Κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια και…. εκκόλαψη νέων σκανδάλων

Του Γιάννη Τόλιου*

Τα «κόκκινα δάνεια» σε τράπεζες και τα «κόκκινα χρέη» σε εφορίες και ασφαλιστικά ταμεία αποτελούν την άλλη όψη της «κρίσης υπερχρέωσης». Το ύψος των «κόκκινων δανείων» (Ιούλιος ’14) ήταν 77 δισ. ευρώ, από τα οποία 42 δισ. επιχειρηματικά, 25 στεγαστικά και 10 δισ. καταναλωτικά. Ο αριθμός τους αυξάνει διαχρονικά από 4,5% του συνόλου το 2004, σε 9,5% το 2009, σε 24,5% το 2012 και 35% το 2014. Η αντιμετώπισή τους αφορά όχι μόνο τους οφειλέτες και τραπεζίτες, αλλά έμμεσα την ασφάλεια καταθέσεων, την παροχή ρευστότητας στις επιχειρήσεις, την απασχόληση, την ανεργία κ.λπ.

Η μεγάλη καταβόθρα…

Εδώ θα περιοριστούμε αποκλειστικά στην εξέταση των επιχειρηματικών δανείων, που τον Ιούλιο ’14 ανέρχονταν συνολικά σε 115 δισ. (102 δισ. προς μεγάλες επιχειρήσεις και 13 δισ. προς ατομικές, αγροτικές και ελεύθερους επαγγελματίες), από τα οποία 42 δισ. ήταν «κόκκινα» (35 δισ. επιχειρήσεων Α.Ε. και ΕΠΕ και 7 δισ. περίπου 100.000 ατομικών επιχειρήσεων). Κατά την ΤτΕ, από τα 42 δισ. «κόκκινα δάνεια», τα μισά θα μπορούσαν με διάφορες ρυθμίσεις να καταστούν εξυπηρετούμενα. Το κρίσιμο ερώτημα είναι: ποιος θα πληρώσει τα υπόλοιπα 21 δισ. και τι θα γίνουν οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις που θα κλείσουν; Από την άλλη, τα χρόνια ελλείμματα ρευστότητας προς επιχειρήσεις από το τραπεζικό σύστημα, σε συνδυασμό με την απουσία πολιτικής παραγωγικής ανασυγκρότησης και παρατεταμένης συρρίκνωσης μισθών και συντάξεων, δεν αφήνουν ελπίδες ουσιαστικής ανάκαμψης και εξόδου της οικονομίας από την κρίση.

Τα σενάρια ρύθμισης των επιχειρηματικών δανείων

Η κυβέρνηση από κοινού με την Τράπεζα της Ελλάδος, τις τράπεζες και την τρόικα, επεξεργάζονται σενάρια αντιμετώπισης των ληξιπρόθεσμων δανείων, με επίκεντρο τα συμφέροντα των τραπεζιτών και των μεγάλων επιχειρήσεων, ρίχνοντας ουσιαστικά στον «Καιάδα» χιλιάδες ΜΜΕ μαζί και εργαζόμενους. Σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Ανάπτυξης κ. Δένδια, προωθείται «εξωδικαστική διαδικασία διευθέτησης χρεών» μεγάλων κυρίως επιχειρήσεων προς τράπεζες, εφορίες και ασφαλιστικά ταμεία. Στις μεθόδους διευθέτησης περιλαμβάνονται επιμήκυνση εξόφλησης, μείωση επιτοκίου, αναδιάρθρωση επιχείρησης (διορισμός νέας διοίκησης, εξαγορά ή συγχώνευση, μετοχοποίηση δανείων κ.ά.), ώς και μερική διαγραφή χρεών. Προφανώς το σύστημα «διαπλοκής» (επιχειρηματιών-τραπεζών-κυβέρνησης) θα παίξει καθοριστικό ρόλο στις τελικές επιλογές. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, πολλά επιχειρηματικά δάνεια που έχουν ρυθμιστεί φέρουν τη σφραγίδα της «διαπλοκής». Ωστόσο, για να διευκολυνθούν και θεσμικά οι επιλογές, σχεδιάζονται αλλαγές στον Πτωχευτικό Κώδικα (άρθρο 99) ώστε οι πρώτοι πιστωτές στην εκκαθάριση να είναι οι τράπεζες και όχι το Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία ή οι εργαζόμενοι. Την απόφαση θα παίρνει το 35% των πιστωτών (βασικά τράπεζες) και όχι το 51%, που ισχύει σήμερα. Είναι προφανές ότι το σχέδιο «επίλυσης» των «κόκκινων» επιχειρηματικών δανείων από οικονομική και κοινωνική άποψη θα είναι επώδυνο, γιατί αποσκοπεί να φορτώσει τις συνέπειες της «εκκαθάρισης» κυρίως στο Δημόσιο (εφορίες), ασφαλιστικά ταμεία, ΜΜΕ και εργαζόμενους.

Το ερώτημα που μένει αναπάντητο είναι ποιος θα πληρώσει το κόστος της «εκκαθάρισης». Αν φορτωθούν στις τράπεζες, θα ‘χουμε «εξαέρωση» της κεφαλαιακής τους βάσης, αφήνοντας μετέωρες τις αποταμιεύσεις. Το «μαξιλαράκι» των 13 δισ. του ΤΧΣ (υπόλοιπα δεύτερου δανείου) προβάλλει ως λύση, αλλά και πάλι δεν επαρκούν για το σύνολο των «κόκκινων δανείων», μεταξύ αυτών και των στεγαστικών, εργαζόμενων, συνταξιούχων, ανέργων, επαγγελματιών κ.ά., που δεν έχουν δυνατότητα εξόφλησης. Τι μέλλει γενέσθαι, λοιπόν; Στις διάφορες τεχνικές επίλυσης προβάλλεται η ιδέα αποχωρισμού των «κόκκινων δανείων» και δημιουργία μιας «ειδικής τράπεζας χρεών» (bad bank), που θα διαχειριστεί τα «κόκκινα δάνεια» καταφεύγοντας σε διάφορες ρυθμίσεις. Ωστόσο, η αφαίρεση «κόκκινων δανείων» από τις τράπεζες (ενεργητικό) προϋποθέτει κεφαλαιακή στήριξη (παθητικό), που μόνο δημόσιος φορέας μπορεί να προσφέρει ή κάποιο υπερεθνικό ίδρυμα (π.χ. ΕΚΤ), που όμως δεν προκύπτει. Αρα το Δημόσιο καλείται να βγάλει τα «κάστανα από τη φωτιά», με συνέπεια την αύξηση δημόσιου χρέους και συνακόλουθες πολιτικές λιτότητας!

Υπάρχει εναλλακτική λύση και ποια;

Η αντιμετώπιση των «κόκκινων δανείων» και ειδικά των επιχειρηματικών επιβάλλει ριζικά διαφορετική προσέγγιση από αυτήν που προωθούν κυβέρνηση, τράπεζες και επιχειρηματική ελίτ. Το πρώτο και βασικό είναι το πέρασμα του ελέγχου των τραπεζών σε δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο. Η διαχείριση «κόκκινων δανείων» από ενιαίο φορέα ή από κάθε τράπεζα είναι δευτερεύον ζήτημα. Ο δημόσιος έλεγχος στο τραπεζικό σύστημα είναι το πρωτεύον, που δίνει περιθώρια αντιμετώπισής τους με οικονομικούς, αναπτυξιακούς και κοινωνικούς όρους. Οι δημόσιες τράπεζες, διασφαλίζοντας τις λαϊκές αποταμιεύσεις, μπορούν να απορροφήσουν σε πρώτη φάση μέρος των «κόκκινων δανείων» με μείωση κερδών και αποθεματικών και παράλληλα να αξιοποιήσουν χρηματοπιστωτικά εργαλεία για εξισορρόπηση ανοιγμάτων, ενώ με παροχή ρευστότητας στην οικονομία -με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια- να δώσουν ώθηση στην παραγωγική ανασυγκρότηση, στην αύξηση του ΑΕΠ και της απασχόλησης και στην έξοδο από την κρίση. Δίδεται επίσης δυνατότητα διαχειριστικού ελέγχου σε χαριστικές ρυθμίσεις δανείων, αντικειμενικού προσδιορισμού οικονομικών δυνατοτήτων επιχειρήσεων και περιουσίας των ιδιοκτητών, καθώς αποτροπής δόλιων μεθόδων «παραγωγής» κόκκινων δανείων.

Για παράδειγμα, ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, που βρίσκονται στη λίστα Λαγκάρντ ή σε άλλες λίστες, ή ιδιοκτήτες off shore εταιριών, που αποκρύπτουν πλούτο και περιουσιακά στοιχεία, πρέπει να έχουν διαφορετική μεταχείριση στην τελική ρύθμιση δανείων. Επίσης ριζικές αναπροσαρμογές πρέπει να γίνουν στο πτωχευτικό δίκαιο (άρθρο 99, κ.ά.) ώστε να σταματήσουν σκανδαλώδεις ρυθμίσεις. Βασικά κριτήρια απόφασης πρέπει να είναι η βιωσιμότητα επιχειρήσεων και οι θέσεις εργασίας.

Επίσης, όσες επιχειρήσεις επιβιώνουν με «αυτοδιαχειριστικά» σχήματα και διατηρούν θέσεις εργασίας πρέπει να στηριχτούν, όπως και βιώσιμες μικρομεσαίες και συνεταιριστικές επιχειρήσεις που δημιουργούν θέσεις εργασίας. Ολα αυτά βέβαια, όπως και άλλα, προϋποθέτουν μια άλλη κυβέρνηση, που μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να δώσει, ώστε να ανοίξει ελπιδοφόρα προοπτική στην ελληνική οικονομία και κοινωνία.

* Διδάκτωρ Οικονομικών, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ, email: ytolios@gmail.com, Blog: ytoliosblog.wordpress.com

Πηγή:http://www.efsyn.gr/?p=228120