώστε για παράδειγμα οι εξαγωγείς αγαθών μέσα στην Ε.Ε. να εντεί­νουν το εμπόριο, αφού δεν θα κινδυνεύουν να χάσουν χρήματα από απότομες διακυ­μάνσεις μεταξύ των νομισμάτων.
• να κρατήσει τον πληθωρισμό χαμηλά.
• να προσφέρει γενικότερα ένα κατάλλη­λο οικονομικό - νομισματικό, περιβάλλον όπου άνθρωποι και επιχειρήσεις θα μπορέ­σουν να αναπτυχθούν.
• να δουν και άλλες χώρες όλα αυτά τα θετικά και να θελήσουν και αυτές να συμμετάσχουν στην Ε.Ε και στο Ευρώ που θα ακολουθούσε.

Αν και πρόκειται για Σταθερό μηχανισμό (fixed currency exchange rate) επειδή επέτρεπε τις διακυμάνσεις μέσα σε όρια, margin band ή Parity Grid με περιθώριο συν ή πλην 2.25% για σχεδόν όλα τα νομίσμα­τα (εκτός από την Ιταλική Λιρέτα, Ισπανική Πεσέτα, το Πορτογαλικό εσκούδο και τη λίρα Αγγλίας) που μπορούσαν να έχουν διακύμανση συν ή πλην 6% έμεινε γνωστό σαν semi-pegged system.

Όταν ένα νόμισμα ξεπερνούσε είτε το άνω όριο είτε το κάτω όριο της ζώνης δη­λαδή είχε ανατιμηθεί ή υποτιμηθεί πέρα από τα επιτρεπόμενα όρια τότε οι κεντρι­κές τράπεζες έπρεπε να παρέμβουν είτε πουλώντας είτε αγοράζοντας το νόμισμα έτσι ώστε να το επαναφέρουν στην κα­θορισμένη ζώνη διαπραγμάτευσης. (Σ.Σ.: Παρακαλώ να το θυμάστε αυτό θα είναι χρήσιμο για τη συνέχεια.)

Η Μεγάλη Βρετανία λοιπόν, εισήχθη στον ΕRΜ τον Οκτώβριο του 1990. (Αργότερα το 1992, μετά δηλαδή την κατάρρευση της Λίρας κάποιοι οικονομολόγοι είπαν ότι ήταν «λάθος χρονική στιγμή» η ένταξή της στον μηχανισμό. Δεν ξέρω αν σας θυμίζει κάτι!!!)

Η Μεγάλη Βρετανία λοιπόν εισήχθη στον ΕRΜ με ισοτιμία DM 2.95 (γερμανικά μάρ­κα). (Αργότερα το 1992, μετά δηλαδή την κατάρρευση της Λίρας κάποιοι άλλοι οικο­νομολόγοι είπαν ότι έγινε με «λάθος ισο­τιμία» η ένταξη της στον μηχανισμό. Δεν ξέρω. Ούτε αυτό σας θυμίζει κάτι;)

Από την στιγμή της ένταξής της και ενώ της είχαν υποσχεθεί τον παράδεισο, η κόλαση ήταν η καθημερινότητα της. Και ολοένα η Μεγάλη Βρετανία οδεύει προς την κρίση. Ο υψηλός πληθωρισμός σε συνδυασμό με άσχημες οικονομικές επιδόσεις έκανε τη Λίρα να είναι λιγότερο επιθυμητή με αποτέ­λεσμα η Λίρα να διολισθαίνει στο κάτω όριο του ΕRΜ, πιστεύω να θυμάστε ότι όταν ένα νόμισμα έφτανε ή ξεπερνούσε τα όρια του μηχανισμού μέτρα έπρεπε να παρθούν.

Η κυβέρνηση λοιπόν προκειμένου να επα­ναφέρει και να προστατέψει την αξία του νομίσματος είχε μόνο δύο επιλογές:

Να αυξήσει τα επιτόκια ή να χρησιμοποιεί τα συναλλαγματικά της αποθέματα και να αγοράζει λίρες ή και τα δύο.

Το να προσπαθείς όμως να προστατέψεις την αξία ενός νομίσματος όταν μάλιστα αυτό έχει εισαχθεί σε ένα μηχανισμό συ­ναλλαγματικών ισοτιμιών σε λάθος χρο­νική στιγμή και με λάθος ισοτιμία (σας θυμίζει κάτι;), αυξάνοντας τα επιτόκια (1η επιλογή) σε μια οικονομία που ήδη βρίσκε­ται σε κρίση, είναι απλά τραγικό.

Διότι απλά θα εντείνεις την κρίση. Πάρτε για παράδειγμα την κτηματαγορά. Πολλοί άνθρωποι είχαν πάρει δάνεια με χαμηλά επιτόκια τώρα που τα επιτόκια είχαν φτάσει στο 10% δεν μπορούσαν να πληρώνουν τις δόσεις τους με αποτέλεσμα να χάνουν τα σπίτια τους. Το ίδιο συμβαίνει και στους επιχειρηματίες δεν μπορούσαν πλέον να αποπληρώνουν τα δάνειά τους. Έτσι επι­χειρήσεις έκλεισαν, νέες επενδύσεις με τόσο υψηλά επιτόκια δεν γίνονταν με απο­τέλεσμα η ανεργία από το 6% να φτάσει πολύ γρήγορα στο 10%, η κτηματαγορά απλά κατέρρευσε και η Μεγάλη Βρετανία μπήκε βαθιά στην κρίση.

Έπρεπε όμως πάση θυσία (σας θυμίζει κάτι;) να μείνουν στον μηχανισμό ΕRΜ. Άλλωστε είναι γνωστή η δήλωση του τότε πρωθυπουργού John Major ότι αν η Μεγά­λη Βρετανία εγκαταλείψει τον μηχανισμό ΕRΜ θα είναι σαν να προδίδουμε το μέλλον μας... «a betrayal of our future…», είχε πει. Ναι, δυστυχώς τις ίδιες κουβέντες που λένε και σε μας, τώρα...

Έτσι λοιπόν ήταν όχι μόνο προσωπικό αλλά και θέμα τιμής για τον Πρωθυπουρ­γό και τον Chancellor of the Excheqer Norman Lamond να κρατήσουν με κάθε κόστος τη Μεγάλη Βρετανία στον ΕRΜ και κάπως έτσι φτάνουμε στις 16 Σεπτεμβρί­ου του 1992 που έμεινε γνωστή ως «Black Wednesday» και την κατάρρευση της Λί­ρας και την έξοδό της από τον μηχανισμό ΕRΜ, γεγονός που τελικά όπως θα δούμε ήταν η απαρχή για τη σωτηρία της Μεγά­λης Βρετανίας.

16 Σεπτεμβρίου 1992:«Black Wednesday»

Οι αγορές ανοίγουν, η Λίρα με το ξεκίνημα δέχεται μεγάλες πιέσεις και παρόλο που τα επιτόκια βρίσκονται σε δυσθεώρητα ύψη δεν καταφέρνουν να ανακόψουν τον κατήφορο της.

Ο ΕRΜ απαιτεί να γίνουν παρεμβάσεις για να ξαναβρεθεί η Λίρα εντός πλαισίου δι­απραγμάτευσης και έτσι ο Πρωθυπουργός αποφασίζει να καταφύγει και στη 2η λύση και να χρησιμοποιήσει τα συναλλαγματικά αποθέματα της Χώρας, οι κερδοσκόποι μικροί και μεγάλοι έχουν ήδη κυκλώσει το City με πρώτο και καλύτερο τον Σόρος και οι πωλήσεις της Λίρας, («short selling» το λέμε στη γλώσσα μας) είναι τόσο έντονες που αναγκάζουν την κεντρική τράπεζα της Μεγάλης Βρετανίας να αγοράζει Λίρες με ρυθμό 2 δισεκατομμύρια την ώρα...

Ο Μύθος των Συναλλαγματικών Αποθεμάτων

Η μάχη φυσικά είναι άνιση και χαμένη εξαρ­χής διότι σε καμία περίπτωση τα συναλλαγ­ματικά αποθέματα της Μεγάλης Βρετανίας (αλλά και οποιουδήποτε άλλου κράτους) που φτάνουν σε μερικά δισεκατομμύρια δεν μπορούσαν να αντισταθμίσουν τα τρι­σεκατομμύρια των αγορών.

Είναι 11 το πρωί, ή Λίρα συνεχίζει να πέφτει και αποφασίζουν να αυξήσουν τα επιτόκια στο 12% γιατί η θεωρία και τα βιβλία λένε ότι κάτι τέτοιο θα σώσει την κατάσταση.

Τελικά έχω πειστεί ότι τα καλύτερα βιβλία θεωρίας τα γράφουν, άνθρωποι που δεν έχουν τίποτα να κάνουν, για ανθρώπους που δεν ξέρουν να κάνουν τίποτα, τα γρά­φουν άνθρωποι που δεν έχουν ούτε μια ώρα έστω πρακτικής άσκησης ή εργασίας σε πραγματικές συνθήκες, σε συνθήκες αγοράς.

Τα επιτόκια στο 12%, η Λίρα συνεχίζει να κα­τρακυλά, ο ΕRΜ απαιτεί και νέα παρέμβαση και Το Ιππικό δηλαδή η Γερμανία που θα σώ­σει την κατάσταση ως όφειλε, άφαντο.

Και λέω ως όφειλε, γιατί ο κανονισμός λέει ότι οι χώρες που συμμετέχουν στον ΕRΜ με τα δυνατότερα νομίσματα οφείλουν να πωλούν τα δικά τους και να αγοράζουν τα πιο αδύναμα έτσι ώστε να υπάρχει σταθε­ρότητα και αλληλεγγύη, λέξεις άγνωστες για τη Γερμανία. Τη στιγμή εκείνη το δυνα­τότερο νόμισμα ήταν το Μάρκο και το πιο αδύναμο η Λίρα άρα η Γερμανία μέσω της Βundesbank έπρεπε να παρέμβει πουλώ­ντας Μάρκα και αγοράζοντας Λίρες. Μάταια περίμεναν οι Βρετανοί βοήθεια ενώ ο Chancellor of the Excheqer Norman Lamond βασικός υπέρμαχος του ΕRΜ είπε ότι πρέπει να σταματήσουν εδώ μιας και τα συναλλαγματικά αποθέματα τελειώνουν αλλά επειδή και οι ζημίες είναι μεγάλες για τους φορολογουμένους, αλλά ο John Major διαφώνησε και σε μια απέλπιδα προ­σπάθεια πρόσταξε να αυξηθούν και άλλο τα επιτόκια φτάνοντας στο 15%. Η αγορά όχι μόνο δεν φοβήθηκε το ύψος των επιτο­κίων αλλά είχε βρει και μια πηγή εύκολου κέρδους έτσι ο Σορος έκανε την κίνηση ματ και «σκότωσε την Λίρα» δηλώνοντας αργότερα ότι «έβγαλα 1 δις λίρες κέρδος πουλώντας λίρες που δεν κατείχα».

Ο John Major αναγκάστηκε να βγάλει τη Μεγάλη Βρετανία από τον μηχανισμό ΕRΜ και οι φορολογούμενοι να πληρώσουν ζη­μιά 3.4 δις λίρες Αγγλίας...

Άσκοπη και ηλίθια λοιπόν και η συζήτηση αλλά και η ρήση που ακούγεται και στην Ελλάδα «μα δεν έχουμε τα συναλλαγμα­τικά αποθέματα για να πάμε σε δικό μας νόμισμα» και η απάντηση μου: Φυσικά και δεν τα έχουμε και όσα και αν έχουμε ποτέ δεν θα είναι αρκετά, για να αντιπαρατεθείς στα τρισεκατομμύρια των αγορών, μα στην πραγματικότητα κανένα κράτος δεν τα έχει. Και όποιος τολμήσει να χρησιμοποιήσει τα συναλλαγματικά αποθέματα μιας χώρας για να στηρίξει απλά το νόμισμα είτε ηλίθι­ος είναι, είτε προδότης ή και τα δύο.

Πάρτε για παράδειγμα την Αμερική. Ακό­μα και όλο της το ετήσιο ΑΕΠ που φτάνει περίπου τα 17 τρις να μπορούσε να χρησι­μοποιήσει (υποθετικά ως συναλλαγματικό απόθεμα), όταν στις Αγορές Συναλλάγμα­τος ο όγκος συναλλαγών είναι περίπου 5 τρις δολάρια την ημέρα θα άντεχε μόνο μερικές μέρες μια συντονισμένη επίθεση. Είναι μάταιο να προσπαθείς να στηρίξεις την αξία ενός νομίσματος ερχόμενος σε αντιπαράθεση με τις αγορές. Η μόνη στή­ριξη και η μόνη αξία που μπορεί να βρει ένα νόμισμα είναι η αξία της οικονομίας και η αξίας της παραγωγής ενός κράτους. 

Ο Μύθος της Υποτίμησης και ο Μύθος της Κατάρρευσης της Οικονομίας

Το πειραματόζωο λοιπόν το είχε σκάσει από τον ΕRΜ, δηλαδή το σφαγείο της ΕΕ έστω και αν το πλήρωσε ακριβό, και όλοι τώρα περίμεναν περαιτέρω κατάρρευση της Οικονομίας γιατί η Λίρα συνέχισε την πτώση της και τις επόμενες μέρες και έφτασε να χάνει το 25% της αξίας της ως προς το Δολάριο και 15% περίπου ως προς το Μάρκο, τελικά έγινε το ακρι­βές αντίθετο. Η οικονομία άρχισε να ανα­κάμπτει με γοργούς ρυθμούς.

Μύθος λοιπόν ότι όταν υποτιμηθεί το νόμισμα θα έχουμε ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού!!!

Μύθος λοιπόν ότι όταν υποτιμηθεί το νόμισμα θα καταρρεύσει και η οικονο­μία!!!!

Εξαιτίας αυτής της περίφημης σχεδόν χρυσής 15ετίας αργότερα πολύ οικονομο­λόγοι βάφτισαν την «Black Wednesday» (Μαύρη Τετάρτη) σε «Golden Wednesday » (Χρυσή Τετάρτη) ή «White  Wednesday» (Λευκή Τετάρτη).

Οι Βρετανοί λοιπόν σήμερα κοίταξαν γύρω τους και είδαν στο δικό μας παρόν, στις θάλασσες που γεμίζουν πτώματα μι­κρών παιδιών, στη στεριά που μετατρέπεται σε ένα απέραντο Hot Spot με σύγ­χρονους δούλους που θα είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμοι ως φτηνό εργατικό δυναμικό, για τις φάμπρικες της Γερμα­νίας με το κόστος σίτισης, φύλαξης και περίθαλψης να βαραίνει εμάς ... 

Είδαν στο παρόν της Ισπανίας, Πορτογαλίας οι φτωχοί να γίνονται φτωχότεροι, η με­σαία τάξη να εξαφανίζεται και τα κορά­κια των Funds να βρίσκουν πεδίο δόξης λαμπρό... 

Είδαν στο παρόν της Ιταλίας και της Γαλλίας δυνατά κράτη να καταπίνονται σιγά-σιγά σαν να βρίσκονται σε κινούμενη άμμο από την αδηφάγο Γερμανία. Στο παρόν όλων αυτών των χωρών λοιπόν είδαν το δικό τους μέλλον και το θέαμα δεν τους άρεσε καθόλου, για αυτό ψήφισαν ΒRΕΧΙΤ.

Το παιχνίδι πλέον είναι ξεκάθαρο. Η Αμε­ρική θέλει μια αποδυναμωμένη Ευρώπη χωρίς φωνή και χωρίς αντιστάσεις μια νέα σύγχρονη αποικία με μόνο ένα δε­σμοφύλακα τη Γερμανία ώστε να μπορεί να επιβάλλει τις νεοφιλελεύθερες πρα­κτικές της σε όλους τους τομείς από το περιβάλλον και την ενέργεια έως την δι­ατροφή μας, προς όφελος των πολυεθνι­κών τους.

Η Γερμανία από την άλλη πλευρά ότι δεν κατάφερε με δύο παγκόσμιους πολέμους φαίνεται να το καταφέρνει με τον μερ­καντιλισμό και τον αθόρυβο αλλά πολύ αποτελεσματικό οικονομικό πόλεμο προς τους εταίρους της.

Η Μεγάλη Βρετανία δεν έχει πλέον όφε­λος να βρίσκεται σε μια ένωση που αποτελεί το 17% της παγκόσμιας Οικονομί­ας, ενώ όταν η Μεγάλη Βρετανία μπήκε στην ένωση το 1973 τα κράτη που αποτελούσαν την ένωση λογίζονταν ως το 36% της παγκόσμιας Οικονομίας. Η Μεγάλη Βρετανία είναι ένα από τα δύο κράτη που πωλούν περισσότερα στον υπόλοιπο κόσμο από όσα πωλούν στην Ε.Ε. Ταυτόχρονα η Ε.Ε. αγοράζει ολοέ­να και λιγότερα αγαθά από την Μεγάλη Βρετανία για παράδειγμα το 2006 αγόρα­ζε το 55% των εξαγωγών ενώ πλέον αγο­ράζει το 45%.

Τα οφέλη

Επειδή η Μεγάλη Βρετανία οφείλει να υπακούει σε ευρωπαϊκούς νόμους, οδη­γίες και θεσμούς δεν έχει ως τώρα συ­νάψει εμπορικές συμφωνίες με δύο τα­χέως αναπτυσσόμενες χώρες Κίνα και Ινδία αλλά και με άλλες πλούσιες χώρες πχ Αυστραλία, επειδή ακριβώς η Ε.Ε. δεν έχει με τις χώρες αυτές τέτοιου είδους συμφωνίες.

Φανταστείτε λοιπόν το όφελος που θα έχει η Μεγάλη Βρετανία όταν θα μπορεί να συνάπτει εμπορικές συμφωνίες με όποιον θέλει και ειδικά όταν θα ανοιχτεί σε τόσο μεγάλες οικονομικά και πληθυσμιακά αγορές.

Όταν η Νορβηγία με 5 εκατομμύρια κα­τοίκους και η Ελβετία με 8 εκατομμύρια κατοίκους έχουν κρατήσει το νόμισμα τους, την ανεξαρτησία τους αποδεχόμε­νες λίγες ευρωπαϊκές νόρμες (ειδικά στην περίπτωση της Ελβετίας ελάχιστες), συμ­βάλλουν ελάχιστα στον προϋπολογισμό της Ε.Ε., κάνοντας ελεύθερο εμπόριο με την Ε.Ε. έχοντας υπογράψει ειδικές συμφωνίες, είμαι απόλυτα σίγουρος ότι η Μεγάλη Βρετανία των 65 εκατομμυ­ρίων κατοίκων που σημειωτέον θα είναι όταν φύγει από την Ε.Ε. ταυτόχρονα και ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ευρωπαϊκών προϊόντων θα καταφέρει να υπογράψει πολύ καλύτερες εμπορικές συμφωνίες με την Ε.Ε. και θα υιοθετήσει ένα μοντέ­λο πολύ καλύτερο από το Νορβηγικό ή το Ελβετικό.

Η αυτοδιάθεση

Μα το σημαντικότερο από όλα είναι ότι οι Βρετανοί θα έχουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, το δικαίωμα να αποφασί­ζουν οι ίδιοι για τους νόμους κάτω από τους οποίους θα ζουν, το δικαίωμα να ψηφίζουν αλλά και να ελέγχουν αυτούς που θα έχουν την εξουσία ώστε να τους αλλάζουν οπότε χρειαστεί.

Το πειραματόζωο δραπέτευσε και αυτή τη φορά μάλλον οριστικά.

Το σίγουρο είναι ότι και άλλα κράτη θα ακολουθήσουν και το σαθρό οικοδόμημα του Ευρώ θα καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος

Αν και το δημοψήφισμα δεν είναι δεσμευ­τικό για το Βρετανικό Κοινοβούλιο πρέπει να γίνει σεβαστή η ετυμηγορία του Βρε­τανικού Λαού.

Εσύ τι λες Αλέξη;

*0 Δημήτρης Καρούσος είναι Οικονομολόγος, Επικεφαλής Διεύθυνσης Πολιτικού Προγράμματος του ΕΠΑΜ

Σημείωση:

Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύεται στο 7ο τεύχος της εφημερίδας "ΑΝΑΠΟΔΑ"-Σεπτ. 2016