Από το εξαιρετικό blog της Μαύρης Οχιάς, αναδημοσιεύουμε το πρώτο μέρος (θα ακολουθήσουν κι άλλα υπόσχεται η Οχιά) από μία σειρά ποστ που τεκμηριώνουν, ακόμα μία φορά, πως " η Απριλιανή Χούντα του 1967 δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά αποτελούσε τον τελευταίο κρίκο μιας αλυσίδας που ξεκινούσε από τα Τάγματα Ασφαλείας, συνεχιζόταν με τον ΙΔΕΑ και την ΕΕΝΑ, μπλεκόταν με τις παραστρατιωτικές οργανώσεις και την ακροδεξιά τρομοκρατία και κατέληγε στους Απριλιανούς πραξικοπηματίες.".
Το θέμα αποτελεί από τα αγαπημένα θέματα και του Jungle Report όπως ξέρουν οι συστηματικοί αναγνώστες μας, εδώ και 7 χρόνια. Ο εμπλουτισμός της ιστορικής γνώσης και μνήμης είναι πάντα ευπρόσδεκτος, στους καιρούς που ζούμε, όπου και πάλι οι απόγονοι των κατάπτυστων εκείνων καθαρμάτων, έχουν αναλάβει και πάλι την εξουσία παίρνοντας εργολαβικά, το έργο του ξεπλύματος και του αφανισμού της μνήμης, του βιώματος, της τραγωδίας.
Λένε (και το επαναλαμβάνουν σε κάθε ευκαιρία) πως η λήθη είναι προϋπόθεση προόδου, αγνοώντας το θεμελιώδες πως λαός που δεν έχει μνήμη δεν αξίζει κανένα μέλλον.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε. Πρέπει να θυμόμαστε, να επαγρυπνούμε και να τσακίζουμε το τέρας του φασισμού, όπου και αν αυτό σέρνεται.
Το ποστ της Μαύρης Οχιάς, είναι άλλη μία συμβολή, στην αφύπνιση. Ελπίζω και στην εγρήγορση.
Πηγή:http://jungle-report.blogspot.gr/2014/06/1.html
Από τα Τάγματα Ασφαλείας στην Απριλιανή Χούντα
Μέρος 1ο: Η ενσωμάτωση των Ταγμάτων Ασφαλείας στον εθνικό κορμό
Στις αναρτήσεις που θα ακολουθήσουν, θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι η Απριλιανή Χούντα του 1967 δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά αποτελούσε τον τελευταίο κρίκο μιας αλυσίδας που ξεκινούσε από τα Τάγματα Ασφαλείας, συνεχιζόταν με τον ΙΔΕΑ και την ΕΕΝΑ, μπλεκόταν με τις παραστρατιωτικές οργανώσεις και την ακροδεξιά τρομοκρατία και κατέληγε στους Απριλιανούς πραξικοπηματίες.
Στόχος όλων αυτών των κινήσεων δεν ήταν κάποιος εθνικός σκοπός όπως υποκριτικά και ξεδιάντροπα επιχειρηματολογούσαν οι αυτοαποκληθέντες και "εθνικόφρονες" - αυτοί που υπακούοντας σε ξένους αφέντες Γερμανούς, Βρετανούς, Αμερικανούς πολεμούσαν εναντίον άλλων Ελλήνων - αλλά η αντιμετώπιση του "κομμουνιστικού κινδύνου" και η εκπλήρωση των προσωπικών τους επιδιώξεων.
Στην πραγματικότητα, η χούντα του 1967, αν και δεν έγινε αποκλειστικά από πρώην στελέχη των ταγμάτων ασφαλείας, ήταν η τελευταία κίνηση για τους αξιωματικούς που είχαν πολεμήσει αρχικά για τους Γερμανούς, στη συνέχεια για τους Βρετανούς και τέλος για τους Αμερικανούς.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο γνωστός αρχιπραξικοπηματίας της Χούντας, πέρασε από όλους αυτούς τους σχηματισμούς. Στα τάγματα ασφαλείας κάτω από τις εντολές των Γερμανών, στα Δεκεμβριανά κάτω από τις εντολές των Βρετανών πολεμούσε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, στον εμφύλιο κάτω από τις διαταγές των Αμερικανών πολεμούσε το Δημοκρατικό Στρατό, μετεμφυλιακά κάτω από τις εντολές της αμερικάνικης CIA ήταν με το όπλο παραπόδα σε περίπτωση που το μετεμφυλιακό κατεστημένο κινδύνευε είτε από την ΕΔΑ είτε από την Ένωση Κέντρου, επί Χούντας διαπραγματευόταν με τους Τούρκους το μοίρασμα της Κύπρου ερήμην των Κυπρίων. Αυτός ήταν ο πατριωτισμός τους. Απλά ένα όχημα για την επιδίωξη των σκοπών τους. Εδώ κολλάει γάντι η ρήση του Σάμιουελ Τζόνσον: "ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των απατεώνων". Αυτό είναι το τέχνασμα της εξουσίας για τη μακροημέρευσή της. Πουλάει πατρίδα και θρησκεία στους αμαθείς και εξασφαλίζει την άνευ όρων στήριξή τους.
Με τις αναρτήσεις αυτές, θα επιδιώξουμε να δείξουμε πως στόχος της ακροδεξιάς δεν είναι το σύστημα, αλλά η διατήρησή του. Θα δούμε με ποιο τρόπο, όταν το σύστημα βρισκόταν ή φαινόταν να βρίσκεται σε κίνδυνο, αναλάμβανε η ακροδεξιά να το διασώσει παίρνοντας την κατάσταση στα χέρια της δίνοντας χρόνο στο σύστημα να ανασυνταχθεί και να αναλάβει ξανά με το μανδύα αυτή τη φορά του κοινοβουλευτισμού.
Τάγματα Ασφαλείας
Την άνοιξη του 1943, ο Ι.Ράλλης συμφώνησε να σχηματίσει κυβέρνηση, ενώ η Ελλάδα βρισκόταν κάτω από γερμανική κατοχή. Στις 7 Απριλίου 1943, η δοσιλογική κυβέρνηση του Ράλλη δημιούργησε τέσσερα τάγματα ασφαλείας τα οποία, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβριο, αυξήθηκαν σε δέκα.
Ο διορισμένος κατοχικός πρωθυπουργός Ι.Ράλλης (δεξιά) παραδίδει την ελληνική σημαία
στον ταγματάρχη Πλυτσανόπουλο, αρχηγό των ταγμάτων ασφαλείας, μπροστά από τον Άγνωστο Στρατιώτη.
Είναι 12 Μαρτίου 1944 και γιορτάζεται η γερμανική "ημέρα των ηρώων". Από γερμανικής πλευράς, οι κατακτητές εκπροσωπήθηκαν από τον αρχηγό των SS και προϊστάμενο των ταγματασφαλιτών στρατηγό Σιμάνα, τον επιτετραμμένο του Ράϊχ φον Γκρέβενιτς και τον αρχηγό του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος στην Ελλάδα Βράϊντε
Οι άνδρες που στελέχωσαν τα τάγματα αυτά - Ταγματασφαλίτες ή Ράλληδες ή Γερμανοτσολιάδες - προέρχονταν από τα πιο λούμπεν στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας (αν φανταστούμε τους χρυσαυγίτες του σήμερα παίρνουμε μια ιδέα για το ποιον των ανθρώπων αυτών) και αυτό μπορεί να εξηγήσει εύκολα τη στρατολόγησή τους από τη δοσιλογική κυβέρνηση.
Ταγματασφαλίτης της Βόρειας Ελλάδας.
Στο περιβραχιόνιό του διακρίνεται η σβάστικα και η ελληνική σημαία
Αυτό που ξαφνιάζει αρνητικά, είναι ότι βρέθηκαν χίλιοι αξιωματικοί για να ηγηθούν των Ταγμάτων Ασφαλείας. Πολλοί από αυτούς ήταν βασιλόφρονες που έτρεφαν μίσος για το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ενώ μερικοί ήταν δημοκρατικοί αξιωματικοί που είχαν διωχθεί από το στράτευμα τη δεκαετία του '30, καθώς η κυβέρνηση Ράλλη πρόσφερε ένταξη με τον αρχικό του βαθμό σε κάθε αξιωματικό που θα κατατασσόταν στα τάγματα. Ιδεολογικοί και ωφελιμιστικοί λόγοι, λοιπόν, οδήγησαν στην κατάταξη των αξιωματικών αυτών. Φυσικά, ούτε λόγος να γίνεται για εθνική συνείδηση, αυτήν που στα εύκολα την πουλάνε ανέξοδα στους ανυποψίαστους ημιμαθείς.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του "αρχηγού των εθελοντικών δυνάμεων Πελοποννήσου", συνταγματάρχη Παπαδόγκωνα, ο οποίος έστειλε τηλεγράφημα συμπαράστασης προς το Χίτλερ, με αφορμή μία αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά στο τηλεγράφημα που απέστειλε ο Παπαδόγκωνας προς τον Χίτλερ και το οποίο δημοσιεύτηκε στη ναζιστική Καθημερινή: ¨Οι 5.000 αξιωματικοί και άνδρες των ελληνικών εθελοντικών τμημέτων της Πελοποννήσου με το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Πελοποννήσου όπισθεν αυτών, εκφράζουν τη βαθυτάτην αγανάκτησίν των δια της εναντίον σας απόπειραν σχεδιασθείσαν και επιχειρηθείσαν υπό υποκειμένων, τα οποία δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα του αγώνος κατά του κομμουνισμού και των πλουτοκρατών συνεργατών του. Εκφράζουν την χαράν των δια την θαυμαστήν διάσωσίν σας και κλίνουν με ευγνωμοσύνην το γόνυ ενώπιον του Παντοδυνάμου Θεού, όστις ήπλωσε προστατευτικήν χείρα επάνω από την ζωήν σας δια να σας διαφυλάξη εις το γερμανικόν έθνος και εις την εν τω αγώνα κατά της κομμουνιστικής πανώλους ηνωμένην Ευρώπην. Δια τους Έλληνας εθελοντάς της Πελοποννήσου η ένδειξις αυτή είναι μία παρόρμησις, όπως συνεχίσουν δι'όλων των δυνάμεων μέχρις εσχάτων τον αγώνα κατά των ξένων προς την χώραν μπολσεβικικών ορδών εν Ελλάδι. Από της ιεράς γης αρχαίας Σπάρτης, εκ της οποίας προήλθεν η δραξ των ηρώων του Λεωνίδου, η οποία έσωσεν τον ευρωπαϊκόν πολιτισμόν, υψούται η προσευχή μας "Κύριε, διαφύλασσε τον Φύρερ!"
Αυτό το παραληρηματικό και δουλοπρεπές τηλεγράφημα δεν αφήνει κανένα περιθώριο για το ποιόν και το έργο των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Η χαλαρή αντίδραση της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και ιδιαίτερα των Βρετανών διευκόλυνε έμμεσα την ανάπτυξη των ταγμάτων ασφαλείας. Όπως γράφει ο Α. Γερολυμάτος σε άρθρο του με τίτλο "Οι ρίζες της Χούντας'" που δημοσιεύτηκε στα Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας, σύμφωνα με βρετανική οδηγία της 2ης Ιουνίου 1943, οριζόταν ότι παρόλο που τα τάγματα ασφαλείας βοηθούσαν τους Γερμανούς, οι άντρες τους δε θα έπρεπε να καταγγέλονται ως προδότες.
Γενικά, η βρετανική πολιτική σε όλη τη διάρκεια του 1944 επεδείκνυε μία επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στα Τάγματα Ασφαλείας, αξιοποιώντας τη δράση τους για τη φθορά των δυνάμεων του ΕΛΑΣ. Έτσι, οι Βρετανοί σύνδεσμοι στη Μακεδονία θα επιχειρήσουν να προστατεύσουν μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας, αποσπώντας 30 αξιωματικούς ταγματασφαλίτες από τα χέρια του ΕΛΑΣ και μεταφέροντάς τους στην Αθήνα. [Τ.Κωστόπουλου "Η αυτολογοκριμένη μνήμη"]
Όλα αυτά συνετέλεσαν ώστε να δημιουργηθεί ένα πολυάριθμο σώμα Ελλήνων (πάνω από 20.000) που συνεργαζόταν με τους κατακτητές χτυπώντας τους Έλληνες αντιστασιακούς και, κυρίως, τον ΕΛΑΣ. Στην ελληνική ύπαιθρο, οι ταγματασφαλίτες προκάλεσαν σφαγές και πυρπολήσεις ολόκληρων χωριών.
Από την Καθημερινή της 30/4/1944, διαβάζουμε ότι για το φόνο του στρατηγού Κρεντς
από τον ΕΛΑΣ, οι Γερμανοί διέταξαν ως αντίποινα την εκτέλεση 200 κομμουνιστών
και τα Τάγματα Ασφαλείας - οι Έλληνες εθελοντές όπως τους ονομάζουν οι Γερμανοί - εκτέλεσαν αυτοβούλως 100 επιπλέον άτομα από όσα διέταξαν οι Γερμανοί
Κατά τη διάρκεια του 1944, όμως, σύμφωνα με το βιβλίο του Τ.Κωστόπουλου "Η αυτολογοκριμένη μνήμη", τα Τάγματα Ασφαλείας καταδικάστηκαν από την εξόριστη κυβέρνηση, τις βασικές εγχώριες αντιστασιακές οργανώσεις και τους Βρετανούς. Συγκεκριμένα, καταδικάστηκαν
- με ραδιοφωνικό μήνυμα της κυβέρνησης Τσουδερού (6.1.44) ως "προδότες"
- με κοινή απόφαση των ΕΑΜ-ΕΔΕΣ-ΕΚΚΑ, προσυπογραμμένη από τον επικεφαλής της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής Κρις Γουντχάουζ (19.2.44), ως "εχθροί του έθνους, εγκληματίαι πολέμου, υπόλογοι εις αυτό δια πράξεις προδοσίας"
- με κυβερνητική απόφαση της ΠΕΕΑ (24.4.44), ως "εχθροί της πατρίδας, ένοχοι εσχάτης προδοσίας"
- με ραδιοφωνικό μήνυμα της κυβέρνησης εθνικής ενότητας του Γ.Παπανδρέου (6.9.44), ως "ένοπλα σώματα εις την υπηρεσίαν του εχθρού" και "έγκλημα κατά της πατρίδος"
- με τη συμφωνία της Καζέρτας (26.9.44), ως "όργανα του εχθρού" και "εχθρικοί σχηματισμοί"
- με προκηρύξεις τοπικών στρατιωτικών συνδέσμων των Συμμάχων, όπως οι αμερικανοί Κάλβο και Στιξ
Προκηρύξεις της συμμαχικής αεροπορίας
καταγγέλουν τα Τάγματα Ασφαλείας
Οι δημόσιες αυτές καταδίκες της δράσης των Ταγμάτων Ασφαλείας συντάχθηκαν με πρωτοβουλία - και συχνά υπό την πίεση του ΕΑΜ - και θα δυσκόλευαν την ομαλή επανένταξη των Ταγμάτων Ασφαλείας κάτω από φυσιολογικές συνθήκες.
Πολίτες καλωσορίζουν τους Βρετανούς
ζητώντας τιμωρία των προδοτών ταγματασφαλιτών
Η ένταξη των Ταγμάτων Ασφαλείας στον εθνικό στρατό
Ο ΕΛΑΣ είχε ήδη στείλει τελεσίγραφα στα Τάγματα Ασφαλείας να παραδοθούν για να μην αφοπλιστούν με τη βία. Τελικά, σε άλλες περιπτώσεις παραδόθηκαν χωρίς να χυθεί αίμα, ενώ σε άλλες χρειάστηκε να δοθούν αιματηρές μάχες.
Οι μάχες αυτές πραγματοποιήθηκαν σε διάφορα σημεία της χώρας μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου του 1944. Ύστερα από σκληρές μάχες, με πιο γνωστή απ' όλες τη μάχη του Μελιγαλά, ο ΕΛΑΣ συνέτριψε τις δυνάμεις των ταγματασφαλιτών. Σε πολλές περιπτώσεις, ακολούθησαν μαζικές εκτελέσεις συλληφθέντων είτε από τους ίδιους τους ελασίτες είτε από το εξαγριωμένο πλήθος.
Στις περισσότερες, όμως, περιπτώσεις ο αφοπλισμός των Ταγμάτων Ασφαλείας έγινε αναίμακτα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι αφοπλισμένοι ταγματασφαλίτες είτε αφέθηκαν ελεύθεροι είτε μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα υπό την εποπτεία των Βρετανών και των στρατιωτικών δυνάμεων της κυβέρνησης του Γ.Παπανδρέου
Έτσι, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, περίπου 16000 άντρες και 1000 αξιωματικοί βρέθηκαν προσωρινά κρατούμενοι των Άγγλων και κλείστηκαν στο Γουδί και τις φυλακές Αβέρωφ, χωρίς ωστόσο να ληφθεί μέριμνα ώστε να οδηγηθούν στη Δικαιοσύνη έστω οι πιο σημαντικοί από αυτούς. Αντίθετα, προορίζονταν ως εφεδρεία για την επικείμενη αναμέτρηση με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ήδη, από το Νοέμβριο του 1944 οι Βρετανοί άρχισαν να αποφυλακίζουν κάποιους από τους αξιωματικούς αυτούς και προχωρούσαν στο σχηματισμό τακτικών ελληνικών στρατιωτικών μονάδων.
Όπως διαβάζουμε στις αναμνήσεις του στρατηγού Γρηγορόπουλου "μόνον τα Τάγματα Ασφαλείας απετέλουν σοβαράν δύναμιν, ικανή να αντιμετωπίση τα εν τη πόλει των Αθηνών-Πειραιώς υπάρχοντα και καθημερινώς ενισχυόμενα ένοπλα τμήματα ΕΑΜ,ΕΛΑΣ και συναφείς οργανώσεις (ΕΠΟΝ, ΟΠΛΑ, κλπ)" [Τ.Κωστόπουλου "Η αυτολογοκριμένη μνήμη"]
Τελική κατάληξη ήταν η πλήρης ενσωμάτωση των ταγματασφαλιτών στο κυβερνητικό στρατόπεδο κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Η σχετική εισήγηση έγινε από τον Τσακαλώτο στις 9.12.1944 και υλοποιήθηκε τις αμέσως επόμενες ημέρες από τον υφυπουργό της κυβέρνησης Παπανδρέου, στρατηγό Λ.Σπαή. Τουλάχιστον χίλιοι ταγματασφαλίτες θα πολεμήσουν, έτσι, ως μονάδα των κυβερνητικών στρατευμάτων, κατά τη μάχη της Αθήνας. Ακόμη περισσότεροι ήταν αυτοί που επάνδρωσαν τα νεοσύστατα τάγματα εθνοφυλακής, ενώ πολλοί από αυτούς εισήχθησαν στη Σχολή Ευελπίδων και εξελίχθηκαν σε στρατιωτικούς καριέρας. Για το θέμα αυτό, διαβάζουμε στην εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" σε φύλλο του Δεκεμβρίου 1945: "Σήμερον ο εθνικός στρατός - η εθνοφυλακή -είναι γεμάτη από αξιωματικούς και άνδρας των Ταγμάτων Ασφαλείας. Και η σχολή των Ευελπίδων ανέλαβε να διδάξει την στρατιωτικήν τέχνην και τον πατριωτισμόν εις 107 ταγματασφαλίτας, οι οποίοι μετά τρία έτη θα πλαισιώσουν τον ελληνικόν στρατόν. Και ουδείς ερυθριά"
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του αρχηγού των Ταγμάτων Ασφαλείας Πελοποννήσου Δ. Παπαδόγκωνα (αυτού που έστειλε τηλεγράφημα συμπαράστασης στο Χίτλερ), ο οποίος είχε σκοτωθεί στα Δεκεμβριανά. Με διάταγμα του υπουργείου Στρατιωτικών (το 1945) προήχθη σε υποστράτηγο! Το γεγονός αυτό προκάλεσε την αντίδραση της κοινής γνώμης και του τύπου.
Η περίπτωση αυτή έφτασε μέχρι την αγγλική Βουλή των Κοινοτήτων. Ο βουλευτής ταγματάρχης Ουΐλκις, που κατά την εποχή της Κατοχής είχε υπηρετήσει στην Ελλάδα με ειδική αποστολή, στη συνεδρίαση του Κοινοβουλίου της 15ης Οκτωβρίου 1945 υπέβαλε την πρόταση να διαταχθεί το αγγλικό στρατιωτικό κλιμάκιο που είχε σταλεί στην Ελλάδα να σταματήσει τον εξοπλισμό, τον ανεφοδιασμό και την εκπαίδευση ταγμάτων του ελληνικού στρατού, εφόσον προάγονταν αξιωματικοί, οι οποίοι είχαν υπηρετήσει στα Τάγματα Ασφαλείας. Ο υφυπουργός των Εξωτερικών Έκτωρ Μακ Νέιλ απάντησε ότι μόλις έγινε γνωστή στο Φόρεϊν Όφφις η προαγωγή Παπαδόγκωνα, ο υπουργός των Εξωτερικών ζήτησε από την αγγλική πρεσβεία των Αθηνών να εξακριβώσει το γεγονός και να του αναφέρει σχετικώς. Αυτή ήταν η αιτία που ο τότε πρωθυπουργός Π. Βούλγαρης ακύρωσε τελικά το διάταγμα της προαγωγής και επανέφερε στους παλιούς τους βαθμούς πολλούς αξιωματικούς των Ταγμάτων Ασφαλείας, οι οποίοι είχαν προαχθεί από τις κατοχικές κυβερνήσεις. (Πηγή χρονοντούλαπο ).
Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι ορισμένοι ταγματασφαλίτες, όπως ο κατοχικός πρωθυπουργός Ι.Ράλλης που συγκρότησε τα Τάγματα Ασφαλείας, ο αρχηγός των Ταγμάτων Ευζώνων της Αθήνας Πλυτζανόπουλος και άλλοι, οδηγήθηκαν στο δικαστήριο. Όμως είτε αθωώθηκαν, είτε οι ποινές που τους επιβλήθηκαν ήταν πολύ μικρές.
Στον κανόνα της ατιμωρησίας υπήρξαν, βέβαια, και κάποιες εξαιρέσεις, όπως στην περίπτωση του συνταγματάρχη Πούλου, ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο το 1947 και εκτελέστηκε το 1949. [Τ.Κωστόπουλου "Η αυτολογοκριμένη μνήμη"].
Ο Πούλος ήταν ο πιο διάσημος συνεργάτης των Γερμανών στην Κατοχή και η ομάδα του (Poylos Verband) συναγωνίστηκε τους Γερμανούς στην τρομοκράτηση και στη δίωξη των αντιστασιακών Ελλήνων. Η μονάδα αυτή, μάλιστα, πολέμησε και στη Σλοβενία δίπλα στους Γερμανούς εναντίον των Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων ( λεπτομέρειες για τη δράση της ομάδας Πούλου http://kokkinosfakelos.blogspot.gr και http://www.vojska.net )
Ο Πούλος εκφωνεί αντικομμουνιστικό λόγο
σε μακεδονικό χωριό κάτω από τη ναζιστική σημαία
Το καλοκαίρι του 1946 επήλθε και η τελική λύση στο θέμα των αξιωματικών των Ταγμάτων Ασφαλείας, όπου σύμφωνα με διαταγή του υπουργού Στρατιωτικών «η συγκροτηθείσα υπό της προηγουμένης κυβερνήσεως επιτροπή καταρτισμού δικογραφιών κατά των υπηρετησάντων αξιωματικών εις τα Τάγματα Ασφαλείας διελύετο και διετάσσετο η χρησιμοποίησίς των εις τον ενεργόν Στρατόν βάσει των ικανοτήτων των» (Πηγή http://www.enet )
Έτσι, πλήθος αξιωματικών των Ταγμάτων Ασφαλείας θα σταδιοδρομήσουν στον ελληνικό στρατό, όπως ο διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας Καλαμάτας Δ.Παπαδόπουλος, ο οποίος βρέθηκε το 1945 να υπηρετεί ως διοικητής τάγματος του ελληνικού στρατού και αργότερα θα φτάσει τουλάχιστον μέχρι το βαθμό του ταξίαρχου το 1952. Ήταν ένας από τους δεκαπέντε αξιωματικούς που παραπέμφθηκαν - αλλά αμέσως μετά αμνηστεύτηκαν - για το αποτυχημένο πραξικόπημα του ΙΔΕΑ το 1951. [Τ.Κωστόπουλου "Η αυτολογοκριμένη μνήμη"]
Πολλοί από αυτούς, μετά την αποστρατεία τους, συνέχιζαν το έργο τους ενάντια στον "κομμουνιστικό κίνδυνο". Ένας από αυτούς ήταν ο Π.Κυριακού που υπήρξε υποδιοικητής του "ευζωνικού συντάγματος" της Αθήνας και το 1962 τον συναντάμε, απόστρατο πια, ως οργανωτή της παρακρατικής "Αντικομμουνιστικής Σταυροφορίας" Παλαιού Φαλήρου, σε στενή συνεργασία με το τοπικό αστυνομικό τμήμα. [Τ.Κωστόπουλου "Η αυτολογοκριμένη μνήμη"]
Η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των Ταγμάτων Ασφαλείας
Πέρα, όμως, από αυτούς που ακολούθησαν στρατιωτική καριέρα, υπήρξαν πολλοί ταγματασφαλίτες που προτίμησαν να ασχοληθούν με την πολιτική. Ειδικά την περίοδο 1946-1950, διαμορφώθηκε στη Βουλή ένα λόμπυ βουλευτών που έδινε μάχη για την αποκατάσταση των ταγματασφαλιτών και την απαλλαγή τους από το στίγμα της προδοσίας. Οι πιο δραστήριοι εκπρόσωποι του λόμπυ αυτού ήταν οι βουλευτές Θ. Τουρκοβασίλης (που διετέλεσε για ένα διάστημα διευθυντής της Τράπεζας της Ελλάδας επί Κατοχής), Ε. Κουλουμβάκης και Ν. Καράμπελας ( στέλεχος του Τάγματος Ασφαλείας Γυθείου). Ο μεν πρώτος ήταν ο ιδρυτής του "Κόμματος των Εθνικοφρόνων", ενώ οι άλλοι δύο ήταν βουλευτές του "Λαϊκού Κόμματος".
Και άλλοι, όμως, βουλευτές, όπως οι Δ. Μαντούβαλος, Α. Δημάκης, Γ. Γραφάκος, Δ. Κούτσικας δραστηριοποιούνταν προς την κατεύθυνση αυτή. Οι τρεις πρώτοι ήταν βουλευτές του Λαϊκού Κόμματος, ενώ ο τέταρτος του "Κόμματος Εθνικών Φιλελευθέρων".
Κύριο επιχείρημα όλων αυτών, ήταν ότι η δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας δεν είχε σκοπό τη συνεργασία με τους Γερμανούς, αλλά την "Εθνικήν Αντίστασιν κατά των κομμουνιστών", όπως τόνισε σε μια αγόρευσή του ο Τουρκοβασίλης, για να συνεχίσει πως "οφείλομεν εις τα Τάγματα Ασφαλείας το γεγονός ότι η Ελλάς δεν υπέκυψεν εις κομμουνιστικήν επικράτησιν". [Τ.Κωστόπουλου "Η αυτολογοκριμένη μνήμη"]
Όλοι αυτοί οι εθνικόφρονες, δηλαδή, ομολογούσαν πως θεωρούσαν κύριο εχθρό τους τον κομμουνισμό και όχι τον ξένο κατακτητή. Ζητούσαν, μάλιστα, γι'αυτή τους τη στάση τον τίτλο του αντιστασιακού!
Εκτός από τους παραπάνω, υπήρξαν και άλλοι που υπηρέτησαν στα Τάγματα Ασφαλείας και διετέλεσαν βουλευτές, όπως ο ιδρυτής του Τάγματος Ασφαλείας Σπάρτης Λ. Βρετάκος (με το Κόμμα των Εθνικοφρόνων στην αρχή και στη συνέχεια με το Λαϊκό Κόμμα) και ο Κ.Παπαδόπουλος του ΕΕΣ (μία από τις ένοπλες αντικομμουνιστικές ομάδες που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς), ο οποίος διετέλεσε βουλευτής Κιλκίς με το Λαϊκό Κόμμα. τον Ελληνικό Συναγερμό και την ΕΡΕ.
Κατά τη διάρκεια της πολύχρονης παρουσίας του στη Βουλή, άκουσε πολλές φορές το χαρακτηρισμό του προδότη , όχι μόνο από αριστερούς αλλά και από κεντρώους βουλευτές. Το 1963, μάλιστα, υπήρξε πρωταγωνιστής ενός από τα πιο γνωστά επεισόδια που έχουν διαδραματιστεί στη Βουλή. Αφού κατά τη διάρκεια της αγόρευσής του απειλούσε την ΕΔΑ ότι "θα την εκκαθαρίσει", κατηγορήθηκε από βουλευτές της ΕΔΑ, όπως ο Η.Ηλιού και ο Γρ.Λαμπράκης για το ναζιστικό του παρελθόν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, ο Παπαδόπουλος να επιτεθεί και να χτυπήσει το βουλευτή της ΕΔΑ Α. Μπριλλάκη για να δεχτεί αμέσως τη γροθιά του Γρ. Λαμπράκη. Η σύρραξη γενικεύτηκε, καθώς ομάδα βουλευτών της ΕΡΕ επιτέθηκε στο Λαμπράκη.
Όπως διαβάζουμε από το βιβλίο του Γ.Ρωμαίου "Η περιπέτεια του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα", «Η αίθουσα της Bουλής είχε πια μεταβληθεί σε πεδίο μάχης. Mε δυσκολία χωροφύλακες, άλλοι βουλευτές και κλητήρες κατόρθωσαν τελικά να χωρίσουν τους συμπλεκόμενους. Mετά από δύο μήνες ο Γρ. Λαμπράκης θα δολοφονηθεί από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη. Aπό τον K. Παπαδόπουλο άρχισε η προγραφή του...». (http://www.imerisia.gr)
Υπήρξαν, όμως, και ταγματασφαλίτες που έφτασαν ακόμη πιο ψηλά. όπως ο Χ. Γερακίνης που διετέλεσε υφυπουργός Συγκοινωνιών στην κυβέρνηση Παπάγου το 1954, ο Ν.Κουρκουλάκος που έγινε διευθυντής της Αγροτικής Τράπεζας το 1969 και ο Δ.Πατίλης που ήταν β΄αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της χούντας
Είναι γνωστή επίσης η άποψη ότι ο Γεώργιος Παπαδόπουλος υπηρέτησε στα τάγματα Ασφαλείας, αν και άλλοι την αντικρούουν. Διαβάστε εδώ τη μελέτη του Λ. Καλλιβρεττάκη σχετικά με το θέμα. Στη μελέτη αυτή παρατίθενται πολλές απόψεις και σε μία από αυτές, αυτή του Φ. Γρηγοριάδη, ο Καλλιβρετάκης αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα. Σύμφωνα με αυτήν "Στην Πάτρα βρίσκονταν πολλοί αξιωματικοί. Για τα τυπικά, εντάσσονται σε μια "Στρατιωτική Διοίκηση", για να παίρνουν τον κατοχικό μισθό τους...... Σ'αυτό το γραφείο υπηρετούν και οι δύο αδελφοί Παπαδόπουλοι.... Εδώ είναι ο συνταγματάρχης Ν. Κουρκουλάκος, ένας πρωτεργάτης των προδοτικών ταγμάτων ασφαλείας". Αυτή η θητεία του Παπαδόπουλου ενδεχομένως αποδείχτηκε στη συνέχει ένα πανάκριβο μυστικό για τον Κουρκουλάκο. Κι έτσι "στων καιρών τα γυρίσματα, ο Κουρκουλάκος θα ζητήσει - απαιτητικά ή και εκβιαστικά ίσως - την ανταπόδοση της βοήθειας του αρχηγού της χούντας. Και θα γίνει, έτσι, διοικητής της Αγροτικής Τράπεζας"
Η αποκατάσταση των ταγματασφαλιτών ολοκληρωνόταν με τη χορήγηση συντάξεων στις οικογένειες των σκοτωμένων ταγματασφαλιτών με κατοχικό νόμο του 1943. Από το 1946 και μετά, οι ανάπηροι ταγματασφαλίτες - και οι οικογένειες των σκοτωμένων - θα συνταξιοδοτούνται βάσει νέου νόμου. Ένα τεχνικό πρόβλημα που προέκυψε από την καταστροφή των αρχείων των Ταγμάτων Ασφαλείας, λύθηκε με ένορκες βεβαιώσεις των πρώην διοικητών των ταγματασφαλιτών. [Τ.Κωστόπουλου "Η αυτολογοκριμένη μνήμη"].
Επίλογος
Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα υπήρξε η μόνη νικήτρια χώρα στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο όπου οι δοσίλογοι και γενικότερα οι στενοί συνεργάτες των κατακτητών σχεδόν στο σύνολό τους δεν τιμωρήθηκαν αλλά πέρασαν στην υπηρεσία του νέου ελεύθερου κράτους.
Όπως αναφέρει ο Βρετανός απεσταλμένος στην Ελλάδα Κρις Γουντχάουζ: "Στη διάρκεια του 1945, η συμμετοχή στην Αντίσταση είχε καταντήσει να θεωρείται πολιτικό έγκλημα και η συνεργασία με τους Γερμανούς κατά του κομμουνισμού πολιτική αρετή. Όποια και αν ήταν τα υπέρ και τα κατά, η ωμή πραγματικότητα ήταν ότι ένας πρώην αντάρτης ήταν πιο πιθανό να βρίσκεται στη φυλακή και ένας πρώην ταγματασφαλίτης να υπηρετεί στις ένοπλες δυνάμεις ή στα σώματα ασφαλείας..."
Και ο Γουντχάουζ προσθέτει: "Ένας μακροσκελής κατάλογος πρώην αξιωματικών των Ταγμάτων Ασφαλείας που υπηρετούσαν στο Στρατό και στη Χωροφυλακή υποβλήθηκε από μένα στις αρμόδιες Βρετανικές αποστολές, τον Ιούλιο του 1945. Αλλά αποδείχθηκε αδύνατο να επιβεβαιωθούν οι κατηγορίες, αφού τα διακστήρια είχαν ήδη κηρύξει άκυρες τέτοιες κατηγορίες κατά των δοσιλόγων υπουργών. Ούτε και η διενέργεια ανακρίσεων ήταν ακόμη δυνατή, αφού οι μαρτυρικές καταθέσεις δεν μπορούσαν να ληφθούν παρά μόνο από τις ένοπλες υπηρεσίες, όπου οι κατηγορούμενοι είχαν ήδη περιχαρακωθεί" (Πηγή http://www.enet )
Για να αντιληφθούμε τη διαφορά που επεφύλαξαν στους συνεργάτες των Γερμανών τα υπόλοιπα κράτη, ας διαβάσουμε τι έγραψε ο Γάλλος στρατηγός Ντε Γκωλ: «Από τους Γάλλους εκείνους που εγκληματικά ή με συκοφαντίες προκάλεσαν το θάνατο αγωνιστών της Αντίστασης σκοτώθηκαν χωρίς δίκη 10.842 άτομα και από αυτούς 6.675 κατά τη διάρκεια των μαχών που έδωσαν οι Μακί πριν από την Απελευθέρωση, ενώ οι υπόλοιποι κατά την εποχή των αντιποίνων. Μετά την Απελευθέρωση, 779 εκτελέστηκαν ύστερα από παραπομπή σε δίκη στα τακτικά δικαστήρια ή στα στρατοδικεία. Αριθμός θλιβερός, αν και πολύ περιορισμένος, είναι αλήθεια, σε σχέση με τον αριθμό των εγκλημάτων που έγιναν και των τρομερών συνεπειών τους" (Πηγή http://www.enet )
Πηγές
Τ.Κωστόπουλου, "Η αυτολογοκριμένη μνήμη"
Α.Γερολυμάτου, "Οι ρίζες της χούντας" από Ε-Ιστορικά
Από τα Τάγματα Ασφαλείας στην Απριλιανή Χούντα
Μέρος 2ο: Το κίνημα της Μέσης Ανατολής και η ίδρυση του ΙΔΕΑ
Στην προηγούμενη ανάρτησή μας αναφερθήκαμε στον τρόπο με τον οποίο τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν από την ελληνική πολιτεία, αλλά εντάχθηκαν στον εθνικό στρατό και πολέμησαν εναντίον του Δημοκρατικού Στρατού στον εμφύλιο.
Αυτό, όμως, ήταν το ένα από τα κεφάλια της ακροδεξιάς Λερναίας Ύδρας. Ένα άλλο κεφάλι, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, βρισκόταν στη Μέση Ανατολή μέσα στις τάξεις του ελληνικού στρατού που κάτω από τις διαταγές των Βρετανών πολεμούσε εναντίον των Γερμανών. Μπορεί αυτό το κεφάλι να μη συνεργάστηκε με τους Γερμανούς και να τους πολέμησε, έτρεφε όμως για τους κομμουνιστές το ίδιο μίσος που έτρεφαν και οι ιδεολογικοί τους συγγενείς των Ταγμάτων Ασφαλείας. Ήταν οι συνεχιστές της 4ης Αυγούστου, φιλομοναρχικοί και φιλομεταξικοί που είχαν καταφύγει στη Μέση Ανατολή και πάνω απ΄όλα έβαζαν τη μάχη εναντίον του κομμουνισμού.
Έτσι, ενώ στην Ελλάδα τα Τάγματα Ασφαλείας πολεμούσαν στο πλάι των Γερμανών εναντίον του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, οι Έλληνες ακροδεξιοί ομοϊδεάτες τους στράφηκαν, στο πλάι των Βρετανών, εναντίον των Ελλήνων κομμουνιστών στρατιωτών και αξιωματικών στη Μέση Ανατολή. Η πάλη αυτή θα χαλυβδώσει και θα συσπειρώσει τους ακροδεξιούς Έλληνες στη Μέση Ανατολή και, μετά την απελευθέρωση, είναι ώριμη πλέον η συμμαχία τους με τους δοσίλογους-ταγματασφαλίτες στο όνομα της αντιμετώπισης του κοινού και κυριότερου εχθρού τους: του κομμουνισμού.
Για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε, όμως, την πορεία του ακροδεξιού αυτού τμήματος πρέπει να πιάσουμε το νήμα από την αρχή πηγαίνοντας στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και να αναφερθούμε σε γεγονότα που είναι ελάχιστα γνωστά και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις ισορροπίες που διαμορφώθηκαν στο ελληνικό στράτευμα που είχε καταφύγει εκεί μετά τη γερμανική εισβολή.
Στην ανάλυση αυτή δε θα κάνουμε αποτίμηση του κινήματος και των συνεπειών του. Θα αναφερθούμε απλά στα γεγονότα που συνέβησαν, θέλοντας να αναδείξουμε το περιβάλλον μέσα στο οποίο το προπολεμικό δίπολο βασιλικών-βενιζελικών στον ελληνικό στρατό μεταλλάχθηκε στο δίπολο Δεξιά-Αριστερά και πώς, κατά τη μετεξέλιξη αυτή, διαμορφώθηκε ένας συμπαγής ακροδεξιός πυρήνας αποφασισμένος να σταθεί σύμμαχος στα παραπαίοντα αστικά κόμματα.
Η εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου
Στις 23 Απριλίου 1941, λίγες ημέρες πριν από την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, ο βασιλιάς Γεώργιος και ο πρωθυπουργός Τσουδερός αναχώρησαν για την Κρήτη. Μία ημέρα νωρίτερα, το ίδιο είχαν κάνει οι περισσότεροι υπουργοί και άλλα στελέχη της κυβέρνησης μαζί με τις οικογένειές τους. Ένα μήνα αργότερα και ενώ άρχιζε η γερμανική επίθεση στην Κρήτη, ο βασιλιάς και ο Τσουδερός εγκατέλειψαν το νησί καταφεύγοντας πρώτα στην Αίγυπτο και κατόπιν στο Λονδίνο, όπου και εγκαταστάθηκαν.
Ωστόσο, το κέντρο της ελληνικής πολιτικής και στρατιωτικής δραστηριότητας παρέμεινε στην Αίγυπτο, όπου την ελληνική κυβέρνηση εκπροσωπούσαν οι υφυπουργοί των τριών όπλων (στρατός, ναυτικό και αεροπορία), υπό την εποπτεία του Παναγιώτη Κανελλόπουλου από το Μάρτιο του 1942, όταν αυτός διορίστηκε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εθνικής Άμυνας.
Έτσι, από το Μάιο του 1941 μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας τον Οκτώβριο του 1944, η χώρα διέθετε δύο κυβερνήσεις: τη δωσιλογική κυβέρνηση των Αθηνών, την οποία αναγνώριζαν η Γερμανία και οι σύμμαχοί της και την εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου και του Λονδίνου με πρωθυπουργό τον Τσουδερό , την οποία αναγνώριζαν οι χώρες που πολεμούσαν εναντίον του Άξονα.
Αναφερόμενος στην εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου, ο ο Σ. Γρηγοριάδης γράφει : "Η κύρια αιχμή που την απειλούσε ήταν ο χαρακτηρισμός της ως τεταρταυγουστιανής.... Είναι αλήθεια ότι από τις πρώτες ημέρες της άφιξής τους στην Αίγυπτο, βασιλιάς και πρωθυπουργός εξαπέστειλαν τους περισσότερους υπουργούς που είχαν δικτατορική προέλευση. Αυτή η αλλαγή όμως δεν ήταν επαρκής ώστε να ικανοποιήσει τους δημοκρατικούς".
Είναι χαρακτηριστικό ότι το καθεστώς της 4ης Αυγούστου καταργήθηκε μόλις την 4η Φεβρουαρίου 1942 ενώ παράλληλα ήταν σε ισχύ ο θεσμός της εξορίας. Όποιοι εξέφραζαν την αντίθεσή τους προς το βασιλιά στέλνονταν εξορία στο Σουδάν και αυτός ο θεσμός κράτησε τουλάχιστον μέχρι τον Απρίλη του 1942, οπότε καταργήθηκε από τον Κανελλόπουλο. Παρά τις κινήσεις εκδημοκρατισμού, όμως, που έκανε ο Κανελλόπουλος, η εντύπωση που επικρατούσε στους δημοκρατικούς αξιωματικούς ήταν ότι ο στρατός θα χρησιμοποιούνταν από το βασιλιά για να τον ξαναφέρει στο θρόνο του μετά την απελευθέρωση. Έτσι, ο διχασμός στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις βάθαινε συνεχώς και σύμφωνα με το Σ.Γρηγοριάδη : "εκείνοι που θα αναλάμβαναν να συγκροτήσουν τις ένοπλες δυνάμεις ήταν ήδη βαθιά διχασμένοι. Άλλοι προσέβλεπαν στο Γεώργιο ως άξονα σταθερότητας για τον αγώνα στο εξωτερικό. Και άλλοι ως φορέα του καταλυθέντος καθεστώτος, που είχε πρόθεση να το επαναφέρει φερόμενο στις λόγχες του στρατού ο οποίος θα συγκροτούνταν.
Υπήρχε, τέλος, και ο "τρίτος άνθρωπος" : η οργανωμένη αριστερά στη Μέση Ανατολή, η οποία ήθελε οπωσδήποτε να θέσει υπό τον έλεγχό της τις ένοπλες δυνάμεις του εξωτερικού".
Εν τω μεταξύ, μία τρίτη αρχή, η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ή αλλιώς κυβέρνηση του βουνού, δημιουργούνταν το 1944 από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) στις ορεινές περιοχές της κεντρικής Ελλάδας που ελέγχονταν από τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ).
Ο ελληνικός στρατός στη Μέση Ανατολή
Μετά την κατάρρευση της ελληνικής άμυνας, η μόνη ένοπλη δύναμη που διασώθηκε σε αξιόλογη έκταση ήταν ο στόλος. Συγκεκριμένα, διασώθηκαν 17 πλοία, ανάμεσα στα οποία ήταν το θωρηκτό Αβέρωφ, έξι αντιτορπιλικά και πέντε υποβρύχια. Η κατάσταση των πλοίων, όμως, δεν ήταν καλή και είχαν ανάγκη μεγάλων επισκευών. Εξίσου κακή ήταν και η κατάσταση των πληρωμάτων των πλοίων, που άγγιζαν τους 3.000 άντρες. Σιγά-σιγά, όμως, τα προβλήματα ξεπεράστηκαν και από τις 15 Μαΐου 1941, ο ελληνικός στόλος άρχισε να χρησιμοποιείται στις επιχειρήσεις του συμμαχικού στόλου, ενώ στο τέλος του 1942 είχε διπλασιάσει τους άντρες του ξεπερνώντας τους 6.000
Σιγά-σιγά άρχισε να δημιουργείται και στρατός ξηράς. Τον πυρήνα του αποτέλεσε ένα τάγμα από Αιγυπτιώτες Έλληνες, του οποίου τη διοίκηση ασκούσαν Έλληνες αξιωματικοί που είχαν σταλεί στην Αίγυπτο από το Φεβρουάριο. Η δύναμη αυτή συνεχώς μεγάλωνε από εθελοντές- φυγάδες που εγκατέλειπαν την κατεχόμενη Ελλάδα και κατέφευγαν στην Αίγυπτο για να πολεμήσουν τους Γερμανούς. Στα μέσα Ιουνίου, ο ελληνικός στρατός στην Αίγυπτο ενισχύθηκε σημαντικά από την ταξιαρχία του Έβρου, η οποία είχε διαφύγει μέσω Τουρκίας και μετά από πολλές δοκιμασίες έφτασε στην Αίγυπτο.
Έτσι, τον Ιούνιο του 1941 ιδρύθηκε το Αρχηγείο Βασιλικού Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής (ΑΒΕΣΜΑ) με έδρα το Κάιρο και αρχηγό τον υποστράτηγο Ε.Τζανακάκη, απόστρατο βενιζελικό αξιωματικό. Ήδη τον Οκτώβριο του 1941, η 1η Ελληνική Ταξιαρχία περιλάμβανε 6.000 άντρες, από τους οποίους οι 400 ήταν αξιωματικοί. Ο αριθμός αυτός μεγάλωνε διαρκώς από τη συνεχή άφιξη εθελοντών από την κατεχόμενη Ελλάδα. Συνολικά, οι ελληνικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, ήταν σημαντικότερες κάθε άλλη κατεχόμενη χώρα εκτός από τη Γαλλία και, σύμφωνα με την ελληνοβρετανική συμφωνία του Μαρτίου 1942, ετίθεντο κάτω από βρετανική διοίκηση.
Ο Τσουδερός, σε μια προσπάθεια να δώσει στην κυβέρνησή του ένα πιο δημοκρατικό πρόσωπο, επανέφερε στο στράτευμα αρκετούς δημοκρατικούς αξιωματικούς που είχαν αποταχθεί μετά από τα ανεπιτυχή κινήματα του 1933 και 1935 και ήταν εκτός στρατεύματος ακόμη και στη διάρκεια της αλβανικής εκστρατείας.
Αυτοί, όμως, που εξακολουθούσαν να κατέχουν τις θέσεις-κλειδιά στο στράτευμα ήταν οι μοναρχικοί αξιωματικοί που είχαν φτάσει πρώτοι στη Μέση Ανατολή και είχαν καταλάβει τις πιο σημαντικές οργανωτικές θέσεις. Οι αξιωματικοί αυτοί δυσαρεστήθηκαν από την επαναφορά των απόστρατων βενιζελικών αξιωματικών και την τοποθέτηση του Εμ. Τζανακάκη ως αρχηγού του ΒΕΣΜΑ και ξεκίνησε, έτσι, μια διαμάχη μεταξύ των δύο αυτών ομάδων.
Η διαμάχη αυτή θα γινόταν πιο έντονη, καθώς τον Απρίλιο του 1942 έφτανε στο Κάιρο από την Αθήνα ο αρχηγός του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, αναλαμβάνοντας τη θέση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και του υπουργού Εθνικής Άμυνας και Στρατιωτικών. Από τη θέση του αυτή, ο Κανελλόπουλος άνοιξε τις πόρτες διάπλατα στους δημοκρατικούς αξιωματικούς οξύνοντας την ήδη υπάρχουσα δυσαρέσκεια των μοναρχικών.
Γρήγορα, όμως, μια νέα δύναμη θα εμφανιζόταν ανατρέποντας τις ισορροπίες. Και η δύναμη αυτή δεν ήταν άλλη από την Αριστερά και δεν είχε φορείς τους αξιωματικούς, αλλά κυρίως τους στρατιώτες. Ήταν τέτοια η δυναμική με την οποία αναπτυσσόταν, που ανάγκασε τους δύο πρώην αντιπάλους - τους μοναρχικούς και τους δημοκρατικούς - να ενωθούν ενόψει του κοινού εχθρού. Είναι κάτι τέτοιες στιγμές που αποδεικνύεται περίτρανα ότι ο φασισμός δεν απειλεί το σύστημα, αλλά το προστατεύει όταν χρειαστεί. Και αυτός είναι ο λόγος που οι "δημοκρατικοί" σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν νιώθουν την παραμικρή αναστολή να συμμαχήσουν με τους φασίστες.
Η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ)
Ήδη από τον Οκτώβριο του 1941, είχε ιδρυθεί η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ), η οποία ζητούσε την αντιφασιστική διαπαιδαγώγηση και δημοκρατικοποίηση του στρατού και την κινητοποίηση των εθνικών δυνάμεων για την όσο το δυνατόν ευρύτερη συμμετοχή των Ελλήνων του εξωτερικού στον πόλεμο. Ταυτόχρονα απαιτούσε, μετά την απελευθέρωση, να επιλέξει ο λαός το καθεστώς διακυβέρνησης που επιθυμούσε. Ιδρυτής της ΑΣΟ ήταν το στέλεχος του ΚΚΕ Γ. Σαλλάς τον Οκτώβριο του 1941. Παράλληλες οργανώσεις ήταν η ΑΟΝ στο ναυτικό και η ΑΟΑ στην αεροπορία. Τέλος, τον Ιανουάριο του 1943, ιδρύθηκε ο Εθνικός Απελευθερωτικός Σύνδεσμος (ΕΑΣ), που απευθυνόταν στους πρόσφυγες της Μέσης Ανατολής από την Ελλάδα και τους ομογενείς. Η αυτονομία και η απόλυτη ελευθερία κινήσεων που είχαν τα στελέχη της ΑΣΟ και του ΕΑΣ βοηθούσαν στη γρήγορη εξάπλωση των οργανώσεων μέσα στο ελληνικό στράτευμα.
Σύμφωνα με τον Σόλωνα Γρηγοριάδη : "Η ΑΣΟ και οι διακλαδώσεις της ΑΟΝ και ΑΟΑ κατόρθωσαν να οργανώσουν σημαντικό αριθμό των στρατιωτών, των ναυτών και των σμηνιτών, καθώς και ένα μικρό αλλά όχι ασήμαντο μέρος υπαξιωματικών και αξιωματικών. Ένα τμήμα τους σοβαρό προσχώρησε βαθμιαία απόλυτα στον κομμουνισμό, περιλαμβάνοντας και μερικούς βαθμοφόρους.
Με τον μηχανισμό που συγκρότησε μπορούσε να κινητοποιεί μαζικά τους άνδρες και να εμπνέει φανατισμό και πάθος. Αρχικά απευθυνόταν στους δημοκρατικούς, αλλά ενέταξε τους οπαδούς της σε μια σαφώς αριστερή κατηγορία με την επωνυμία του «αντιφασίστα». Αυτό ήταν και το βασικό της σύνθημα, καθώς και ο τίτλος της εφημερίδας που εξέδιδε: Αντιφασίστας.
Η δράση της ΑΣΟ υπήρξε πολύ πιο ανοιχτή και απροκάλυπτη από του ΕΑΜ. Έπαιρνε σαφείς, αδιάλλακτες, επιθετικές πολιτικές θέσεις κατά του βασιλιά, της κυβέρνησης, ακόμη και κατά των αστικών δημοκρατικών αντιλήψεων των παλαιοβενιζελικών
Στην τακτική και στρατηγική της η ΑΣΟ χρησιμοποίησε γνήσια επαναστατικές, λενινιστικές μεθόδους. Τα στελέχη της ζούσαν στην εποχή του 1916. Στρέφονταν απευθείας προς τα κάτω, προς τους οπλίτες. Η κινητοποίηση και η μύηση αξιωματικών αποτελούσε δευτερεύοντα σκοπό της οργάνωσης"
Η συγκρότηση της ΑΣΟ, η εξάπλωσή της στους στρατιώτες, υπαξιωματικούς και κατώτερους αξιωματικούς και η ίδρυση αντίστοιχων οργανώσεων στο Ναυτικό και στην Αεροπορία άλλαξε τα πολιτικά δεδομένα στις ένοπλες δυνάμεις και τερμάτισε την αντιπαλότητα των μέχρι τότε δύο πόλων: των βενιζελικών και των μοναρχικών. Πλέον, οι δύο αντιμαχόμενοι πόλοι ήταν άλλοι. Ο ένας πόλος ήταν των αριστερών οργανώσεων και ο άλλος ήταν των μοναρχικών, μεταξικών και αντικομμουνιστών αξιωματικών. Στο δεύτερο αυτό πόλο εντάχθηκε τελικά και η βενιζελική παράταξη με αποτέλεσμα η διαιρετική τομή του μεσοπολέμου μεταξύ βενιζελικών-μοναρχικών να δώσει τη θέση της στη νέα διάκριση κομμουνιστών-αντικομμουνιστών ή "εθνικοφρόνων" όπως αυτάρεσκα αποκαλούνταν οι δεύτεροι.
Η κρίση του Μαρτίου 1943
Από το Φεβρουάριο του 1943, άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες στη Μέση Ανατολή ότι το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας σχεδίαζε να απομακρύνει όλους τους δημοκρατικούς αξιωματικούς από τις ηγετικές θέσεις του ΒΕΣΜΑ. Η ΑΣΟ, μέσω της ημιπαράνομης εφημερίδας της "Αντιφασίστας" καλούσε τα μέλη της σε επαγρύπνηση ενάντια σε μια τέτοια κίνηση και η διαμάχη μεταξύ αντιφασιστών και μοναρχικών άρχιζε να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και όλα έδειχναν ότι η σύγκρουση δε θα αργούσε να έρθει.
Πράγματι, η αφορμή για τη σύγκρουση δεν άργησε να δοθεί. Ο Π.Κανελλόπουλος, το Φεβρουάριο του 1943, απομάκρυνε από τη θέση του το διοικητή του 5ου τάγματος της ΙΙ ης ταξιαρχίας συνταγματάρχη Γ.Χατζησταυρή, ένθερμο βενιζελικό, ο οποίος διεξήγαγε έντονη εκστρατεία εναντίον των μοναρχικών. Η είδηση της αντικατάστασής του από το μοναρχικό υπαρχηγό του Αθανασίου, προκάλεσε σφοδρότατες αντιδράσεις.
Οι άνδρες της μονάδας του Χατζησταυρή αντέδρασαν στην απόφαση αντικατάστασής του ξυλοκοπώντας και συλλαμβάνοντας μοναρχικούς οπλίτες και αξιωματικούς - μεταξύ αυτών και τον Αθανασίου - και απαιτώντας να ανακληθεί η αντικατάσταση. Παράλληλα, οι Κώνστας και Σταυρουλάκης, διοικητές των άλλων ταγμάτων της ΙΙης ταξιαρχίας εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στο Χατζησταυρή.
Από την άλλη μεριά, 150 μοναρχικοί αξιωματικοί υπέβαλλαν τις παραιτήσεις τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις εξελίξεις αυτές. Εν τω μεταξύ, στις 3 Μαρτίου, ενώπιον του διοικητή της Ιης ταξιαρχίας εμφανίστηκε μία επιτροπή από έναν έφεδρο ανθυπολοχαγό και δύο υπαξιωματικούς, ζητώντας από αυτόν να πάρει θέση υπέρ των δημοκρατικών αξιωματικών της ΙΙης ταξιαρχίας και να αποτραπεί η αντικατάστασή τους. Αντί απάντησης, ο διοικητής συνταγματάρχης Κατσώτας συνέλαβε την επιτροπή, κάτι που προκάλεσε την αντίδραση της πλειοψηφίας των στρατιωτών. Πολλοί αξιωματικοί προπηλακίστηκαν, ενώ ο Κατσώτας έστελνε έντρομος τηλέγράφημα στον Κανελλόπουλο: " Από της πρωΐας σήμερον το μέγιστον μέρος των οπλιτών της μονάδος μου ευρίσκεται εις ένοπλον ανταρσίαν".
Ο Κανελλόπουλος, θέλοντας να ελέγξει την κατάσταση από κοντά, έτρεξε επιτόπου στα στρατόπεδα των δύο ταξιαρχιών, στη Συρία αντικρίζοντας μία πραγματικά επαναστατική κατάσταση. Στη συνάντηση που είχε με τους εξεγερμένους, του υποβλήθηκαν τα εξής αιτήματα:
α) Να επανέλθουν στις διοικήσεις τους ο Χατζηπσταυρής και οι διοικητές των άλλων ταγμάτων που τον είχαν υποστηρίξει και είχε διαταχθεί η αντικατάστασή τους.
β) Να απομακρυνθούν όσοι αξιωματικοί θεωρούνταν "τεταρταυγουστιανοί" και
γ) Να γίνει ανασχηματισμός της κυβέρνησης με την είσοδο δημοκρατικών πολιτικών
Απογοητευμένος ο Κανελλόπουλος από την εξέλιξη των πραγμάτων και νιώθοντας εντελώς αδύναμος να αντιμετωπίσει το κίνημα, υπέβαλλε την παραίτησή του στο βασιλιά και στον πρωθυπουργό που βρίσκονταν στο Λονδίνο. Παράλληλα, ζήτησε από τον Άγγλο αντιστράτηγο Χολμς, διοικητή της 9ης Βρετανικής Στρατιάς στην οποία υπάγονταν οι δύο ελληνικές ταξιαρχίες, την παρέμβασή του. Σε σύσκεψη που έγινε στη Βηρυτό, ο Άγγλος αντιστράτηγος δήλωνε στον Κανελλόπουλο:
" Η κατάσταση έχει φτάσει σε πλήρες αδιέξοδο. Οι δύο ταξιαρχίες δεν υπάρχουν πια. Μόνο με τη βία των όπλων μπορεί να αποκατασταθεί η τάξη. Αυτό όμως θα σήμαινε αιματηρή σύγκρουση Άγγλων και Ελλήνων. Οι στασιαστές έχουν στα χέριά τους τα όπλα των ταξιαρχιών και καμιά αμφιβολία δεν έχω ότι θα τα χρησιμοποιήσουν εναντίον μας, έστω και σποραδικά, αν τους χτυπήσουμε. Τέτοια όμως αιματηρή δράση δεν είμαι διατεθειμένος να αναλάβω. Ούτε η ελληνική κυβέρνηση, βλέπω, ότι μου το ζητά.
Μία λύση μόνο υπάρχει. Να αποδεχτείτε τα αιτήματα των στασιαστών. Ή μάλλον τα δύο πρώτα - να επανέλθουν στις διοικήσεις τους οι αντικατασταθέντες αξιωματικοί και να απομακρυνθούν οι θεωρούμενοι τεταρταυγουστιανοί. Το τρίτο - τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης - θα το παραπέμψω στον πρωθυπουργό Τσουδερό στο Λονδίνο.'"
Ήταν φανερό ότι τα γεγονότα είχαν εξελιχθεί τόσο γρήγορα που είχαν αιφνιδιάσει την εξόριστη κυβέρνηση και τη βρετανική διοίκηση, τόσο που αποφάσισαν να αποφύγουν τη βίαιη καταστολή του κινήματος και να αναζητήσουν μια ήπια πολιτική λύση ικανοποιώντας τα αιτήματα που είχαν υποβάλλει οι εξεγερμένοι.
Έτσι, οι 150 μοναρχικοί αξιωματικοί που είχαν παραιτηθεί καθώς και τόσοι άλλοι ομοϊδεάτες τους κλείστηκαν στο στρατόπεδο "Μερτζ Αγιούμ".
Η πιο σημαντική, όμως, επιτυχία του κινήματος ήταν ο ανασχηματισμός της εξόριστης κυβέρνησης και η συμμετοχή σε αυτήν αποκλειστικά δημοκρατικών πολιτικών. Έντρομοι ο βασιλιάς και ο πρωθυπουργός από τις ραγδαίες εξελίξεις, αποφάσισαν να προβούν σε ριζική δημοκρατικοποίηση της κυβέρνησης. Ενώ η παραίτηση Κανελλόπουλου γινόταν δεκτή, απομακρύνονταν οι τελευταίοι τεταρταυγουστιανοί και η κυβέρνηση γινόταν καθαρά βενιζελική-δημοκρατική. Όπως γράφει και ο Σ. Γρηγοριάδης " χρειάστηκαν 24 μήνες - από το Μάιο του 1941- για να γίνει κάτι που ήταν επιβεβλημένο να πραγματοποιηθεί ίσως από τον πρώτο μήνα."
Η αναταραχή συνεχίζεται
Παρά την προώθηση στην κυβέρνηση δημοκρατικών πολιτικών, η νέα κυβέρνηση, σε συνεργασία με τη βρετανική διοίκηση, αποφάσισαν να δράσουν μεθοδικά και διακριτικά σε μια προσπάθεια να απαλλαγούν από τις αριστερές οργανώσεις και να αποκτήσουν τον έλεγχο του ελληνικού στρατού στη Μέση Ανατολή. Έτσι, επί 20 ημέρες οι δύο ελληνικές ταξιαρχίες διοικήθηκαν από Άγγλους, οι οποίοι ανέλαβαν την αναδιοργάνωσή τους. Αντικατέστησαν τους δύο διοικητές με νέους, όπως επίσης και όλους τους διοικητές ταγμάτων αλλά και αρκετούς αξιωματικούς. Ταυτόχρονα, άρχισαν να απομακρύνουν από τις ταξιαρχίες τους πρωταγωνιστές του κινήματος του Μαρτίου, κάνοντας έτσι μια πρώτη εκκαθάριση, ενώ η απειθαρχία και η ανυπακοή τιμωρούνταν πλέον αυστηρά.
Παράλληλα, όμως, με την εκκαθάριση των ενοχλητικών για τη βρετανική διοίκηση οπλιτών, επιχειρήθηκε μία προσέγγιση με τους έγκλειστους στο στρατόπεδο "Μερτζ Αγιούμ" μοναρχικούς αξιωματικούς. Πολλοί αξιωματικοί, ακόμη και Άγγλοι, στάλθηκαν για να τους πείσουν να επανέλθουν στο στράτευμα. Ακόμη και ο βασιλιάς Γεώργιος τους απέστειλε επιστολή καλώντας τους να επανέλθουν, αλλά - πλην ελάχιστων περιπτώσεων - αρνήθηκαν.
Όπως γράφει ο Σ. Γρηγοριάδης : "Οι αξιωματικοί του Μερτζ Αγιούμ έθεταν ως όρους, πρώτον, να επανέλθουν όλοι ακριβώς στις θέσεις που κατείχαν πριν από την έκρηξη της στάσης και, δεύτερον, να τιμωρηθούν όλοι οι πρωταίτιοί της.
Αλλά το υπουργείο Στρατιωτικών απέρριψε τους όρους. Τους απέταξε από το στρατό και 11 από αυτούς που θεωρήθηκαν "αρχηγοί" παραπέμφθηκαν στο στρατοδικείο που τους καταδίκασε. Αργότερα, πάντως, επανήλθαν στο στράτευμα"
Εκεί ακριβώς, στο στρατόπεδο του Μερτζ Αγιούμ ήταν που εκκολάφθηκε η στρατιωτική οργάνωση που ονομάστηκε τελικά ΙΔΕΑ .
Τελικά, μετά τα γεγονότα του Μαρτίου 1943, "είχε τερματιστεί η φάση της εκκαθάρισης των υπολειμμάτων της 4ης Αυγούστου. Για τους δημοκρατικούς άρχιζε η φάση εκκαθάρισης και του βασιλιά. Και όσο ο Γεώργιος με την απλόχωρη υποστήριξη της αγγλικής κυβέρνησης επέμενε ότι έπρεπε με την απελευθέρωση να επιστρέψει στην Ελλάδα επικεφαλής του τακτικού ελληνικού στρατού, τόσο δυνάμωναν οι δημοκρατικές αντιδράσεις και η αναταραχή συνεχιζόταν.
Την άνοιξη του 1943, μετά τον τερματισμό του στρατιωτικού κινήματος, ήταν επισφαλή τα πράγματα στη Μέση Ανατολή. Και ο πολιτειακός αγώνας χώριζε στα δύο τους εκπροσώπους της αστικής τάξης και τον όγκο του Σώματος των αξιωματικών. Αλλά υπήρχε και ο "τρίτος άνθρωπος", που καραδοκούσε: η Αριστερά, οργανωμένη στη ραγδαία επεκτεινόμενη ΑΣΟ"
Η κρίση του Ιουλίου 1943
Μετά τα γεγονότα του Μαρτίου φαινόταν ότι η ηρεμία στις μονάδες είχε επανέλθει. Η ΑΣΟ, όμως, δεν είχε ανακαλυφθεί και η κυβέρνηση δεν είχε στην πραγματικότητα στέρεα θεμέλια στο στρατό. Στην πραγματικότητα η ηρεμία ήταν επιφανειακή αυτό φάνηκε ξεκάθαρα όταν ένα μεμονωμένο περιστατικό προκάλεσε μέσα σε μία μέρα επεισόδια πολύ σοβαρότερα από τα γεγονότα του Μαρτίου.
Το περιστατικό αυτό ήταν η τιμωρία ενός οπλίτη του 6ου τάγματος σε 20ήμερη φυλάκιση και η απόφαση του διοικητή του τάγματος να εκτίσει ο στρατιώτης την ποινή του στις αγγλικές στρατιωτικές φυλακές, που φημίζονταν για τη σκληρή μεταχείριση που επιφύλασσαν στους κρατούμενους . Στην απόφαση αυτή, το τάγμα αναστατώθηκε και μία επιτροπή στρατιωτών παρουσιάστηκε στο διοικητή ζητώντας να ανακληθεί η διαταγή του. Εκείνος, όμως, τους συνέλαβε και διέταξε τη μεταφορά τους στις φυλακές μαζί με τον τιμωρημένο οπλίτη. Κατά τη μεταφορά τους στις φυλακές,όμως, οι κρατούμενοι πήδηξαν από το τζιπ και άρχισαν να τρέχουν. Από τους πυροβολισμούς των στρατονόμων σκοτώθηκε ένας από τους φυγάδες και αυτό προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις στην ταξιαρχία. Εκατοντάδες φαντάροι του 6ου τάγματος επιτέθηκαν με τα όπλα τους εναντίον του Σταθμού Διοίκησης της Ταξιαρχίας. Πολύ σύντομα απέκτησαν τον έλεγχο σε ολόκληρη την ταξιαρχία, απελευθέρωσαν τους φυλακισμένους συντρόφους τους, κακοποίησαν αρκετούς μοναρχικούς αξιωματικούς και φυλάκισαν τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες που αντιστάθηκαν.
Αυτή τη φορά, όμως, σε αντίθεση με το Μάρτιο, η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης και των Βρετανών ήταν άμεση. Οι στασιαστές παραδόθηκαν και τριακόσιοι οπλίτες και μερικοί κατώτεροι αξιωματικοί στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ τέσσερις από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο χωρίς, όμως, να εκτελεστούν.
Λίγες μέρες αργότερα, οι κρατούμενοι στο Γενικό Κέντρο Εκπαίδευσης Στρατού οπλίτες στασίασαν, αλλά και αυτή η στάση κατεστάλη ενώ δύο από τους στασιαστές καταδικάστηκαν σε θάνατο και τουφεκίστηκαν.
Πλέον, μετά την καταστολή των εξεγέρσεων του Μαρτίου και του Ιουλίου, ο κύριος στόχος των κυβερνήσεων, του βασιλιά και των Βρετανών ήταν η εκκαθάριση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων από τα εαμικά στοιχεία και η δημιουργία στρατού που θα επέβαλε στην Ελλάδα, μετά την απελευθέρωση, την παλιά καθεστηκυία τάξη.
Η συγκρότηση του ακροδεξιού πόλου
Τα κινήματα του Μαρτίου και του Ιουλίου, σε συνδυασμό με τη δήλωση του βασιλιά Γεωργίου Β΄ ότι θα επανέλθει μετά από δημοψήφισμα, συσπείρωσαν τους μοναρχικούς σε έναν αγώνα εναντίον των αριστερών.
Η πρώτη οργανωμένη αντικομμουνιστική κίνηση δημιουργήθηκε στο στρατόπεδο Σάμιτ, όπου βρίσκονταν εξόριστοι μεταξικοί αξιωματικοί και οπλίτες, μετά το κίνημα του Μαρτίου 1943. Η Ένωση Εθνικοφρόνων Αξιωματικών, όπως ονομάστηκε, περιλάμβανε μόνο κατώτερα στελέχη, μέχρι το βαθμό του λοχαγού αλλά δεν κατάφερε να επεκτείνει τη δράση της πέρα από το στρατόπεδο των εξορίστων.
Η πιο σημαντική, όμως, οργάνωση ήταν η Ένωση Νέων Αξιωματικών (ΕΝΑ) που ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1943 στο στρατόπεδο της Διοίκησης Σχολών του Γενικού Κέντρου Εκπαιδεύσεως στην Παλαιστίνη. Ο κύριος λόγος ίδρυσης της ΕΝΑ αποτυπώνεται στα λόγια του λοχαγού Γ.Καραγιάννη, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της : "Είχεν γίνει πλέον συνείδησις εις άπαντας τους Έλληνας αξιωματικούς της Μέσης Ανατολής, αδιακρίτως πολιτικών φρονημάτων, ότι μόνον δι' ωργανωμένης και καλώς διευθυνομένης προσπάθειας ηδύνατο να αντιμετωπισθή ο κομμουνισμός, ο οποίος εν Μέση Ανατολή και εν τη κατεχομένη Ελλάδι είχεν αναπτύξη τας δυνάμεις του, προς κατάληψη της εξουσίας".
Η κίνηση αυτή αφορούσε μόνο τους κατώτερους αξιωματικούς, από τους οποίους οι περισσότεροι φοιτούσαν στη Σχολή Ευελπίδων κατά τη διάρκεια του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Οι βασικές ιδεολογικές γραμμές γύρω από τις οποίες κινήθηκε η οργάνωση ήταν ο εθνικισμός, ο αντικομμουνισμός και η πίστη στο βασιλιά Γεώργιο Β' και στο θεσμό της μοναρχίας.
Τα μέλη της ΕΝΑ γίνονταν δεκτά έπειτα από μυστική διαδικασία και έδιναν υπόσχεση πως θα αντιμετώπιζαν δυναμικά κάθε ανατρεπτικό κίνημα μέσα στο στρατό αλλά και κάθε κομμουνιστική δραστηριότητα. Υπολογίζεται πως στην ΕΝΑ είχαν προσχωρήσει περίπου 250 αξιωματικοί.
Μια τρίτη οργάνωση ανάμεσα στους κατώτερους αξιωματικούς στη Μέση Ανατολή ήταν ο Σύνδεσμος Αξιωματικών Νέων (ΣΑΝ), που ιδρύθηκε από το συνταγματάρχη Σ. Γκίκα, ο οποίος όμως δεν κατάφερε να αναπτύξει ιδιαίτερη δραστηριότητα, καθώς οι περισσότεροι αξιωματικοί στους οποίους απευθύνθηκε ανήκαν ήδη στην ΕΝΑ.
Η κρίση του Μαρτίου -Απριλίου 1944
Η αναγγελία της συγκρότησης της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) το Μάρτιο του 1944 είχε άμεσο αντίκτυπο στη Μέση Ανατολή, καθώς κινητοποίησε την ΑΣΟ και τις άλλες οργανώσεις στο ναυτικό και στην αεροπορία να ζητήσουν από την ελληνική και τη βρετανική διοίκηση τη δέσμευση για συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας με συμμετοχή και της ΠΕΕΑ.
Παρά τα χτυπήματα που είχαν δεχτεί τα κινήματα του Μαρτίου και του Ιουλίου 1943, η ΑΣΟ όχι μόνο δεν είχε διαλυθεί, αλλά συνέχιζε αθόρυβα την ιδεολογική της διείσδυση στο στράτευμα. Όπως γράφει ο Γρηγοριάδης:
"Μέσα στις μονάδες και στα πολεμικά πλοία, η ΑΣΟ είχε κατορθώσει, μετά τις στάσεις του 1943, να ανασυνταχθεί και να εξαπλωθεί. (…) Δεν υποπτευόταν ο κάθε διοικητής ή κυβερνήτης σε πόσο βαθμό βρίσκονταν υπό τον έλεγχο αυτής της αόρατης και ασύλληπτης Αρχής οι άνθρωποι που διοικούσε. Ακόμη περισσότερο δεν το υποπτεύονταν κυβέρνηση και επιτελεία.
Η εμφάνιση της ΠΕΕΑ έκανε την ΑΣΟ να ανέλθει πάλι στο προσκήνιο. Καθώς η αναμέτρηση για την κυβέρνηση εθνικής ενότητας πλησίαζε, μία από τις δυνάμεις που βάραινε στη ζυγαριά των παρατάξεων ήταν ο στρατός, το ναυτικό και η αερoπορία της Μέσης Ανατολής. Όποιος τελικά τις έθετε υπό τον έλεγχό του θα αποκτούσε ένα ισχυρό όργανο πίεσης."
Έτσι, με πρωτοβουλία της ΑΣΟ συγκροτήθηκε μία επιτροπή που απαρτιζόταν από αξιωματικούς του στρατού και της αεροπορίας. Η επιτροπή αυτή παρουσιάστηκε στον πρωθυπουργό Τσουδερό στις 31 Μαρτίου ζητώντας τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας με τη συμμετοχή και της ΠΕΕΑ.
Ο Τσουδερός, αφού τους άκουσε, τους έδωσε ασαφείς υποσχέσεις που δεν τους ικανοποίησαν και, έτσι, την ίδια μέρα, η επιτροπή συναντήθηκε και με τον υπουργό Ναυτικών Σοφοκλή Βενιζέλο, από τον οποίο ζήτησαν την απομάκρυνση του Τσουδερού από την κυβέρνηση, την ανάληψη της κυβέρνησης από αυτόν και τη συμμετοχή σε αυτήν και μελών της επιτροπής ως εντολοδόχων της ΠΕΕΑ.
Ο Βενιζέλος, στην ουσία, τους αγνόησε δηλώνοντας ότι δεν τους αναγνωρίζει ως εκπροσώπους των ενόπλων δυνάμεων και αμέσως μετά τη συνάντηση μαζί τους συνομίλησε με τον Τσουδερό και αποφάσισαν τη σύλληψη των μελών της επιτροπής.
Την επόμενη μέρα, 1 Απριλίου 1944, εκδηλώθηκε η πρώτη στασιαστική ενέργεια από 250 οπλίτες και αξιωματικούς που δήλωσαν την πίστη τους στην ΠΕΕΑ ως μόνη νόμιμη κυβέρνηση. Όλοι αυτοί συνελήφθησαν, παραδόθηκαν στους Άγγλους και κλείστηκαν στο στρατόπεδο Μένα κοντά στις Πυραμίδες.
Η κατάσταση πήγαινε πλέον προς την ένοπλη σύγκρουση. Πράγματι, δύο μέρες μετά, καταλήφθηκε από εξεγερμένους το ελληνικό φρουραρχείο Καΐρου. Σε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο που έγινε την ίδια μέρα, ο Βενιζέλος ζήτησε την παραίτηση του Τσουδερού από την πρωθυπουργία, κάτι που τελικά έγινε.
Η είδηση της παραίτησης Τσουδερού προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και θεωρήθηκε νίκη της ΑΣΟ. Λίγες ώρες αργότερα, όμως, έφτανε στο Βενιζέλο η ημερήσια διαταγή του ναυάρχου του στόλου, στην οποία ζητούσε τη συνεργασία της κυβέρνησης με την ΠΕΕΑ. Ήταν φανερό πλέον ότι η αναταραχή είχε επεκταθεί και στο Ναυτικό.
Η διαταγή του ναυάρχου προκάλεσε ενθουσιασμό στους οπαδούς της ΑΣΟ και οπλισμένες ομάδες ναυτών κατέλαβαν το Υπουργείο Ναυτικών, το Αρχηγείο του στόλου, το Ελληνικό Ναυτικό Φρουραρχείο Αλεξάνδρειας και τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.
Εν τω μεταξύ στο Κάιρο, η επιτροπή των αξιωματικών της ΑΣΟ επισκέφτηκε πάλι το Σ.Βενιζέλο και ζήτησαν τα μισά μέλη της κυβέρνησης να είναι μέλη της επιτροπής, της ΑΣΟ και του ΕΑΣ. Ο Βενιζέλος, όμως, τους έδιωξε αρνούμενος να δεχτεί το αίτημά τους και η σύγκρουση δεν άργησε να έρθει.
Τη νύχτα της 5ης προς 6η Απριλίου, η Ιη Ταξιαρχία στασίασε και οι εξεγερμένοι - μέλη της ΑΣΟ πήραν υπό τον έλεγχό τους σχεδόν όλες τις μονάδες της. Ταυτόχρονα, η ΙΙη Ταξιαρχία έπεφτε και αυτή στα χέρια των στρατιωτών της ΑΣΟ.
Την ίδια νύχτα, το κίνημα επεκτεινόταν στο στόλο με τους εξεγερμένους να καταλαμβάνουν τα πλοία του ελληνικού στόλου. Στην πραγματικότητα, όλες οι μονάδες του στρατού και του ναυτικού, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είχαν περάσει υπό τον έλεγχο της ΑΣΟ και εκδηλώθηκαν υπέρ της ΠΕΕΑ . Αντίθετα, στην αεροπορία, μόνο ένας μικρός αριθμός στρατιωτών συντάχθηκε με την ΠΕΕΑ.
Ναύτες του αντιτορπιλικού "Πίνδος", προσκείμενοι στο ΕΑΜ, γιορτάζουν την Πρωτομαγιά του 1944. Η φωτογραφία τραβήχτηκε ένα μήνα μετά την καταστολή του κινήματος της Μέσης Ανατολής, ενώ το "Πίνδος" βρισκόταν στο Οράν
Όπως μετέδωσε ο Αμερικανός πρεσβευτής στο Κάιρο Λίνκολν ΜακΒέη σε αναφορά του στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ: "Οι αξιωματικοί διοικητές όλων των Ελληνικών ναυτικών μονάδων επισκέφτηκαν τον πρωθυπουργό και τον πληροφόρησαν ότι οι διαθέσεις του Στόλου είναι σχεδόν 100% υπέρ μιας Κυβέρνησης εθνικής ενότητας με τη συμμετοχή της ΠΕΕΑ" [Φ.Οικονομίδη, Οι προστάτες - η αληθινή ιστορία της αντίστασης ]
Σε άλλη του αναφορά, στην οποία φαίνεται πόσο απροετοίμαστους έπιασε τους Αγγλους η εξέγερση των Ελλήνων στρατιωτών, ο ΜακΒέη σημειώνει: "Η Βρετανική πρεσβεία εξεπλάγη όσο κανένας από την τροπή που πήραν τα πράγματα" [Φ.Οικονομίδη, Οι προστάτες - η αληθινή ιστορία της αντίστασης ]
Αυτή τη φορά οι Άγγλοι δεν μπορούσαν να αφήσουν αναπάντητο το κίνημα. Έτσι, στις 7 Απριλίου, ο διοικητής των βρετανικών δυνάμεων, στρατηγός Μ. Πάτζετ, πληροφόρησε τον Έλληνα υπουργό Άμυνας ότι αναλαμβάνει τη διοίκηση του ελληνικού στρατού για να καταστείλει την εξέγερση, ενώ στις 14 Απριλίου διορίστηκε πρωθυπουργός ο Σοφοκλής Βενιζέλος.
Η καταστολή του κινήματος αυτή τη φορά ήταν βίαιη. Μετά από 16 μέρες πολιορκίας, οι Άγγλοι επιτέθηκαν στην Ιη Ταξιαρχία με πυροβολικό και άρματα. Κατά την επίθεση αυτή , οι Άγγλοι δεν συνάντησαν ιδιαίτερη αντίσταση και η ελληνική Ταξιαρχία παραδόθηκε σε αυτούς χωρίς απώλειες. Είναι αλήθεια ότι οι Άγγλοι προσπάθησαν να μην υπάρξουν θύματα. Όπως δήλωσε ο Βρετανός πρεσβευτής στο Κάιρο Λήπερ στο ΜακΒέη: " Αν οι Βρετανοί αρχίσουν να πυροβολούν τους Έλληνες εδώ, κανένας από τους Άγγλους πράκτορες στην Ελλάδα δε θα επιζήσει" [Φ.Οικονομίδη, Οι προστάτες - η αληθινή ιστορία της αντίστασης ]
Το ίδιο βράδυ έγινε και η επιχείρηση ανακατάληψης των πλοίων από ελληνικές δυνάμεις πιστές στην κυβέρνηση Βενιζέλου και, μετά από μάχες που προκάλεσαν 11 νεκρούς και 30 τραυματίες [Φ.Οικονομίδη, Οι προστάτες - η αληθινή ιστορία της αντίστασης], τα πλοία πέρασαν στα χέρια των πιστών στην κυβέρνηση.
Οι ποινές που ακολούθησαν ήταν βαρύτατες για τους εξεγερμένους. Το μεγαλύτερο μέρος των στρατιωτών και των αξιωματικών (μερικές χιλιάδες) στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Αίγυπτο και τη Λιβύη, τα "σύρματα" όπως καθιερώθηκε να αποκαλούνται.
Φυλακισμένοι Έλληνες στρατιώτες
στη Μέση Ανατολή
Παράλληλα, δόθηκε αμνηστία σε όσους μοναρχικούς αξιωματικούς είχαν αρνηθεί να υπηρετήσουν κάτω από τις διαταγές βενιζελικών αξιωματικών. Οι αξιωματικοί αυτοί που βρίσκονταν εξόριστοι σε στρατόπεδα επανήλθαν στο στράτευμα και, μαζί με όσους αξιωματικούς και στρατιώτες είχαν απομείνει μετά την εκκαθάριση των αριστερών στοιχείων, επάνδρωσαν την 3η Ορεινή Ταξιαρχία και τον Ιερό Λόχο. Η 3η Ορεινή Ταξιαρχία και ο Ιερός Λόχος υπήρξαν οι πρώτες "καθαρές" και ελεγχόμενες πολιτικά μονάδες, οι οποίες αποτέλεσαν αργότερα τους κύριους αιμοδότες του Ιερού Δεσμού Ελλήνων Αξιωματικών.
Η 3η Ορεινή Ταξιαρχία εισέρχεται στην Αθήνα, στις 9 Νοεμβρίου 1944.
"Καθαρή" από αριστερούς, ήταν έτοιμη να χτυπήσει τον ΕΛΑΣ
Η ίδρυση του ΙΔΕΑ
Ενώ συνέβαιναν όλα αυτά στη Μέση Ανατολή, στην Ελλάδα το ΕΑΜ εδραίωνε τη θέση του δημιουργώντας παράλληλα και ισχυρά κέντρα εξουσίας στην ελληνική κοινωνία, κάτι που δυσκόλευε την αποδοχή της εξουσίας της δοσιλογικής κυβέρνησης της Αθήνας σε μεγάλο μέρος του ελληνικού χώρου.
Αυτό ήταν ήδη γνωστό στους "εθνικόφρονες" αξιωματικούς της Μέσης Ανατολής που αντιλαμβάνονταν ότι μετά τη νίκη τους εναντίον των αριστερών στη Μέση Ανατολή έπρεπε να συγκροτήσουν ένα στρατό πολιτικά πιστό και στρατιωτικά αξιόπιστο που θα ερχόταν σε σύγκρουση με μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας όταν ο ελληνικός στρατός θα έφτανε στην Ελλάδα.
Αυτή ακριβώς η διαπίστωση έπεισε τους αξιωματικούς της ΕΝΑ ότι όχι μόνο δεν έπρεπε να διαλύσουν την οργάνωσή τους μετά την άφιξη του ελληνικού στρατού στην Ελλάδα, αλλά αντίθετα έπρεπε να επεκτείνουν την επιρροή της ΕΝΑ προσελκύοντας στις τάξεις της και άλλους εθνικόφρονες αξιωματικούς.
Έτσι, τον Οκτώβριο του 1944, συναντήθηκαν στο Κάβα ντέι Τιρένι της Ιταλίας όπου διέμενε η ελληνική κυβέρνηση, ο Γεώργιος Καραγιάννης, διοικητής του 2ου τάγματος της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας με τον λοχαγό Μ., ο οποίος υπηρετούσε την κυβέρνηση. Στη συνάντηση αυτή, οι δύο αξιωματικοί συζήτησαν τους άξονες γύρω από τους οποίους θα έπρεπε να αναπτυχθεί η οργάνωση. Συμφώνησαν ότι η οργάνωση θα έπρεπε να είναι συνωμοτική και πως θα έπρεπε να περιοριστεί μόνο μεταξύ κατώτερων και μόνιμων αξιωματικών.
Ο λοχαγός Μ., πηγαίνοντας στην Ελλάδα, πραγματοποίησε επαφές με την ακροδεξιά οργάνωση "Τρίαινα", οργάνωση κατώτερων αξιωματικών γαλουχημένων με τις ιδέες της 4ης Αυγούστου. Η "Τρίαινα" είχε ιδρυθεί τον Ιούνιο του 1942 και είχε περίπου 250 μέλη - μόνιμους αξιωματικούς και ελάχιστους πολίτες. Δεν παρουσίασε καμία αντιστασιακή δράση εναντίον των Γερμανών και ο αγώνας της επικεντρώθηκε στην αντιμετώπιση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, ενώ μέλη της συνεργάζονταν με τη δοσιλογική Ασφάλεια.
Οι επαφές των δύο πλευρών απέδωσαν και στις 25 Οκτωβρίου 1944 ιδρύθηκε ο Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών (ΙΔΕΑ). Στο πρακτικό της ίδρυσής του αναφερόταν:
«Οι υπογεγραμμένοι μόνιμοι εν ενεργεία αξιωματικοί του Στρατού ξηράς, υπηρετήσαντες κατά την διάρκειαν του πολέμου κατά του Άξονος, είτε εις Ομάδας Αντιστάσεως, είτε εις τον Στρατόν Μέσης Ανατολής, συσκεφθέντες επί της καταστάσεως, εις ήν ευρίσκεται η Πατρίς μας, ευθύς μετά την απελευθέρωσίν της από τον Άξονα, διαπιστούμεν τα κάτωθι:
Μετά την απομάκρυνσιν των κατακτητών εκ της χώρας και επικείμενης της συντριβής αυτών, νέος κίνδυνος, ουχί μικροτέρας σημασίας απειλεί την Πατρίδα. Ο κομμουνισμός, ευρών ευνοϊκάς δι’ αυτόν συνθήκας, κατά την κατοχήν, κατόρθωσε να επεκτείνη την επιρροήν του επί μεγάλου τμήματος της χώρας, έχων κατ’ ουσίαν υπό τον έλεγχο του ολόκληρον την Ελλάδα δια των οργανώσεων του ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, κλπ.
Εις τον, υπό ανασυγκρότησιν, νέον Ελληνικόν Στρατόν, κομμουνισταί αξιωματικοί παντός βαθμού θα καταλάβουν καιρίας θέσεις, θεωρούμενοι ως νόμιμα στελέχη αυτού, οι δε κομμουνισταί οπλίται θα είναι εκτός παντός ελέγχου και παρακολουθήσεως υπό του Κράτους.
Η πείρα του παρελθόντος και ιδία της περιόδου της κατοχής απέδειξεν, ότι η μοναδική τελική επιδίωξις του κουμμουνισμού εις την Ελλάδα είναι η κυριαρχία επί της χώρας και η υποδούλωσις της εις την Μόσχαν. Παραλλήλως, η διεθνής κατάστασις παραμένει ασταθής ενώ η εσωτερική πολιτική κατάστασις δεν είναι παρήγορος.
Κατόπιν τούτων, θεωρούν καθήκον των, όπως συστήσουν «Ιερόν Δεσμόν Ελλήνων Αξιωματικών» (ΙΔΕΑ), εις τον οποίον θα επιδιωχθή η ένταξις όλων των Ελλήνων αξιωματικών, προς τον σκοπόν της δημιουργίας οργάνου ικανού να αντιμετωπίση την υπονομευτικήν δράσιν του κομμουνισμού εις το Στράτευμα και εν γένει τον απειλούντα την Πατρίδα κίνδυνον».
Έξι από τα επτά ιδρυτικά μέλη του ΙΔΕΑ προέρχονταν από την "Τρίαινα", ενώ το έβδομο προερχόταν από την ΕΝΑ. Το Μάρτιο του 1945, ο λοχαγός Μ. συναντήθηκε με τον Καραγιάννη και τον ενημέρωσε ότι ιδρύθηκε στρατιωτικός σύνδεσμος με το όνομα ΙΔΕΑ. Ο Καραγιάννης υποδέχθηκε με ενθουσιασμό την είδηση και μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μυήθηκαν στον ΙΔΕΑ και οι 20 μόνιμοι αξιωματικοί του 2ου τάγματος της 3ης Ορεινής ταξιαρχίας, συμπεριλαμβανομένου και του ταγματάρχη.
Ο εμφύλιος ετοιμάζεται
Με τη συγκρότηση του ΙΔΕΑ δημιουργήθηκε η μία από τις συνιστώσες της δύναμης που θα συγκρούονταν με το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ (ακροδεξιά-εθνικόφρονες-μοναρχικοί). Η άλλη συνιστώσα ήταν ο παλιός αστικός-δημοκρατικός πολιτικός κόσμος ( δεξιοί, βενιζελικοί, κεντρώοι, αστοί δημοκράτες ).
Ποιο ήταν, όμως, το ενοποιητικό στοιχείο που ένωνε όλη τη δεξιά και τον παλιό αστικό δημοκρατικό κόσμο; Το στοιχείο αυτό ήταν ο αντικομμουνισμός επενδεδυμένος με την εκπληκτικής επινόησης οργουελική ψευδεπίγραφη λέξη "ΕΘΝΙΚΟΦΡΟΣΥΝΗ (!)" που είχαν ανακαλύψει αυτοί που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές Γερμανούς, με τους αποικιοκράτες Βρετανούς που είχαν υπό την κατοχή τους την Κύπρο και αυτοί που είχαν υποδεχτεί τον Αμερικανό στρατηγό Βαν Φλητ παρουσιάζοντας τον ελληνικό στρατό λέγοντάς του "Στρατηγέ, ιδού ο στρατός σας (!).
Η "εθνικοφροσύνη" ήταν το στοιχείο που ένωσε κόμματα και οργανώσεις που προέρχονταν από τη φασιστική και συντηρητική άκρα δεξιά, την παραδοσιακή δεξιά και ακόμα από τον παλαιοβενιζελικό και φιλελεύθερο χώρο. Όπως έγραφε ο Ά. Ελεφάντης: " To 1945 υπήρχαν ταγματασφαλίτες, βασιλικοί, μαυραγορίτες, εδεσίτες, λαϊκοί, τεταρταυγουστιανοί, αγγλόφιλοι, σκόρπιοι σε ένα συνοθύλευμα κομμάτων, αφήμερων ενώσεων και συνασπισμών"
Το πρόβλημα, όμως, που είχαν οι συνιστώσες αυτές ήταν ότι δύσκολα μπορούσαν να συγκεντρώσουν δυνάμεις τόσο πολυάριθμες που να μπορούσαν να επικρατήσουν στη μάχη που προετοίμαζαν, παρά το γεγονός ότι οι Βρετανοί θα έθεταν προς υποστήριξή τους και μερικές χιλιάδες στρατιώτες τους.
Ο ΕΛΑΣ συγκέντρωνε μία δύναμη 70.000 αντρών και μπορούσε να κινητοποιήσει άλλους 50.000 εφεδρικούς. Είχε δηλαδή, μία δύναμη 120.000 αντρών και ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός στην Ευρώπη ( μετά τους Γιουγκοσλάβους Παρτιζάνους του Τίτο) και δύσκολα θα μπορούσε να απειληθεί από τις δυνάμεις που προαναφέραμε. Έτσι, οι δυνάμεις αυτές αποφάσισαν να ρίξουν στον αγώνα δίπλα τους και άλλη μία συνιστώσα: τις δυνάμεις των Ταγμάτων Ασφαλείας, τους γερμανοτσολιάδες όπως ονομάζονταν από το λαό, αλλά και άλλων οργανώσεων που συνεργάζονταν με τους κατακτητές. Από τότε, οι δύο ακροδεξιές συνιστώσες (οι εθνικόφρονες-μοναρχικοί και οι ταγματασφαλίτες) θα πορευτούν δίπλα-δίπλα επί τριάντα χρόνια χτυπώντας την Αριστερά και στηρίζοντας το αστικό πολιτικό σύστημα όποτε αυτό κινδύνευε από τη λαϊκή θέληση.
Οι δύο αυτές ακροδεξιές συνιστώσες - εκτός από τον αντικομμουνισμό που τους ένωνε - είχαν και ένα άλλο κοινό γνώρισμα: 'Εχοντας μάθει να εξαρτώνται από ξένες κυβερνήσεις, ένιωθαν περιφρόνηση για τους Έλληνες πολιτικούς και αργότερα για την ελληνική κυβέρνηση. Μπόρεσαν, έτσι, να στήσουν ένα παρακράτος που λειτουργούσε πότε με τις εντολές του επίσημου κράτους, πότε με την ανοχή του και πότε ερήμην των ελληνικών κυβερνήσεων επιβάλλοντας την άποψή του.
Τρομοκρατία, πολιτικές δολοφονίες, προβοκάτσιες, πραξικοπήματα ήταν μερικά από τα όπλα που χρησιμοποίησαν τα ακροδεξιά δεκανίκια του επίσημου κράτους επί τριάντα χρόνια προσπαθώντας να κάμψουν την αντίσταση του λαού που πάλευε για Λαϊκή Κυριαρχία, Ελεύθερη Πατρίδα και Πανανθρώπινη Λευτεριά.
Πηγές
- Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας, του Σ.Γρηγοριάδη
- Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή με επιβλέποντα καθηγητή το Σπ.Μαρκέτο
- Οι Προστάτες - η αληθινή ιστορία της αντίστασης, του Φ.Οικονομίδη
- Ιστορία των Ελλήνων, εκδόσεις ΔΟΜΗ
Πηγή:http://www.mavrioxia.blogspot.gr/
>>>>>>...<<<<<<
Μέρος 3ο:
Βρισκόμαστε στα μέσα του 1944. Όλα δείχνουν πως οι Γερμανοί χάνουν τον πόλεμο και όλοι σκέφτονται την επόμενη μέρα που ξημερώνει στις χώρες τους. Στην Ελλάδα, όμως, τα πράγματα έχουν γίνει εξαιρετικά περίπλοκα και επικίνδυνα για την κυρίαρχη ντόπια αστική τάξη αλλά και για τους Βρετανούς "προστάτες" που κινδυνεύουν να χάσουν την Ελλάδα από τη σφαίρα επιρροής τους. Κατανοούν όλοι αυτοί πως, μετά την αποχώρηση των Γερμανών, το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ θα έχει τον πρώτο λόγο στις διαδικασίες που θα συμβούν αν δεν προλάβουν αυτοί να φτιάξουν ένα στρατό που να μπορεί να αντιμετωπίσει τον ΕΛΑΣ.
Στην προηγούμενη ανάρτησή μας Το κίνημα της Μέσης Ανατολής και η ίδρυση του ΙΔΕΑ είδαμε με ποιον τρόπο "καθάρισε" ο ελληνικός στρατός στη Μέση Ανατολή από τους αριστερούς και πώς προέκυψε ένας "καθαρός" και απόλυτα ελεγχόμενος από τους Βρετανούς και τους Έλληνες εντολοδόχους τους στρατός.
Ο στρατός αυτός αποτελούνταν κυρίως από την Ορεινή Ταξιαρχία του Ρίμινι, αλλά η δύναμή της που έφτανε περίπου τους 3.500 άντρες δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να απειλήσει τον ΕΛΑΣ. Για το λόγο αυτό, όπως αναφέραμε σε άλλη ανάρτησή μας Η ενσωμάτωση των Ταγμάτων Ασφαλείας στον εθνικό κορμό , επιστρατεύτηκαν τα προδοτικά δοσιλογικά Τάγματα Ασφαλείας τα οποία, αντί να τιμωρηθούν όπως συνέβη σε όλες τις κατεχόμενες από τους Γερμανούς χώρες της Ευρώπης, στελέχωσαν τον "εθνικό" στρατό αυξάνοντας κατά μερικές χιλιάδες άντρες τη δύναμή του. Υπολογίζεται ότι περίπου 12.000 μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας εντάχθηκαν στον "εθνικό" στρατό.
Και αυτοί όμως δεν αρκούσαν να αντιμετωπίσουν τον ΕΛΑΣ. Όπως αναφέρει αργότερα ο Γ.Παπανδρέου : "όπου συνεκρούσθησαν - εις Πύργον, Καλάμας, Μελιγαλά, Γαργαλιάνους και Κιλκίς - τα Τάγματα όχι μόνον ηττήθησαν και εσφάγησαν αλλά ωδήγησαν εις την σφαγήν και πληθυσμούς των πόλεων. Και κατ'εξοχήν εις τας Αθήνας θα συνέβαινε το ίδιον, όπου η δύναμις των Ταγμάτων ανήρχετο εις 1.500 άνδρας..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας]
Από την άλλη μεριά, οι Βρετανοί δεν μπορούσαν και δεν ήθελαν - στην αρχή τουλάχιστον - να κινητοποιήσουν περισσότερους από 10.000-12.000 άντρες. Είναι χαρακτηριστικό το τηλεγράφημα που έστειλε ο Τσώρτσιλ στον αρχηγό του Βρετανικού Αυτοκρατορικού Επιτελείου: "Είναι ενδεχόμενον εντός μηνός ή περίπου να χρειασθή να εισάγωμεν εις τας Αθήνας 10.000-12.000 άντρες με ολίγα τανκς, πυροβόλα και θωρακισμένα αυτοκίνητα. Έχετε μίαν Μεραρχίαν εις Αγγλίαν η οποία αριθμεί πλέον των 13.000 στρατιωτών. Μία τοιαύτη δύναμις θα πρέπει να επιβιβασθή τώτα δια να φθάση πιθανόν εγκαίρως δια την πολιτικήν κρίσιν, η οποία είναι πρωταρχικής σημασίας από απόψεως συνεπειών δια την πολιτικήν της Βασιλικής Βρετανικής Κυβερνήσεως. Μία τοιαύτη δύναμις θα ήτο δυνατόν να υποστηριχθή από στρατεύματα των αεροδρομίων του Δέλτα και από τμήματα εκ των 200.000, που έχομες εις την Αίγυπτον..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας]
Από τα πρακτικά του Πολεμικού Συμβουλίου της Μ.Βρετανίας που συνήλθε τις επόμενες ημέρες, διαβάζουμε :"Ο Αρχηγός του Αυτοκρατορικού Επιτελείου συνεφώνησεν ότι ήτο σημαντικόν, από στρατιωτκής και πολιτικής απόψεως, να διατηρηθή φιλική η Ελλάς. Πάντως οι Επιτελάρχαι εφοβούντο ότι δύναμις 10.000 ανδρών ως η προτεινομένη, πιθανόν να απεδεικνύετο ανεπαρκής. Εάν π.χ η κατάστασις εξετραχύνετο και ετίθετο ζήτημα διεξαγωγής δημοψηφίσματος υπό συνθήκας ευνομίας, θα εχρειάζετο δύναμις 80.000 ανδρών. Τούτο θα ήτο δυσχερές αν οι Γερμανοί απεσύροντο τώρα, διότι τα απιτούμενα δια την Ελλάδα στρατεύματα θα ηδύναντο να εξοικονομηθούν μόνον εις βάρος της Ιταλίας..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας]
Φαινόταν λοιπόν τόσο η ανάγκη συγκέντρωσης μεγάλης δύναμης προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο ΕΛΑΣ όσο και η αδυναμία να συμβεί αυτό άμεσα. Η δύναμη του ΕΛΑΣ -μαζί με τον εφεδρικό στρατό των πόλεων - άγγιζε τους 120.000 άντρες και αποτελούσε πραγματικό φόβητρο για όποιον ήθελε να τα βάλει μαζί του.
Έπρεπε λοιπόν και άλλες δυνάμεις να επιστρατευτούν για τη μάχη που όλοι έβλεπαν ότι ερχόταν και οι δυνάμεις αυτές δεν ήταν άλλες από τις διπρόσωπες δυνάμεις που δημιουργήθηκαν επί γερμανικής κατοχής. Δυνάμεις που αν και αυτοαποκαλούνταν εθνικές, στην πραγματικότητα δεν ανέπτυξαν καμία δράση εναντίον των Γερμανών κατακτητών αλλά μόνο εναντίον των Ελλήνων κομμουνιστών και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Πολλές φορές μάλιστα συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς, τροφοδοτήθηκαν με οπλισμό από αυτούς κάνοντας τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στις οργανώσεις αυτές και στα Τάγματα Ασφαλείας εξαιρετικά δυσδιάκριτες.
Η πιο γνωστή από τις οργανώσεις αυτές ήταν η οργάνωση Χ, για την οποία θα μιλήσουμε στη σημερινή μας ανάρτηση. Θα αναφερθούμε επίσης και σε άλλες "εθνικές" οργανώσεις που παραμέρισαν τις μεταξύ τους διαφορές και ενώθηκαν εναντίον του κοινού τους εχθρού: του κομμουνισμού. Μαζί με αυτές συμπορεύτηκαν όπως θα δούμε και κανονικές συμμορίες τοπικών λήσταρχων που λήστευαν και τρομοκρατούσαν τοπικούς πληθυσμούς. Μπροστά στην ανάγκη αναχαίτισης του "κομμουνιστικού κινδύνου", οι συνειδήσεις αμβλύνονταν όσο δεν πήγαινε άλλο. Όλοι οι κακοί χωρούσαν και κανείς δεν περίσσευε στον αγώνα αυτό.
Θα δούμε με ποιο τρόπο όλες αυτές οι ομάδες - μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας - δημιούργησαν ένα όργιο τρομοκρατίας εναντίον του ΕΑΜ και των υποστηρικτών του μην αφήνοντας τελικά περιθώριο για ειρηνική μετάβαση στη μετακατοχική περίοδο. Και όλα αυτά σε αγαστή συνεργασία με τις επίσημες κατασταλτικές αρχές της εθνοφυλακής και χωροφυλακής. Από τότε η λέξη "χωροφύλακας" και "αστυνόμος", αντί να προκαλεί αίσθημα ασφάλειας στον πολίτη, προκαλεί φόβο και απέχθεια.
Θα δούμε, τέλος, πως πέρα από την ανοχή και τη συνεργασία των επίσημων αρχών καταστολής με τις συμμορίες αυτές, υπήρχε τελικά κεντρικός σχεδιασμός από την κυβέρνηση για τη δημιουργία πολλών από αυτές και τη χρηματοδότησή τους με σκοπό τη δολοφονία ηγετών της εαμικής αριστεράς.
Μετά από όλα αυτά, πώς μπορεί κανείς να εκπλήσσεται για την ύπαρξη της εγκληματική ςσυμμορίας της χρυσής αυγής; Πώς μπορεί να εκπλήσσεται που μονάδες της αστυνομίας επιδεικνύουν απέναντί της ανοχή και πολλές φορές συνεργάζονται μαζί της σε "επιχειρήσεις¨; Πώς μπορεί να εκπλήσσεται που αποδεικνύεται ότι η κυβέρνηση Σαμαρά είχε ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας μαζί της ;
Η Ιστορία κάνει κύκλους και η γνώση της είναι απαραίτητη, αν δε θέλουμε να πέφτουμε συνεχώς από τα σύννεφα.
Η ίδρυση της οργάνωσης Χ
Η οργάνωση Χ ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1943 από μόνιμους και έφεδρους αξιωματικούς. Βασικοί ιδεολογικοί άξονες της οργάνωσης ήταν ο αντιδημοκρατισμός, ο αντικομμουνισμός, η βασιλοφροσύνη και ο εθνικισμός.
Την πρώτη περίοδο της δράσης της, από την ίδρυσή της μέχρι το Συνέδριο του Λιβάνου, η μύηση των νέων μελών γινόταν με αυστηρά συνωμοτικό τρόπο. Μέχρι το τέλος του 1943, η οργάνωση Χ αριθμούσε περίπου 4.000 μέλη, τα περισσότερα από τα οποία ήταν συγκεντρωμένα στις περιοχές της Αττικής και της Βοιωτίας.
Οργανωτικά, η οργάνωση Χ είχε τη μορφή στρατιωτικής μονάδας με αρχηγό τον αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα ο οποίος, κατά τη διάρκεια της κατοχής, υπηρέτησε ως δωσίλογος στο Γενικό Επιτελείο Στρατού.
Βασικοί χρηματοδότες της οργάνωσης Χ ήταν αστοί που είτε χρειάζονταν προστασία είτε επιθυμούσαν τη δυναμική αντιμετώπιση της αριστεράς, όπως ο βιομήχανος Χ.Ζαλοκώστας και ο βιομήχανος που δραστηριοποιούνταν στην Αίγυπτο, Θ.Κόζικας. [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Η "Χ" στα χρόνια που ακολουθούν θα παίξει πολλαπλό ρόλο:
α) θα λειτουργήσει ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για πολλούς ταγματασφαλίτες, καθώς δεν είχε εκτεθεί σε εμφανή συνεργασία με τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής
β) θα συμμετάσχει στα Δεκεμβριανά δίπλα στις αγγλικές και μοναρχικές-αστικές δυνάμεις
γ) θα αποτελέσει την κύρια παραστρατιωτική δολοφονική και εκβιαστική οργάνωση στην περίοδο της τρομοκρατίας μετά τη Βάρκιζα, που αποκλήθηκε Λευκή Τρομοκρατία.
δ) θα ενισχύσει τις κυβερνητικές δυνάμεις που θα πολεμήσουν το Δημοκρατικό Στρατό στον εμφύλιο
Η σχέση της οργάνωσης Χ με τους Γερμανούς
Παρά το γεγονός ότι διακηρυγμένος στόχος της οργάνωσης Χ ήταν η απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, η Χ δεν έδρασε ποτέ ενάντια στους κατακτητές, αλλά μόνο ενάντια στο ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Κατηγορήθηκε, μάλιστα, από πολλούς ιστορικούς ότι συνεργάστηκε με τους Γερμανούς. Σε απόρρητη έκθεσή του για τη "Χ", ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα Lincoln Mac Veagh (26/10/1945) αναφέρεται σαφώς στη συνεργασία της με τους κατακτητές. "Καθώς μεγάλωνε ο έλεγχος των κομμουνιστών πάνω στον ΕΛΑΣ, η "Χ" γινόταν όλο και περισσότερο μια καθαρά αντι-κομμουνιστική οργάνωση. Λέγεται ότι συνεργάστηκε με τους Γερμανούς, δίνοντάς τους πληροφορίες για τα πιθανά μέρη που βρίσκονται οι κομμουνιστές ηγέτες, και την ίδια στιγμή δεχόταν κάποια όπλα από τις γερμανικές αρχές, με τα οποία διεξήγε κατά καιρούς οδομαχίες κατά των Ελασιτών. Όσο μειωνόταν ο έλεγχος των Γερμανών πάνω στην Αθήνα, αυξάνονταν οι σποραδικές συγκρούσεις μεταξύ ΕΛΑΣ και "Χ", κι αυτό ήταν σε βάρος της "Χ"." [ www.iospress.gr ]
Από πολλές μαρτυρίες στη δίκη των δωσίλογων μαθαίνουμε ότι η οργάνωση Χ δεν προμηθευόταν απ'ευθείας από τους Γερμανούς τα όπλα, αλλά μέσω της δωσιλογικής κυβέρνησης Ράλλη και των Ταγμάτων Ασφαλείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μία εβδομάδα πριν από την αποχώρηση των Γερμανών, ο στρατιωτικός διοικητής Αττικής, Π.Σπηλιωτόπουλος, παρέδωσε στην οργάνωση Χ πέντε χιλιάδες οπλοπολυβόλα. Με αυτό τον τρόπο, η οργάνωση Χ κατάφερε να συγκροτήσει ισχυρούς πυρήνες σε αρκετές περιοχές της Αθήνας και ιδιαίτερα στο Θησείο , περιοχή που αποτέλεσε το προπύργιο της Χ στη μάχη της Αθήνας κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών.
Ο Θανάσης Χατζής κατατάσσει την οργάνωση Χ στην κατηγορία των ομάδων που πέρασαν από το δωσιλογισμό στην "αγγλοφιλία". Στο βιβλίο του "Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε" γράφει: "Αυτόν τον καιρό(άνοιξη 1943) κάνουν την εμφάνισή τους και οι "μπουραντάδες" αστυνομικοί με τις χαρακτηριστικές κάσκες των SS, οι "μαντουβαλαίοι" στον Πειραιά, τα κοινωνικά αποβράσματα της Ειδικής Ασφάλειας, οι "Χίτες" του Γρίβα, οι εδεσίτες του Παπαγεωργίου και μια σειρά άλλοι εθνοπροδότες με επικεφαλής "εθνοσωτήρες της Στρατιωτικής ιεραρχίας" σαν τους Βεντήρη, Σπηλιωτόπουλο, Ζερβέα, Αντωνόπουλο, Σταθόπουλο, όλοι στην υπηρεσία του Ράλλη και μέσον αυτού των Γερμανών και ταυτόχρονα των Άγγλων." [ βλέπε www.iospress.gr ]
Ανάλογη είναι η εκτίμηση και του Mark Mazower στο βιβλίο του "Στην Ελλάδα του Χίτλερ": "Στους δρόμους κάτω από το ναό του Θησείου, οι ένοπλοι της "Χ" αντάλλασσαν πυρά με τα περίπολα του ΕΛΑΣ κι έπαιρναν μέρος σε σημαίνουσες επιχειρήσεις πλάι στα Τάγματα Ασφαλείας. 'Σήμερα είναι με τους Γερμανούς, αύριο, όταν ξανάρθει ο ευλογημένος ο βασιλιάς, μ' αυτούς που θα τον φέρουν πίσω'. Έτσι εκτιμούσε το πιστεύω τους ένας παρατηρητής." [ βλέπε www.iospress.gr ]
Αλλά και ο Κρις Γουντχάουζ δεν χαρίζεται στην οργάνωση Χ: Στο βιβλίο του "Το μήλο της έριδος" γράφει: "Μια οργάνωση, για την οποία πολλά έχουν λεχθεί από την εποχή της Κατοχής, με την επωνυμία "Χ". Αυτή η οργάνωση, που έγινε αργότερα γνωστή σαν όργανο "αμέσου δράσεως" της μοναρχικής Δεξιάς, κάτω από την ηγεσία του συνταγματάρχη Γρίβα, έχει ισχυρισθεί ότι ήταν αντιστασιακό κίνημα κατά την Κατοχή. Αν ο ισχυρισμός αυτός αλήθευε, θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν η μοναδική οργάνωση της Δεξιάς που δρούσε στην Αθήνα. Στην πραγματικότητα, όμως, το όνομά της ήταν άγνωστο, ακόμα και λίγο πριν φύγουν οι Γερμανοί. Αλλά και τότε, πάλι, το όνομα αυτό δεν σήμαινε τίποτα, που να είχε σχέση με Αντίσταση. Μόνο στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια απόκτησε μια ορισμένη σημασία: την απαίσια σημασία μιας Κου Κλουξ Κλαν. Κι αυτή επομένως η οργάνωση δεν έχει θέση σ' αυτή την παρουσίαση (των αντιστασιακών οργανώσεων)." [ www.iospress.gr ]
Η συμβολή της οργάνωσης Χ στη Λευκή Τρομοκρατία
Λευκή Τρομοκρατία ονομάστηκε από τους ιστορικούς η περίοδος που ακολούθησε τη συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ μέχρι τον εμφύλιο. Ήταν μια περίοδος που χαρακτηρίστηκε από την εξαπόλυση βίας και τρομοκρατίας εναντίον της εαμικής αριστεράς που ενορχηστρώθηκε από την ηγεσία του επίσημου στρατιωτικού και αστυνομικού μηχανισμού και στην οποία συνέβαλαν τα μέγιστα ένα πλήθος ακροδεξιών παρακρατικών οργανώσεων που περισσότερο σε συμμορίες προσιδίαζαν, με πρώτη και καλύτερη την οργάνωση Χ.
Το ότι η οργάνωση Χ ήταν ξεκάθαρα μια τρομοκρατική οργάνωση είναι κάτι στο οποίο συμφωνούν ιστορικοί όλων των αποχρώσεων και μάλιστα η οργάνωση αυτή δεν περίμενε τη συμφωνία της Βάρκιζας για να αρχίσει το τρομοκρατικό της έργο.
Τρεις μόλις μέρες μετά την απελευθέρωση, μια ομάδα "Χιτών" πυροβόλησε στα τυφλά, πάνω σε μια διαδήλωση και δολοφόνησε 7 πολίτες. Όπως γράφει ο Περικλής Ροδάκης στο βιβλίο του "Δεκέμβρης 1944": "Οι συγκρούσεις των εξοπλισμένων από τους Άγγλους πια δεξιών ομάδων (χθεσινών συνεργατών των Γερμανών) και ειδικά της "Χ", γίνονται καθημερινό φαινόμενο στην Αθήνα. Στις 15/11/1944, μια διαδήλωση με αίτημα την τιμωρία των προδοτών και την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους συνεργάτες του κατακτητή, χτυπήθηκε στην πλατεία Ομονοίας από "Χίτες". Αποτέλεσμα 7 νεκροί και πολλοί τραυματίες." βλέπε www.iospress
Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, όμως, κυριολεκτικά αποθρασύνθηκε. Με τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και την επέκταση της δικαιοδοσίας της ελληνικής κυβέρνησης σε όλη την επικράτεια, άρχισε να εμφανίζεται στις επαρχιακές πόλεις και τα χωριά ένα πλήθος εθνικιστικών/ακροδεξιών οργανώσεων. Οι οργανώσεις αυτές συγκέντρωναν βασιλόφρονες, οπαδούς του φασιστικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, δωσίλογους, ταγματασφαλίτες και άλλους ακροδεξιούς. Μέχρι το καλοκαίρι του 1945, οι οργανώσεις αυτές είχαν καταφέρει να ενωθούν σε εθνικό επίπεδο και η οργάνωση Χ ήταν αυτή κάτω από την οποία συσπειρώθηκαν.
Σιγά-σιγά, η οργάνωση Χ αποκτούσε το χαρακτηριστικό προφίλ ενός φασιστικού κινήματος και εξαπλωνόταν. Σχεδόν σε κάθε πόλη δημιουργήθηκαν παραρτήματα της οργάνωσης Χ. Ανάμεσα στην οργάνωση Χ και την εθνοφυλακή, το στρατό και τη Χωροφυλακή, υπήρχαν στενές σχέσεις και έτσι άρχισε να δημιουργείται ένα κράτος εν κράτει που πολλές φορές φαινόταν ότι αυτό - σε σχέση με το επίσημο κράτος - είχε το πάνω χέρι.
Στην Αθήνα και τον Πειραιά, η αστυνομία σε συνεργασία με την οργάνωση Χ και άλλες ακροδεξιές ομάδες χτυπούσε τις "κόκκινες" συνοικίες: Καισαριανή, Περιστέρι, Κοκκινιά, Νέα Ιωνία. Οι αποκλεισμοί και τα μπλόκα που εφάρμοζαν έμοιαζαν εκπληκτικά με τις μεθόδους των Γερμανών κατακτητών με συλλήψεις, φυλακίσεις και δολοφονίες αριστερών.
Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του υπουργού Εσωτερικών της κυβέρνησης Βούλγαρη, Κ.Τσάτσου, στα τέλη του 1945: " Ότε κατ'Απρίλιον ανελάβομεν το υπουργείον των Εσωτερικών, ένοπλαι οργανώσεις, ως η Χ, ήσαν εν πλήρει δράσει. Όχι μόνον συνελάμβανον άτομα, εν συνεργασία μετά των αρχών, όχι μόνον τα ανέκριναν μεταχειριζόμεναι μέσα βίας, αλλά και την νύκταν περιεπόλουν και ήσαν ούτως ειπείν μία σιωπηρώς καθιερωμένη κατάστασις" [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Κι αν αυτά συνέβαιναν στην Αθήνα και τον Πειραιά, στην επαρχία τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα. Στο παρακάτω έγγραφο που εξέδωσε η οργάνωση Χ Πελλάνας (Λακωνίας) τον Οκτώβρη του'45, διαβάζουμε ότι"απαγορεύεται η κυκλοφορία των ατόμων των ανηκόντων εις το κομμουνιστικόν κόμμα πέραν της 7ης εσπερινής και μέχρι της 6ης πρωϊνής. Επίσης, απαγορεύεται η μετακίνησις παντός κομμουνιστού ανδρός ή γυναικός άνευ αδείας της Χ. Πας συλλαμβανόμενος άνευ αδείας, θα οδηγείται εις την αρμοδίαν αρχήν"
Χαρακτηριστικά είναι τα γεγονότα της Καλαμάτας τον Ιανουάριο του 1946. Τρεις διωκόμενοι αριστεροί στη Σπάρτη, για λόγους αντεκδίκησης, έστησαν ενέδρα και σκότωσαν έναν από τους ηγέτες της οργάνωσης Χ, τους σωματοφύλακες και το γιο του. Δύο μέρες μετά, μέλη της Χ πήραν εκδίκηση για το φόνο ρίχνοντας χειροβομβίδα σε ένα καφενείο όπου σύχναζαν αριστεροί με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο και να τραυματιστούν τέσσερα άτομα. Την επόμενη μέρα το ΕΑΜ οργάνωσε διαδήλωση και ως απάντηση οι δυνάμεις της Χ , που έφταναν τους 1.000 άντρες, απέκλεισαν όλες τις προσβάσεις προς την πόλη και με αρχηγό τον Β. Μαγγανά την κατέλαβαν για δύο μέρες. Κατά τη διάρκεια της κατάληψης, η οργάνωση Χ κατέλυσε τις αρχές της πόλης, διέλυσε τα γραφεία και τα τυπογραφεία της αριστεράς, ενώ συνέλαβε εκατοντάδες αριστερούς πολίτες.
Οι πράξεις αυτές ανάγκασαν την κυβέρνηση Σοφούλη να κηρύξει στρατιωτικό νόμο στη Μεσσηνία και τη Λακωνία και ο Μαγγανάς υποχρεώθηκε να αποχωρήσει από την πόλη. Η κυβέρνηση έστειλε στην Καλαμάτα τεθωρακισμένα, αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις αλλά ο Μαγγανάς διέφυγε ανενόχλητος παίρνοντας μαζί του ομήρους, από τους οποίους αρκετούς εκτέλεσε. Οι υπόλοιποι απελευθερώθηκαν ύστερα από προσπάθειες της βρετανικής αποστολής, της εκκλησίας και κυβερνητικών παραγόντων.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο Μαγγανάς επικηρύχθηκε από την κυβέρνηση, δεν καταδιώχθηκε σοβαρά και παρέμενε ασύλληπτος για μήνες, ενώ κανένα από τα μέλη της οργάνωσης Χ που συμμετείχαν στη κατάληψη της Καλαμάτας δε συνελήφθη. Όπως έγραψε η εφημερίδα Το Βήμα, "πέντε αποσπάσματα χωροφυλακής που είχον σταλή δια την καταδίωξιν της συμμορίας Μαγγανά έστησαν διασκέδασιν μαζί της. Συμμορίται και χωροφύλακες έψησαν αμνόν και αφού ευωχήθησαν και εχόρευσαν, απεχωρίσθησαν φιλικώς". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Τα γεγονότα της Καλαμάτας έδειξαν τη δύναμη της άκρας δεξιάς στην ύπαιθρο. Δύναμη που της επέτρεπε να αμφισβητεί την εξουσία του κράτους, ενώ το ίδιο το κράτος δεν έκανε ιδιαίτερες προσπάθειες να υπερασπιστεί το κύρος και την εξουσία του.
Η δύναμη της Χ έφτανε πλέον τους 50.000, από τους οποίους οι μισοί ήταν ένοπλοι. Από τα 4.000 μέλη του 1943, στα μέσα του 1945 έφτασε τα 50.000 και απέκτησε υπό τον έλεγχό της εκτεταμένες περιοχές της χώρας με αποτέλεσμα να μπορεί να επηρεάζει το αποτέλεσμα των επικείμενων εκλογών. Σε αντίθεση με την αριστερά που είχε αφοπλιστεί και ακολουθούσε πολιτική αυτοσυγκράτησης, η ακροδεξιά ακολουθούσε επιθετική πολιτική με την ανοχή και τη στήριξη του επίσημου κράτους.
Διαδήλωση της οργάνωσης Χ υπέρ του βασιλιά
τον Αύγουστο του 1946
Μετά την επίσημη διάλυση της Χ, ως πολιτικοστρατιωτικής οργάνωσης, το μεν πολιτικό σκέλος της θα μετατραπεί σε "Εθνικόν Κόμμα Χιτών", ο δε ένοπλες ομάδες της θα αξιοποιηθούν από τη Χωροφυλακή. Τέλος, το Σεπτέμβριο του 1946 ο μηχανισμός της Χ θα χρησιμοποιηθεί για την επάνδρωση των επίσημων παραστρατιωτικών Μονάδων Ασφαλείας Υπαίθρου (ΜΑΥ)
Μετά την απόσυρσή τους από τα αστυνομικά τους καθήκοντα, οι Χίτες θα επικεντρωθούν στην εκκαθάριση της τέχνης και του πολιτισμού από τους αριστερούς, με καθημερινές συμπλοκές στις ανώτερες σχολές και οργανωμένη εκστρατεία αποκλεισμού εαμιτών ηθοποιών από τα θέατρα της πρωτεύουσας. Το πιο γνωστό επεισόδιο ήταν η επιδρομή εκατοντάδων ακροδεξιών στα θέατρα Ερμής και Λυρικόν, με αποτέλεσμα τη δολοφονία ενός ηθοποιού και τον τραυματισμό αρκετών άλλων.
Σχολιάζοντας τα γεγονότα αυτά, ο Κ.Τσάτσος δήλωνε " η εμφάνισις προπαγανδιστικών έργων από της σκηνής ωρισμένων θεάτρων υπέρ της ιδέας μιας παρατάξεως δυσχεραίνει την προσπάθειαν δια την γαλήνευσιν της χώρας και τον κατευνασμόν των παθών". [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Τα προπαγανδιστικά έργα στα οποία αναφερόταν ο Τσάτσος ήταν ο "έμπορος της Βενετίας" και ο "Ιούλιος Καίσαρ" !!
Ένοπλες παρακρατικές ομάδες
Εκτός, όμως, από την οργάνωση Χ είχαν αναπτυχθεί πλήθος παρακρατικών οργανώσεων που πολλές από αυτές δεν ήταν τίποτα περισσότερο από συμμορίες. Οι οργανώσεις αυτές είχαν ή αποκτούσαν στην πορεία στενούς δεσμούς με την οργάνωση Χ και η διάκρισή τους από αυτήν ήταν δύσκολη.
Για την ύπαρξη αυτών των παρακρατικών συμμοριών, ο Σ.Γρηγοριάδης στο έργο του "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας" παραθέτει αποσπάσματα από το βιβλίο του "εθνικόφρονα" υποστράτηγου Ζαφειρόπουλου, "Ο Αντισυμμοριακός αγών" : "Ούτω κατά το 1945 εις την ύπαιθρον υφίσταντο τέσσαρες κατηγορίαι ενόπλων ομάδων:
α) Ομάδες αποτελούμεναι εκ των υπολειμμάτων του ΕΛΑΣ ή εκ των εισερχομένων εκ των ομόρων δορυφορικών κρατών, συνολικής δυνάμεως κυμαινομένης από 4.000 - 4.500 περίπου.
β) Κοινοί λησταί, παρουσιαζόμενοι ως επί το πλείστον ως εθνικόφρονες και ουδόλως διαφέροντες των συμμοριακών ομάδων.
γ) Εθνικόφρονες χωρικοί και αγρόται, υπεραμυνόμενοι της ζωής και της περιουσίας των κατά των διώξεων και πιέσεων των συμμοριτών και κοινών ληστών είτε μεμονωμένως, είτε οργανωμένοι εις ομάδας.
δ) Παρακρατικαί οργανώσεις, μη αποβλέπουσαι εις την συνδρομήν των οργάνων της τάξεως, αλλά τουναντίον εις την παρεμβολήν εμποδίων".
Ο ίδιος συγγραφέας συνεχίζει αναφέροντας επακριβώς τις ομάδες αυτές, τους ηγέτες τους, την περιοχή δράσης της καθεμιάς αλλά και τη στενή σχέση συνεργασίας που είχαν αναπτύξει με τη Χωροφυλακή: "Αι κυριότεραι ένοπλοι ομάδες εθνικοφρόνων οργανώθησαν:
α) Εις την Πελοπόννησον: Εις Λακωνίαν: Μαγγανάς. Εις Καλάμας: Κατσαρέας και μετά τον θάνατόν του Γερακάρης και Καμαρινέας
β) Εις την Στερεάν Ελλάδα και Θεσσαλίαν: Εις την Α.Θεσσαλίαν: Σούρλας. Εις την Δ.Θεσσαλίαν: Καλαμπαλίκης, Βελέντζας, Ταμπούρος, Τσαντούλας. Εις περιοχάς Καλαμπάκας, Τρικκάλων, Κόζιακα: Κουκουμτζής, Μαϊμάνης, Μπίζης. Εις την περιοχήν Φθιώτιδος (Λαμία): Βουρλάκης.
γ) Εις την Ήπειρον: Εις Λάκα Σούλι: Καλιοδημήτρης. Εις Θεσπρωτίαν: Μπαλούμπας, Κάτσιος, Πανταλέων.
δ) Εις την Μακεδονίαν: Εις την περιοχήν Δράμας: Αντών Τσαούσης ( Φωστηρίδης ). Εις την περιοχήν Χρυσουπόλεως-Καβάλας: Κάπας και Βαγγέλης
Οι αρχηγοί των δύο μεγαλύτερων παρακρατικών
οργανώσεων της Βοιωτίας και της Ανατολικής Στερεάς:
Αριστερά οι αδελφοί Σούρλα και δεξιά ο Μπίσδας
Αι παρακρατικαί αύται οργανώσεις ήσαν πρόσκαιροι στρατιωτικαί μονάδες ασύντακτοι, χωρίς πειθαρχίαν και συνοχήν. Απέφευγον τον αγώνα κατά των συμμοριακών μονάδων και κυρίως η δράσις των εστράφη κατά των οπαδών του ΕΑΜ. Ο απολογισμός του έργου των κατά πλειονότητα είναι αυθαιρεσίαι εις βάρος της τάξεως και αντιποίησις της εξουσίας των οργάνων της τάξεως.
Κατά τους συμμορίτας αι ομάδες αύται μεγάλως συνέβαλον εις την ανάπτυξιν του συμμοριτισμού: "Με την σαδιστικήν των συμπεριφοράν είναι οι κύριοι στρατολόγοι του σημερινού Δημοκρατικού Στρατού".
Κατά την έκθεσιν της Κοινοβουλευτικής Αγγλικής Αποστολής Κωξ αι παρακρατικαί αύται οργανώσεις προσεπάθουν να παρεμποδίσουν την εξάπλωσιν του Κομμουνισμού. Εν τούτοις "είναι γεγονός ότι αύται ουδέποτε συμπλέκονται εις μάχην με τους κομμουνιστάς, αλλ'ασχολούνται με την τρομοκρατίαν των χωρικών και τον εκβιασμόν οιουδήποτε πλουσίου, ο οποίος θα είχεν αρκετά να πληρώση".
Τα τμήματα της Χωροφυλακής έναντι των μη νομίμων τούτων ενόπλων οργανώσεων ετήρουν στάσιν ανοχής ή συνειργάζοντο...." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας]
Σημείωση: Ο όρος "συμμορίτης"ή "κομμουνιστοσυμμορίτης" χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα από τους ακροδεξιούς και αναφέρεται στον αντάρτη του Δημοκρατικού Στρατού. Η δράση τους, επίσης, αποκαλείται "συμμοριτοπόλεμος" ενώ η ένοπλη δράση του κράτους εναντίον τους αποκαλείται "Αντισυμμοριακός Αγώνας"
Αλλά και η Εθνοφυλακή επιδείκνυε παρόμοια ανοχή και διάθεση συνεργασίας με τις φασιστικές ομάδες. Ο αντιστράτηγος Θ.Πετζόπουλος στο έργο του "1941-1950.Τραγική Πορεία", αναφερόμενος στην είσοδο της 8ης Ταξιαρχίας Εθνοφυλακής - που ο ίδιος διοικούσε - στην Τρίπολη στις 2 Μαρτίου 1945, γράφει: "Κατευθύνθην αμέσως εις τας Φυλακάς, όπου εκρατούντο τότε εκατόν περίπου αξιωματικοί και πλήθος εθνικοφρόνων πολιτών. Ήνοιξα άνευ χρονοτριβής τας πύλας και τους απέλυσα. Εις τον Εισαγγελέα Εφετών Ναυπλίου, όστις διεμαρτυρήθη, απάντησα "όλοι οι αποφυλακισθέντες εκρατούντο παρανόμως υπό του ΕΑΜ και ότι κράτος του ΕΑΜ δεν υπήρξεν ποτέ δια να το σεβασθή κανείς' ". Οι αξιωματικοί αυτοί που απελευθέρωσε η Εθνοφυλακή δεν ήταν άλλοι από αξιωματικούς των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Αλλά και ο στρατηγός Καραγιάννης, εκ των αρχηγών του ΙΔΕΑ, στο έργο του "1940-1952. Το Δράμα της Ελλάδος", γράφει: "Ετέρα ενέργεια δια την παρεμπόδισιν της κομμουνιστικής προπαρασκευής, ήτο και η ενίσχυσις υπό των μικρών Αξιωματικών, συγκεκαλυμμένως, των διαφόρων αντικομμουνιστικών ομάδων, ηθικώς, δι'οπλισμού, πυρομαχικών και ελευθερίας ενεργείας, αίτινες έδρων αποτελεσματικώτερον των στρατιωτικών αποσπασμάτων, ως γνώσται του εδάφους, των τοπικών συνθηκών, των προσώπων και πραγμάτων. Η λύσις αύτη παρουσίαζεν αδυναμίας και ιδία την έλλειψιν πειθαρχίας και την εκτροπήν εις τινας περιπτώσεις εις αντεκδικήσεις και εις τινας περιπτώσεις και λαφυραγωγίας ακόμη, πλην όμως υπήρξεν αύτη μία μάχαιραν εις το κομμουνιστικόν υπογάστριον. Αι αντικομμουνιστικαί αύται ομάδες προσέφεραν μεγάλες εις την Πατρίδα υπηρεσίας και υπήρξαν οι πρόδρομοι των κατά την διάρκειαν του συμμοριτοπολέμου δημιουργηθέντων εθελοντικών Λόχων και Ταγμάτων εξ ενόπλων πολιτών, εξελιχθέντων τελικώς εις τα Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης (ΤΕΑ) τα οποία τόσον αποτελεσματικά συμβάλωσιν μέχρι σήμερον εις την εθνικήν ασφάλειαν".
Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν είναι καθόλου παράξενο που στην ύπαιθρο κυριαρχούσε η παρακρατική εξουσία και τρομοκρατία. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της Εφημερίδας Βήμα στις 7 Μαρτίου 1946:"...τας πρωϊνάς ώρας της 5ης τρέχοντος μηνός τριακονταμελής συμμορία, ωπλισμένη με αυτόματα και πολεμικά ιταλικά όπλα, υπό την αρχηγίαν του Φωκίωνος Αλυσσανδράτου, περιεκύκλώσε το χωρίον Δαυγάτα και απήγαγε 15 περίπου πολίτας δεσμίους, ανήκοντας εις την αριστεράν παράταξιν. Γυναίκες των ομήρων, θελήσασαι να ακολουθήσουν τους απαχθέντας, επυροβολήθησαν υπό των μελών της συμμορίας".
Τη συνέχεια της ιστορίας τη μαθαίνουμε από δημοσίευμα της εφημερίδας "Ακρόπολις" στις 12 Μαρτίου: "...Ούτω καίτοι από εβδομάδος δυνάμεις της Χωροφυλακής απεβιβάσθησαν εις Κεφαλληνίαν, ίνα καταδιώξουν την συμμορίαν του "εθνικόφρονος" Αλυσσανδράτου, ούτος όχι μόνον δεν συνελήφθη, αλλά προχθές ανευρέθησαν επί της οδού Δουλινάτων-Πυλάρου νεκροί οι όμηροι, οίτινες είχον απαχθεί υπό της συμμορίας..."
Φαίνεται από τα παραπάνω η αδυναμία ή η απροθυμία της Χωροφυλακής να αντιμετωπίσει τις ένοπλες ακροδεξιές ομάδες. Στην παρακάτω έκθεση, όμως, φαίνεται ξεκάθαρα ότι τις περισσότερες φορές δεν επρόκειτο για αδυναμία ή απροθυμία της Χωροφυλακής αλλά για συνεργασία μεταξύ των συμμοριών αυτών και της Χωροφυλακής ή του Στρατού. Η έκθεση αυτή αποστέλλεται από το νομάρχη Αργολιδοκορινθίας προς τον υπουργό Εσωτερικών, έχει ημερομηνία 8 Φεβρουαρίου 1946 και αναφέρεται στη δράση μιας τέτοιας οργάνωσης:"...Η κατάστασις είναι πανομοιότυπος εις όλον τον νομόν...είναι πλέον φανερόν ότι η οργάνωσις εκτελεί διαταγάς εκ των άνω και συμμετέχουν εις αυτήν αξιωματικοί του Στρατού και της Χωροφυλακής, πιθανόν δε και δικαστικοί, εμπαίζοντες την κυβέρνησιν εις την προσπάθειαν να επιβάλη την τάξιν και να ενεργήση τιμίας εκλογάς"
Είναι χαρακτηριστικό το διάβημα που έκαναν προς τον πρωθυπουργό Βούλγαρη τον Ιούνιο του 1945, οι πολιτικοί αρχηγοί της κεντροδεξιάς στην οποία επισημαίνουν ότι "αι τρομοκρατικαί οργανώσεις της άκρας δεξιάς όχι μόνον δεν διώκονται αλλά αναφανδόν συμπράττουν με τα όργανα της τάξεως, προς τελείαν κάθε δημοκρατικής φωνής κατάπνιξιν" [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Πέρα από την ανοχή και τη συνεργασία, οι παρακρατικές ομάδες εξοπλίζονταν από τις επίσημες υπηρεσίες ασφαλείας. Σε έγγραφο της 6ης ταξιαρχίας εθνοφυλακής προς τις υφιστάμενές της μονάδες περιέχεται η εντολή για την υποβολή καταλόγων "τριάντα τουλάχιστον εθνικοφρόνων κατοίκων δυναμένων να αναλάβωσιν όπλα κατά την κρίσιν υμών". [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Σύμφωνα με βρετανικές εκτιμήσεις του 1946, περίπου 15.000 όπλα πέρασαν στα χέρια της ακροδεξιάς με αυτό τον τρόπο μέσα σε ενάμιση χρόνο.
Από τους πιο διάσημους παρακρατικούς της εποχής ήταν ο Γρηγόρης Σούρλας, οπλαρχηγός των Φαρσάλων που ξεκίνησε από παραδοσιακός ληστής και κατέληξε επικεφαλής ταγματασφαλιτών που προσπάθησαν να αναχαιτίσουν τον ΕΛΑΣ το Σεπτέμβριο του 1944. Το Φεβρουάριο του 1945 επανεμφανίζεται στα Φάρσαλα επικεφαλής ενός ένοπλου τμήματος συγκροτημένου και εξοπλισμένου από τους Βρετανούς και την επόμενη διετία πρωταγωνιστεί στο διωγμό της εαμικής αριστεράς στο μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας.
H συμμορία του Σούρλα μαζί με το Βρετανό σύνδεσμό της Μόλγκαν
Τα γνωστότερα "κατορθώματά" του ήταν η απαγωγή του εισαγγελέα πρωτοδικών Λάρισας Χ.Πατακιά και κυρίως η κτηνώδης δολοφονία του απεσταλμένου του Ριζοσπάστη στην περιοχή, Κώστα Βιδάλη. Τυπικά επικηρυγμένος, θα επωφεληθεί από ψήφισμα του 1947 και θα παρουσιαστεί "αυθορμήτως" στις Αρχές ανασυγκροτώντας τη συμμορία του ως "νόμιμο" πλέον τμήμα του κυβερνητικού στρατού.
Αλλά και για την Πελοπόννησο διαβάζουμε τα παρακάτω από τον υποστράτηγο Ζαφειρόπουλο: " Αι οργανώσεις αυτές επιδίδονταν στην κατατρομοκράτηση του πληθυσμού και διέπραττον ανανδρίες και εγκλήματα, άτινα δεν παρετηρήθησαν εις ουδεμίαν άλλην περιοχήν της επικρατείας, μηδέ εις την Όθρυν με την παρακρατικήν οργάνωσιν του Σούρλα"
Αρχηγοί των ομάδων αυτών ήταν πρώην ταγματασφαλίτες, όπως ο Πάνος Κατσαρέας και ο Βαγγέλης Μαγγανάς. Ο πρώτος υπηρέτησε στο τάγμα ασφαλείας του Βρετάκου ενώ το Μάιο του 1944 εμφανίζεται ως διοικητής του "λόχου ασφαλείας" Καλαμάτας. Ο δεύτερος έδρασε ως συνεργάτης των Γερμανών στο μπλόκο του 1944 στην Καλαμάτα και υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός στο τοπικό τάγμα ασφαλείας. Το Νοέμβριο του 1945 καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο για συλλήψεις πολιτών σε γερμανικά μπλόκα, αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να κυκλοφορεί ελεύθερος ως οπλαρχηγός της Χ.
Αποκορύφωμα της δράσης του είναι η διήμερη κατάληψη της Καλαμάτας τον Ιανουάριο του 1946 στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω και η οποία συνοδεύτηκε από επιδρομές σε σπίτια αριστερών, καταστροφές εαμικών γραφείων, δολοφονίες, κακοποιήσεις, βιασμούς και απαγωγές. [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Παρόμοια κατάσταση συναντούμε σε όλη την Ελλάδα. Στη Βόρεια Πίνδο οι ένοπλες ομάδες της ακροδεξιάς καθοδηγούνται από πλούσιους τσελιγκάδες με μακρόχρονη παρουσία στα κέντρα εξουσίας, οι οποίοι στρατολογούν ανάμεσα στους υποτακτικούς τους. Στην Ήπειρο, αυτό το ρόλο τον αναλαμβάνουν πολέμαρχοι του ΕΔΕΣ, οι οποίοι έχουν ανοιχτούς λογαριασμούς με τον κόσμο του ΕΑΜ από την Κατοχή. Στην Κρήτη, επικεφαλής των δεξιών συμμοριών που από το καλοκαίρι του 1945 τρομοκρατούν την επαρχία Κισσάμου είναι οι Καμηλάκηδες, πρώην ταγματασφαλίτες..
Ο απολογισμός όλου αυτού του διωγμού είναι συγκλονιστικός. Από τη συμφωνία της Βάρκιζας μέχρι τις εκλογές του Μαρτίου 1946 σκοτώθηκαν 1289 μέλη ή οπαδοί της αριστεράς, χωρίς να προσμετρήσουμε τις απόπειρες δολοφονίας, τις κακοποιήσεις, τις συλλήψεις, τους βιασμούς και τις λεηλασίες σπιτιών και γραφείων. [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Οι διώξεις του επίσημου κράτους
Εν ολίγοις, η αριστερά τελούσε υπό διωγμό. Δεν ήταν όμως μόνο η βία των παρακρατικών οργανώσεων. Ήταν και οι διώξεις από το επίσημο κράτος, διοικητικές και δικαστικές όπως θα δούμε παρακάτω.
Είδαμε παραπάνω τη στενή συνεργασία μεταξύ των τρομοκρατικών παρακρατικών ομάδων και του κατασταλτικού μηχανισμού του επίσημου κράτους (στρατός, εθνοφυλακή, χωροφυλακή) και αυτό δεν είναι κάτι που προέκυψε τυχαία. Σύμφωνα με εκθέσεις Βρετανών και Αμερικανών παρατηρητών, η Λευκή Τρομοκρατία ενορχηστρώθηκε από την ηγεσία του επίσημου στρατιωτικού και αστυνομικού μηχανισμού, προκειμένου να συντριβεί η οργανωμένη βάση της Αριστεράς. Χαρακτηριστικές είναι οι εκθέσεις του Γενικού Επιτελείου Στρατού την άνοιξη του 1945, στις οποίες το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ χαρακτηρίζονται "παράνομες", οποιαδήποτε δραστηριότητά τους θεωρείται "επαναστατική" και απαιτείται η "διάλυσίς" τους.
Όλα αυτά, μάλιστα, συνέβαιναν αμέσως μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, η οποία εγγυόταν πλήρως την"ελευθέραν εκδήλωσιν πολιτικών φρονημάτων" των πολιτών και την "απρόσκοπτον λειτουργίαν των ατομικών ελευθεριών, ως του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι και της δια του τύπου εκφράσεως των στοχασμών". Παρά τις μεγαλόστομες αυτές διακηρύξεις, στην πράξη η πολιτική δράση της Αριστεράς βρέθηκε από την αρχή σε ανελέητο διωγμό.
Ακόμη και η απλή έκδοση εφημερίδων ή η κυκλοφορία προκηρύξεων πολιτικού περιεχομένου από τις οργανώσεις του ΕΑΜ θεωρείται "επαναστατική ενέργεια", η ανακάλυψη τυπογραφείων του ΚΚΕ καταγράφεται ως αστυνομική επιτυχία ισοδύναμη με την ανεύρεση όπλων , ενώ οι οπαδοί του ΚΚΕ παρακολουθούνται από όργανα της εθνοφυλακής
Στη Σπάρτη, το Μάρτιο του '45, η εθνοφυλακή θα απαγορεύσει τις δημόσιες συγκεντρώσεις καθώς και τη διανομή προκηρύξεων και την ανακοίνωση ειδήσεων, πληροφοριών ή συνθημάτων. Στη Λάρισα, τον ίδιο μήνα, η χωροφυλακή θα πυροβολήσει εναντίον συγκεντρωμένων εαμικών με ένα νεκρό και οκτώ τραυματίες και στη συνέχεια, θα απαγορεύσει τη νυχτερινή κυκλοφορία. Στην Καρδίτσα, η εθνοφυλακή απαγορεύει κάθε συνάθροιση άνω των πέντε ατόμων και καταστρέφει τα γραφείς εαμικών πολιτιστικών συλλόγων. Ειρηνικές διαδηλώσεις στη Λιβαδειά, στη Θεσσαλονίκη, στην Αλεξανδρούπολη, στην Ιεράπετρα και στη Μυτιλήνη αιματοκυλιούνται από πυρά της εθνοφυλακής.
Έφιπποι εθνοφύλακες κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων
Σε αγαστή συνεργασία εθνοφυλάκων και παρακρατικών επιχειρείται το φίμωμα του εαμικού τύπου με οργανωμένες τρομοκρατικές επιθέσεις σε γραφεία και τυπογραφεία των εαμικών εφημερίδων. Εξίσου οργανωμένη είναι και η επίθεση εναντίον των γραφείων του ΚΚΕ και των εαμικών οργανώσεων, όταν και όποτε - τυπικά - οι κατά τόπους αρχές επιτρέπουν τη λειτουργία τους.
Η εθνοφυλακή της Ξάνθης το 1946
Αν όλα τα παραπάνω συνέβαιναν στα αστικά κέντρα με μεγάλη εαμική παρουσία, εύκολα καταλαβαίνει κανείς τι γινόταν στις κωμοπόλεις και τα χωριά: φόνοι εαμιτών από όργανα της τάξης, βασανισμοί κρατουμένων, συλλήψεις και φυλακίσεις με κάθε πρόσχημα
Το δικαστικό πογκρόμ
Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, εξαπολύθηκε ένα πραγματικό δικαστικό πογκρόμ εναντίον χιλιάδων πολιτών που είχαν πολεμήσει στις γραμμές του ΕΑΜ.
Το εκπληκτικό ήταν ότι ασκήθηκαν διώξεις ακόμη και για δράσεις εναντίον του κατοχικού καθεστώτος (!). Δίκες αγροτών για αντίσταση στη συγκέντρωση της παραγωγής από την κυβέρνηση Τσολάκογλου, δίκες εναντίον δημοσίων υπαλλήλων για απεργίες του 1943, δίκες χωροφυλάκων επειδή είχαν εγκαταλείψει την υπηρεσία τους για να προσχωρήσουν στους αντάρτες. Διώξεις που αν μη τι άλλο έδειχναν ότι η μετακατοχική κυβέρνηση αναγνώριζε ως νόμιμο το προηγούμενο κατοχικό καθεστώς (!)
Μια δεύτερη κατηγορία διώξεων αφορούσε την πολιτική δράση των μελών του ΕΑΜ και στόχευε στην ποινικοποίηση της πολιτικής δραστηριότητας των αριστερών. Έτσι, έγιναν δίκες για τη διανομή "προκηρύξεων επαναστατικού περιεχομένου", για πολιτικές συζητήσεις κατ'οίκον, ακόμη και πολιτών που τραγουδούσαν δημόσια εαμικά τραγούδια. Τέλος, ψηφίστηκε νόμος με τον οποίο απαγορευόταν όχι μόνο η αφισοκόλληση και η αναγραφή πολιτικών συνθημάτων, αλλά ακόμη και οποιοδήποτε "σήμα ή διακριτικόν δηλωτικόν του ότι ο φέρων αυτό ανήκει εις ωρισμένην πολιτική οργάνωσιν ή ιδεολογίαν"
Η σοβαρότερη, όμως, κατηγορία διώξεων αφορούσε τα "εγκλήματα" που είχε διαπράξει το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ είτε κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών είτε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στα πλαίσια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και των τοπικών εμφύλιων συγκρούσεων μεταξύ αντιμαχόμενων οργανώσεων.
Οι κυβερνητικές δυνάμεις πατώντας πάνω στο άρθρο 3 της συμφωνίας της Βάρκιζας, το οποίο εξαιρούσε από την αμνηστία εκείνα τα αδικήματα τα οποία "τα οποία δεν ήσαν απαραιτήτως αναγκαία δια την επιτυχίαν του πολιτικού αδικήματος", εξαπέλυσαν κύματα διώξεων και συλλήψεων για "εγκλήματα" που είχαν διαπραχθεί κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Παράλληλα, άρχισαν και διώξεις κατά των μελών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ για "εγκλήματα" που είχαν διαπράξει την περίοδο της Κατοχής, την ίδια στιγμή που οι δωσίλογοι αντιμετωπίζονταν με εξαιρετική επιείκεια.
Στο πλαίσιο αυτό στήθηκε από κυβερνητικής πλευράς μία καλά συντονισμένη επικοινωνιακή καμπάνια, η οποία μιλούσε για "αγριότητες" των ανταρτών είτε κατασκευάζοντας φανταστικά εγκλήματα είτε μεγεθύνοντας σε εξωπραγματικό βαθμό κάποια πραγματικά γεγονότα, όπως κάποιες εκτελέσεις που είχαν γίνει από τον ΕΛΑΣ κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Παρόμοιοι μηχανισμοί επιστρατεύτηκαν και για τη δικαστική αντιμετώπιση αυτών των υποθέσεων. Για κάθε ανθρωποκτονία υποβάλλονταν διαδοχικές πανομοιότυπες μηνύσεις με δεκάδες κατηγορούμενους. Οι σχετικές δικογραφίες, όπως σημειώνει ένας εισαγγελέας της εποχής, "έμοιαζαν με ρίξιμο διχτυών, που τα ρίχνουν οι ψαράδες κι όσα ψάρια πιάσουν". Ο ίδιος εισαγγελέας συνεχίζει "Ύστερα από πρόχειρη μελέτη, αβασάνιστη και απρόσεκτη διαδικασία, με τη δυσμενέστερη προδιάθεση και προκατάληψη, άδειαζαν πάνω στο κεφάλι τους με αδυσώπητη αυστηρότητα όλους τους ασκούς του Αιόλου, καταδικάζοντας σε θάνατο τελείως αθώους ανθρώπους, κρατώντας επί μήνες στη φυλακή άνθρωπο που προέκυπτε από την ίδια τη δικογραφία αυτόδηλα πως ήταν αθώος ή καταδικάζοντας σε θάνατο ανθρώπους με το πρωτάκουστο σε ασάφεια κατηγορητήριο, πως "εφόνευσαν μεγάλο αριθμό αγνώστων προσώπων, σε άγνωστο τόπο και σε άγνωστο χρόνο". Εμέ του ιδίου μου έτυχε να επεξεργαστώ δυο δικογραφίες φόνων, με προφυλακισμένους τους κατηγορούμενους, ενώ προέκυπτε πως τα θύματα των φόνων...ζούσαν!" [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Η μεγάλη συγκέντρωση του ΕΑΜ για την Αμνηστία
που πραγματοποιήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1945 στο γήπεδο της Λ. Αλεξάνδρας
Ακόμη και ο υπουργός Δικαιοσύνης Γεώργιος Μαύρος, σε συνομιλία του με Βρετανούς βουλευτές αναφέρει: " Ενενήντα τοις εκατό των δικαστών ανήκουν στην ακροδεξιά. Είναι τόσο φανατικοί ώστε, χωρίς να λάβουν υπόψη τα στοιχεία, αποφαίνονται πάντοτε υπέρ της Δεξιάς και εις βάρος της Αριστεράς. Σε κάποιες περιπτώσεις, ανακάλυψα ότι είκοσι ως τριάντα άνθρωποι έχουν κατηγορηθεί για τον ίδιο φόνο". [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Ο αριθμητικός απολογισμός αυτού του διωγμού συγκλονίζει. Μέσα στο 1945 ασκήθηκαν συνολικά 80.000 ποινικές διώξεις σε βάρος εαμιτών, ενώ στα τέλη της χρονιάς ο αριθμός των φυλακισμένων έφτανε τις 19.000 και εκκρεμούσαν οι συλλήψεις 48.000 ακόμη εαμιτών.
Η κυβέρνηση Σοφούλη, που ανέλαβε το Νοέμβριο του 1945, προσπάθησε να αποσυμφορήσει την κατάσταση αυτή, με την αμνήστευση της ηθικής αυτουργίας και όλων των κατοχικών αδικημάτων εκτός από τις ανθρωποκτονίες. Η κίνηση, όμως, αυτή είχε περιορισμένα αποτελέσματα. Μέχρι τον Οκτώβριο του 1946 απολύθηκαν, βάσει της νομοθεσίας αυτής 5.500 άτομα, αλλά πολλοί από τους απολυμένους σκοτώθηκαν αμέσως από παρακρατικές συμμορίες ενώ άλλοι ξαναπιάστηκαν και διώχθηκαν ως "φυσικοί" αυτουργοί πλέον και όχι ως "ηθικοί".
Όπως διαπίστωνε ο εισαγγελέας Γυθείου, οι φυλακισμένοι εαμίτες φοβούνταν να απολυθούν, ενώ η προφυλάκιση αθώων αντιμετωπιζόταν συχνά από τους οικείους τους ως στοιχειώδες προστατευτικό μέτρο απέναντι στις δολοφονικές προθέσεις του παρακράτους [Τ.Κωστόπουλου, Η Λευκή Τρομοκρατία από το συλλογικό έργο "Ιστορία των Ελλήνων"]
Με το ξέσπασμα, δε, του εμφυλίου, οι θανατικές ποινές για γεγονότα της περιόδου 1943-1944 πολλαπλασιάζονται και γίνεται ευκολότερη η εκτέλεση των ποινών.
Το νέο «Μακεδονικό Κομιτάτο»
Εντυπωσιακές πληροφορίες που αποδεικνύουν ότι η κυβέρνηση Τσαλδάρη δημιούργησε παρακρατικές συμμορίες φέρνει στο φως ένα απόρρητο «Σημείωμα επί της Δημοσίας Τάξεως» που έστειλε στις 7 Ιουλίου 1946 στο βασιλιά Γεώργιο ο βουλευτής Χ.Ζαλοκώστας, επιτελικό στέλεχος της αντιεαμικής δεξιάς καθ' όλη τη δεκαετία του '40.
Αντικείμενο του εγγράφου είναι η απόφαση της κυβέρνησης Τσαλδάρη για τη δημιουργία έμμισθων παρακρατικών συμμοριών, διοικούμενων από αξιωματικούς με πολιτικά και με σκοπό την εξολόθρευση των νόμιμων στελεχών της αριστεράς σε όλη την Κεντρική και Βόρειο Ελλάδα.
Όπως διαβάζουμε στο έγγραφο αυτό, η πρώτη κρούση που έγινε στον πρωθυπουργό και τον υπουργό Δημοσίας Τάξεως ήταν ανεπιτυχής: «Εγγράφως εζητήσαμεν από τον κ. Κ. Τσαλδάρην και τον κ. Σπ. Θεοτόκην την 17 Μαΐου, σχεδόν προ διμήνου να εγκρίνουν αφ' ενός μεν την διανομήν όπλων εις εθνικόφρονας πολίτας εγνωσμένης τιμιότητος και φρονημάτων, αφ' ετέρου την δημιουργίαν συμμοριών ιδικών μας εκ Ποντίων κυρίως αγωνιστών. Τα μέτρα ταύτα δεν ενεκρίθησαν μολονότι ήτο πρόδηλος η χρησιμότης αυτών».
Ο συντάκτης του εγγράφου χρησιμοποιεί πρώτο πληθυντικό πρόσωπο και προφανώς μιλάει για λογαριασμό ενός μηχανισμού, ο οποίος είχε ήδη ιδρυθεί από το 1943 και συντόνιζε τις αποκαλούμενες "εθνικές οργανώσεις" που είχαν ως σκοπό την καταπολέμηση της επιρροής του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στην ελληνική κοινωνία.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το σκεπτικό της εισήγησης: «Η ανάγκη της οργανώσεως ιδικών μας συμμοριών επιβάλλεται υπό της διαπιστώσεως ότι δεν είναι δυνατόν να πολεμηθή είς στρατός-φάντασμα παρά δι' άλλου στρατού-φαντάσματος. Τούτο απεδείχθη διά των επιχειρήσεων του Γ' Σώματος Στρατού εις το όρος Πάικον όπερ εκύκλωσαν 2.500 στρατιώται χωρίς να ανεύρουν ούτε έναν αντάρτην, ούτε ένα όπλον, διότι τα μεν όπλα είχον αποκρυβή, οι δε αναρχικοί ησχολούντο εις την υλοτομίαν δήθεν.
Το "Κέντρον" του κ. Σοφούλη παρεμποδίζει ακόμη σήμερον το κράτος να επιβληθή, διότι πολλοί ανώτεροι υπάλληλοι, π.χ. ο εισαγγελεύς Εφετών Κοζάνης Κουλάκος, είναι αριστεροί και αρνούνται να υπογράψουν τα εντάλματα συλλήψεως που ζητούν οι Νομάρχαι και οι Επαρχοι. Εφ' όσον λοιπόν η κρατική μηχανή, μη εκκαθαρισθείσα από τους κομμουνιστάς υπαλλήλους, κωλυσιεργεί συστηματικώς εις την εμπέδωσιν της τάξεως, τι άλλο απομένει από την σύλληψιν των αναρχικών υπό συμμοριών ιδικών μας;
Άλλωστε και η συστηματική καταδίωξις των αναρχικών δεν δύναται να γίνη αποτελεσματική ει μη υπό τοπικών ιδικών μας συμμοριών που γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα, γνωρίζουν τους τροφοδότας των αναρχικών και τα κρησφύγετά τους. Ολα τα ανωτέρω τα είχομεν ειπεί και προς τον Αρχιστράτηγον Παπάγον προ της αναχωρήσεώς του διά Λονδίνον......».
.......Προ αυτής της καταστάσεως ευρεθέντες ηναγκάσθημεν ν' αντιδράσωμεν με ριζικά μέτρα. Ο κ. Μαρκεζίνης την παραμονήν της αναχωρήσεώς του κ. Τσαλδάρη του έθεσεν, τρόπον τινά τελεσιγραφικώς, την απαίτησιν να ιδρυθή "Μακεδονικόν Κομιτάτον" το οποίον θα εφρόντιζε να σωθή η Β. Ελλάς. Ο κ. Τσαλδάρης απεδέχθη τέλος τούτο και το Κομιτάτον ιδρύθη αυθημερόν.
Εις σύσκεψιν με τον κ. Μαυρομιχάλην και τον αντιστράτηγον Σπηλιωτόπουλον, ο κ. Μαρκεζίνης και εγώ εθέσαμεν τας βάσεις του, την δε επομένην ημέραν είχομεν ήδη εξεύρει 100 εκατομμύρια δραχμών διά τας πρώτας ενεργείας μας, κατανεμηθείσας ως εξής. 50.000.000 θα δοθούν εις τον στρατηγόν Βεντήρην διά την Κεντρικήν και Ανατολικήν Μακεδονίαν, 40.000.000 εις τον στρατηγόν Γεωργούλην (ευτυχώς συμφωνούντα πλήρως μαζύ μας και δραστηρίως εργαζόμενον κατά του κομμουνισμού) διά την Δ. Μακεδονίαν και Θεσσαλίαν και 10.000.000 εις τον στρατηγόν Γιατζήν διά την Στερεάν Ελλάδα.
Με τα χρήματα αυτά θα οργανωθούν εικοσαμελείς συμμορίαι από εθνικόφρονας εντίμους πολίτας υπό αξιωματικόν με πολιτικήν περιβολήν, σκοπόν έχουσαι αφ' ενός την εξόντωσιν ελαχίστων μεν πλην αρχηγετικών στελεχών των κομμουνιστών διά να παραλύση η όλη αναρχική οργάνωσις διά του αποκεφαλισμού των αρχηγών, αφ' ετέρου δε την καταδίωξιν των αναρχικών ομάδων της περιφερείας. Κατά τας εκλογάς απεδείχθη ότι όπου υπήρχε εθνικόφρων ομάς (Σούρλας εις Δομοκόν, Καλαμπαλίκης εις Φάρσαλα, Τσαντούλας εις Καρδίτσαν, Ιωάννου εις Λαμίαν, Μαγγανάς εις Μεσσηνίαν) ο κόσμος εφήφισεν αθρόως το Λαϊκόν Κόμμα, όπου όμως αντιθέτως επεκράτουν κομμουνιστικαί συμμορίαι, ως εις Τύρναβον, Γρεβενά, Νάουσαν, Πέλλην, Σέρβια, ουδείς ετόλμα να ψηφίση και η αποχή ήτο μεγίστη. Προκειμένου του Δημοψηφίσματος είναι προφανής η ανάγκη υπάρξεως ιδικών μας συμμοριών».
Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η σύσταση του παρακρατικού επιτελείου, με τη συνύπαρξη στρατιωτικών, πολιτικών και μεγαλοδημοσιογράφων. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η παρουσία των διευθυντών των τριών βασικών εφημερίδων της δεξιάς («Εστία», «Εμπρός» και «Ελληνικόν Αίμα») σ' ένα όργανο που θα εκτελούσε πολιτικές δολοφονίες:
«Το Κομιτάτον απηρτίσθη εκ των δύο στρατηγών Σπηλιωτοπούλου και Βεντήρη, του κ. Μαρκεζίνη, του Βουλευτού Καβάλλας Ν. Γρηγοριάδη, των τριών διευθυντών εφημερίδων Αχ. Κύρου, Καλαποθάκη και Βοβολίνη υπό την προεδρίαν του Υπουργού των ενόπλων δυνάμεων. Αμέσως ήρχισεν υπό του Γεν. Επιτελείου η αποστολή όπλων. Εντός διημέρου απεστάλησαν 600 εις Θεσσαλονίκην, 750 εις Δ. Μακεδονίαν και 200 εις Στερεάν, ίνα διανεμηθούν εις εθνικόφρονας. Ο ψυχολογικός αντίκτυπος θα είναι μεγάλος, όταν οι αγρόται δουν ότι κάποιος τους φροντίζει.
Η όλη οργάνωσις θα διευθύνεται εξ Αθηνών, τας δε αποφάσεις θα εκτελή το Γεν. Επιτελείον μέσω γραφείου ειδικού όπερ ιδρύθη αμέσως και θα διατελή υπό την άμεσον επίβλεψιν του υπαρχηγού ταξιάρχου Πεντζοπούλου. Ετοιμάσθησαν 5 σύνδεσμοι αξιωματικοί οίτινες θα αναλάβουν την επιθεώρησιν ανά μιας περιφερείας έκαστος εις όσας δηλαδή διηρέθη η Β. Ελλάς διά τον συντονισμόν των ενεργειών και την παρακολούθησιν. Ωργανώθη ειδική υπηρεσία πληροφοριών, καθ' όσον η Κυβέρνησις στερείται πλήρως τοιαύτης, η δε της Χωροφυλακής είναι γελοία και ασυντόνιστος διότι λειτουργεί χωριστά κατά νομούς.
Εις τους επί κεφαλής αξιωματικούς εδόθη η εντολή να εξαφανίζουν τους αρχηγούς των κομμουνιστών, ώστε να μη φαίνεται η δολοφονία, διά να πιστεύεται τάχα ότι διέφυγον ούτοι προς τον Τίτο.... "
Το παραπάνω έγγραφο δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία το 2009 και μπορείτε να το διαβάσετε ολόκληρο εδώ
Τα κομμένα κεφάλια
Μια φρικιαστική πλευρά της ακροδεξιάς τρομοκρατίας, ήταν η έλλειψη σεβασμού προς τους νεκρούς αντιπάλους,το κόψιμο του κεφαλιού τους και η δημόσια επίδειξή του με σκοπό είτε την απόκτηση χρηματικής αμοιβής είτε την τρομοκράτηση και τον παραδειγματισμό όσων θα ήθελαν να ακολουθήσουν το δρόμο των ανταρτών.
Από τον Ιό της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας διαβάζουμε: "Η φωτογραφία που δημοσιεύτηκε στην αγγλική "Ντέιλι Μίρορ" στις 11 Νοεμβρίου του 1947 απεικόνιζε μια σκηνή όχι και τόσο πρωτότυπη για τα τότε δεδομένα:μερικοί καβαλάρηδες πόζαραν περήφανα στο φακό κρατώντας από τα μαλλιά τα κομμένα κεφάλια ανταρτισσών στο δρόμο προς την είσπραξη της χρηματικής τους αμοιβής.
Κάτι η δύναμη της φρικτής εικόνας και το φύλο των κεφαλιών, κάτι οι πληροφορίες ότι οι Βρετανοί αποδεικνύονταν εσχάτως εξαιρετικά ανεκτικοί στο όργιο της "λευκής τρομοκρατίας", το δημοσίευμα της "Ντέιλι Μίρορ" υποχρέωσε το Φόρεϊν Οφις να διατάξει έρευνα για το ζήτημα των κομμένων κεφαλιών. Σε λίγες ημέρες, ο βρετανός πρεσβευτής στην Αθήνα Νόρτον ανέλαβε να "επαληθεύσει την ιστορία των θρυλούμενων ωμοτήτων" και ζήτησε να ενημερωθεί σχετικά από τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Ρέντη.
Η απάντηση του Ρέντη επρόκειτο να επιβεβαιώσει την πληροφορία, αλλά και να δικαιολογήσει την αντριχιαστική πρακτική προσφέροντάς της το ιστορικό βάθος που έλειπε από τα ανυποψίαστα ξένα δημοσιεύματα: "Ο αποκεφαλισμός των συμμοριτών που επικηρύσσονται από το κράτος και η έκθεσις των κεφαλών των εις κοινήν θέαν συνιστά παλαιάν ελληνικήν συνήθειαν".
Και σε ό,τι αφορά το ότι η έκθεση των κομμένων κεφαλών συνιστούσε παλιά ελληνική συνήθεια, δεν είχε καθόλου άδικο. Πράγματι, το ελληνικό κράτος συνήθιζε να κόβει τα κεφάλια ληστών και να τα εκθέτει σε κοινή θέα ( βλέπε Μηχανή του Χρόνου ). Ισως αυτός ήταν ένας ακόμη λόγος που τόσα κεφάλια αριστερών κόπηκαν και επιδείχθηκαν: για να ταυτιστούν οι αριστεροί αγωνιστές στα μάτια του κόσμου με κοινούς ληστές.
Η πιο γνωστή περίπτωση δημόσιας επίδειξης κομμένων κεφαλιών αριστερών, ήταν αυτή του Άρη Βελουχιώτη και του συναγωνιστή του Τζαβέλλα, των οποίων τα κεφάλια κόπηκαν μετά το θάνατό τους και κρεμάστηκαν σε φανοστάτη της πλατείας των Τρικάλων εκτεθειμένα σε κοινή θέα ( βλέπε www.tovima.gr )
Το κεφάλι του Άρη Βελουχιώτη και του πρωτοπαλίκαρού του Τζαβέλλα.
Τα δύο κεφάλια εκτέθηκαν σε κοινή θέα σε φανοστάτη
της πλατείας Τρικάλων τη Δευτέρα 18 Ιουνίου του 1945
Φωτογραφία κομμένων κεφαλών διωκόμενων αριστερών σε τοπική εφημερίδα
της Χαλκιδικής. Η φωτογραφία έχει ληφθεί το 1945 και η λεζάντα γράφει:
"Παρόμοιον φρικιαστικόν τέλος αναμένει όσους μωρούς θα επιμείνουν
από εδώ και εμπρός να ορθώνουν το μικρόν τους ανάστημα εναντίον του κράτους..."
Στην Daily Mirror πάλι, δημοσιεύεται η μαρτυρία του δεκανέα του αγγλικού στρατού Στίβεν Χάρι Στάρι. Ο δεκανέας αφηγείται τα παρακάτω: «Τον Ιούνιο του 1947, στα Τρίκαλα είδα πλήθος κόσμου και Έλληνες στρατιώτες με αγγλικές στολές και έφιππους που κρατούσαν κεφάλια κομμουνιστών που εφονεύθησαν σε σύγκρουση με τον ελληνικό εθνικό στρατό. Σταματήσαμε το αυτοκίνητό μας και ο λοχίας Άλφρεντ Κίγκς πήρε φωτογραφίες. Εκείνο το πρωί εξετίθεντο εννέα κεφάλια, οκτώ ανδρών και ένα γυναικός. Δεν ήμαστε κομμουνιστές - συνεχίζει ο Άγγλος - αλλά, εγνωρίζαμε ότι ο Θεός μόνον μπορούσε να σε βοηθήσει αν ήσουν γνωστός ως συμπαθών τους κομμουνιστάς. Η αστυνομία είναι παντοδύναμος και οι μέθοδοί της χειρότερες και από τις μεθόδους της Γκεστάπο.» [Κόκκινος φάκελος ]
Κεφάλια ανταρτών του ΔΣΕ περιφέρονται σε άλογα στην ελληνική ύπαιθρο
Από το αυτοβιογραφικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη "Δρόμοι του Αρχάγγελου" διαβάζουμε: "Στο χωριό Κλαδισός κοντά στα Χανιά οι κυβερνητικές δυνάμεις τοποθέτησαν τα ακέφαλα σώματα και τα κεφάλια 7 ανταρτών του ΔΣΕ Κρήτης και μιας γυμνής γυναίκας στο κεφάλι της οποίας είχαν βάλει και γυαλιά για αστείο. Το τελευταίο κεφάλι και κορμί ήταν του Έκτορα Θεοδωράκη (μακρινού εξάδερφου του Μίκη Θεοδωράκη) " [ Κόκκινος φάκελος ]
Φλώρινα 12-2-1949, τα κεφάλια 8 ανδρών του ΔΣΕ αποκόβονται
από μέλη των ΛΟΚ και των ΜΑΥ και εκτίθενται σε κοινή θέα
Το αποτέλεσμα της πρακτικής αυτής ήταν καταλυτικό. Το φοβισμένο πλήθος αποδέχτηκε την εξουσία των κρατικών και παρακρατικών τρομοκρατών και κράτησε για τον εαυτό του το θλιβερό ρόλο του άβουλου και υποτακτικού παρατηρητή, ρόλο που κρατάει μέχρι σήμερα
Πηγές
Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας, του Σ.Γρηγοριάδη
Η Λευκή Τρομοκρατία, του Τ.Κωστόπουλου από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων,
Πηγή:http://mavrioxia.blogspot.gr/2014/09/3.html
<<<<<<<<<<...>>>>>>>>>>
Η εθνικοφροσύνη αποτέλεσε κεντρικό στοιχείο των ιδεολογικών αντιλήψεων του ΙΔΕΑ. Τα μέλη του ΙΔΕΑ αυτοαποκαλούνταν εθνικόφρονες. Στόχος τους ήταν η "ενότητα όλων των εθνικοφρόνων δυνάμεων"προκειμένου να ματαιώσουν τα σχέδια των "ηνωμένων κομμουνιστών και συνοδοιπόρων δημοκρατών".
Αρχικά, ο ΙΔΕΑ επανέφερε στο προσκήνιο τη "Μεγάλη Ιδέα" και στον Επτάλογό του αναφερόταν σε εδαφικές διεκδικήσεις σε βάρος όλων σχεδόν των γειτονικών κρατών. Εκτός από τις περιοχές που θα διεκδικούσε η Ελλάδα μετά την απελευθέρωση (Δωδεκάνησα, Κύπρος, Βόρεια Ήπειρος), ο ΙΔΕΑ μιλούσε για προς βορράν επέκταση εις βάρος του "προαιωνίου της φυλής εχθρού", των Βουλγάρων.
Οι αλυτρωτικές θέσεις του ΙΔΕΑ, όμως, έρχονταν σε αντίθεση με τις επιθυμίες των Βρετανών προστατών του και έτσι ο ΙΔΕΑ εγκατέλειψε σύντομα την επεκτατική του ρητορεία και αναλώθηκε σε έναν αντικομμουνιστικό εθνικισμό, αμυντικό και για εσωτερική κατανάλωση, στρέφοντας την προσοχή του στην πάταξη του "εσωτερικού εχθρού", δηλαδή της αριστεράς.
Έτσι, ο ΙΔΕΑ εναρμονίστηκε με τη θέληση των υψηλών προστατών του και ακολούθησε την ψυχροπολεμική προσέγγισή τους, ταυτίζοντας την αριστερά με την επεκτατική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης και της Βουλγαρίας. Κατά συνέπεια, το ΕΑΜ και η αριστερά αποτελούσαν για τον ΙΔΕΑ δυνάμεις αντεθνικές καθώς, σύμφωνα με την ανάλυσή του, επιδίωκαν τη διάλυση της εθνικής ενότητας και την προσάρτηση της χώρας στη σοβιετική επιρροή. Οι αντάρτες ταυτίζονται με τους Σλάβους και ο κομμουνισμός με το σλαβισμό.
Όπως έγραφε ο Καραγιάννης, ένας από τους ιδρυτές του ΙΔΕΑ: "αντιμαχόμενοι, κατά κοινήν αναγνώρισιν είναι, από το εν μέρος οι πιστεύοντες εις την ιδέα της Ελλάδος και την Ελευθερίαν του λαού της και από το άλλο οι κομμουνισταί, οι πιστεύοντες εις την Παγκόσμιον Σλαβοκομμουνιστικήν κυριαρχίαν".
Επιπλέον, στον αντικομμουνιστικό λόγο του ΙΔΕΑ, ο κομμουνισμός ταυτίστηκε με το έγκλημα και τη βία. Οι κομμουνιστές αναφέρονται ως "προδόται", ληστοσυμμορίται", "κομμουνιστοσυμμορίται". Επίσης, ο πόλεμος δεν αποκαλούνταν "εμφύλιος", αλλά "συμμοριτοπόλεμος".
Ξεχωριστό ενδιαφέρον για τη γραφικότητά της αλλά και για τη διαπίστωση ότι στα τάγματα ασφαλείας και στον ΙΔΕΑ κρύβονται οι ιδεολογικοί πρόγονοι του Άδωνι Γεωργιάδη, του Κυριάκου Βελόπουλου, του Πλεύρη, του Φαήλου Κρανιδιώτη και τόσων άλλων συνοδοιπόρων της σημερινής κυβέρνησης, αποτελεί η αφήγηση του ταξίαρχου Διονύση Παπαδόπουλου στα απομνημονεύματά του:
"Μα η πιο μεγάλη συμφορά που μας έκανε ο κομμουνισμός, είναι ότι κατόρθωσεν να διαφθείρη ψυχικώς και σωματικώς την Ελληνικήν Νεολαίαν μας, την οποίαν επότισεν με το δηλητήριο της διαφθοράς και της ακολασίας και ιδού κατά ποίον και σατανικόν τρόπον. Ένα παρακλάδι της οργανώσεως είναι το παιδικό κίνημα. Η οργάνωσις αύτη παρελάμβανε τα παιδιά (αγόρια και κορίτσια) από 10 μέχρι 14 ετών. Ακόλαστοι διαφθορείς, που ήταν φυσικά αξιόλογα στελέχη του ΚΚΕ, εχρησίμευσαν ως "Δάσκαλοι" των αθώων αυτών παιδιών και η σπουδαιότερη διδασκαλία τους ήταν να γαργαλίζουν και να εξάπτουν μεθοδικά το γενετήσιον ένστικτο...
...Το αποτέλεσμα: Κατά τας εκστρατείας του Τάγματος ανευρέθησαν στις σπηλιές, στα βουνά, στις ρεματιές και στους λόγγους μαζί με τους αντάρτας και φυγοδικούντας κομμουνιστάς πλήθος κοριτσιών με σημεία κατά και παρά φύσιν ασελγείας. Εξ'αυτών το 40% εις ενδιαφέρουσαν κατάστασιν. Εις όλα τα κρησφύγετα, αλλά και στις τσέπες πολλών κοριτσιών ανευρέθησαν φάρμακα δι αφροδίσια νοσήματα...
...Κατάρα εις τους απαισίους διαφθορείς της Ελληνικής νεότητος. Κατάρα εις τους εχθρούς της φυλής μας." [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Παρόμοιου επιπέδου και αισθητικής προπαγάνδα, χρηματοδοτήθηκε από όλους τους φορείς του επίσημου κράτους: από τη Χωροφυλακή, την Ασφάλεια, το Γενικό Επιτελείο Στρατού, από εκκλησιαστικές και βασιλικές οργανώσεις. Στην προπαγάνδα αυτή, επιχειρείται η ηρωοποίηση των ανδρών της Χωροφυλακής και των υπολοίπων κυβερνητικών δυνάμεων ενώ ο κομμουνιστής ή ο Σλάβος παρουσιάζεται ως τέρας, ως παραμορφωμένος άνθρωπος, ως αιμοδιψής δολοφόνος, ως εχθρός των Ελλήνων, ως άρπαγας παιδιών.
Η ταύτιση του στρατού με το έθνος δεν ήταν παρά η κατάληξη αυτής της ιδεολογίας. Η εφεύρεση του σλαβικού κινδύνου επέτρεψε στις ένοπλες δυνάμεις να αναλάβουν το ρόλο του προστάτη και να συνδέσουν τον πατριωτισμό με τις δικές τους συντηρητικές αξίες και παράλληλα να στιγματίσουν τη διεθνιστική αριστερά ως προδοτική. Για την επιτυχία του σκοπού τους, οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ επιθυμούσαν την αποπομπή από το στράτευμα όσων αξιωματικών "εξέφραζαν διεθνιστικάς ιδέας" ή είχαν "αμφίβολα εθνικά φρονήματα".
Πίσω από το προσωπείο του "πατριωτικού αντικομμουνισμού" που πρόβαλε ο ΙΔΕΑ κρυβόταν η αντίδρασή του στις δημοκρατικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που επαγγελόταν το ΕΑΜ. Ένα ΕΑΜ που μιλούσε με τη γλώσσα του λαού, τη δημοτική, σε αντίθεση με τον ΙΔΕΑ, που χρησιμοποιούσε την καθαρεύουσα, τη γλώσσα της ελίτ, του κράτους και της γραφειοκρατίας.
Στο πολιτειακό ζήτημα, ο ΙΔΕΑ τάχθηκε υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας και της παλινόρθωσης του Γεώργιου του Β', με την προϋπόθεση ότι οι πράξεις του βασιλιά θα στόχευαν στην εκπλήρωση των "εθνικών πόθων". Παρόλα αυτά, ο ΙΔΕΑ δε δίστασε να συγκρουστεί με το παλάτι όταν έκρινε ότι το παλάτι δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντά του.
Ο ΙΔΕΑ θεωρούσε ότι ο στρατός είναι "ο μόνος υγιής οργανισμός εις το Κράτος σήμερον..." και τον τοποθετούσαν στην κορυφή της ιεραρχίας της κοινωνίας, καταδικάζοντας παράλληλα τους πολιτευτές και τα πολιτικά κόμματα. Είναι χαρακτηριστική η άποψη που διατυπώνει ο ΙΔΕΑ για τις κυβερνήσεις της περιόδου 1945-1946 (Πλαστήρας, Βούλγαρης, Σοφούλης) ως "πρόσωπα ή κόμματα εγκληματήσαντα κατά της Ελληνικής Πατρίδος ή ικανά να θυσιάσωσι τα Εθνικά συμφέροντα προς χάριν ποταπών επιδιώξεων...".
Αυτή ακριβώς η αμφισβήτηση της πολιτικής από τον ΙΔΕΑ, τον έκανε να μην εμπιστεύεται τη δημοκρατία και να έχει συνεχώς στο πίσω μέρος του μυαλού του την επιβολή δικτατορικού καθεστώτος. Τον Αύγουστο του 1947, ο ΙΔΕΑ διαβεβαίωνε τον Σ.Μαρκεζίνη ότι ήταν σε θέση να προβεί σε στρατιωτικό κίνημα εάν αυτός το επιθυμούσε, ενώ το Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς, ο ΙΔΕΑ ζητούσε από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας, Γ.Βαρβούτη, "να ανασταλούν ωρισμέναι ελευθερίαι, η Κυβέρνησις να προχωρήση εις την άσκησιν επί μάλλον και μάλλον δικτατορικής διοικήσεως και η Βουλή να διακόψη τας εργασίας της επί εν εξάμηνον".
Σύμφωνα, μάλιστα, με εσωτερικό έγγραφο της οργάνωσης, μόνη λύση για να επιτευχθούν οι σκοποί της ήταν η "δικτατορία του ΙΔΕΑ. Αύτη επιβληθήσεται εν καιρώ και όταν αι περιστάσεις το επιτρέψουν προς το καλόν και μόνον της Πατρίδος". Οι προθέσεις αυτές του ΙΔΕΑ επιβεβαιώνονται και από τον ταξίαρχο Α.Φροντιστή, μέλος της Διοικούσας Δέσμης της οργάνωσης. Στην απολογία του για το αποτυχημένο πραξικόπημα που επιχείρησε ο ΙΔΕΑ το 1951, ο ταξίαρχος κατέθεσε ότι: "η Οργάνωσις θα εξεδηλούτο όταν η κατάστασις θα καθίστατο έκρυθμος και θα εδημιουργήτο κίνδυνος συγκροτήσεως κυβερνήσεως υπό στοιχείων υπόπτου εθνικής υποστάσεως".
Από δηλώσεις του Καραγιάννη, διαπιστώνουμε την εκτίμηση που έτρεφαν οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ τόσο για τα Τάγματα Ασφαλείας, όσο και για την Οργάνωση-Χ. Ο Καραγιάννης θεωρεί πως τα τάγματα ασφαλείας υπήρξαν "αι μόναι Εθνικαί δυνάμεις αι οποίαι ηγωνίσθησαν κατά του προδοτικού μηχανισμού αποτελεσματικά" και ότι "ως δυνάμεις προστασίας των Ελλήνων πολιτών εκ της κομμουνιστικής μανίας, συνετέλεσεν εις την εξασφάλισην της Ελληνικής φυλής". Για την οργάνωση Χ, ο ίδιος αναφέρει πως "τοσούτον συνεκίνησεν το Πανελλήνιον η ανδρεία και η αποφασιστικότης του Αρχηγού της οργανώσεως Χ και των ανδρών της, ώστε μετά την εις Αθήνας συντριβήν των κομμουνιστών, αύτη αυτομάτως εξηπλώθει εις ολόκληρον την χώραν και υπό το όνομα Χ οργανώθη ο αντικομμουνιστικός αγών".
Στο εσωτερικό του ΙΔΕΑ ακούγονταν φωνές που ζητούσαν να αποκτήσει η οργάνωση μαζικό χαρακτήρα. Ο αντισυνταγματάρχης Σ.Γκίκας πίστευε ότι "ο ΙΔΕΑ θα ΄πρεπε να επεκταθή και εις ολόκληρον την Ελληνικήν Εθνικόφρονα παράταξιν, ίνα αφυπνίση τον Λαόν επί του επαπειλούντος αυτόν κινδύνου, οργανώση δε τούτον μαχητικώς προς άμεσον αντίδρασιν κατά της κομμουνιστικής επιθέσεως". Ο συνταγματάρχης Γωγούσης πρότεινε να μετεξελιχθεί ο ΙΔΕΑ σε ένα "Αντικομμουνιστικόν Μέτωπον Ελλάδος" και ζήτησε επίσης "την ίδρυση δυναμικού τμήματος, το οποίον θα αναλαμβάνη την δολοφονίαν κάθε επιζήμιου προσώπου που ζημιώνει τον αγώνα και προδίδει το Έθνος".
Παρά τις φωνές αυτές, ο ΙΔΕΑ αντιμετώπιζε με επιφυλακτικότητα τη μαζική λαϊκή κινητοποίηση και παρέμεινε μέχρι το τέλος συνωμοτικός και οργάνωση αποκλειστικά του στρατού και με μικρά ανοίγματα στην αεροπορία και τη χωροφυλακή.
Ο ΙΔΕΑ αποσκοπούσε στην πάταξη της Αριστεράς μέσα από την αποκατάσταση της μοναρχίας, μέσω ενός ελεγχόμενου κοινοβουλευτισμού και με όπλο το στρατό. Επιθυμούσε για το κράτος απλώς το ρόλο ενός "χωροφύλακα" που θα διατηρούσε την τάξη, ενώ οι παραδοσιακές ελίτ της χώρας θα κυβερνούσαν μέσα από την ιδιοκτησία, το στρατό, την εκκλησία και την κληρονομική κοινωνική ιεραρχία.
Η ύπαρξη της Αριστεράς στην πολιτική σκηνή τους χαλούσε τα σχέδια και γι αυτό οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ επιδίωξαν τη διάλυση της κυβέρνησης "Εθνικής Ενότητας". Ακόμη και μετά την ήττα του ΕΛΑΣ στη μάχη της Αθήνας και τη συμφωνία της Βάρκιζας, ο ΙΔΕΑ δεν ήταν ικανοποιημένος, καθώς οι αξιωματικοί του επιθυμούσαν την καταδίωξη του ΕΛΑΣ μέχρι τα σύνορα. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Καραγιάννη:
"η παρασχεθείσα δια της συμφωνίας της Βάρκιζας, ευχέρεια εις τους κομμουνιστάς όπως επαναρχίσωσι την δράσιν των, μεγάλως δυσηρέστησεν τους Αξ/κούς και οπλίτας όχι μόνον της ΙΙΙ Ε.Ο.Τ αλλά και ολοκλήρου του Ελληνικού Στρατού.
.......Είχε γίνει εις πάντας συνείδησις ότι ουδεμία παραχώρησις επετρέπετο προς τους κομμουνιστάς και ότι η συνέχισις της προσπαθείας μέχρι πλήρους εξουδετερώσεώς των, ήτο επιβεβλημένη. Μέσα από την γενικήν αυτή πίστιν και από την κοινήν όλων των Ελλήνων συνείδησιν περί του ανενδότου αγώνος κατά των κομμουνιστών, δια την σωτηρίαν της Πατρίδος, ανεπήδησεν και εγιγαντώθη ο ΙΔΕΑ". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Ήταν λοιπόν αναμενόμενο ότι ο ΙΔΕΑ θα κατέβαλε κάθε προσπάθεια για να μην εφαρμοστεί η συμφιλίωση συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του κλίματος της Λευκής Τρομοκρατίας.
Από τις πρώτες μέρες της δραστηριότητας του ΙΔΕΑ, το Φεβρουάριο του 1945, άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για την ύπαρξη μέσα στο στρατό μιας εθνικιστικής κίνησης αξιωματικών. Η κυβέρνηση Πλαστήρα, που ενημερώθηκε για την κίνηση αυτή από αξιωματικούς προσκείμενους προς αυτήν, προσπάθησε να ανακαλύψει τους ηγέτες της κίνησης αλλά δεν τα κατάφερε.
Παράλληλα ο Τσουδερός, με δηλώσεις του προς τον Τύπο και με επίσημα διαβήματα προς την κυβέρνηση Βούλγαρη, που είχε εν τω μεταξύ αντικαταστήσει την κυβέρνηση Πλαστήρα, μίλησε για "μοναρχοφασιστική συνωμοσία" που είχε αρχίσει να εξελίσσεται στον ελληνικό στρατό και ανέφερε ότι έχει αποδείξεις για την ύπαρξη δύο τουλάχιστον στρατιωτικών συνδέσμων των βασιλοφρόνων αξιωματικών στη Μέση Ανατολή.
Ο πρώην πρωθυπουργός της κυβέρνησης του Καΐρου, συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Βούλγαρη και κατήγγειλε τον ΣΑΝ, μια ακροδεξιά οργάνωση που είχε ιδρυθεί στη Μέση Ανατολή από τον αντισυνταγματάρχη Σ.Γκίκα, δίνοντας στη δημοσιότητα το καταστατικό του.
Ανέφερε δε ότι: "Μετά την Απελευθέρωσιν ο ΣΑΝ μετέφερε την δράσιν του εις Αθήνας, έχει δε κυρίως τους πυρήνας του εις την Ταξιαρχίαν Ρίμινι και τον Ιερόν Λόχον...Ο δεύτερος στρατιωτικός σύνδεσμος ιδρύθη εις Αθήνας, επεξέτεινε δε τους πλοκάμους του εις τον στρατόν, το ναυτικόν και την χωροφυλακήν" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Οι καταγγελίες αυτές δεν είχαν καμία τύχη, καθώς σύμφωνα με τα αρχεία του ΙΔΕΑ, ο ναύαρχος Βούλγαρης "μάλλον ασυμπαθώς ήκουσε τας αποκαλύψεις του Τσουδερού, τας οποίας και διέψευσε". Παρόλα αυτά, αναγκάστηκε να εκδώσει εγκύκλιο προς τις ένοπλες δυνάμεις για διερεύνηση του θέματος, η οποία όμως δεν προχώρησε.
Στις καταγγελίες του Τσουδερού απάντησε ο δημοσιογράφος Γεώργιος Βλάχος με άρθρο στην Καθημερινή στις 19 Απριλίου 1945 στο οποίο υποστήριζε τον αντικομμουνιστικό ΙΔΕΑ. Γράφει μεταξύ άλλων:
"Οι Αξιωματικοί λοιπόν έκαμαν Σύνδεσμον; ...Και τον ανεκάλυψε ένας πρώην Πρωθυπουργός; Και το κράτος ετοιμάζεται να τον διαλύση;....
Επανάστασις λοιπόν; Κράτος εν κράτει; Στρατός συνωμοτικός; Αναρχία;...Αλλά ας ηρεμήσωμεν...Θα γίνη και Ναυτικός και Αεροπορικός και Σύνδεσμος Αρμάτων Μάχης και Σύνδεσμος Ιερέων. Και οι παπάδες ακόμη έχουν δικαιώματα να συνέρχωνται, να οπλίζωνται και να γυμνάζωνται δημοσία εις το Πεδίον του Άρεως. Διατί δηλαδή; Πρέπει να διαβάσουν προηγουμένως το Σύνταγμα των Ιερών Κανόνων του μακαριστού Ποτλή, δια να πληροφορηθούν αν έχουν το δικαίωμα να λάβουν τα μέτρα τους δια να μη σφαγούν από την Κομμούνα και το ΕΑΜ;
Η καταγγελία λέγει, ότι πρόκειται περί Στρατιωτικού Συνδέσμου Βασιλοφρόνων. Δεν το πιστεύομεν. Πιστεύομεν μάλλον, ότι μερικοί νέοι αξιωματικοί ή Βασιλόφρονες ή Δημοκράται ή - όπως πρέπει - ξένοι προς πάσαν εμπάθειαν Πολιτειακήν, συνομιλούν και συσκέπτονται περί του πώς θα είναι εις θέσιν αμέσως, εις το πρώτον νυχτερινόν προσκλητήριον, να βοηθήσουν το Κράτος. Έτσι είνε; ... Αν είνε έτσι, χαλάλι τους. Το Κράτος - του το λέγωμεν ιδιαιτέρως - ας μην τους διαλύση, διότι μια νύχτα ασφαλώς θα τους χρειασθή.
Αλλά η γαλήνη; Η ησυχία; Η τάξις; ... Το Κοινοβούλιον; όλα αυτά είνε άγια πράγματα. Υπέρ αυτών γράφομεν, αγωνιζόμεθα, λησμονούμεν, επιστρατεύομεν φράσεις και λέξεις, επί τρεις μήνας. Αλλά δια να γίνουν αυτά πρέπει να θέλουν και οι άλλοι. όσοι έσφαξαν. Και αυτοί δεν θέλουν. Αυτοί θέλουν να σφάξουν. Δεν εννοούν, λοιπόν, αυτοί, ότι κάτω από την Βάρκιζαν και το Κράτος και τας Κυβερνήσεις και τας συνθήκας αθελήτως ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά και το αίσθημα της αυτοσυντηρήσεως αυτό μόνο, δημιουργεί ακαταστασίαν; ...
Διότι ακαταστασία δεν είνε, ότι ο πολίτης δεν κοιμάται ήσυχος με το αστυνομικόν τμήμα στη γειτονιά του, αλλά θέλει κάτω από το μαξιλάρι του παρανόμως ένα πιστόλι. Πιστόλι είνε και ο Σύνδεσμος αν υπάρχη. Αλλά αν υπάρχη και είνε ανάγκη να διαλυθή, θα διαλυθή πραγματικώς μονον άμα διαλυθή η Κομμούνα. Αν η Κομμούνα δεν διαλυθεί τότε - και αν δεν υπάρχη - θα γίνη". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ αντιλαμβανόμενοι τη στρατιωτική υπεροπλία του ΕΛΑΣ, ανέλαβαν πρωτοβουλίες ώστε να έρθουν σε επαφή με οπλαρχηγούς τοπικών ένοπλων παραστρατιωτικών οργανώσεων και να τους ενισχύσουν στον αντικομμουνιστικό τους αγώνα προωθώντας την τακτική του "εξοπλισμού του χωριού", όπως την αποκαλούσε ο ΙΔΕΑ.
Ο στρατηγός Καραγιάννης, στο έργο του "1940-1952: Το δράμα της Ελλάδας", γράφει: "Δια την πειθάρχησιν των ομάδων τούτων, αι οποίαι ως προελέχθη κατά τα αρχικά στάδια της συγκροτήσεως των έδρων εν παρανομία, απεφασίσθη όπως επί κεφαλής τούτων τεθώσιν μόνιμοι Αξιωματικοί ή Υπαξιωματικοί εγνωσμένου ήθους και ικανοτήτων. Εκ του γραφείου υπουργού Εθνικής Αμύνης ανεχώρησαν δια την ανάπτυξιν Εθνικών ομάδων οι αείμνηστοι Λοχαγοί Κατσαρέας Π. εις Λακωνίαν και Δεδούσης Δ. εις Δωρίδα. Ωσαύτως υπό του Ταγματάρχου Μπούρου Κων., Υπολοχαγού Χονδρού, επιλοχίου Μπραντίτσα Δ. και άλλων μονίμων Αξιωματικών ή οπλαρχηγών ονομασθέντων Αξιωματικών, ανεπτύχθησαν πειθαρχημέναι ομάδες εις Ρούμελην, Μακεδονίαν και Πελοπόννησον, δημιουργήσασαι το αντίπαλον κατά του κομμουνισμού δέος". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Έτσι, το φθινόπωρο του '46 συγκροτούνται οι ΜΑΥ (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου) και ΜΑΔ (Μονάδες Αποσπασμάτων Διώξεως). Οι ΜΑΥ ή Μάυδες όπως αποκαλούνταν, ήταν ένοπλοι χωρικοί που αναλάμβαναν τη φύλαξη χωριών και αγροτικών εργασιών, ενώ οι ΜΑΔ συμμετείχαν μαζί με τη Χωροφυλακή και με μονάδες του Στρατού στην καταδίωξη των ανταρτών.
Οι μονάδες αυτές έφταναν, ανάλογα με την εποχή, τους εξήντα έως εκατό χιλιάδες άντρες ενώ τον Ιούνιο του 1947 αντικαταστάθηκαν από τα Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης (ΤΕΑ). Η συμβολή των ΤΕΑ στον Εμφύλιο ήταν καθοριστική, καθώς εγκαταστάθηκαν στις παρυφές των πόλεων και κατά μήκος του βασικού οδικού δικτύου της χώρας. Έδωσαν έτσι τη δυνατότητα στα τμήματα του εθνικού στρατού να αποδεσμευτούν από τη φύλαξη των πόλεων και των οδικών αρτηριών ενώ τα ΤΕΑ στις πόλεις έλεγχαν και κάλυπταν τα μετόπισθεν του κυβερνητικού στρατού από τη δράση του ΔΣΕ. Παράλληλα, μαζί με τη χωροφυλακή και τις παραστρατιωτικές οργανώσεις, κατέστειλαν τη δράση του πολιτικού μηχανισμού της αριστεράς.
Η δράση των ΤΕΑ αναγνωρίστηκε από το επίσημο κράτος το Μάρτιο του 1951, καθώς η κυβέρνηση του Σοφοκλή Βενιζέλου με νόμο επισημοποίησε την ένταξή τους στον ελληνικό στρατό υπακούοντας σε ένα χρόνιο αίτημα του ΙΔΕΑ.
Η ανασυγκρότηση του στρατού που άρχισε να πραγματοποιείται τον Απρίλιο του 1945 έλαβε ξεκάθαρο αντικομμουνιστικό χαρακτήρα, σε αντίθεση με όσα προέβλεπε η Συμφωνία της Βάρκιζας. Τον Ιούνιο του 1945 η "Λευκή Βίβλος" του ΕΑΜ κατέγραψε τα ονόματα 59 αξιωματικών των Ταγμάτων Ασφαλείας που είχαν ενταχθεί στις ένοπλες δυνάμεις. Δύο μήνες αργότερα, έγινε γνωστό ότι 117 βαθμοφόροι των Ταγμάτων Ασφαλείας είχαν εισαχθεί στη Σχολή Ευελπίδων. Οι άνθρωποι αυτοί εξελίχθηκαν σε στρατιωτικούς καριέρας με "διακρίσεις" στον εμφύλιο πόλεμο και σε άλλα κρίσιμα γεγονότα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας Καλαμάτας, Διονύσιος Παπαδόπουλος, που βρέθηκε το 1945 να είναι διοικητής τάγματος του ελληνικού στρατού και έφτασε τελικά μέχρι το βαθμό του ταξίαρχου. Ήταν μάλιστα ένας από τους δεκαπέντε αξιωματικούς που είχαν ηγετικό ρόλο στο αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του ΙΔΕΑ το Μάιο του 1951.
Παράλληλα, οι υπηρεσίες του υπουργείου Στρατιωτικών και του Γενικού Επιτελείου Στρατού στελεχώθηκαν σε μεγάλο βαθμό από εθνικόφρονες αντικομμουνιστές αξιωματικούς, όπως ο Π.Σπηλιωτόπουλος και ο Κ.Βεντήρης, ενώ οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ άρχισαν να καταλαμβάνουν θέσεις-κλειδιά, όπως ο Ε.Λιώσης που τοποθετήθηκε επικεφαλής του τμήματος ασφαλείας του ΓΕΣ.
Μετά, μάλιστα, την άνοδο στην εξουσία του Λαϊκού Κόμματος, το Μάρτιο του 1946, η επιρροή του ΙΔΕΑ έγινε ακόμη πιο έντονη καθώς οι περισσότερες θέσεις-κλειδιά στο Επιτελείο και στο Υπουργείο Στρατιωτικών πέρασαν στα χέρια αξιωματικών του ΙΔΕΑ. Η κυβέρνηση Τσαλδάρη, σε πλήρη συνεργασία με τον ΙΔΕΑ, διασφάλιζε την προαγωγή των εθνικοφρόνων αξιωματικών ενώ παράλληλα εμπόδιζε την εξέλιξη των δημοκρατικών. Οι αξιωματικοί για τους οποίους υπήρχαν υποψίες ότι ήταν δημοκρατικοί ή αντιμοναρχικοί απομακρύνονταν. Ειδικότερα, 100 αξιωματικοί που είχαν υπηρετήσει στον ΕΛΑΣ στάλθηκαν στην εξορία στους Φούρνους Ικαρίας, τη Φολέγανδρο και άλλα νησιά.
Παράλληλα, μέχρι το τέλος του 1946 γύρω στους 1500 αξιωματικούς των Ταγμάτων Ασφαλείας και άλλων ακροδεξιών οργανώσεων έγιναν δεκτοί στο στρατό. Σύμφωνα με το Σόλωνα Γρηγοριάδη, ούτε η κυβέρνηση Πλαστήρα, ούτε η κυβέρνηση Βούλγαρη, ούτε η κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κέντρου το 1945-46 είχαν σκοπό να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους αξιωματικούς. Όταν, όμως, ήρθε στην εξουσία η κυβέρνηση Τσαλδάρη, επικράτησαν άλλες αντιλήψεις.
Ο ρόλος του ΙΔΕΑ στην αμνήστευση και στην ένταξη των ταγματασφαλιτών στον ελληνικό στρατό ήταν καθοριστική. Συγκεκριμένα, οι ταγματάρχες Καραγιάννης και Καραμπότσιος, ηγετικά στελέχη του ΙΔΕΑ, ανέλαβαν τη διεύθυνση του γραφείου του υπουργού Άμυνας, Π.Μαυρομιχάλη. Από τη θέση αυτή διέλυσαν την επιτροπή καταρτισμού δικογραφιών και την υποχρέωσαν να παραδώσει όλα της τα αρχεία στο γραφείο Προσωπικού του Υπουργείου. Για τους ταγματασφαλίτες αξιωματικούς αποφάσισαν ότι μπορούσαν να διωχθούν μόνο για παράβαση του ποινικού νόμου και πως οι υπόλοιποι θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο στρατό με βάση τις ικανότητές τους.
Όπως γράφει ο στρατηγός Καραγιάννης στο βιβλίο του: "Κατά το θέρος του 1946 ο πόλεμος κατά των Κ/Σ (σ.σ Κομμουνιστοσυμμοριτών) γενικεύεται εις ολόκληρον την χώραν, πολλοί δε Αξ/κοί δυναμικοί και φανατικοί αντικομμουνισταί, παραμένουν αχρησιμοποίητοι, ως υπηρετήσαντες εις τα Τάγματα Ασφαλείας.
Επειδή δε η Ηγεσία και το αρμόδιον γραφείον του Υπουργείου δεν εδέχοντο την αποκατάστασιν των Αξ/κών της κατηγορίας ταύτης, δι'αγνώστους λόγους, εν συνεννοήσει με τον Ταγ/χην Καραμπότσιον συνετάξαμεν Διαταγήν του Υπουργού, βάσει της οποίας η συγκροτηθείσα υπό της προηγούμενης Κυβερνήσεως επιτροπή καταρτισμού δικογραφιών κατά των υπηρετησάντων Αξ/κών εις τα Τάγματα Ασφαλείας διελύετο, διετάσσετο δε αύτη να παραδώση τα Αρχεία εις το γραφείον Προσωπικοιύ του Υπουργείου.
'Όσον αφορά τους Αξ/κούς της κατηγορίας ταύτης, διετάσσετο η χρησιμοποίησίς των εις τον ενεργόν Στρατόν βάσει των ικανοτήτων των. Δίωξις Αξ/κών υπηρετησάντων εις τα Τάγματα Ασφαλείας ηδύνατο να λάβη χώραν, ως και δια πάντα άλλον, μόνο κατόπιν συγκεκριμένης μηνύσεως δια παράβασιν του ποινικού Νόμου." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Παράλληλα, μέλη του ΙΔΕΑ παρουσιάζονταν ως μάρτυρες υπεράσπισης πρώην ταγματασφαλιτών και μελών των SS και τους παρείχαν βεβαιώσεις συμμετοχής σε κάποια κατασκοπευτική ομάδα ή αντιστασιακή οργάνωση.
Το καλοκαίρι του 1946, η πρώτη φάση ανασυγκρότησης του ελληνικού στρατού είχε ολοκληρωθεί και μπορούσε πλέον να κοιτά από θέση ισχύος την αριστερά.
Το βράδυ της 30ης προς 31η Μαρτίου 1946, παραμονή των εκλογών που είχαν προκηρυχθεί και στις οποίες το ΕΑΜ είχε αποφασίσει να απέχει, αντάρτες του ΕΛΑΣ εξαπολύουν επίθεση στο σταθμό Χωροφυλακής Λιτόχωρου. Η επίθεση αυτή σηματοδοτεί την απόφαση της Αριστεράς να αντισταθεί ένοπλα στο βίαιο αποκλεισμό της από την πολιτική ζωή και το κλίμα τρομοκρατίας που είχαν στήσει οι ακροδεξιοί από τη συμφωνία της Βάρκιζας και μετά.
Σιγά-σιγά αρχίζουν να σχηματίζονται οι πρώτες ομάδες ανταρτών και η κυβέρνηση θεσπίζει στις 18 Ιουνίου το Γ' Ψήφισμα, το οποίο ποινικοποιoύσε το αριστερό φρόνημα και προέβλεπε τη θανατική ποινή για όσους ανήκαν στην αριστερά: "όστις θέλων αποσπάση εν μέρος εκ του όλου της Επικρατείας ή να ευκολύνη τα προς τούτο το τέλος τείνοντα σχέδια, συνόμωσεν ή διήγειρεν στάσιν ή συνεννοήθη με ξένους ή κατήρτισεν ένοπλες ομάδας ή έλαβε μετοχήν εις τοιαύτας προδοτικάς ενώσεις τιμωρείται με θάνατον". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Το Γ΄Ψήφισμα εξομοίωνε την αριστερή δραστηριότητα με "εσχάτη προδοσία" ή "εχθρική εισβολή" καθώς την κατηγορούσε για πρόθεση απόσπασης εθνικού εδάφους προς όφελος εξωτερικών εχθρών. Το Ψήφισμα αυτό δεν έθετε εκτός νόμου τα κόμματα της Αριστεράς, καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε αντιδράσεις από τους δυτικούς συμμάχους της ελληνικής κυβέρνησης. Έθετε, όμως, εκτός νόμου οποιαδήποτε αριστερή δραστηριότητα, πολιτική αλλά και συνδικαλιστική, η οποία ισοδυναμούσε με προδοσία και τιμωρούνταν με θάνατο.
Για το σκοπό αυτό ιδρύθηκαν στρατοδικεία, τα οποία επεκτάθηκαν σε όλη τη χώρα και τα οποία εκδίκαζαν τις παραβιάσεις του Γ' Ψηφίσματος. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων αυτών δεν επιδέχονταν έφεση και ήταν άμεσα εφαρμόσιμες. Από τα μέσα Ιουλίου άρχισαν οι ομαδικές θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις, αμέσως μετά τις πρώτες επιχειρήσεις των ανταρτών. Συγκεκριμένα, στις 16 Ιουλίου 1946 έγιναν στη Θεσσαλονίκη οι δύο πρώτες εκτελέσεις καταδικασθέντων από έκτακτα στρατοδικεία. Και στις 26 Ιουλίου τουφεκίστηκε στα Γιαννιτσά μαζί με άλλους έξι, η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε στη νεότερη ελληνική ιστορία: η νεαρή δασκάλα Ειρήνη Γκίνη
Από τη μεριά των αριστερών, η επίθεση στο Λιτόχωρο δεν ακολουθήθηκε από άλλες μέχρι το φθινόπωρο του 1946. Αντιθέτως, οι οργανώσεις της Αριστεράς εξαρθρώνονταν μεθοδικά και φαινόταν να επιβάλλεται η "τάξη". Οι διωγμοί, όμως, δημιούργησαν πολλούς ανθρώπους που ανήκαν πλέον στο καθεστώς του καταζητούμενου, του φυγάδα, του ύποπτου, του απειλούμενου. Οι άνθρωποι αυτοί έβρισκαν καταφύγιο στα βουνά και ζούσαν εκεί ως "διωκόμενοι". Εκεί συνάντησαν και άλλους που, από την εποχή της λευκής τρομοκρατίας που ακολούθησε τη συμφωνία της Βάρκιζας, είχαν φύγει από τα σπίτια τους νοιώθοντας ότι απειλείται η ζωή τους. Σιγά-σιγά άρχισαν να διαμορφώνονται ένοπλες ομάδες, οι οποίες βρίσκονταν σε επαφή με το ΚΚΕ και ήταν σε κατάσταση αναμονής.
Οι ομάδες αυτές άρχισαν να έχουν τις πρώτες αψιμαχίες με κυβερνητικές ομάδες από το καλοκαίρι του 1946, ενώ το Σεπτέμβριο οι συμπλοκές εξελίχθηκαν σε αληθινό πόλεμο και στις 28 Οκτωβρίου 1946, ανακοινώθηκε η ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ).
Στα μέσα του 1947, ιδρύθηκε το στρατόπεδο της Μακρονήσου, με σκοπό να αποτελέσει ένα κέντρο διαλογής "υπόπτων" καθώς και ένα "εργαστήριο ανάνηψης" γι΄ αυτούς ενώ, σύμφωνα με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, το στρατόπεδο αυτό υπήρξε ο "νέος Παρθενώνας"
Ταυτόχρονα σχεδόν με την ίδρυση του στρατοπέδου της Μακρονήσου, άρχισε και η επιχείρηση μαζικής εκκένωσης ορεινών χωριών και η μετακίνηση των κατοίκων τους σε ειδικούς πρόχειρους οικισμούς στις παρυφές των πόλεων. Έως το τέλος του πολέμου, υπολογίζεται πως σχεδόν 700.000 άτομα μετακινήθηκαν με τον τρόπο αυτό, αφήνοντας πίσω τους έρημες ορεινές περιοχές και στερώντας από το Δημοκρατικό Στρατό την κοινωνία που τον στήριζε.
Ως συμπλήρωμα της παραπάνω πρακτικής, λειτούργησε η συγκέντρωση από το στρατό παιδιών της υπαίθρου σε ειδικές "παιδοπόλεις" ή ιδρύματα. Η λειτουργία των ιδρυμάτων αυτών διευθυνόταν από τη Βασιλική Πρόνοια η οποία, υπό την υψηλή επίβλεψη της νέας Βασίλισσας Φρειδερίκης, ανέλαβε, όπως διατεινόταν, τη "διάσωση των παιδιών της υπαίθρου". Αλλά και από την αντίπαλη πλευρά οργανώθηκε μία παρόμοια κίνηση, η οποία έστελνε τα παιδιά σε "κατασκηνώσεις" ή στις ανατολικές χώρες.
Την ίδια στιγμή, στις πόλεις μεθοδεύτηκε η δίωξη και καταστολή της Αριστεράς. Μαζικές συλλήψεις διέλυσαν τις οργανωμένες δυνάμεις που είχαν απομείνει, ενώ στις 18 Οκτωβρίου απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του Ριζοσπάστη και της Ελεύθερης Ελλάδας, των δύο επίσημων εφημερίδων του ΚΚΕ και της Αριστεράς
Το τελικό βήμα έγινε στις 27 Δεκεμβρίου του 1947, όταν η κυβέρνηση συνεργασίας Λαϊκών-Φιλελευθέρων με πρωθυπουργό το Θ.Σοφούλη ψήφισε τον Αναγκαστικό Νόμο 509 "Περί μέτρων ασφαλείας του κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας και ελευθερίας των πολιτών". Ο νόμος αυτός, που ψηφίστηκε με αφορμή την ίδρυση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης στα βουνά της Ελλάδας, έθετε εκτός νόμου το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους προσκείμενους σε αυτό πολιτικούς σχηματισμούς. Από τα τέλη του 1946 μέχρι και τα μέσα του 1948, ψηφίστηκε η απαγόρευση των απεργιών, η απαγόρευση κυκλοφορίας αριστερών εντύπων, η στέρηση της ιθαγένειας σε όσους δρούσαν "αντεθνικά", η δήμευση των περιουσιών όσων συμμετείχαν στο "συμμοριτοπόλεμο", η απόταξη των ύποπτων για αριστερό φρόνημα αξιωματικών και η ίδρυση του στρατοπέδου της Μακρονήσου που έγινε στα μέσα του 1947.
Ειδικά ο έλεγχος του πολιτικού φρονήματος στο στρατό ήταν σε πρώτη προτεραιότητα. Κατά τη διάρκεια του 1945 και κατά το μεγαλύτερο μέρος του 1946, οι ύποπτοι για αριστερό φρόνημα στρατιώτες απαλλάσσονταν προσχηματικά για λόγους ασθένειας. Για τους ανθρώπους αυτούς, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη στρατιωτική εφεδρεία του Δημοκρατικού Στρατού, αποφασίστηκε η δημιουργία ειδικών μονάδων και, έτσι, στα μέσα του 1947, με αμερικανικά κονδύλια, δημιουργήθηκε στη Μακρόνησο ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης στο οποίο στέλνονταν όλοι οι "ύποπτοι" πολιτικά αξιωματικοί και οπλίτες.
Το στρατόπεδο αυτό ονομαζόταν "Αναμορφωτήριον Μακρονήσου" και αρχικά είχε μόνο στρατιωτικό περιεχόμενο, αλλά βαθμιαία δεχόταν αριστερούς κάθε απόχρωσης, ακόμη και γυναίκες. Εκεί υποβάλλονταν σε ψυχολογικά και σωματικά βασανιστήρια, προκειμένου να απαρνηθούν την ιδεολογία τους. Τα βασανιστήρια αυτά σταματούσαν μόνο μετά από ¨δήλωση μετανοίας" του βασανιζόμενου.
Υπολογίζεται πως από το 1947 έως το 1950 φυλακίστηκαν στη Μακρόνησο γύρω στους 1.100 έφεδρους αξιωματικούς και 27.000 οπλίτες, από τους οποίου οι περισσότεροι, ύστερα από μια περίοδο "πολιτικής αναμόρφωσης" και "ανάνηψης", επανέρχονταν στο στρατό. Μέσω της διαδικασίας αυτής, ο Δημοκρατικός Στρατός στερήθηκε ένα πολύτιμο δυναμικό, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου πέρασε στις γραμμές του Εθνικού Στρατού. Μετά το 1948, άρχισαν να φυλακίζονται στη Μακρόνησο και πολίτες.
Η Μακρόνησος δεν ήταν, όμως, το μοναδικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Εκτός από αυτό που προοριζόταν αρχικά για τους αριστερούς στρατεύσιμους, ιδρύθηκαν άλλα δύο: Του Τρίκερι για τους ύποπτους των εκκαθαριζόμενων περιοχών και των Γιούρων για τους φυλακισμένους..
Όπως αναφέρει ο στρατηγός Δ.Ζαφειρόπουλος στο βιβλίο του "Αντισυμμοριακός Αγών" : " Την 19ην Φεβρουαρίου του 1947 ο αρχηγός του ΓΕΣ Αντ/γος Βεντήρης Γ., άμα τη αναλήψει της αρχής, εισηγήθη εις τον Υπουργόν των Στρατιωτικών Γεώργιον Στράτον την οργάνωσιν τριών στρατοπέδων: της Μακρονήσου δια τους στρατευσίμους, του Τρίκερι δια τους υπόπτους άνδρας και γυναίκας των εκκαθαριζομένων περιοχών, και των Γιούρων δια τους φυλακισμένους....
...Η κίνησις της Μακρονήσου από του 1947 μέχρι του 1950 ανήλθεν: Εις εφέδρους αξιωματικούς 1.100 και εφέδρους οπλίτας 27.770.
Εκ των εφέδρων Αξιωματικών: Απεδόθησαν εις τον Στρατόν 800. Παρέμειναν εις την Μακρόνησον ως διοικηταί Λόχων και Διμοιριών 200. Υπέστησαν έκπτωσιν του βαθμού των 100 ως αμετανόητοι κομμουνισταί.
Εκ των εφέδρων οπλιτών μετά κατάλληλον εθνικόν προσανατολισμόν: Απεδόθησαν εις τον Στρατόν 15.400, οίτινες και επολέμησαν εις το πλευρόν των εθνικοφρόνων Ελλήνων, όπως το 596 Τάγμα Πεζικού, το οποίον εις τον Γράμμον τον Ιούλιον του 1948 επέδειξεν ηρωϊσμόν και αυτοθυσίαν λόγω της τόλμης και αποφασιστικότητός των. Δεν απεστάλησαν εις την γραμμήν των πρόσω, αλλ΄απελύθησαν και επέστρεψαν εις τας εστίας των 6.600. Παρέμειναν αμετανόητοι πιστεύοντες εις τον Κομμουνισμόν 300..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Την 1η Σεπτεμβρίου 1946, πραγματοποιήθηκε το δημοψήφισμα για την παλινόρθωση της μοναρχίας και, μέσα σε ένα κλίμα τρομοκρατίας, βίας και νοθείας, το αποτέλεσμα ήταν υπέρ της επιστροφής του Γεωργίου Β' με ποσοστό 68,3%.
Ήδη, οι πρώτες διάσπαρτες αντάρτικες ομάδες έχουν αρχίσει να συνενώνονται από τον Ιούλιο και το Σεπτέμβριο έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους μία ευρεία περιοχή στη βορειοδυτική Ελλάδα, ενώ το Δεκέμβριο του 1946, το Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών ονομάστηκε Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ).
Η αδυναμία του Εθνικού Στρατού, κάτω από τη βρετανική καθοδήγηση, να αντιμετωπίσει τη δράση των ανταρτών, προκάλεσε την αντίδραση του ΙΔΕΑ, ο οποίος θεωρούσε ότι ο τρόπος με τον οποίο είχε δομηθεί ο στρατός, τον έκανε ανίκανο να ανταποκριθεί στις ανάγκες του ανταρτοπολέμου και γι' αυτό κατηγορούσε το Βρετανό στρατηγό Ρόουλινγκ που είχε αναλάβει την ανασυγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων
Εν τω μεταξύ, την άνοιξη του 1947, ο Εθνικός Στρατός οργάνωσε την πρώτη μεγάλη επιχείρηση με την ονομασία 'Τέρμινους" εναντίον του Δημοκρατικού Στρατού. Ήταν ένα σχέδιο που είχε οργανώσει ο Ροόυλινγκ σε συνεργασία με τον αντιστράτηγο Σπηλιωτόπουλο και το οποίο στόχευε στην εκκαθάριση της Στερεάς Ελλάδας από τους αντάρτες και την απώθησή τους από την κεντρική Ελλάδα. Ο ΙΔΕΑ χαρακτήρισε το σχέδιο αυτό ως "ανεδαφικό και ασυγχρόνιστο, καταδικασμένο εκ των προτέρων να αποτύχει". Πράγματι, η πρώτη αυτή επιχείρηση του εθνικού στρατού δεν έφερε το επιδιωκόμενο, για την κυβέρνηση και τους Βρετανούς, αποτέλεσμα και έδειξε ότι η σύγκρουση αυτή έπαιρνε τα χαρακτηριστικά μιας τακτικής πολεμικής αναμέτρησης, ανατρέποντας τις μέχρι τότε επίσημες εκτιμήσεις.
Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, οι Βρετανοί αδυνατώντας να σηκώσουν το οικονομικό βάρος μιας τέτοιας επιχείρησης αρχίζουν να αποδεσμεύονται από την ελληνική υπόθεση παραχωρώντας σιγά σιγά τη θέση τους στις ΗΠΑ. Την εμπλοκή των ΗΠΑ επιζητούσε και ο ΙΔΕΑ, ο οποίος ήδη από το 1946 είχε αρχίσει να επιζητεί την αμερικάνικη επιρροή επιβάλλοντας την τοποθέτηση του πρώην αρχηγού του Σ.Γκίκα στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.
Όπως έγραφε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σ.Βενιζέλος στη σύζυγό του στην Αλεξάνδρεια: "Από χθες έγινε μεγάλη αλλαγή εις την ελληνικήν πολιτική. Η Αγγλία μας εδήλωσεν ότι ευρίσκεται εις αδυναμίαν να συνεχίση την προς ημάς οικονομικήν βοήθειάν της και η Αμερική θα καταλάβη την θέσιν της. Η τελευταία θα μας στείλη εμπειρογνώμονας δι΄όλους τους κλάδους διοικήσεως και θα καταρτίση επταετές σχέδιον δια την ανοικοδόμησιν της χώρας". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Καθώς η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα των Βαλκανίων που βρισκόταν εκτός σοβιετικής επιρροής, αποτελούσε μαζί με την Τουρκία το μόνο γεωγραφικό ανάχωμα απέναντι στην επέκταση των Σοβιετικών στην Ανατολική Μεσόγειο. Ήταν λοιπόν αναμενόμενο ότι οι ΗΠΑ θα έκαναν ό,τι ήταν δυνατό για να ηττηθεί ο Δημοκρατικός Στρατός και να διασφαλιστεί η παραμονή της Ελλάδας στη σφαίρα επιρροής της Δύσης.
Η επίσημη ημερομηνία αλλαγής φρουράς-προστάτη ήταν η 12η Μαρτίου 1947. Την ημέρα εκείνη, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών εξήγγειλε το "δόγμα Τρούμαν". Σύμφωνα με αυτό, οι ΗΠΑ ανέλαβαν να βοηθήσουν τα "απειλούμενα με κομμουνισμό" κράτη, με πρώτο παράδειγμα την Ελλάδα και την Τουρκία. Σε αυτές θα δινόταν το ποσό των τετρακοσίων εκατομμυρίων δολαρίων και από αυτά, τα τριακόσια εκατομμύρια θα πήγαιναν στην Ελλάδα.
Στο λόγο του, ο Τρούμαν, αναφέρθηκε στην κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα: " ...Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν εκ μέρους της ελληνικής κυβερνήσεως επείγουσα έκκλησιν για οικονομική βοήθεια. Οι προκαταρκτικές πληροφορίες εκ μέρους της αμερικανικής οικονομικής αποστολής η οποία ευρίσκεται ήδη στην Ελλάδα καθώς και οι πληροφορίες του πρεσβευτού μας στην Αθήνα ενισχύουν την δήλωσιν της ελληνικής κυβερνήσεως που συνίσταται στο ότι η βοήθεια είναι επιτακτική αν η Ελλάς πρόκειται να επιζήση ως ελεύθερον Έθνος...
Η ελληνική κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν να αντιμετωπίση την κατάστασιν. Ο ελληνικός στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρά εξοπλισμένος. Χρειάζεται εφόδια και εξοπλισμό, αν πρόκειται να αποκατασταθή η εξουσία της κυβερνήσεως στο ελληνικό έδαφος..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Έτσι, με πολύ μεγαλύτερες οικονομικές δυνατότητες από τους Βρετανούς, οι αμερικανοί πήραν τη θέση τους στον τομέα των στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον του ΔΣΕ.
Η εμπλοκή των Αμερικανών δεν περιορίστηκε μόνο στο στρατιωτικό επίπεδο, αλλά επεκτάθηκε και στο πολιτικό, καθώς από τη στιγμή αυτή και μετά οι ΗΠΑ αποκτούν τον έλεγχο και κατευθύνουν την πολιτική ζωή της χώρας. Οι Αμερικανοί, θέλοντας αφενός να περάσουν στη διεθνή κοινή γνώμη μια εικόνα ότι στην Ελλάδα δεν κυβερνά μια καταπιεστική Δεξιά και αφετέρου για να διευρύνουν την κοινωνική αποδοχή του πολιτικού καθεστώτος, αποφασίζουν να επιβάλλουν μία κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ των δύο παραδοσιακών κομμάτων, του Λαϊκού και του Κόμματος Φιλελευθέρων.
Πράγματι στις 31 Αυγούστου 1947, φτάνει στην Αθήνα ο διευθυντής των υποθέσεων Εγγύς και Μέσης Ανατολής του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Λόυ Χέντερσον, ο οποίος λέει στους πολιτικούς αρχηγούς: "Πρέπει να σχηματίσετε κυβέρνηση αμέσως, πριν δούμε στον ορίζοντα την κυβέρνηση του Ζαχαριάδη". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Τελικά, μετά από διαπραγματεύσεις μιας εβδομάδας, σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας Φιλελευθέρων και Λαϊκών με πρωθυπουργό το Σοφούλη, ο οποίος θα προσπαθούσε να επιτύχει κατευνασμό και, αν αποτύγχανε, θα ακολουθούσε η σκληρή πολιτική.
Υπέρ της λύσης συνεργασίας τάχθηκε και ο ΙΔΕΑ και το μόνο στο οποίο διαφωνούσε ήταν η πρόθεση από την κυβέρνηση Σοφούλη για παροχή αμνηστίας σε όσους από τους αντάρτες παραδώσουν τα όπλα. Για το θέμα αυτό δήλωσε ότι η περίοδος της αμνηστίας θα έπρεπε να είναι όσο το δυνατό συντομότερη και στη συνέχεια να ακολουθήσει "ολοκληρωτικός πόλεμος εναντίον του εχθρού", με το δόγμα "ο μη μεθ'ημών καθ'ημών".
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1947, η κυβέρνηση έπαιρνε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και την επομένη εγκρινόταν ψήφισμα για αμνηστία που δημοσιευόταν στην εφημερίδα της κυβέρνησης: " Όσοι εκ των στασιαστών αρχηγών, οδηγών ή συστασιωτών παρουσιασθώσιν εντός μηνός από της δημοσιεύσεως του παρόντος αυτοβούλως εις την πλησιεστέραν δικαστικήν, στρατιωτικήν ή αστυνομικήν αρχήν... και αφοπλισθώσιν εφ'όσον οπλοφορούν, αμνηστεύονται αυτοδικαίως δυνάμει του παρόντος... και απολύονται αμέσως υπό των εις ους παρεδόθησαν..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Πράγματι, επί μερικές εβδομάδες επικρατούσε ατμόσφαιρα ύφεσης. Οι εκτελέσεις είχαν ανασταλεί, οι αριστερές εφημερίδες και τα γραφεία του ΚΚΕ-ΕΑΜ λειτουργούσαν ομαλά και φαινόταν ότι δινόταν στο ΚΚΕ μία τελευταία ευκαιρία για να σταματήσει τον πόλεμο, πριν επέμβουν οι Αμερικανοί.
Στην πραγματικότητα, όμως, η κυβέρνηση και οι Αμερικανοί εννοούσαν ως κατευνασμό τον άνευ όρων αφοπλισμό και παράδοση της αριστεράς, κάτι που το ΚΚΕ δεν μπορούσε να δεχτεί.
Και σα να μην έφτανε αυτό, η λειτουργία των έκτακτων στρατοδικείων συνεχιζόταν, όπως και ο αγώνας των αστυνομικών δυνάμεων να συντρίψουν τις κομμουνιστικές οργανώσεις στις πόλεις. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1947, ημέρα που δημοσιευόταν στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως το ψήφισμα της αμνηστίας, το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης καταδίκαζε σε θάνατο 52 μέλη της Στενής Αυτοάμυνας (ΟΠΛΑ) της πόλης.
Εν τω μεταξύ, οι μέρες περνούσαν και ελάχιστοι αντάρτες παραδίνονταν. Στις 13 Οκτωβρίου, η προθεσμία της παρατάθηκε για έναν ακόμη μήνα, αλλά παράλληλα, ο πρωθυπουργός Σοφούλης δήλωνε: "Παρά την αμνηστείαν, αι αποφάσεις των έκτακτων στρατοδικείων θα εκτελούνται ανεκκλήτως, συμφώνως προς τας διατάξεις του Γ΄Ψηφίσματος". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Την αυγή της 17ης Οκτωβρίου 1947, εκτελέστηκαν 10 από τους 52 θανατοποινίτες της Στενής Αυτοάμυνας Θεσσαλονίκης. Στις 20 Οκτωβρίου τουφεκίζονται 20 κατάδικοι στη Δράμα, τις Σέρρες και την Ξάνθη και άλλοι 13 της Στενής Αυτοάμυνας Θεσσαλονίκης, ενώ στις 23 Οκτωβρίου εκτελούνται 7 στρατιώτες στη Δράμα και οι υπόλοιποι της Στενής Αυτοάμυνας
Στις 15 Νοεμβρίου έληξε η προθεσμία της αμνηστίας και ο απολογισμός της ήταν ασήμαντος. Μόλις 1.142 ένοπλοι παρουσιάστηκαν και παραδόθηκαν.
Οι εκτελέσεις, τώρα, πολλαπλασιάστηκαν και άρχισε ο διεθνής θόρυβος για το θέμα αυτό. Στις 14 Μαΐου 1948, ο Σοβιετικός επιτετραμένος στην Αθήνα Τσερνώφ απαίτησε από τον υπουργό Εξωτερικών Κ.Τσαλδάρη να σταματήσουν οι εκτελέσεις. Με τη σοβιετική διαμαρτυρία χαλάρωσε για ένα διάστημα ο ρυθμός εκτελέσεων που είχαν εκδοθεί από κακουργιοδικεία. Συνεχίστηκε, όμως, η δράση των έκτακτων στρατοδικείων και η άμεση εκτέλεση των αποφάσεών τους.
Στις 31 Αυγούστου 1948, ο υπουργός Πληροφοριών Αιλιανός έδινε τον πίνακα των εκτελέσεων που είχαν πραγματοποιηθεί μέχρι εκείνη την ημέρα.
Το παλάτι γνώριζε επίσημα την ύπαρξη του ΙΔΕΑ από την άνοιξη του 1946, όταν ο Γεώργιος Β' ζήτησε από τον Παπάγο να τον ενημερώσει εάν όντως υπήρχε κάποιος στρατιωτικός σύνδεσμος όπως ακούγονταν και ποιοι ήταν οι πολιτικοί του σκοποί. Ο Παπάγος ήρθε σε επαφή με αξιωματικούς του ΙΔΕΑ, οι οποίοι τον ενημέρωσαν για τα κίνητρα της οργάνωσης και τον διαβεβαίωσαν για την εκτίμηση που έτρεφαν οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ τόσο για το Γεώργιο Β' όσο και για τον ίδιο τον Παπάγο
Το 1947, ο ΙΔΕΑ αριθμούσε γύρω στους 1700 αξιωματικούς και ένιωθε πλέον αρκετά ισχυρός ώστε να επιχειρήσει την άσκηση πίεσης στους άλλους πόλους εξουσίας, προκειμένου να προωθήσει τα σχέδιά του. Τον Ιούνιο του 1947, η Διοικούσα Δέσμη αποφάσισε πως "είνε ανάγκη να προβώμεν εις ορισμένας παραστάσεις προς την πολιτικήν ηγεσίαν του τόπου και προς τον εξωτερικό παράγοντα. Εις την πολιτικήν ηγεσίαν του Έθνους, θα υποδείξωμεν τας πράξεις και τας παραλείψεις της, αι οποίαι καθυστερούν την συντριβήν του δρώντος έσωθεν εχθρού της Ελλάδος. Εις τον εξωτερικό παράγοντα, όστις χάρις εις την μεγαλοφυά διορατικότητα του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών κ.Τρούμαν, εξεδηλώθη προσφάτως κατά τρόπον ενισχύοντα την πίστην μας, ότι εις τον αγώνα μας δια την ελευθερίαν, δεν θα είμεθα μόνοι, θα παράσχωμεν πληροφορίας και θα προβώμεν εις εισηγήσεις προερχομένας από ανυστεροβούλους αγωνιστάς του κοινού ιδεώδους". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Έτσι, το Σεπτέμβριο του 1947, μία εβδομάδα μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από το Σοφούλη και για πρώτη φορά από την ίδρυσή του, ο ΙΔΕΑ κάνει επίσημη εμφάνιση στέλνοντας στο παλάτι, στους αρχηγούς των δύο κυβερνώντων κομμάτων και στην αμερικανική πρεσβεία αναλυτική έκθεση "επί του θέματος της ηγεσίας του στρατού".
Με την έκθεση αυτή πρότεινε αξιωματικούς που ανήκαν στην οργάνωση για να προωθηθούν στις ανώτερες θέσεις των επιτελείων. Για τη θέση του ΓΕΣ πρότεινε την αντικατάσταση του Βεντήρη από τον αντιστράτηγο Γιατζή, καθώς θεωρούσαν το Βεντήρη υπεύθυνο για την αναποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων του στρατού εναντίον του ΔΣΕ. Ο Σοφούλης, τελικά, υπέκυψε στις πιέσεις του ΙΔΕΑ, τον Οκτώβριο του 1947, και ανέθεσε την αρχηγία του ΓΕΣ στον αντιστράτηγο Γιατζή.
Την ίδια περίοδο ο ΙΔΕΑ ήρθε σε επαφή με όλες τις πολιτικές προσωπικότητες, όπως ο Σ.Μαρκεζίνης, ο Γ.Παπανδρέου, ο Θ.Σοφούλης, ο Σ.Βενιζέλος, ο Π.Κανελλόπουλος, ο Τσαλδάρης και άλλοι. Στις επαφές αυτές, ο ΙΔΕΑ ενημέρωνε τους πολιτικούς για τα πατριωτικά και αντικομμουνιστικά κίνητρά του, άφηνε να εννοηθεί ότι έχει τη δύναμη να προωθήσει δικτατορική λύση εάν το έκρινε σκόπιμο και πίεζε για πιο δυναμικές λύσεις εναντίον των κομμουνιστών.
Ο ΙΔΕΑ, παράλληλα με τους Έλληνες πολιτικούς, ανέπτυξε επαφές και με την αμερικανική πρεσβεία, καθώς η παρουσία του συνταγματάρχη Σ.Γκίκα στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον διευκόλυνε το σκοπό αυτό. Ο ΙΔΕΑ διαβεβαίωνε τους Αμερικανούς ότι δεν είχε πολιτικές βλέψεις και ότι απέβλεπε μόνο στην εξουδετέρωση του ΚΚΕ. Ανέφερε, μάλιστα, ότι "ο ΙΔΕΑ είνε φιλικός προς τους Αμερικανούς παράγων, όπως και η Ελλάς προς την Αμερικήν. Η έννοια της φιλίας αυτής είνε ιδεολογική σύμπτωσις συμφερόντων, εκατέρωθεν ανάγκη. Είναι δύο δυνάμεις διαφορετικού μεγέθους, αλλά με κοινόν σημείον εφαρμογής (...). Ο ΙΔΕΑ επιθυμεί να επιτύχετε οι Αμερικανοί εις την Ελλάδα και είμεθα διατεθειμένοι να σας βοηθήσωμεν εις αυτό" [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Με τις συναντήσεις αυτές, ο ΙΔΕΑ κατάφερε να επισημοποιηθεί ως ένας ανεξάρτητος πόλος εξουσίας .
Εν τω μεταξύ, οι εξελίξεις στον εμφύλιο δεν ήταν καθόλου ευοίωνες για τον κυβερνητικό στρατό. Οι αποτυχίες των επιχειρήσεων του στρατού την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1948, προκάλεσαν τριγμούς στο στράτευμα αλλά και την αντίδραση του ΙΔΕΑ, ο οποίος θεωρούσε ότι η υπάρχουσα ηγεσία του στρατού δεν ήταν ικανή να καταρτίσει ένα σχέδιο για την "πλήρη καταστροφή των δυνάμεων των κομμουνιστοσυμμοριτών".
Για το σκοπό αυτό αναζητούσε έναν αρχιστράτηγο, που θα μπορούσε να φέρει εις πέρας τον πόλεμο που διεξαγόταν. Ήδη, από το Νοέμβριο του 1948, είχε γίνει πρόταση στον Παπάγο για ανάληψη της ηγεσίας του στρατού. Ο Παπάγος ήταν ο μόνος από τους εθνικόφρονες αξιωματικούς που δεν είχε χρησιμοποιηθεί και το κύρος του ανάμεσα στους αξιωματικούς του στρατού ήταν μεγάλο, καθώς ήταν ο αρχιστράτηγος των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στη διάρκεια του πολέμου 1940-41 και για ένα μεγάλο μέρος της Κατοχής ήταν κρατούμενος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, με συνέπεια να μην υπάρχουν σκιές για συνεργασία του με τους κατακτητές Γερμανούς.
Ο Παπάγος, όμως, για να δεχτεί την αρχιστρατηγία ζήτησε υπερεξουσίες, οι οποίες κρίθηκαν υπερβολικές και απορρίφθηκαν. Εν τω μεταξύ, το κοινοβουλευτικό σύστημα πάλευε για την επιβίωσή του καθώς τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο του 1948, 13 βουλευτές από το Λαϊκό Κόμμα και 54 από το Κόμμα των Φιλελευθέρων αποχώρησαν από τα κόμματά τους και η κυβέρνηση Λαϊκών-Φιλελευθέρων κρεμόταν από μια κλωστή.
Βλέποντας το εύθραυστο της κυβέρνησης αυτής, ο Σπύρος Μαρκεζίνης ανέλαβε πρωτοβουλίες απευθυνόμενος στο βασιλιά Παύλο ο οποίος, μετά τον αιφνίδιο θάνατο του αδελφού του Γεωργίου Β', είχε ανέβει στο θρόνο. Ο Μαρκεζίνης είχε καταφέρει να πείσει τον Παύλο ότι ήταν αναγκαίο να αναθέσει στον Παπάγο το σχηματισμό κυβέρνησης, η οποία θα έπαιρνε την έγκριση της Βουλής για να κυβερνήσει για ένα διάστημα χωρίς κυβερνητικούς περιορισμούς. Τη λύση αυτή την υποστήριζε και ο ΙΔΕΑ, ο οποίος ήδη από το Μάρτιο του 1948 προσανατολιζόταν προς την ανατροπή της κυβέρνησης Λαϊκών-Φιλελευθέρων.
Παρόλα αυτά, η αμερικανική πρεσβεία, σε συνεργασία με τη βρετανική, αποφάσισαν να δώσουν μία ακόμη ευκαιρία στο κοινοβουλευτικό σύστημα και εργάστηκαν για το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού στην οποία, εκτός από τους Λαϊκούς και τους Φιλελεύθερους, θα συμμετείχαν και άλλα μικρά κόμματα. Έτσι, στις 20 Ιανουαρίου του 1949 σχηματίστηκε η νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Σοφούλη, στην οποία συμμετείχαν και δύο νέα κόμματα: το Λαϊκό Κόμμα με αρχηγό το Σ.Μαρκεζίνη και το Εθνικό Εργατικό Κόμμα με αρχηγό τον Π.Κανελλόπουλο.
Την ίδια μέρα οριζόταν αρχιστράτηγος ο Παπάγος, ο οποίος θα ασκούσε τα καθήκοντά του όσο θα παρέμενε σε ισχύ το Γ' Ψήφισμα. Ο αρχιστράτηγος είχε απόλυτη εξουσία για όλα τα στρατιωτικά ζητήματα, οι προτάσεις του ήταν δεσμευτικές για τον υπουργό Άμυνας, ενώ μπορούσε να απαιτήσει την επιβολή στρατιωτικού νόμου.
Σε σχέση με τον εμφύλιο πόλεμο που διεξαγόταν παράλληλα με τις εξελίξεις αυτές, οι συσχετισμοί δυνάμεων ήταν τέτοιοι που δεν άφηναν την παραμικρή αμφιβολία για την έκβασή του. Ήδη από τον Ιανουάριο του 1949, είχε εκκαθαριστεί η Πελοπόννησος από τις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού και τον Ιούνιο εκκαθαρίστηκε η Στερεά Ελλάδα.
Το θέατρο των επιχειρήσεων μεταφερόταν πλέον στο Γράμμο και στο Βίτσι, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι εναπομείνασες δυνάμεις του ΔΣΕ. Η κύρια επίθεση του Εθνικού Στρατού στο Βίτσι ξεκίνησε στις 10 Αυγούστου και ολοκληρώθηκε με την τελική επικράτησή του στο Γράμμο, στα τέλη Αυγούστου 1949.
Ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε, αλλά τώρα ο στρατός που είχε αυτονομηθεί από την πολιτική ηγεσία με τις υπερεξουσίες που είχε αποκτήσει ο Παπάγος, θα διεκδικούσε ενεργό ρόλο στην πολιτική ζωή του τόπου και θα βρισκόταν διαρκώς σε κατάσταση επιφυλακής, σε περίπτωση που το αστικό σύστημα απειλούνταν .
Από την άλλη πλευρά, οι Αμερικανοί ήρθαν για να μείνουν οριστικά και αμετάκλητα. Όλη η ιστορία της Ελλάδας από δω και στο εξής, είναι απόλυτα συνυφασμένη με τα συμφέροντα και τις επιθυμίες των Αμερικανών.
Οι παρακάτω φωτογραφίες αποτυπώνουν σε συμβολικό επίπεδο την επικυριαρχία των Αμερικανών πάνω στο ελληνικό κράτος. Στην πρώτη βλέπουμε τον Αμερικανό στρατάρχη Βαν Φλητ να στέκεται πάνω από τα πτώματα των Ελλήνων ανταρτών και στη δεύτερη να σηκώνει την ελληνική σημαία του Δημοκρατικού Στρατού ως λάφυρο
Από τα Τάγματα Ασφαλείας στην Απριλιανή Χούντα - Ο ΙΔΕΑ αναλαμβάνει δράση, η ακροδεξιά απλώνει τα πλοκάμια της και οι Αμερικανοί γίνονται οι νέοι "προστάτες" μας
Μέρος 4ο:
Το ιδεολόγημα της "εθνικοφροσύνης"
Ο πολιτικός όρος που έμελλε να κυριαρχήσει στην πολιτική ζωή της χώρας από τα Δεκεμβριανά του 1944 έως τουλάχιστον το 1974 ήταν το ιδεολόγημα της "εθνικοφροσύνης".
Ο όρος "εθνικόφρονας" χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για τον προσδιορισμό ενός κομματικού σχηματισμού από το Δ.Γούναρη το 1915 και συνδέθηκε με το θεσμό της βασιλείας. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940, όμως, υιοθετήθηκε από αυτούς που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές Γερμανούς, αυτούς που πολέμησαν στο πλάι των Βρετανών εναντίον του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και αυτούς που υποδέχτηκαν τον Αμερικανό στρατηγό Βαν Φλητ παρουσιάζοντας τον ελληνικό στρατό λέγοντάς του "Στρατηγέ, ιδού ο στρατός σας (!)". Όπως ακριβώς συνέβαινε στο "1984" του Όργουελ με τα συνθήματα "Ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ελευθερία είναι σκλαβιά, η άγνοια είναι δύναμη", η παραχάραξη του ορθού λόγου συνεχιζόταν : "Οι δοσίλογοι είναι εθνικόφρονες(!)"
 |
| O αμερικανός στρατηγός Τζέιμς Βαν Φλιτ. Ουσιαστικά, ήταν ο διοικητής του Εθνικού Στρατού, αν θυμηθούμε την περιβόητη φράση του Π. Κανελλόπουλου, ο οποίος υποδεχόμενος στην Αθήνα τον Αμερικανό στρατηγό Βαν Φλιτ, παρουσιάζοντας το τιμητικό άγημα, είπε «Στρατηγέ, ιδού ο στρατός σας» |
Η εθνικοφροσύνη προκάλεσε το διαχωρισμό των πολιτών σε δύο κατηγορίες. Από τη μία πλευρά είχαμε τους "εθνικόφρονες" που εμφανίζονταν προσηλωμένοι στις αξίες ενός ιδεολογήματος που το ονόμασαν "ελληνισμό" και ήταν ένα μείγμα συντήρησης, θρησκοληψίας και μισαλλοδοξίας. Ο ελληνισμός αυτός - σύμφωνα με τους "εθνικόφρονες" -αποτελούσε το τελευταίο προπύργιο του "ελεύθερου κόσμου" της Δύσης απέναντι στη "σλαβοκομμουνιστική απειλή". Από την άλλη πλευρά είχαμε τους "μη εθνικόφρονες", κατηγορία στην οποία εντάσσονταν - σύμφωνα με τους φέροντες τον όρο εθνικόφρονες - το σύνολο του πολιτικού κόσμου από την κομμουνιστική αριστερά μέχρι και πολιτικοί από το χώρο του κέντρου.
Ο χωρισμός των πολιτών σε "εθνικόφρονες" και "μη εθνικόφρονες" αποτέλεσε το θεμέλιο πάνω στο οποίο διαμορφώθηκε το νομικό πλαίσιο δίωξης και καταστολής του κομμουνισμού που άρχισε να οικοδομείται μετά τις εκλογές του 1946 και τη νίκη των ακροδεξιών συντηρητικών δυνάμεων και ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Σύμφωνα με τον ΙΔΕΑ : "το ΚΚΕ είναι όργανον εχθρών διά την έσωθεν εξάρθρωσιν των Εθνικών μας Δυνάμεων και την προπαρασκευήν της υποδουλώσεώς μας εις ξένας φυλάς", ενώ "ο κομμουνισμός είναι ο εχθρός όχι μόνον της Ελληνικής Πατρίδος, αλλά και αυτής ταύτης της ελληνικής φυλής, την οποία επιδιώκει να εξαφανίσει εκ του προσώπου της Γης, εν πλήρη συνεργασία μετά των Βουλγάρων και της υπό τους Ρώσους ιμπεριαλιστικής Πανσλαβιστικής κινήσεως". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Παράλληλα, η "εθνικοφροσύνη" λειτούργησε ενοποιητικά για τον κατακερματισμένο χώρο της δεξιάς. Αυτό ήταν το στοιχείο που ένωσε κόμματα και οργανώσεις που προέρχονταν από τη φασιστική και συντηρητική άκρα δεξιά, την παραδοσιακή δεξιά και ακόμα από τον παλαιοβενιζελικό και φιλελεύθερο χώρο. Όπως έγραφε ο Ά. Ελεφάντης: " To 1945 υπήρχαν ταγματασφαλίτες, βασιλικοί, μαυραγορίτες, εδεσίτες, λαϊκοί, τεταρταυγουστιανοί, αγγλόφιλοι, σκόρπιοι σε ένα συνονθύλευμα κομμάτων, εφήμερων ενώσεων και συνασπισμών". Η εθνικοφροσύνη, με κύρια αιχμή της τον αντικομμουνισμό, έδεσε ιδεολογικά την αντιεαμική συμμαχία που άρχισε να συγκροτείται κατά τη διάρκεια του 1943. Μέσα, δε, από το εκπαιδευτικό σύστημα, την εκκλησία, τον Τύπο και το ραδιόφωνο εξελίχθηκε σε επίσημη και κυρίαρχη ιδεολογία του κράτους.
Ο χωρισμός των πολιτών σε "εθνικόφρονες" και "μη εθνικόφρονες" αποτέλεσε το θεμέλιο πάνω στο οποίο διαμορφώθηκε το νομικό πλαίσιο δίωξης και καταστολής του κομμουνισμού που άρχισε να οικοδομείται μετά τις εκλογές του 1946 και τη νίκη των ακροδεξιών συντηρητικών δυνάμεων και ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Σύμφωνα με τον ΙΔΕΑ : "το ΚΚΕ είναι όργανον εχθρών διά την έσωθεν εξάρθρωσιν των Εθνικών μας Δυνάμεων και την προπαρασκευήν της υποδουλώσεώς μας εις ξένας φυλάς", ενώ "ο κομμουνισμός είναι ο εχθρός όχι μόνον της Ελληνικής Πατρίδος, αλλά και αυτής ταύτης της ελληνικής φυλής, την οποία επιδιώκει να εξαφανίσει εκ του προσώπου της Γης, εν πλήρη συνεργασία μετά των Βουλγάρων και της υπό τους Ρώσους ιμπεριαλιστικής Πανσλαβιστικής κινήσεως". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Παράλληλα, η "εθνικοφροσύνη" λειτούργησε ενοποιητικά για τον κατακερματισμένο χώρο της δεξιάς. Αυτό ήταν το στοιχείο που ένωσε κόμματα και οργανώσεις που προέρχονταν από τη φασιστική και συντηρητική άκρα δεξιά, την παραδοσιακή δεξιά και ακόμα από τον παλαιοβενιζελικό και φιλελεύθερο χώρο. Όπως έγραφε ο Ά. Ελεφάντης: " To 1945 υπήρχαν ταγματασφαλίτες, βασιλικοί, μαυραγορίτες, εδεσίτες, λαϊκοί, τεταρταυγουστιανοί, αγγλόφιλοι, σκόρπιοι σε ένα συνονθύλευμα κομμάτων, εφήμερων ενώσεων και συνασπισμών". Η εθνικοφροσύνη, με κύρια αιχμή της τον αντικομμουνισμό, έδεσε ιδεολογικά την αντιεαμική συμμαχία που άρχισε να συγκροτείται κατά τη διάρκεια του 1943. Μέσα, δε, από το εκπαιδευτικό σύστημα, την εκκλησία, τον Τύπο και το ραδιόφωνο εξελίχθηκε σε επίσημη και κυρίαρχη ιδεολογία του κράτους.
Ο ιδεολογικός λόγος του ΙΔΕΑ και η ακροδεξιά προπαγάνδα
Η εθνικοφροσύνη αποτέλεσε κεντρικό στοιχείο των ιδεολογικών αντιλήψεων του ΙΔΕΑ. Τα μέλη του ΙΔΕΑ αυτοαποκαλούνταν εθνικόφρονες. Στόχος τους ήταν η "ενότητα όλων των εθνικοφρόνων δυνάμεων"προκειμένου να ματαιώσουν τα σχέδια των "ηνωμένων κομμουνιστών και συνοδοιπόρων δημοκρατών".
Αρχικά, ο ΙΔΕΑ επανέφερε στο προσκήνιο τη "Μεγάλη Ιδέα" και στον Επτάλογό του αναφερόταν σε εδαφικές διεκδικήσεις σε βάρος όλων σχεδόν των γειτονικών κρατών. Εκτός από τις περιοχές που θα διεκδικούσε η Ελλάδα μετά την απελευθέρωση (Δωδεκάνησα, Κύπρος, Βόρεια Ήπειρος), ο ΙΔΕΑ μιλούσε για προς βορράν επέκταση εις βάρος του "προαιωνίου της φυλής εχθρού", των Βουλγάρων.
Οι αλυτρωτικές θέσεις του ΙΔΕΑ, όμως, έρχονταν σε αντίθεση με τις επιθυμίες των Βρετανών προστατών του και έτσι ο ΙΔΕΑ εγκατέλειψε σύντομα την επεκτατική του ρητορεία και αναλώθηκε σε έναν αντικομμουνιστικό εθνικισμό, αμυντικό και για εσωτερική κατανάλωση, στρέφοντας την προσοχή του στην πάταξη του "εσωτερικού εχθρού", δηλαδή της αριστεράς.
Έτσι, ο ΙΔΕΑ εναρμονίστηκε με τη θέληση των υψηλών προστατών του και ακολούθησε την ψυχροπολεμική προσέγγισή τους, ταυτίζοντας την αριστερά με την επεκτατική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης και της Βουλγαρίας. Κατά συνέπεια, το ΕΑΜ και η αριστερά αποτελούσαν για τον ΙΔΕΑ δυνάμεις αντεθνικές καθώς, σύμφωνα με την ανάλυσή του, επιδίωκαν τη διάλυση της εθνικής ενότητας και την προσάρτηση της χώρας στη σοβιετική επιρροή. Οι αντάρτες ταυτίζονται με τους Σλάβους και ο κομμουνισμός με το σλαβισμό.
 |
| Φωτογραφία από http://www.kolivas.de |
Όπως έγραφε ο Καραγιάννης, ένας από τους ιδρυτές του ΙΔΕΑ: "αντιμαχόμενοι, κατά κοινήν αναγνώρισιν είναι, από το εν μέρος οι πιστεύοντες εις την ιδέα της Ελλάδος και την Ελευθερίαν του λαού της και από το άλλο οι κομμουνισταί, οι πιστεύοντες εις την Παγκόσμιον Σλαβοκομμουνιστικήν κυριαρχίαν".
Επιπλέον, στον αντικομμουνιστικό λόγο του ΙΔΕΑ, ο κομμουνισμός ταυτίστηκε με το έγκλημα και τη βία. Οι κομμουνιστές αναφέρονται ως "προδόται", ληστοσυμμορίται", "κομμουνιστοσυμμορίται". Επίσης, ο πόλεμος δεν αποκαλούνταν "εμφύλιος", αλλά "συμμοριτοπόλεμος".
Ξεχωριστό ενδιαφέρον για τη γραφικότητά της αλλά και για τη διαπίστωση ότι στα τάγματα ασφαλείας και στον ΙΔΕΑ κρύβονται οι ιδεολογικοί πρόγονοι του Άδωνι Γεωργιάδη, του Κυριάκου Βελόπουλου, του Πλεύρη, του Φαήλου Κρανιδιώτη και τόσων άλλων συνοδοιπόρων της σημερινής κυβέρνησης, αποτελεί η αφήγηση του ταξίαρχου Διονύση Παπαδόπουλου στα απομνημονεύματά του:
"Μα η πιο μεγάλη συμφορά που μας έκανε ο κομμουνισμός, είναι ότι κατόρθωσεν να διαφθείρη ψυχικώς και σωματικώς την Ελληνικήν Νεολαίαν μας, την οποίαν επότισεν με το δηλητήριο της διαφθοράς και της ακολασίας και ιδού κατά ποίον και σατανικόν τρόπον. Ένα παρακλάδι της οργανώσεως είναι το παιδικό κίνημα. Η οργάνωσις αύτη παρελάμβανε τα παιδιά (αγόρια και κορίτσια) από 10 μέχρι 14 ετών. Ακόλαστοι διαφθορείς, που ήταν φυσικά αξιόλογα στελέχη του ΚΚΕ, εχρησίμευσαν ως "Δάσκαλοι" των αθώων αυτών παιδιών και η σπουδαιότερη διδασκαλία τους ήταν να γαργαλίζουν και να εξάπτουν μεθοδικά το γενετήσιον ένστικτο...
...Το αποτέλεσμα: Κατά τας εκστρατείας του Τάγματος ανευρέθησαν στις σπηλιές, στα βουνά, στις ρεματιές και στους λόγγους μαζί με τους αντάρτας και φυγοδικούντας κομμουνιστάς πλήθος κοριτσιών με σημεία κατά και παρά φύσιν ασελγείας. Εξ'αυτών το 40% εις ενδιαφέρουσαν κατάστασιν. Εις όλα τα κρησφύγετα, αλλά και στις τσέπες πολλών κοριτσιών ανευρέθησαν φάρμακα δι αφροδίσια νοσήματα...
...Κατάρα εις τους απαισίους διαφθορείς της Ελληνικής νεότητος. Κατάρα εις τους εχθρούς της φυλής μας." [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Παρόμοιου επιπέδου και αισθητικής προπαγάνδα, χρηματοδοτήθηκε από όλους τους φορείς του επίσημου κράτους: από τη Χωροφυλακή, την Ασφάλεια, το Γενικό Επιτελείο Στρατού, από εκκλησιαστικές και βασιλικές οργανώσεις. Στην προπαγάνδα αυτή, επιχειρείται η ηρωοποίηση των ανδρών της Χωροφυλακής και των υπολοίπων κυβερνητικών δυνάμεων ενώ ο κομμουνιστής ή ο Σλάβος παρουσιάζεται ως τέρας, ως παραμορφωμένος άνθρωπος, ως αιμοδιψής δολοφόνος, ως εχθρός των Ελλήνων, ως άρπαγας παιδιών.
 |
Κόμικ εποχής με τη χορηγία της Χωροφυλακής
(Φωτό από http://kokkinosfakelos.blogspot.gr)
|
Η ταύτιση του στρατού με το έθνος δεν ήταν παρά η κατάληξη αυτής της ιδεολογίας. Η εφεύρεση του σλαβικού κινδύνου επέτρεψε στις ένοπλες δυνάμεις να αναλάβουν το ρόλο του προστάτη και να συνδέσουν τον πατριωτισμό με τις δικές τους συντηρητικές αξίες και παράλληλα να στιγματίσουν τη διεθνιστική αριστερά ως προδοτική. Για την επιτυχία του σκοπού τους, οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ επιθυμούσαν την αποπομπή από το στράτευμα όσων αξιωματικών "εξέφραζαν διεθνιστικάς ιδέας" ή είχαν "αμφίβολα εθνικά φρονήματα".
Πίσω από το προσωπείο του "πατριωτικού αντικομμουνισμού" που πρόβαλε ο ΙΔΕΑ κρυβόταν η αντίδρασή του στις δημοκρατικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που επαγγελόταν το ΕΑΜ. Ένα ΕΑΜ που μιλούσε με τη γλώσσα του λαού, τη δημοτική, σε αντίθεση με τον ΙΔΕΑ, που χρησιμοποιούσε την καθαρεύουσα, τη γλώσσα της ελίτ, του κράτους και της γραφειοκρατίας.
Στο πολιτειακό ζήτημα, ο ΙΔΕΑ τάχθηκε υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας και της παλινόρθωσης του Γεώργιου του Β', με την προϋπόθεση ότι οι πράξεις του βασιλιά θα στόχευαν στην εκπλήρωση των "εθνικών πόθων". Παρόλα αυτά, ο ΙΔΕΑ δε δίστασε να συγκρουστεί με το παλάτι όταν έκρινε ότι το παλάτι δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντά του.
Ο ΙΔΕΑ θεωρούσε ότι ο στρατός είναι "ο μόνος υγιής οργανισμός εις το Κράτος σήμερον..." και τον τοποθετούσαν στην κορυφή της ιεραρχίας της κοινωνίας, καταδικάζοντας παράλληλα τους πολιτευτές και τα πολιτικά κόμματα. Είναι χαρακτηριστική η άποψη που διατυπώνει ο ΙΔΕΑ για τις κυβερνήσεις της περιόδου 1945-1946 (Πλαστήρας, Βούλγαρης, Σοφούλης) ως "πρόσωπα ή κόμματα εγκληματήσαντα κατά της Ελληνικής Πατρίδος ή ικανά να θυσιάσωσι τα Εθνικά συμφέροντα προς χάριν ποταπών επιδιώξεων...".
Αυτή ακριβώς η αμφισβήτηση της πολιτικής από τον ΙΔΕΑ, τον έκανε να μην εμπιστεύεται τη δημοκρατία και να έχει συνεχώς στο πίσω μέρος του μυαλού του την επιβολή δικτατορικού καθεστώτος. Τον Αύγουστο του 1947, ο ΙΔΕΑ διαβεβαίωνε τον Σ.Μαρκεζίνη ότι ήταν σε θέση να προβεί σε στρατιωτικό κίνημα εάν αυτός το επιθυμούσε, ενώ το Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς, ο ΙΔΕΑ ζητούσε από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας, Γ.Βαρβούτη, "να ανασταλούν ωρισμέναι ελευθερίαι, η Κυβέρνησις να προχωρήση εις την άσκησιν επί μάλλον και μάλλον δικτατορικής διοικήσεως και η Βουλή να διακόψη τας εργασίας της επί εν εξάμηνον".
Σύμφωνα, μάλιστα, με εσωτερικό έγγραφο της οργάνωσης, μόνη λύση για να επιτευχθούν οι σκοποί της ήταν η "δικτατορία του ΙΔΕΑ. Αύτη επιβληθήσεται εν καιρώ και όταν αι περιστάσεις το επιτρέψουν προς το καλόν και μόνον της Πατρίδος". Οι προθέσεις αυτές του ΙΔΕΑ επιβεβαιώνονται και από τον ταξίαρχο Α.Φροντιστή, μέλος της Διοικούσας Δέσμης της οργάνωσης. Στην απολογία του για το αποτυχημένο πραξικόπημα που επιχείρησε ο ΙΔΕΑ το 1951, ο ταξίαρχος κατέθεσε ότι: "η Οργάνωσις θα εξεδηλούτο όταν η κατάστασις θα καθίστατο έκρυθμος και θα εδημιουργήτο κίνδυνος συγκροτήσεως κυβερνήσεως υπό στοιχείων υπόπτου εθνικής υποστάσεως".
Από δηλώσεις του Καραγιάννη, διαπιστώνουμε την εκτίμηση που έτρεφαν οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ τόσο για τα Τάγματα Ασφαλείας, όσο και για την Οργάνωση-Χ. Ο Καραγιάννης θεωρεί πως τα τάγματα ασφαλείας υπήρξαν "αι μόναι Εθνικαί δυνάμεις αι οποίαι ηγωνίσθησαν κατά του προδοτικού μηχανισμού αποτελεσματικά" και ότι "ως δυνάμεις προστασίας των Ελλήνων πολιτών εκ της κομμουνιστικής μανίας, συνετέλεσεν εις την εξασφάλισην της Ελληνικής φυλής". Για την οργάνωση Χ, ο ίδιος αναφέρει πως "τοσούτον συνεκίνησεν το Πανελλήνιον η ανδρεία και η αποφασιστικότης του Αρχηγού της οργανώσεως Χ και των ανδρών της, ώστε μετά την εις Αθήνας συντριβήν των κομμουνιστών, αύτη αυτομάτως εξηπλώθει εις ολόκληρον την χώραν και υπό το όνομα Χ οργανώθη ο αντικομμουνιστικός αγών".
Στο εσωτερικό του ΙΔΕΑ ακούγονταν φωνές που ζητούσαν να αποκτήσει η οργάνωση μαζικό χαρακτήρα. Ο αντισυνταγματάρχης Σ.Γκίκας πίστευε ότι "ο ΙΔΕΑ θα ΄πρεπε να επεκταθή και εις ολόκληρον την Ελληνικήν Εθνικόφρονα παράταξιν, ίνα αφυπνίση τον Λαόν επί του επαπειλούντος αυτόν κινδύνου, οργανώση δε τούτον μαχητικώς προς άμεσον αντίδρασιν κατά της κομμουνιστικής επιθέσεως". Ο συνταγματάρχης Γωγούσης πρότεινε να μετεξελιχθεί ο ΙΔΕΑ σε ένα "Αντικομμουνιστικόν Μέτωπον Ελλάδος" και ζήτησε επίσης "την ίδρυση δυναμικού τμήματος, το οποίον θα αναλαμβάνη την δολοφονίαν κάθε επιζήμιου προσώπου που ζημιώνει τον αγώνα και προδίδει το Έθνος".
Παρά τις φωνές αυτές, ο ΙΔΕΑ αντιμετώπιζε με επιφυλακτικότητα τη μαζική λαϊκή κινητοποίηση και παρέμεινε μέχρι το τέλος συνωμοτικός και οργάνωση αποκλειστικά του στρατού και με μικρά ανοίγματα στην αεροπορία και τη χωροφυλακή.
Ο ΙΔΕΑ αποσκοπούσε στην πάταξη της Αριστεράς μέσα από την αποκατάσταση της μοναρχίας, μέσω ενός ελεγχόμενου κοινοβουλευτισμού και με όπλο το στρατό. Επιθυμούσε για το κράτος απλώς το ρόλο ενός "χωροφύλακα" που θα διατηρούσε την τάξη, ενώ οι παραδοσιακές ελίτ της χώρας θα κυβερνούσαν μέσα από την ιδιοκτησία, το στρατό, την εκκλησία και την κληρονομική κοινωνική ιεραρχία.
Η ύπαρξη της Αριστεράς στην πολιτική σκηνή τους χαλούσε τα σχέδια και γι αυτό οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ επιδίωξαν τη διάλυση της κυβέρνησης "Εθνικής Ενότητας". Ακόμη και μετά την ήττα του ΕΛΑΣ στη μάχη της Αθήνας και τη συμφωνία της Βάρκιζας, ο ΙΔΕΑ δεν ήταν ικανοποιημένος, καθώς οι αξιωματικοί του επιθυμούσαν την καταδίωξη του ΕΛΑΣ μέχρι τα σύνορα. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Καραγιάννη:
"η παρασχεθείσα δια της συμφωνίας της Βάρκιζας, ευχέρεια εις τους κομμουνιστάς όπως επαναρχίσωσι την δράσιν των, μεγάλως δυσηρέστησεν τους Αξ/κούς και οπλίτας όχι μόνον της ΙΙΙ Ε.Ο.Τ αλλά και ολοκλήρου του Ελληνικού Στρατού.
.......Είχε γίνει εις πάντας συνείδησις ότι ουδεμία παραχώρησις επετρέπετο προς τους κομμουνιστάς και ότι η συνέχισις της προσπαθείας μέχρι πλήρους εξουδετερώσεώς των, ήτο επιβεβλημένη. Μέσα από την γενικήν αυτή πίστιν και από την κοινήν όλων των Ελλήνων συνείδησιν περί του ανενδότου αγώνος κατά των κομμουνιστών, δια την σωτηρίαν της Πατρίδος, ανεπήδησεν και εγιγαντώθη ο ΙΔΕΑ". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Ήταν λοιπόν αναμενόμενο ότι ο ΙΔΕΑ θα κατέβαλε κάθε προσπάθεια για να μην εφαρμοστεί η συμφιλίωση συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του κλίματος της Λευκής Τρομοκρατίας.
Η αποκάλυψη του ΙΔΕΑ
Από τις πρώτες μέρες της δραστηριότητας του ΙΔΕΑ, το Φεβρουάριο του 1945, άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για την ύπαρξη μέσα στο στρατό μιας εθνικιστικής κίνησης αξιωματικών. Η κυβέρνηση Πλαστήρα, που ενημερώθηκε για την κίνηση αυτή από αξιωματικούς προσκείμενους προς αυτήν, προσπάθησε να ανακαλύψει τους ηγέτες της κίνησης αλλά δεν τα κατάφερε.
Παράλληλα ο Τσουδερός, με δηλώσεις του προς τον Τύπο και με επίσημα διαβήματα προς την κυβέρνηση Βούλγαρη, που είχε εν τω μεταξύ αντικαταστήσει την κυβέρνηση Πλαστήρα, μίλησε για "μοναρχοφασιστική συνωμοσία" που είχε αρχίσει να εξελίσσεται στον ελληνικό στρατό και ανέφερε ότι έχει αποδείξεις για την ύπαρξη δύο τουλάχιστον στρατιωτικών συνδέσμων των βασιλοφρόνων αξιωματικών στη Μέση Ανατολή.
Ο πρώην πρωθυπουργός της κυβέρνησης του Καΐρου, συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Βούλγαρη και κατήγγειλε τον ΣΑΝ, μια ακροδεξιά οργάνωση που είχε ιδρυθεί στη Μέση Ανατολή από τον αντισυνταγματάρχη Σ.Γκίκα, δίνοντας στη δημοσιότητα το καταστατικό του.
 |
| Την κυβέρνηση Πλαστήρα (3/1/1945 έως 8/4/1945), διαδέχθηκε η κυβέρνηση Βούλγαρη (8/4/1945 έως 9/10/1945) |
Ανέφερε δε ότι: "Μετά την Απελευθέρωσιν ο ΣΑΝ μετέφερε την δράσιν του εις Αθήνας, έχει δε κυρίως τους πυρήνας του εις την Ταξιαρχίαν Ρίμινι και τον Ιερόν Λόχον...Ο δεύτερος στρατιωτικός σύνδεσμος ιδρύθη εις Αθήνας, επεξέτεινε δε τους πλοκάμους του εις τον στρατόν, το ναυτικόν και την χωροφυλακήν" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Οι καταγγελίες αυτές δεν είχαν καμία τύχη, καθώς σύμφωνα με τα αρχεία του ΙΔΕΑ, ο ναύαρχος Βούλγαρης "μάλλον ασυμπαθώς ήκουσε τας αποκαλύψεις του Τσουδερού, τας οποίας και διέψευσε". Παρόλα αυτά, αναγκάστηκε να εκδώσει εγκύκλιο προς τις ένοπλες δυνάμεις για διερεύνηση του θέματος, η οποία όμως δεν προχώρησε.
Στις καταγγελίες του Τσουδερού απάντησε ο δημοσιογράφος Γεώργιος Βλάχος με άρθρο στην Καθημερινή στις 19 Απριλίου 1945 στο οποίο υποστήριζε τον αντικομμουνιστικό ΙΔΕΑ. Γράφει μεταξύ άλλων:
"Οι Αξιωματικοί λοιπόν έκαμαν Σύνδεσμον; ...Και τον ανεκάλυψε ένας πρώην Πρωθυπουργός; Και το κράτος ετοιμάζεται να τον διαλύση;....
Επανάστασις λοιπόν; Κράτος εν κράτει; Στρατός συνωμοτικός; Αναρχία;...Αλλά ας ηρεμήσωμεν...Θα γίνη και Ναυτικός και Αεροπορικός και Σύνδεσμος Αρμάτων Μάχης και Σύνδεσμος Ιερέων. Και οι παπάδες ακόμη έχουν δικαιώματα να συνέρχωνται, να οπλίζωνται και να γυμνάζωνται δημοσία εις το Πεδίον του Άρεως. Διατί δηλαδή; Πρέπει να διαβάσουν προηγουμένως το Σύνταγμα των Ιερών Κανόνων του μακαριστού Ποτλή, δια να πληροφορηθούν αν έχουν το δικαίωμα να λάβουν τα μέτρα τους δια να μη σφαγούν από την Κομμούνα και το ΕΑΜ;
Η καταγγελία λέγει, ότι πρόκειται περί Στρατιωτικού Συνδέσμου Βασιλοφρόνων. Δεν το πιστεύομεν. Πιστεύομεν μάλλον, ότι μερικοί νέοι αξιωματικοί ή Βασιλόφρονες ή Δημοκράται ή - όπως πρέπει - ξένοι προς πάσαν εμπάθειαν Πολιτειακήν, συνομιλούν και συσκέπτονται περί του πώς θα είναι εις θέσιν αμέσως, εις το πρώτον νυχτερινόν προσκλητήριον, να βοηθήσουν το Κράτος. Έτσι είνε; ... Αν είνε έτσι, χαλάλι τους. Το Κράτος - του το λέγωμεν ιδιαιτέρως - ας μην τους διαλύση, διότι μια νύχτα ασφαλώς θα τους χρειασθή.
Αλλά η γαλήνη; Η ησυχία; Η τάξις; ... Το Κοινοβούλιον; όλα αυτά είνε άγια πράγματα. Υπέρ αυτών γράφομεν, αγωνιζόμεθα, λησμονούμεν, επιστρατεύομεν φράσεις και λέξεις, επί τρεις μήνας. Αλλά δια να γίνουν αυτά πρέπει να θέλουν και οι άλλοι. όσοι έσφαξαν. Και αυτοί δεν θέλουν. Αυτοί θέλουν να σφάξουν. Δεν εννοούν, λοιπόν, αυτοί, ότι κάτω από την Βάρκιζαν και το Κράτος και τας Κυβερνήσεις και τας συνθήκας αθελήτως ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά και το αίσθημα της αυτοσυντηρήσεως αυτό μόνο, δημιουργεί ακαταστασίαν; ...
Διότι ακαταστασία δεν είνε, ότι ο πολίτης δεν κοιμάται ήσυχος με το αστυνομικόν τμήμα στη γειτονιά του, αλλά θέλει κάτω από το μαξιλάρι του παρανόμως ένα πιστόλι. Πιστόλι είνε και ο Σύνδεσμος αν υπάρχη. Αλλά αν υπάρχη και είνε ανάγκη να διαλυθή, θα διαλυθή πραγματικώς μονον άμα διαλυθή η Κομμούνα. Αν η Κομμούνα δεν διαλυθεί τότε - και αν δεν υπάρχη - θα γίνη". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Οι σχέσεις του ΙΔΕΑ με τις ένοπλες οργανώσεις της ακροδεξιάς
Οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ αντιλαμβανόμενοι τη στρατιωτική υπεροπλία του ΕΛΑΣ, ανέλαβαν πρωτοβουλίες ώστε να έρθουν σε επαφή με οπλαρχηγούς τοπικών ένοπλων παραστρατιωτικών οργανώσεων και να τους ενισχύσουν στον αντικομμουνιστικό τους αγώνα προωθώντας την τακτική του "εξοπλισμού του χωριού", όπως την αποκαλούσε ο ΙΔΕΑ.
Ο στρατηγός Καραγιάννης, στο έργο του "1940-1952: Το δράμα της Ελλάδας", γράφει: "Δια την πειθάρχησιν των ομάδων τούτων, αι οποίαι ως προελέχθη κατά τα αρχικά στάδια της συγκροτήσεως των έδρων εν παρανομία, απεφασίσθη όπως επί κεφαλής τούτων τεθώσιν μόνιμοι Αξιωματικοί ή Υπαξιωματικοί εγνωσμένου ήθους και ικανοτήτων. Εκ του γραφείου υπουργού Εθνικής Αμύνης ανεχώρησαν δια την ανάπτυξιν Εθνικών ομάδων οι αείμνηστοι Λοχαγοί Κατσαρέας Π. εις Λακωνίαν και Δεδούσης Δ. εις Δωρίδα. Ωσαύτως υπό του Ταγματάρχου Μπούρου Κων., Υπολοχαγού Χονδρού, επιλοχίου Μπραντίτσα Δ. και άλλων μονίμων Αξιωματικών ή οπλαρχηγών ονομασθέντων Αξιωματικών, ανεπτύχθησαν πειθαρχημέναι ομάδες εις Ρούμελην, Μακεδονίαν και Πελοπόννησον, δημιουργήσασαι το αντίπαλον κατά του κομμουνισμού δέος". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Έτσι, το φθινόπωρο του '46 συγκροτούνται οι ΜΑΥ (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου) και ΜΑΔ (Μονάδες Αποσπασμάτων Διώξεως). Οι ΜΑΥ ή Μάυδες όπως αποκαλούνταν, ήταν ένοπλοι χωρικοί που αναλάμβαναν τη φύλαξη χωριών και αγροτικών εργασιών, ενώ οι ΜΑΔ συμμετείχαν μαζί με τη Χωροφυλακή και με μονάδες του Στρατού στην καταδίωξη των ανταρτών.
 |
Άνδρες των ΜΑΥ μεταφέρουν σακιά με βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ.
Σε πολλές περιοχές η διανομή και αποθήκευσή τους είχε αφεθεί στη δική τους
πρωτοβουλία (Φωτογραφία από http://kokkinosfakelos.blogspot.gr)
|
 |
| Παρέλαση ΤΕΑ Στρυμονικού (Φωτογραφία από http://strimoniko.blogspot.gr) |
Η δράση των ΤΕΑ αναγνωρίστηκε από το επίσημο κράτος το Μάρτιο του 1951, καθώς η κυβέρνηση του Σοφοκλή Βενιζέλου με νόμο επισημοποίησε την ένταξή τους στον ελληνικό στρατό υπακούοντας σε ένα χρόνιο αίτημα του ΙΔΕΑ.
Η άλωση του στρατού από ακροδεξιούς και δοσίλογους
Η ανασυγκρότηση του στρατού που άρχισε να πραγματοποιείται τον Απρίλιο του 1945 έλαβε ξεκάθαρο αντικομμουνιστικό χαρακτήρα, σε αντίθεση με όσα προέβλεπε η Συμφωνία της Βάρκιζας. Τον Ιούνιο του 1945 η "Λευκή Βίβλος" του ΕΑΜ κατέγραψε τα ονόματα 59 αξιωματικών των Ταγμάτων Ασφαλείας που είχαν ενταχθεί στις ένοπλες δυνάμεις. Δύο μήνες αργότερα, έγινε γνωστό ότι 117 βαθμοφόροι των Ταγμάτων Ασφαλείας είχαν εισαχθεί στη Σχολή Ευελπίδων. Οι άνθρωποι αυτοί εξελίχθηκαν σε στρατιωτικούς καριέρας με "διακρίσεις" στον εμφύλιο πόλεμο και σε άλλα κρίσιμα γεγονότα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας Καλαμάτας, Διονύσιος Παπαδόπουλος, που βρέθηκε το 1945 να είναι διοικητής τάγματος του ελληνικού στρατού και έφτασε τελικά μέχρι το βαθμό του ταξίαρχου. Ήταν μάλιστα ένας από τους δεκαπέντε αξιωματικούς που είχαν ηγετικό ρόλο στο αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του ΙΔΕΑ το Μάιο του 1951.
Παράλληλα, οι υπηρεσίες του υπουργείου Στρατιωτικών και του Γενικού Επιτελείου Στρατού στελεχώθηκαν σε μεγάλο βαθμό από εθνικόφρονες αντικομμουνιστές αξιωματικούς, όπως ο Π.Σπηλιωτόπουλος και ο Κ.Βεντήρης, ενώ οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ άρχισαν να καταλαμβάνουν θέσεις-κλειδιά, όπως ο Ε.Λιώσης που τοποθετήθηκε επικεφαλής του τμήματος ασφαλείας του ΓΕΣ.
Μετά, μάλιστα, την άνοδο στην εξουσία του Λαϊκού Κόμματος, το Μάρτιο του 1946, η επιρροή του ΙΔΕΑ έγινε ακόμη πιο έντονη καθώς οι περισσότερες θέσεις-κλειδιά στο Επιτελείο και στο Υπουργείο Στρατιωτικών πέρασαν στα χέρια αξιωματικών του ΙΔΕΑ. Η κυβέρνηση Τσαλδάρη, σε πλήρη συνεργασία με τον ΙΔΕΑ, διασφάλιζε την προαγωγή των εθνικοφρόνων αξιωματικών ενώ παράλληλα εμπόδιζε την εξέλιξη των δημοκρατικών. Οι αξιωματικοί για τους οποίους υπήρχαν υποψίες ότι ήταν δημοκρατικοί ή αντιμοναρχικοί απομακρύνονταν. Ειδικότερα, 100 αξιωματικοί που είχαν υπηρετήσει στον ΕΛΑΣ στάλθηκαν στην εξορία στους Φούρνους Ικαρίας, τη Φολέγανδρο και άλλα νησιά.
Παράλληλα, μέχρι το τέλος του 1946 γύρω στους 1500 αξιωματικούς των Ταγμάτων Ασφαλείας και άλλων ακροδεξιών οργανώσεων έγιναν δεκτοί στο στρατό. Σύμφωνα με το Σόλωνα Γρηγοριάδη, ούτε η κυβέρνηση Πλαστήρα, ούτε η κυβέρνηση Βούλγαρη, ούτε η κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κέντρου το 1945-46 είχαν σκοπό να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους αξιωματικούς. Όταν, όμως, ήρθε στην εξουσία η κυβέρνηση Τσαλδάρη, επικράτησαν άλλες αντιλήψεις.
Ο ρόλος του ΙΔΕΑ στην αμνήστευση και στην ένταξη των ταγματασφαλιτών στον ελληνικό στρατό ήταν καθοριστική. Συγκεκριμένα, οι ταγματάρχες Καραγιάννης και Καραμπότσιος, ηγετικά στελέχη του ΙΔΕΑ, ανέλαβαν τη διεύθυνση του γραφείου του υπουργού Άμυνας, Π.Μαυρομιχάλη. Από τη θέση αυτή διέλυσαν την επιτροπή καταρτισμού δικογραφιών και την υποχρέωσαν να παραδώσει όλα της τα αρχεία στο γραφείο Προσωπικού του Υπουργείου. Για τους ταγματασφαλίτες αξιωματικούς αποφάσισαν ότι μπορούσαν να διωχθούν μόνο για παράβαση του ποινικού νόμου και πως οι υπόλοιποι θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο στρατό με βάση τις ικανότητές τους.
Όπως γράφει ο στρατηγός Καραγιάννης στο βιβλίο του: "Κατά το θέρος του 1946 ο πόλεμος κατά των Κ/Σ (σ.σ Κομμουνιστοσυμμοριτών) γενικεύεται εις ολόκληρον την χώραν, πολλοί δε Αξ/κοί δυναμικοί και φανατικοί αντικομμουνισταί, παραμένουν αχρησιμοποίητοι, ως υπηρετήσαντες εις τα Τάγματα Ασφαλείας.
Επειδή δε η Ηγεσία και το αρμόδιον γραφείον του Υπουργείου δεν εδέχοντο την αποκατάστασιν των Αξ/κών της κατηγορίας ταύτης, δι'αγνώστους λόγους, εν συνεννοήσει με τον Ταγ/χην Καραμπότσιον συνετάξαμεν Διαταγήν του Υπουργού, βάσει της οποίας η συγκροτηθείσα υπό της προηγούμενης Κυβερνήσεως επιτροπή καταρτισμού δικογραφιών κατά των υπηρετησάντων Αξ/κών εις τα Τάγματα Ασφαλείας διελύετο, διετάσσετο δε αύτη να παραδώση τα Αρχεία εις το γραφείον Προσωπικοιύ του Υπουργείου.
'Όσον αφορά τους Αξ/κούς της κατηγορίας ταύτης, διετάσσετο η χρησιμοποίησίς των εις τον ενεργόν Στρατόν βάσει των ικανοτήτων των. Δίωξις Αξ/κών υπηρετησάντων εις τα Τάγματα Ασφαλείας ηδύνατο να λάβη χώραν, ως και δια πάντα άλλον, μόνο κατόπιν συγκεκριμένης μηνύσεως δια παράβασιν του ποινικού Νόμου." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Παράλληλα, μέλη του ΙΔΕΑ παρουσιάζονταν ως μάρτυρες υπεράσπισης πρώην ταγματασφαλιτών και μελών των SS και τους παρείχαν βεβαιώσεις συμμετοχής σε κάποια κατασκοπευτική ομάδα ή αντιστασιακή οργάνωση.
Το καλοκαίρι του 1946, η πρώτη φάση ανασυγκρότησης του ελληνικού στρατού είχε ολοκληρωθεί και μπορούσε πλέον να κοιτά από θέση ισχύος την αριστερά.
Τα έκτακτα μέτρα του εμφυλίου
Το βράδυ της 30ης προς 31η Μαρτίου 1946, παραμονή των εκλογών που είχαν προκηρυχθεί και στις οποίες το ΕΑΜ είχε αποφασίσει να απέχει, αντάρτες του ΕΛΑΣ εξαπολύουν επίθεση στο σταθμό Χωροφυλακής Λιτόχωρου. Η επίθεση αυτή σηματοδοτεί την απόφαση της Αριστεράς να αντισταθεί ένοπλα στο βίαιο αποκλεισμό της από την πολιτική ζωή και το κλίμα τρομοκρατίας που είχαν στήσει οι ακροδεξιοί από τη συμφωνία της Βάρκιζας και μετά.
Σιγά-σιγά αρχίζουν να σχηματίζονται οι πρώτες ομάδες ανταρτών και η κυβέρνηση θεσπίζει στις 18 Ιουνίου το Γ' Ψήφισμα, το οποίο ποινικοποιoύσε το αριστερό φρόνημα και προέβλεπε τη θανατική ποινή για όσους ανήκαν στην αριστερά: "όστις θέλων αποσπάση εν μέρος εκ του όλου της Επικρατείας ή να ευκολύνη τα προς τούτο το τέλος τείνοντα σχέδια, συνόμωσεν ή διήγειρεν στάσιν ή συνεννοήθη με ξένους ή κατήρτισεν ένοπλες ομάδας ή έλαβε μετοχήν εις τοιαύτας προδοτικάς ενώσεις τιμωρείται με θάνατον". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Το Γ΄Ψήφισμα εξομοίωνε την αριστερή δραστηριότητα με "εσχάτη προδοσία" ή "εχθρική εισβολή" καθώς την κατηγορούσε για πρόθεση απόσπασης εθνικού εδάφους προς όφελος εξωτερικών εχθρών. Το Ψήφισμα αυτό δεν έθετε εκτός νόμου τα κόμματα της Αριστεράς, καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε αντιδράσεις από τους δυτικούς συμμάχους της ελληνικής κυβέρνησης. Έθετε, όμως, εκτός νόμου οποιαδήποτε αριστερή δραστηριότητα, πολιτική αλλά και συνδικαλιστική, η οποία ισοδυναμούσε με προδοσία και τιμωρούνταν με θάνατο.
Για το σκοπό αυτό ιδρύθηκαν στρατοδικεία, τα οποία επεκτάθηκαν σε όλη τη χώρα και τα οποία εκδίκαζαν τις παραβιάσεις του Γ' Ψηφίσματος. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων αυτών δεν επιδέχονταν έφεση και ήταν άμεσα εφαρμόσιμες. Από τα μέσα Ιουλίου άρχισαν οι ομαδικές θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις, αμέσως μετά τις πρώτες επιχειρήσεις των ανταρτών. Συγκεκριμένα, στις 16 Ιουλίου 1946 έγιναν στη Θεσσαλονίκη οι δύο πρώτες εκτελέσεις καταδικασθέντων από έκτακτα στρατοδικεία. Και στις 26 Ιουλίου τουφεκίστηκε στα Γιαννιτσά μαζί με άλλους έξι, η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε στη νεότερη ελληνική ιστορία: η νεαρή δασκάλα Ειρήνη Γκίνη
Από τη μεριά των αριστερών, η επίθεση στο Λιτόχωρο δεν ακολουθήθηκε από άλλες μέχρι το φθινόπωρο του 1946. Αντιθέτως, οι οργανώσεις της Αριστεράς εξαρθρώνονταν μεθοδικά και φαινόταν να επιβάλλεται η "τάξη". Οι διωγμοί, όμως, δημιούργησαν πολλούς ανθρώπους που ανήκαν πλέον στο καθεστώς του καταζητούμενου, του φυγάδα, του ύποπτου, του απειλούμενου. Οι άνθρωποι αυτοί έβρισκαν καταφύγιο στα βουνά και ζούσαν εκεί ως "διωκόμενοι". Εκεί συνάντησαν και άλλους που, από την εποχή της λευκής τρομοκρατίας που ακολούθησε τη συμφωνία της Βάρκιζας, είχαν φύγει από τα σπίτια τους νοιώθοντας ότι απειλείται η ζωή τους. Σιγά-σιγά άρχισαν να διαμορφώνονται ένοπλες ομάδες, οι οποίες βρίσκονταν σε επαφή με το ΚΚΕ και ήταν σε κατάσταση αναμονής.
Οι ομάδες αυτές άρχισαν να έχουν τις πρώτες αψιμαχίες με κυβερνητικές ομάδες από το καλοκαίρι του 1946, ενώ το Σεπτέμβριο οι συμπλοκές εξελίχθηκαν σε αληθινό πόλεμο και στις 28 Οκτωβρίου 1946, ανακοινώθηκε η ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ).
Στα μέσα του 1947, ιδρύθηκε το στρατόπεδο της Μακρονήσου, με σκοπό να αποτελέσει ένα κέντρο διαλογής "υπόπτων" καθώς και ένα "εργαστήριο ανάνηψης" γι΄ αυτούς ενώ, σύμφωνα με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, το στρατόπεδο αυτό υπήρξε ο "νέος Παρθενώνας"
Ταυτόχρονα σχεδόν με την ίδρυση του στρατοπέδου της Μακρονήσου, άρχισε και η επιχείρηση μαζικής εκκένωσης ορεινών χωριών και η μετακίνηση των κατοίκων τους σε ειδικούς πρόχειρους οικισμούς στις παρυφές των πόλεων. Έως το τέλος του πολέμου, υπολογίζεται πως σχεδόν 700.000 άτομα μετακινήθηκαν με τον τρόπο αυτό, αφήνοντας πίσω τους έρημες ορεινές περιοχές και στερώντας από το Δημοκρατικό Στρατό την κοινωνία που τον στήριζε.
Ως συμπλήρωμα της παραπάνω πρακτικής, λειτούργησε η συγκέντρωση από το στρατό παιδιών της υπαίθρου σε ειδικές "παιδοπόλεις" ή ιδρύματα. Η λειτουργία των ιδρυμάτων αυτών διευθυνόταν από τη Βασιλική Πρόνοια η οποία, υπό την υψηλή επίβλεψη της νέας Βασίλισσας Φρειδερίκης, ανέλαβε, όπως διατεινόταν, τη "διάσωση των παιδιών της υπαίθρου". Αλλά και από την αντίπαλη πλευρά οργανώθηκε μία παρόμοια κίνηση, η οποία έστελνε τα παιδιά σε "κατασκηνώσεις" ή στις ανατολικές χώρες.
 |
| Η Φρειδερίκη, σύζυγος του Παύλου, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο την 1η Απριλίου 1947, μετά το θάνατο του αδελφού του Γεωργίου Β' |
Την ίδια στιγμή, στις πόλεις μεθοδεύτηκε η δίωξη και καταστολή της Αριστεράς. Μαζικές συλλήψεις διέλυσαν τις οργανωμένες δυνάμεις που είχαν απομείνει, ενώ στις 18 Οκτωβρίου απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του Ριζοσπάστη και της Ελεύθερης Ελλάδας, των δύο επίσημων εφημερίδων του ΚΚΕ και της Αριστεράς
Το τελικό βήμα έγινε στις 27 Δεκεμβρίου του 1947, όταν η κυβέρνηση συνεργασίας Λαϊκών-Φιλελευθέρων με πρωθυπουργό το Θ.Σοφούλη ψήφισε τον Αναγκαστικό Νόμο 509 "Περί μέτρων ασφαλείας του κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας και ελευθερίας των πολιτών". Ο νόμος αυτός, που ψηφίστηκε με αφορμή την ίδρυση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης στα βουνά της Ελλάδας, έθετε εκτός νόμου το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους προσκείμενους σε αυτό πολιτικούς σχηματισμούς. Από τα τέλη του 1946 μέχρι και τα μέσα του 1948, ψηφίστηκε η απαγόρευση των απεργιών, η απαγόρευση κυκλοφορίας αριστερών εντύπων, η στέρηση της ιθαγένειας σε όσους δρούσαν "αντεθνικά", η δήμευση των περιουσιών όσων συμμετείχαν στο "συμμοριτοπόλεμο", η απόταξη των ύποπτων για αριστερό φρόνημα αξιωματικών και η ίδρυση του στρατοπέδου της Μακρονήσου που έγινε στα μέσα του 1947.
Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης
Ειδικά ο έλεγχος του πολιτικού φρονήματος στο στρατό ήταν σε πρώτη προτεραιότητα. Κατά τη διάρκεια του 1945 και κατά το μεγαλύτερο μέρος του 1946, οι ύποπτοι για αριστερό φρόνημα στρατιώτες απαλλάσσονταν προσχηματικά για λόγους ασθένειας. Για τους ανθρώπους αυτούς, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη στρατιωτική εφεδρεία του Δημοκρατικού Στρατού, αποφασίστηκε η δημιουργία ειδικών μονάδων και, έτσι, στα μέσα του 1947, με αμερικανικά κονδύλια, δημιουργήθηκε στη Μακρόνησο ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης στο οποίο στέλνονταν όλοι οι "ύποπτοι" πολιτικά αξιωματικοί και οπλίτες.
Το στρατόπεδο αυτό ονομαζόταν "Αναμορφωτήριον Μακρονήσου" και αρχικά είχε μόνο στρατιωτικό περιεχόμενο, αλλά βαθμιαία δεχόταν αριστερούς κάθε απόχρωσης, ακόμη και γυναίκες. Εκεί υποβάλλονταν σε ψυχολογικά και σωματικά βασανιστήρια, προκειμένου να απαρνηθούν την ιδεολογία τους. Τα βασανιστήρια αυτά σταματούσαν μόνο μετά από ¨δήλωση μετανοίας" του βασανιζόμενου.
Υπολογίζεται πως από το 1947 έως το 1950 φυλακίστηκαν στη Μακρόνησο γύρω στους 1.100 έφεδρους αξιωματικούς και 27.000 οπλίτες, από τους οποίου οι περισσότεροι, ύστερα από μια περίοδο "πολιτικής αναμόρφωσης" και "ανάνηψης", επανέρχονταν στο στρατό. Μέσω της διαδικασίας αυτής, ο Δημοκρατικός Στρατός στερήθηκε ένα πολύτιμο δυναμικό, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου πέρασε στις γραμμές του Εθνικού Στρατού. Μετά το 1948, άρχισαν να φυλακίζονται στη Μακρόνησο και πολίτες.
Η Μακρόνησος δεν ήταν, όμως, το μοναδικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Εκτός από αυτό που προοριζόταν αρχικά για τους αριστερούς στρατεύσιμους, ιδρύθηκαν άλλα δύο: Του Τρίκερι για τους ύποπτους των εκκαθαριζόμενων περιοχών και των Γιούρων για τους φυλακισμένους..
Όπως αναφέρει ο στρατηγός Δ.Ζαφειρόπουλος στο βιβλίο του "Αντισυμμοριακός Αγών" : " Την 19ην Φεβρουαρίου του 1947 ο αρχηγός του ΓΕΣ Αντ/γος Βεντήρης Γ., άμα τη αναλήψει της αρχής, εισηγήθη εις τον Υπουργόν των Στρατιωτικών Γεώργιον Στράτον την οργάνωσιν τριών στρατοπέδων: της Μακρονήσου δια τους στρατευσίμους, του Τρίκερι δια τους υπόπτους άνδρας και γυναίκας των εκκαθαριζομένων περιοχών, και των Γιούρων δια τους φυλακισμένους....
...Η κίνησις της Μακρονήσου από του 1947 μέχρι του 1950 ανήλθεν: Εις εφέδρους αξιωματικούς 1.100 και εφέδρους οπλίτας 27.770.
Εκ των εφέδρων Αξιωματικών: Απεδόθησαν εις τον Στρατόν 800. Παρέμειναν εις την Μακρόνησον ως διοικηταί Λόχων και Διμοιριών 200. Υπέστησαν έκπτωσιν του βαθμού των 100 ως αμετανόητοι κομμουνισταί.
Εκ των εφέδρων οπλιτών μετά κατάλληλον εθνικόν προσανατολισμόν: Απεδόθησαν εις τον Στρατόν 15.400, οίτινες και επολέμησαν εις το πλευρόν των εθνικοφρόνων Ελλήνων, όπως το 596 Τάγμα Πεζικού, το οποίον εις τον Γράμμον τον Ιούλιον του 1948 επέδειξεν ηρωϊσμόν και αυτοθυσίαν λόγω της τόλμης και αποφασιστικότητός των. Δεν απεστάλησαν εις την γραμμήν των πρόσω, αλλ΄απελύθησαν και επέστρεψαν εις τας εστίας των 6.600. Παρέμειναν αμετανόητοι πιστεύοντες εις τον Κομμουνισμόν 300..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Αλλαγή φρουράς. Από τους Άγγλους στους Αμερικανούς
Την 1η Σεπτεμβρίου 1946, πραγματοποιήθηκε το δημοψήφισμα για την παλινόρθωση της μοναρχίας και, μέσα σε ένα κλίμα τρομοκρατίας, βίας και νοθείας, το αποτέλεσμα ήταν υπέρ της επιστροφής του Γεωργίου Β' με ποσοστό 68,3%.
 |
| Φιλοβασιλικές αφίσες για το δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1946. "Μόνο οι Βούλγαροι δε θέλουν τον Έλληνα Βασιλιά!" |
Ήδη, οι πρώτες διάσπαρτες αντάρτικες ομάδες έχουν αρχίσει να συνενώνονται από τον Ιούλιο και το Σεπτέμβριο έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους μία ευρεία περιοχή στη βορειοδυτική Ελλάδα, ενώ το Δεκέμβριο του 1946, το Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών ονομάστηκε Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ).
Η αδυναμία του Εθνικού Στρατού, κάτω από τη βρετανική καθοδήγηση, να αντιμετωπίσει τη δράση των ανταρτών, προκάλεσε την αντίδραση του ΙΔΕΑ, ο οποίος θεωρούσε ότι ο τρόπος με τον οποίο είχε δομηθεί ο στρατός, τον έκανε ανίκανο να ανταποκριθεί στις ανάγκες του ανταρτοπολέμου και γι' αυτό κατηγορούσε το Βρετανό στρατηγό Ρόουλινγκ που είχε αναλάβει την ανασυγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων
Εν τω μεταξύ, την άνοιξη του 1947, ο Εθνικός Στρατός οργάνωσε την πρώτη μεγάλη επιχείρηση με την ονομασία 'Τέρμινους" εναντίον του Δημοκρατικού Στρατού. Ήταν ένα σχέδιο που είχε οργανώσει ο Ροόυλινγκ σε συνεργασία με τον αντιστράτηγο Σπηλιωτόπουλο και το οποίο στόχευε στην εκκαθάριση της Στερεάς Ελλάδας από τους αντάρτες και την απώθησή τους από την κεντρική Ελλάδα. Ο ΙΔΕΑ χαρακτήρισε το σχέδιο αυτό ως "ανεδαφικό και ασυγχρόνιστο, καταδικασμένο εκ των προτέρων να αποτύχει". Πράγματι, η πρώτη αυτή επιχείρηση του εθνικού στρατού δεν έφερε το επιδιωκόμενο, για την κυβέρνηση και τους Βρετανούς, αποτέλεσμα και έδειξε ότι η σύγκρουση αυτή έπαιρνε τα χαρακτηριστικά μιας τακτικής πολεμικής αναμέτρησης, ανατρέποντας τις μέχρι τότε επίσημες εκτιμήσεις.
Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, οι Βρετανοί αδυνατώντας να σηκώσουν το οικονομικό βάρος μιας τέτοιας επιχείρησης αρχίζουν να αποδεσμεύονται από την ελληνική υπόθεση παραχωρώντας σιγά σιγά τη θέση τους στις ΗΠΑ. Την εμπλοκή των ΗΠΑ επιζητούσε και ο ΙΔΕΑ, ο οποίος ήδη από το 1946 είχε αρχίσει να επιζητεί την αμερικάνικη επιρροή επιβάλλοντας την τοποθέτηση του πρώην αρχηγού του Σ.Γκίκα στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.
Όπως έγραφε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σ.Βενιζέλος στη σύζυγό του στην Αλεξάνδρεια: "Από χθες έγινε μεγάλη αλλαγή εις την ελληνικήν πολιτική. Η Αγγλία μας εδήλωσεν ότι ευρίσκεται εις αδυναμίαν να συνεχίση την προς ημάς οικονομικήν βοήθειάν της και η Αμερική θα καταλάβη την θέσιν της. Η τελευταία θα μας στείλη εμπειρογνώμονας δι΄όλους τους κλάδους διοικήσεως και θα καταρτίση επταετές σχέδιον δια την ανοικοδόμησιν της χώρας". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Καθώς η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα των Βαλκανίων που βρισκόταν εκτός σοβιετικής επιρροής, αποτελούσε μαζί με την Τουρκία το μόνο γεωγραφικό ανάχωμα απέναντι στην επέκταση των Σοβιετικών στην Ανατολική Μεσόγειο. Ήταν λοιπόν αναμενόμενο ότι οι ΗΠΑ θα έκαναν ό,τι ήταν δυνατό για να ηττηθεί ο Δημοκρατικός Στρατός και να διασφαλιστεί η παραμονή της Ελλάδας στη σφαίρα επιρροής της Δύσης.
 |
| Ο Χάρυ Τρούμαν ανακοινώνει στο Κογκρέσο το "δόγμα Τρούμαν" |
Η επίσημη ημερομηνία αλλαγής φρουράς-προστάτη ήταν η 12η Μαρτίου 1947. Την ημέρα εκείνη, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών εξήγγειλε το "δόγμα Τρούμαν". Σύμφωνα με αυτό, οι ΗΠΑ ανέλαβαν να βοηθήσουν τα "απειλούμενα με κομμουνισμό" κράτη, με πρώτο παράδειγμα την Ελλάδα και την Τουρκία. Σε αυτές θα δινόταν το ποσό των τετρακοσίων εκατομμυρίων δολαρίων και από αυτά, τα τριακόσια εκατομμύρια θα πήγαιναν στην Ελλάδα.
Στο λόγο του, ο Τρούμαν, αναφέρθηκε στην κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα: " ...Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν εκ μέρους της ελληνικής κυβερνήσεως επείγουσα έκκλησιν για οικονομική βοήθεια. Οι προκαταρκτικές πληροφορίες εκ μέρους της αμερικανικής οικονομικής αποστολής η οποία ευρίσκεται ήδη στην Ελλάδα καθώς και οι πληροφορίες του πρεσβευτού μας στην Αθήνα ενισχύουν την δήλωσιν της ελληνικής κυβερνήσεως που συνίσταται στο ότι η βοήθεια είναι επιτακτική αν η Ελλάς πρόκειται να επιζήση ως ελεύθερον Έθνος...
Η ελληνική κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν να αντιμετωπίση την κατάστασιν. Ο ελληνικός στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρά εξοπλισμένος. Χρειάζεται εφόδια και εξοπλισμό, αν πρόκειται να αποκατασταθή η εξουσία της κυβερνήσεως στο ελληνικό έδαφος..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Έτσι, με πολύ μεγαλύτερες οικονομικές δυνατότητες από τους Βρετανούς, οι αμερικανοί πήραν τη θέση τους στον τομέα των στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον του ΔΣΕ.
Η εμπλοκή των Αμερικανών δεν περιορίστηκε μόνο στο στρατιωτικό επίπεδο, αλλά επεκτάθηκε και στο πολιτικό, καθώς από τη στιγμή αυτή και μετά οι ΗΠΑ αποκτούν τον έλεγχο και κατευθύνουν την πολιτική ζωή της χώρας. Οι Αμερικανοί, θέλοντας αφενός να περάσουν στη διεθνή κοινή γνώμη μια εικόνα ότι στην Ελλάδα δεν κυβερνά μια καταπιεστική Δεξιά και αφετέρου για να διευρύνουν την κοινωνική αποδοχή του πολιτικού καθεστώτος, αποφασίζουν να επιβάλλουν μία κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ των δύο παραδοσιακών κομμάτων, του Λαϊκού και του Κόμματος Φιλελευθέρων.
 |
| Κυβέρνηση Λαϊκών-Φιλελευθέρων υπό την προεδρία του στελέχους των Φιλελευθέρων, Θεμιστοκλή Σοφούλη |
Πράγματι στις 31 Αυγούστου 1947, φτάνει στην Αθήνα ο διευθυντής των υποθέσεων Εγγύς και Μέσης Ανατολής του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Λόυ Χέντερσον, ο οποίος λέει στους πολιτικούς αρχηγούς: "Πρέπει να σχηματίσετε κυβέρνηση αμέσως, πριν δούμε στον ορίζοντα την κυβέρνηση του Ζαχαριάδη". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Υπέρ της λύσης συνεργασίας τάχθηκε και ο ΙΔΕΑ και το μόνο στο οποίο διαφωνούσε ήταν η πρόθεση από την κυβέρνηση Σοφούλη για παροχή αμνηστίας σε όσους από τους αντάρτες παραδώσουν τα όπλα. Για το θέμα αυτό δήλωσε ότι η περίοδος της αμνηστίας θα έπρεπε να είναι όσο το δυνατό συντομότερη και στη συνέχεια να ακολουθήσει "ολοκληρωτικός πόλεμος εναντίον του εχθρού", με το δόγμα "ο μη μεθ'ημών καθ'ημών".
Η αμνηστία και οι εκτελέσεις
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1947, η κυβέρνηση έπαιρνε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και την επομένη εγκρινόταν ψήφισμα για αμνηστία που δημοσιευόταν στην εφημερίδα της κυβέρνησης: " Όσοι εκ των στασιαστών αρχηγών, οδηγών ή συστασιωτών παρουσιασθώσιν εντός μηνός από της δημοσιεύσεως του παρόντος αυτοβούλως εις την πλησιεστέραν δικαστικήν, στρατιωτικήν ή αστυνομικήν αρχήν... και αφοπλισθώσιν εφ'όσον οπλοφορούν, αμνηστεύονται αυτοδικαίως δυνάμει του παρόντος... και απολύονται αμέσως υπό των εις ους παρεδόθησαν..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Πράγματι, επί μερικές εβδομάδες επικρατούσε ατμόσφαιρα ύφεσης. Οι εκτελέσεις είχαν ανασταλεί, οι αριστερές εφημερίδες και τα γραφεία του ΚΚΕ-ΕΑΜ λειτουργούσαν ομαλά και φαινόταν ότι δινόταν στο ΚΚΕ μία τελευταία ευκαιρία για να σταματήσει τον πόλεμο, πριν επέμβουν οι Αμερικανοί.
Στην πραγματικότητα, όμως, η κυβέρνηση και οι Αμερικανοί εννοούσαν ως κατευνασμό τον άνευ όρων αφοπλισμό και παράδοση της αριστεράς, κάτι που το ΚΚΕ δεν μπορούσε να δεχτεί.
Και σα να μην έφτανε αυτό, η λειτουργία των έκτακτων στρατοδικείων συνεχιζόταν, όπως και ο αγώνας των αστυνομικών δυνάμεων να συντρίψουν τις κομμουνιστικές οργανώσεις στις πόλεις. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1947, ημέρα που δημοσιευόταν στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως το ψήφισμα της αμνηστίας, το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης καταδίκαζε σε θάνατο 52 μέλη της Στενής Αυτοάμυνας (ΟΠΛΑ) της πόλης.
Εν τω μεταξύ, οι μέρες περνούσαν και ελάχιστοι αντάρτες παραδίνονταν. Στις 13 Οκτωβρίου, η προθεσμία της παρατάθηκε για έναν ακόμη μήνα, αλλά παράλληλα, ο πρωθυπουργός Σοφούλης δήλωνε: "Παρά την αμνηστείαν, αι αποφάσεις των έκτακτων στρατοδικείων θα εκτελούνται ανεκκλήτως, συμφώνως προς τας διατάξεις του Γ΄Ψηφίσματος". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Την αυγή της 17ης Οκτωβρίου 1947, εκτελέστηκαν 10 από τους 52 θανατοποινίτες της Στενής Αυτοάμυνας Θεσσαλονίκης. Στις 20 Οκτωβρίου τουφεκίζονται 20 κατάδικοι στη Δράμα, τις Σέρρες και την Ξάνθη και άλλοι 13 της Στενής Αυτοάμυνας Θεσσαλονίκης, ενώ στις 23 Οκτωβρίου εκτελούνται 7 στρατιώτες στη Δράμα και οι υπόλοιποι της Στενής Αυτοάμυνας
Στις 15 Νοεμβρίου έληξε η προθεσμία της αμνηστίας και ο απολογισμός της ήταν ασήμαντος. Μόλις 1.142 ένοπλοι παρουσιάστηκαν και παραδόθηκαν.
Οι εκτελέσεις, τώρα, πολλαπλασιάστηκαν και άρχισε ο διεθνής θόρυβος για το θέμα αυτό. Στις 14 Μαΐου 1948, ο Σοβιετικός επιτετραμένος στην Αθήνα Τσερνώφ απαίτησε από τον υπουργό Εξωτερικών Κ.Τσαλδάρη να σταματήσουν οι εκτελέσεις. Με τη σοβιετική διαμαρτυρία χαλάρωσε για ένα διάστημα ο ρυθμός εκτελέσεων που είχαν εκδοθεί από κακουργιοδικεία. Συνεχίστηκε, όμως, η δράση των έκτακτων στρατοδικείων και η άμεση εκτέλεση των αποφάσεών τους.
Στις 31 Αυγούστου 1948, ο υπουργός Πληροφοριών Αιλιανός έδινε τον πίνακα των εκτελέσεων που είχαν πραγματοποιηθεί μέχρι εκείνη την ημέρα.
Οι πολιτικές επαφές του ΙΔΕΑ
Το παλάτι γνώριζε επίσημα την ύπαρξη του ΙΔΕΑ από την άνοιξη του 1946, όταν ο Γεώργιος Β' ζήτησε από τον Παπάγο να τον ενημερώσει εάν όντως υπήρχε κάποιος στρατιωτικός σύνδεσμος όπως ακούγονταν και ποιοι ήταν οι πολιτικοί του σκοποί. Ο Παπάγος ήρθε σε επαφή με αξιωματικούς του ΙΔΕΑ, οι οποίοι τον ενημέρωσαν για τα κίνητρα της οργάνωσης και τον διαβεβαίωσαν για την εκτίμηση που έτρεφαν οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ τόσο για το Γεώργιο Β' όσο και για τον ίδιο τον Παπάγο
Το 1947, ο ΙΔΕΑ αριθμούσε γύρω στους 1700 αξιωματικούς και ένιωθε πλέον αρκετά ισχυρός ώστε να επιχειρήσει την άσκηση πίεσης στους άλλους πόλους εξουσίας, προκειμένου να προωθήσει τα σχέδιά του. Τον Ιούνιο του 1947, η Διοικούσα Δέσμη αποφάσισε πως "είνε ανάγκη να προβώμεν εις ορισμένας παραστάσεις προς την πολιτικήν ηγεσίαν του τόπου και προς τον εξωτερικό παράγοντα. Εις την πολιτικήν ηγεσίαν του Έθνους, θα υποδείξωμεν τας πράξεις και τας παραλείψεις της, αι οποίαι καθυστερούν την συντριβήν του δρώντος έσωθεν εχθρού της Ελλάδος. Εις τον εξωτερικό παράγοντα, όστις χάρις εις την μεγαλοφυά διορατικότητα του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών κ.Τρούμαν, εξεδηλώθη προσφάτως κατά τρόπον ενισχύοντα την πίστην μας, ότι εις τον αγώνα μας δια την ελευθερίαν, δεν θα είμεθα μόνοι, θα παράσχωμεν πληροφορίας και θα προβώμεν εις εισηγήσεις προερχομένας από ανυστεροβούλους αγωνιστάς του κοινού ιδεώδους". [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
 |
| Πρωτοσέλιδο του Έθνους 18/10/1951. Ο Χάρι Τρούμαν υπογράφει την παροχή στρατιωτικοοικονομικής βοήθειας στην Ελλάδα και δίπλα ένα μονόστηλο για τη δράση και αναγνώριση του ΙΔΕΑ από τους πολιτικούς αρχηγούς (Φωτό από Ε-Ιστορικά) |
Με την έκθεση αυτή πρότεινε αξιωματικούς που ανήκαν στην οργάνωση για να προωθηθούν στις ανώτερες θέσεις των επιτελείων. Για τη θέση του ΓΕΣ πρότεινε την αντικατάσταση του Βεντήρη από τον αντιστράτηγο Γιατζή, καθώς θεωρούσαν το Βεντήρη υπεύθυνο για την αναποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων του στρατού εναντίον του ΔΣΕ. Ο Σοφούλης, τελικά, υπέκυψε στις πιέσεις του ΙΔΕΑ, τον Οκτώβριο του 1947, και ανέθεσε την αρχηγία του ΓΕΣ στον αντιστράτηγο Γιατζή.
Την ίδια περίοδο ο ΙΔΕΑ ήρθε σε επαφή με όλες τις πολιτικές προσωπικότητες, όπως ο Σ.Μαρκεζίνης, ο Γ.Παπανδρέου, ο Θ.Σοφούλης, ο Σ.Βενιζέλος, ο Π.Κανελλόπουλος, ο Τσαλδάρης και άλλοι. Στις επαφές αυτές, ο ΙΔΕΑ ενημέρωνε τους πολιτικούς για τα πατριωτικά και αντικομμουνιστικά κίνητρά του, άφηνε να εννοηθεί ότι έχει τη δύναμη να προωθήσει δικτατορική λύση εάν το έκρινε σκόπιμο και πίεζε για πιο δυναμικές λύσεις εναντίον των κομμουνιστών.
Ο ΙΔΕΑ, παράλληλα με τους Έλληνες πολιτικούς, ανέπτυξε επαφές και με την αμερικανική πρεσβεία, καθώς η παρουσία του συνταγματάρχη Σ.Γκίκα στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον διευκόλυνε το σκοπό αυτό. Ο ΙΔΕΑ διαβεβαίωνε τους Αμερικανούς ότι δεν είχε πολιτικές βλέψεις και ότι απέβλεπε μόνο στην εξουδετέρωση του ΚΚΕ. Ανέφερε, μάλιστα, ότι "ο ΙΔΕΑ είνε φιλικός προς τους Αμερικανούς παράγων, όπως και η Ελλάς προς την Αμερικήν. Η έννοια της φιλίας αυτής είνε ιδεολογική σύμπτωσις συμφερόντων, εκατέρωθεν ανάγκη. Είναι δύο δυνάμεις διαφορετικού μεγέθους, αλλά με κοινόν σημείον εφαρμογής (...). Ο ΙΔΕΑ επιθυμεί να επιτύχετε οι Αμερικανοί εις την Ελλάδα και είμεθα διατεθειμένοι να σας βοηθήσωμεν εις αυτό" [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Με τις συναντήσεις αυτές, ο ΙΔΕΑ κατάφερε να επισημοποιηθεί ως ένας ανεξάρτητος πόλος εξουσίας .
Ο ΙΔΕΑ αναζητά αρχιστράτηγο
Εν τω μεταξύ, οι εξελίξεις στον εμφύλιο δεν ήταν καθόλου ευοίωνες για τον κυβερνητικό στρατό. Οι αποτυχίες των επιχειρήσεων του στρατού την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1948, προκάλεσαν τριγμούς στο στράτευμα αλλά και την αντίδραση του ΙΔΕΑ, ο οποίος θεωρούσε ότι η υπάρχουσα ηγεσία του στρατού δεν ήταν ικανή να καταρτίσει ένα σχέδιο για την "πλήρη καταστροφή των δυνάμεων των κομμουνιστοσυμμοριτών".
Για το σκοπό αυτό αναζητούσε έναν αρχιστράτηγο, που θα μπορούσε να φέρει εις πέρας τον πόλεμο που διεξαγόταν. Ήδη, από το Νοέμβριο του 1948, είχε γίνει πρόταση στον Παπάγο για ανάληψη της ηγεσίας του στρατού. Ο Παπάγος ήταν ο μόνος από τους εθνικόφρονες αξιωματικούς που δεν είχε χρησιμοποιηθεί και το κύρος του ανάμεσα στους αξιωματικούς του στρατού ήταν μεγάλο, καθώς ήταν ο αρχιστράτηγος των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στη διάρκεια του πολέμου 1940-41 και για ένα μεγάλο μέρος της Κατοχής ήταν κρατούμενος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, με συνέπεια να μην υπάρχουν σκιές για συνεργασία του με τους κατακτητές Γερμανούς.
Ο Παπάγος, όμως, για να δεχτεί την αρχιστρατηγία ζήτησε υπερεξουσίες, οι οποίες κρίθηκαν υπερβολικές και απορρίφθηκαν. Εν τω μεταξύ, το κοινοβουλευτικό σύστημα πάλευε για την επιβίωσή του καθώς τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο του 1948, 13 βουλευτές από το Λαϊκό Κόμμα και 54 από το Κόμμα των Φιλελευθέρων αποχώρησαν από τα κόμματά τους και η κυβέρνηση Λαϊκών-Φιλελευθέρων κρεμόταν από μια κλωστή.
 |
| Αλέξανδρος Παπάγος (1883-1955) |
Βλέποντας το εύθραυστο της κυβέρνησης αυτής, ο Σπύρος Μαρκεζίνης ανέλαβε πρωτοβουλίες απευθυνόμενος στο βασιλιά Παύλο ο οποίος, μετά τον αιφνίδιο θάνατο του αδελφού του Γεωργίου Β', είχε ανέβει στο θρόνο. Ο Μαρκεζίνης είχε καταφέρει να πείσει τον Παύλο ότι ήταν αναγκαίο να αναθέσει στον Παπάγο το σχηματισμό κυβέρνησης, η οποία θα έπαιρνε την έγκριση της Βουλής για να κυβερνήσει για ένα διάστημα χωρίς κυβερνητικούς περιορισμούς. Τη λύση αυτή την υποστήριζε και ο ΙΔΕΑ, ο οποίος ήδη από το Μάρτιο του 1948 προσανατολιζόταν προς την ανατροπή της κυβέρνησης Λαϊκών-Φιλελευθέρων.
Παρόλα αυτά, η αμερικανική πρεσβεία, σε συνεργασία με τη βρετανική, αποφάσισαν να δώσουν μία ακόμη ευκαιρία στο κοινοβουλευτικό σύστημα και εργάστηκαν για το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού στην οποία, εκτός από τους Λαϊκούς και τους Φιλελεύθερους, θα συμμετείχαν και άλλα μικρά κόμματα. Έτσι, στις 20 Ιανουαρίου του 1949 σχηματίστηκε η νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Σοφούλη, στην οποία συμμετείχαν και δύο νέα κόμματα: το Λαϊκό Κόμμα με αρχηγό το Σ.Μαρκεζίνη και το Εθνικό Εργατικό Κόμμα με αρχηγό τον Π.Κανελλόπουλο.
Την ίδια μέρα οριζόταν αρχιστράτηγος ο Παπάγος, ο οποίος θα ασκούσε τα καθήκοντά του όσο θα παρέμενε σε ισχύ το Γ' Ψήφισμα. Ο αρχιστράτηγος είχε απόλυτη εξουσία για όλα τα στρατιωτικά ζητήματα, οι προτάσεις του ήταν δεσμευτικές για τον υπουργό Άμυνας, ενώ μπορούσε να απαιτήσει την επιβολή στρατιωτικού νόμου.
Σε σχέση με τον εμφύλιο πόλεμο που διεξαγόταν παράλληλα με τις εξελίξεις αυτές, οι συσχετισμοί δυνάμεων ήταν τέτοιοι που δεν άφηναν την παραμικρή αμφιβολία για την έκβασή του. Ήδη από τον Ιανουάριο του 1949, είχε εκκαθαριστεί η Πελοπόννησος από τις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού και τον Ιούνιο εκκαθαρίστηκε η Στερεά Ελλάδα.
Το θέατρο των επιχειρήσεων μεταφερόταν πλέον στο Γράμμο και στο Βίτσι, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι εναπομείνασες δυνάμεις του ΔΣΕ. Η κύρια επίθεση του Εθνικού Στρατού στο Βίτσι ξεκίνησε στις 10 Αυγούστου και ολοκληρώθηκε με την τελική επικράτησή του στο Γράμμο, στα τέλη Αυγούστου 1949.
Ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε, αλλά τώρα ο στρατός που είχε αυτονομηθεί από την πολιτική ηγεσία με τις υπερεξουσίες που είχε αποκτήσει ο Παπάγος, θα διεκδικούσε ενεργό ρόλο στην πολιτική ζωή του τόπου και θα βρισκόταν διαρκώς σε κατάσταση επιφυλακής, σε περίπτωση που το αστικό σύστημα απειλούνταν .
Από την άλλη πλευρά, οι Αμερικανοί ήρθαν για να μείνουν οριστικά και αμετάκλητα. Όλη η ιστορία της Ελλάδας από δω και στο εξής, είναι απόλυτα συνυφασμένη με τα συμφέροντα και τις επιθυμίες των Αμερικανών.
Οι παρακάτω φωτογραφίες αποτυπώνουν σε συμβολικό επίπεδο την επικυριαρχία των Αμερικανών πάνω στο ελληνικό κράτος. Στην πρώτη βλέπουμε τον Αμερικανό στρατάρχη Βαν Φλητ να στέκεται πάνω από τα πτώματα των Ελλήνων ανταρτών και στη δεύτερη να σηκώνει την ελληνική σημαία του Δημοκρατικού Στρατού ως λάφυρο
 |
| Ο Αμερικανός στρατηγός Τζέιμς Βαν Φλιτ φωτογραφίζεται με επιτελείς τους ΓΕΣ πάνω από πτώματα νεκρών μαχητών του ΔΣΕ στο Γράμμο. Ο Βαν Φλιτ στέκεται τέρμα δεξιά, δίπλα του ο στρατηγός Θ. Τσακαλώτος και ο αξιωματικός που δείχνει είναι ο Δ. Γιαντζής. (Φωτό από Κόκκινος φάκελος) |
 |
| Λάφυρο για τον Εθνικό Στρατό και τον Αμερικανό στρατηγό Βαν Φλητ, η σημαία της 16ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ (Φωτό από Κόκκινος Φάκελος) |
Πηγές
- "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", του Σ.Γρηγοριάδη
- "Εμφύλιος πόλεμος", του Γιώργου Μαργαρίτη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων,
- "Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών", Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή http://invenio.lib.auth.gr/record/124262/files/dem.pdf?version=1
- Το αντάρτικο πόλης στη Θεσσαλονίκη http://panosz.wordpress.com/2008/05/06/civil_war-5/
- Ο αντικομμουνισμός στην εμφυλιακή προπαπαγάνδα http://kokkinosfakelos.blogspot.gr/2012/04/blog-post_05.html
<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<...>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Από τα Τάγματα Ασφαλείας στην Απριλιανή Χούντα - Τα πρώτα βήματα της ελληνικής ψευδοδημοκρατικής αποικίας (Πραξικόπημα του ΙΔΕΑ, Πόλεμος της Κορέας, Δίκη Μπελογιάννη, Δίκη των Αεροπόρων)
Μέρος 5ο:
Αύγουστος 1949. Ο εμφύλιος πόλεμος τελειώνει με συντριπτική ήττα του Δημοκρατικού Στρατού και ο στρατός με την εμπειρία και την αυτοπεποίθηση που είχε αποκτήσει, μαζί με την υποστήριξη των Αμερικανών, αποτελούσε εγγύηση ότι η Αριστερά δε θα μπορούσε να διεκδικήσει ξανά την εξουσία είτε με τα όπλα είτε με εκλογές. Το απέδειξε άλλωστε τουλάχιστον δύο φορές, μία κατά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 1951 και άλλη μία κατά το επιτυχημένο αυτή τη φορά πραξικόπημα του 1967.
Αν προσμετρήσουμε, δε, σε αυτά τα πραξικοπήματα και τα άλλα που έμειναν στα χαρτιά είτε επειδή δεν πήραν πράσινο φως από τους Αμερικανούς είτε επειδή τους πρόλαβαν άλλοι πραξικοπηματίες, αντιλαμβανόμαστε ότι από το 1949 έως το 1967 είχαμε κοινοβουλευτική δημοκρατία μόνο και μόνο επειδή το αποτέλεσμα των εκλογών εξυπηρετούσε τις δομές εξουσίας που είχαν διαμορφωθεί από το τέλος του εμφυλίου και μετά. Σε αντίθετη περίπτωση, ο στρατός ήταν αποφασισμένος να επέμβει προς όφελος των αστών πολιτικών, του βασιλιά και των Αμερικανών.
Από τον Αύγουστο του 1947 άλλωστε, ο ΙΔΕΑ διαβεβαίωνε τον Σ.Μαρκεζίνη ότι ήταν σε θέση να προβεί σε στρατιωτικό κίνημα εάν αυτός το επιθυμούσε, ενώ το Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς, ο ΙΔΕΑ ζητούσε από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας, Γ.Βαρβούτη, "να ανασταλούν ωρισμέναι ελευθερίαι, η Κυβέρνησις να προχωρήση εις την άσκησιν επί μάλλον και μάλλον δικτατορικής διοικήσεως και η Βουλή να διακόψη τας εργασίας της επί εν εξάμηνον".
Ακριβώς αυτή την περίοδο πραγματοποιείται και η αλλαγή ξένου "προστάτη" καθώς οι Βρετανοί αποχωρούν δίνοντας τη θέση τους στους Αμερικανούς. Στις 31 Αυγούστου 1947, φτάνει στην Αθήνα ο διευθυντής των υποθέσεων Εγγύς και Μέσης Ανατολής του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Λόυ Χέντερσον, ο οποίος λέει στους πολιτικούς αρχηγούς: "Πρέπει να σχηματίσετε κυβέρνηση αμέσως, πριν δούμε στον ορίζοντα την κυβέρνηση του Ζαχαριάδη". [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Από τότε, οποιαδήποτε απόφαση των ελληνικών κυβερνήσεων τίθεται υπό την αίρεση της αμερικανικής θέλησης. Έτσι, η χώρα μας γίνεται μια ψευδοδημοκρατική Μπανανία με χιλιάδες φυλακισμένους και εξόριστους που όποτε χρειάζεται θα επεμβαίνει ο στρατός για να την εξισορροπήσει.
Στην ανάρτηση αυτή θα μιλήσουμε για τα πρώτα πολιτικά γεγονότα μετά τα Δεκεμβριανά, ξεκινώντας από τις πρώτες εκλογές που έγιναν μετά την Απελευθέρωση το 1946 και στις οποίες το ΚΚΕ αποφάσισε να απέχει. Θα παρακολουθήσουμε τις συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων, το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του ΙΔΕΑ υπέρ του Παπάγου, τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο της Κορέας, τη δίκη του Μπελογιάννη και τη δίκη-σκευωρία των αεροπόρων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα περισσότερα από τα γεγονότα αυτά συνέβησαν κάτω από κεντρώες κυβερνήσεις οι οποίες, πέρα από τις δικές τους τεράστιες ευθύνες, τον αντικομμουνισμό τους, τις μεταξύ τους έριδες και την αυτοϋπονόμευσή τους, είχαν να αντιμετωπίσουν ένα ακροδεξιό παρακράτος μέσα στο στρατό. Ένα παρακράτος που λειτουργούσε ως κράτος εν κράτει με τη συμπαράσταση των Αμερικανών οι οποίοι, κάτω από την όξυνση του Ψυχρού Πολέμου, είχαν αποφασίσει υπέρ μιας ακροδεξιάς και απολύτως ελεγχόμενης από αυτούς διακυβέρνησης της χώρας. Αν προσθέσουμε, δε, και τον παράγοντα του Παλατιού, αντιλαμβανόμαστε το εκρηκτικό μείγμα που έμελλε από τότε και στο εξής να καθορίζει τις τύχες της χώρας.
Από την άλλη πλευρά, η μελέτη αυτής της περιόδου αποδεικνύει ότι καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να υλοποιήσει το πρόγραμμά της αν δεν ελέγχει τον κρατικό μηχανισμό. Όπως αναφέρει η δημοσιογράφος Μαρία Ρεζάν στο αυτοβιογραφικό της βιβλίο, ο Πλαστήρας της είχε πει “Εγώ, κουμπάρα, βγάζω όσους μπορώ το πρωί μ’ ανήκεστον βλάβη από τη Μακρόνησο, έρχεται το μεσημέρι ο υπουργός Δημόσιας Τάξης και τους γυρίζει πίσω…” .
Ας είναι αυτή η διαπίστωση οδηγός για οποιαδήποτε κυβέρνηση που θα θελήσει να εφαρμόσει φιλολαϊκή πολιτική κόντρα στα μεγάλα συμφέροντα
Η συμφωνία της Βάρκιζας, στις 12/2/1945, με την οποία τερματίστηκε η Δεκεμβριανή σύγκρουση, προέβλεπε ότι "εντός του τρέχοντος έτους" θα έπρεπε να διενεργηθεί δημοψήφισμα για "το πολιτειακόν ζήτημα" και να "επακολουθήσουν ως τάχιστα εκλογαί Συντακτικής Συνελεύσεως δια την κατάρτισιν του νέου Συντάγματος της Χώρας".
Οι πολιτικές εξελίξεις, όμως, δεν προμήνυαν ομαλή πορεία προς το δημοψήφισμα και τις εκλογές. Οι νικητές των Δεκεμβριανών είχαν επιδοθεί σε έναν αγώνα εκκαθάρισης του κρατικού μηχανισμού από τους ΕΑΜικούς και την ίδια στιγμή αθώωναν και ενσωμάτωναν τους δωσίλογους. Ο αφοπλισμός, δε, του ΕΛΑΣ με βάση τη συμφωνία της Βάρκιζας, διευκόλυνε την ακροδεξιά τρομοκρατία που εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα και ονομάστηκε "Λευκή Τρομοκρατία".
Ήταν τέτοια, μάλιστα, η έκταση της τρομοκρατίας αυτής που ανάγκασε, τον Ιούνιο του 1945, τους εκπροσώπους των κομμάτων του Κέντρου (Θ.Σοφούλης, Ν.Πλαστήρας, Γ.Καφαντάρης) να αναφέρουν σε κοινή τους δήλωση ότι " η εγκαθιδρυθείσα μετά το κίνημα του Δεκεμβρίου εις ολόκληρον την χώραν τρομοκρατία της Άκρας Δεξιάς επεκτείνεται καθημερινώς, έχει δε προσλάβει ήδη έκτασιν και βιαιότητα καθιστώσαν αφόρητον την ζωήν των μη βασιλοφρόνων πολιτών, και αποκλείουσαν οιανδήποτε σκέψιν διεξαγωγής ελευθέρου δημοψηφίσματος ή εκλογών"
Η κατάσταση αυτή που προκαλούσε φόβο στους Βρετανούς για μια πιθανή προσέγγιση του Κέντρου με την Αριστερά, τους ανάγκασε να προτείνουν το Σεπτέμβριο του ΄45 αναβολή του δημοψηφίσματος και να επιβάλουν το Νοέμβριο του ίδιου έτους μια κεντρώα κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Θ.Σοφούλη, η οποία θα αναλάμβανε τη διενέργεια εκλογών έως τα τέλη Μαρτίου του '46.
Η κυβέρνηση αυτή, όπως δήλωσε το ΚΚΕ αμέσως μετά το σχηματισμό της, διέθετε την "κατ'αρχήν ανοχή...ολόκληρης της ΕΑΜικής Αριστεράς". Η αδυναμία της, όμως, να καταπολεμήσει τη λευκή τρομοκρατία, την έφεραν σε ρήξη με την Αριστερά, οι δυνάμεις της οποίας ζήτησαν στις αρχές του Φεβρουαρίου δίμηνη αναβολή των εκλογών, δηλώνοντας παράλληλα ότι σε αντίθετη περίπτωση θα απείχαν από αυτές.
Παρά τις αντιδράσεις για τις απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούσαν κατά την προεκλογική περίοδο, ο Θ.Σοφούλης, πιεζόμενος και από τη Βρετανία, αποφάσισε να προχωρήσει στη διενέργεια των εκλογών την προκαθορισμένη ημερομηνία, γεγονός που προκάλεσε την παραίτηση όλων των υπουργών της κυβέρνησης, εκτός από αυτούς που ανήκαν στο Κόμμα Φιλελευθέρων.
Έτσι, οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 31 Μαρτίου 1946 ενώ η Αριστερά και ορισμένα μικρά κόμματα του Κέντρου απείχαν. Στις εκλογές αυτές, η Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων συγκέντρωσε το 55,1% των ψήφων και, μαζί με το Εθνικό Κόμμα του Ν.Ζέρβα και άλλους μικρότερους σχηματισμούς, οι φιλοβασιλικές δυνάμεις έφτασαν αθροιστικά το 64,7%.
Στην πραγματικότητα, όμως, τα ποσοστά αυτά είναι εντελώς πλασματικά καθώς σε αρκετές περιοχές, οι συνθήκες τρομοκρατίας που επικράτησαν δεν επέτρεψαν σε όσους ήθελαν να εκφραστούν όπως θα επιθυμούσαν. Από την άλλη, ήταν σημαντικό και το ποσοστό της αποχής που υποστήριξε η Αριστερά. Το ποσοστό αυτό ήταν τουλάχιστον 25%, ενώ σε αρκετές περιοχές πλησίαζε ή και ξεπερνούσε το 50%.
Η αποχή της Αριστεράς θα σημαδέψει από τότε κάθε αριστερό, καθώς το ασφράγιστο εκλογικό βιβλιάριο του 1946 ισοδυναμούσε αυτόματα με αρνητικό "πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων" καθώς, όπως ανέφερε πριν τις εκλογές η Βραδυνή, "όσοι ψηφίσουν θα είναι Ελλάς, ενώ όσοι δεν ψηφίσουν θα είναι Βουλγαρία"
Από την επομένη των εκλογών άρχισε μία συνεχής εναλλαγή κυβερνήσεων, οι οποίες προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν το Δημοκρατικό Στρατό στον Εμφύλιο που άρχισε το καλοκαίρι του 1946. Οι αποτυχίες, όμως, των κυβερνήσεων αυτών να εξασφαλίσουν τη στρατιωτική επιτυχία, προκάλεσαν πλήγμα στην αξιοπιστία των κομμάτων που τις συγκροτούσαν, ενίσχυσαν την αυτονόμηση του στρατεύματος από αυτά και γέννησαν σκέψεις για αναστολή των έστω και ελάχιστων κοινοβουλευτικών θεσμών.
Αυτή η αποτυχία ήταν που οδήγησε τα κυβερνητικά κόμματα να εκχωρήσουν πλήρως τη διοίκηση του στρατού με αυξημένες αρμοδιότητες στον Α.Παπάγο, γεγονός που σηματοδοτούσε την αυτονόμηση του στρατού από οποιοδήποτε πολιτικό έλεγχο και τη μετατροπή του σε αυτόνομο πόλο εξουσίας.
Ο Παπάγος, όμως, είχε αρχίσει να προαλείφεται και ως πολιτικός. Το σενάριο που εξεταζόταν τον Ιανουάριο του 1949 ήταν η αντικατάσταση της κυβέρνησης των Λαϊκών-Φιλελευθέρων από μια μεταβατική κυβέρνηση με πρόεδρο τον Παπάγο με απώτερο στόχο την αναστολή των εκλογικών διαδικασιών.
Πρωταγωνιστές αυτού του σεναρίου ήταν στελέχη του Λαϊκού Κόμματος, ο Εμ.Τσουδερός, ο Π.Κανελλόπουλος, ο Σ.Μαρκεζίνης, αλλά και πολιτικοί απόγονοι της μεταξικής δικτατορίας. Ο υπό διαμόρφωση πολιτικός σχηματισμός, που έλαβε τον χαρακτηρισμό ως «κίνηση Παπάγου», διέθετε την υποστήριξη των εκδοτών Γ. Βλάχου (Καθημερινή), Α. Κύρου (Εστία), Δ. Λαμπράκη (Το Βήμα, Τα Νέα), του βιομήχανου Χριστόφορου Κατσάμπα, αλλά και του ΙΔΕΑ. [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Τελικά, τα σχέδια για αναστολή των εκλογών ματαιώθηκαν από τις αντιδράσεις της ηγεσίας των τριών μεγαλύτερων κομμάτων (Τσαλδάρης, Σοφούλης, Βενιζέλος), των Βρετανών και των ΗΠΑ. Εκείνη την περίοδο, άλλωστε, η αμερικανική πλευρά ήταν ακόμη υπέρ μιας κοινοβουλευτικής επιλογής αντί μιας αυταρχικής λύσης.
Παρά την εκπλήρωση των στόχων του, ο ΙΔΕΑ δεν επρόκειτο να διαλυθεί. Τον Ιανουάριο του 1950, είκοσι πέντε αξιωματικοί του ΙΔΕΑ συγκεντρώθηκαν για να αποφασίσουν εάν υπήρχε πλέον λόγος ύπαρξης του ΙΔΕΑ μετά τη συντριβή των κομμουνιστών. Στη συνάντηση αυτή αποφασίστηκε ότι " ο ΙΔΕΑ όχι μόνον δεν έπρεπε να διαλυθή, αλλ' αντιθέτως θα έπρεπε να καταβληθή πάσα προσπάθεια δια την αναδιοργάνωσίν του και την αποκατάστασιν της κανονικής λειτουργίας του μηχανισμού του.... Η αυτοδιάλυσις του ΙΔΕΑ θα απεφασίζετο μετά την διενέργειαν των εκλογών του Μαρτίου εφ' όσον θα προέκυπτε ισχυρά Κοινοβουλευτική Κυβέρνησις και θα εδημιουργείτο προοπτική πολιτικής εν συνεχεία ομαλότητος...." [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στην ανάρτηση αυτή θα μιλήσουμε για τα πρώτα πολιτικά γεγονότα μετά τα Δεκεμβριανά, ξεκινώντας από τις πρώτες εκλογές που έγιναν μετά την Απελευθέρωση το 1946 και στις οποίες το ΚΚΕ αποφάσισε να απέχει. Θα παρακολουθήσουμε τις συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων, το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του ΙΔΕΑ υπέρ του Παπάγου, τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο της Κορέας, τη δίκη του Μπελογιάννη και τη δίκη-σκευωρία των αεροπόρων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα περισσότερα από τα γεγονότα αυτά συνέβησαν κάτω από κεντρώες κυβερνήσεις οι οποίες, πέρα από τις δικές τους τεράστιες ευθύνες, τον αντικομμουνισμό τους, τις μεταξύ τους έριδες και την αυτοϋπονόμευσή τους, είχαν να αντιμετωπίσουν ένα ακροδεξιό παρακράτος μέσα στο στρατό. Ένα παρακράτος που λειτουργούσε ως κράτος εν κράτει με τη συμπαράσταση των Αμερικανών οι οποίοι, κάτω από την όξυνση του Ψυχρού Πολέμου, είχαν αποφασίσει υπέρ μιας ακροδεξιάς και απολύτως ελεγχόμενης από αυτούς διακυβέρνησης της χώρας. Αν προσθέσουμε, δε, και τον παράγοντα του Παλατιού, αντιλαμβανόμαστε το εκρηκτικό μείγμα που έμελλε από τότε και στο εξής να καθορίζει τις τύχες της χώρας.
Από την άλλη πλευρά, η μελέτη αυτής της περιόδου αποδεικνύει ότι καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να υλοποιήσει το πρόγραμμά της αν δεν ελέγχει τον κρατικό μηχανισμό. Όπως αναφέρει η δημοσιογράφος Μαρία Ρεζάν στο αυτοβιογραφικό της βιβλίο, ο Πλαστήρας της είχε πει “Εγώ, κουμπάρα, βγάζω όσους μπορώ το πρωί μ’ ανήκεστον βλάβη από τη Μακρόνησο, έρχεται το μεσημέρι ο υπουργός Δημόσιας Τάξης και τους γυρίζει πίσω…” .
Ας είναι αυτή η διαπίστωση οδηγός για οποιαδήποτε κυβέρνηση που θα θελήσει να εφαρμόσει φιλολαϊκή πολιτική κόντρα στα μεγάλα συμφέροντα
Οι εκλογές του 1946
Η συμφωνία της Βάρκιζας, στις 12/2/1945, με την οποία τερματίστηκε η Δεκεμβριανή σύγκρουση, προέβλεπε ότι "εντός του τρέχοντος έτους" θα έπρεπε να διενεργηθεί δημοψήφισμα για "το πολιτειακόν ζήτημα" και να "επακολουθήσουν ως τάχιστα εκλογαί Συντακτικής Συνελεύσεως δια την κατάρτισιν του νέου Συντάγματος της Χώρας".
Οι πολιτικές εξελίξεις, όμως, δεν προμήνυαν ομαλή πορεία προς το δημοψήφισμα και τις εκλογές. Οι νικητές των Δεκεμβριανών είχαν επιδοθεί σε έναν αγώνα εκκαθάρισης του κρατικού μηχανισμού από τους ΕΑΜικούς και την ίδια στιγμή αθώωναν και ενσωμάτωναν τους δωσίλογους. Ο αφοπλισμός, δε, του ΕΛΑΣ με βάση τη συμφωνία της Βάρκιζας, διευκόλυνε την ακροδεξιά τρομοκρατία που εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα και ονομάστηκε "Λευκή Τρομοκρατία".
Ήταν τέτοια, μάλιστα, η έκταση της τρομοκρατίας αυτής που ανάγκασε, τον Ιούνιο του 1945, τους εκπροσώπους των κομμάτων του Κέντρου (Θ.Σοφούλης, Ν.Πλαστήρας, Γ.Καφαντάρης) να αναφέρουν σε κοινή τους δήλωση ότι " η εγκαθιδρυθείσα μετά το κίνημα του Δεκεμβρίου εις ολόκληρον την χώραν τρομοκρατία της Άκρας Δεξιάς επεκτείνεται καθημερινώς, έχει δε προσλάβει ήδη έκτασιν και βιαιότητα καθιστώσαν αφόρητον την ζωήν των μη βασιλοφρόνων πολιτών, και αποκλείουσαν οιανδήποτε σκέψιν διεξαγωγής ελευθέρου δημοψηφίσματος ή εκλογών"
Η κατάσταση αυτή που προκαλούσε φόβο στους Βρετανούς για μια πιθανή προσέγγιση του Κέντρου με την Αριστερά, τους ανάγκασε να προτείνουν το Σεπτέμβριο του ΄45 αναβολή του δημοψηφίσματος και να επιβάλουν το Νοέμβριο του ίδιου έτους μια κεντρώα κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Θ.Σοφούλη, η οποία θα αναλάμβανε τη διενέργεια εκλογών έως τα τέλη Μαρτίου του '46.
Η κυβέρνηση αυτή, όπως δήλωσε το ΚΚΕ αμέσως μετά το σχηματισμό της, διέθετε την "κατ'αρχήν ανοχή...ολόκληρης της ΕΑΜικής Αριστεράς". Η αδυναμία της, όμως, να καταπολεμήσει τη λευκή τρομοκρατία, την έφεραν σε ρήξη με την Αριστερά, οι δυνάμεις της οποίας ζήτησαν στις αρχές του Φεβρουαρίου δίμηνη αναβολή των εκλογών, δηλώνοντας παράλληλα ότι σε αντίθετη περίπτωση θα απείχαν από αυτές.
Παρά τις αντιδράσεις για τις απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούσαν κατά την προεκλογική περίοδο, ο Θ.Σοφούλης, πιεζόμενος και από τη Βρετανία, αποφάσισε να προχωρήσει στη διενέργεια των εκλογών την προκαθορισμένη ημερομηνία, γεγονός που προκάλεσε την παραίτηση όλων των υπουργών της κυβέρνησης, εκτός από αυτούς που ανήκαν στο Κόμμα Φιλελευθέρων.
Έτσι, οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 31 Μαρτίου 1946 ενώ η Αριστερά και ορισμένα μικρά κόμματα του Κέντρου απείχαν. Στις εκλογές αυτές, η Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων συγκέντρωσε το 55,1% των ψήφων και, μαζί με το Εθνικό Κόμμα του Ν.Ζέρβα και άλλους μικρότερους σχηματισμούς, οι φιλοβασιλικές δυνάμεις έφτασαν αθροιστικά το 64,7%.
Στην πραγματικότητα, όμως, τα ποσοστά αυτά είναι εντελώς πλασματικά καθώς σε αρκετές περιοχές, οι συνθήκες τρομοκρατίας που επικράτησαν δεν επέτρεψαν σε όσους ήθελαν να εκφραστούν όπως θα επιθυμούσαν. Από την άλλη, ήταν σημαντικό και το ποσοστό της αποχής που υποστήριξε η Αριστερά. Το ποσοστό αυτό ήταν τουλάχιστον 25%, ενώ σε αρκετές περιοχές πλησίαζε ή και ξεπερνούσε το 50%.
Η αποχή της Αριστεράς θα σημαδέψει από τότε κάθε αριστερό, καθώς το ασφράγιστο εκλογικό βιβλιάριο του 1946 ισοδυναμούσε αυτόματα με αρνητικό "πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων" καθώς, όπως ανέφερε πριν τις εκλογές η Βραδυνή, "όσοι ψηφίσουν θα είναι Ελλάς, ενώ όσοι δεν ψηφίσουν θα είναι Βουλγαρία"
Από την επομένη των εκλογών άρχισε μία συνεχής εναλλαγή κυβερνήσεων, οι οποίες προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν το Δημοκρατικό Στρατό στον Εμφύλιο που άρχισε το καλοκαίρι του 1946. Οι αποτυχίες, όμως, των κυβερνήσεων αυτών να εξασφαλίσουν τη στρατιωτική επιτυχία, προκάλεσαν πλήγμα στην αξιοπιστία των κομμάτων που τις συγκροτούσαν, ενίσχυσαν την αυτονόμηση του στρατεύματος από αυτά και γέννησαν σκέψεις για αναστολή των έστω και ελάχιστων κοινοβουλευτικών θεσμών.
 |
| Κυβερνήσεις και πρωθυπουργοί Απρίλιος 1946 - Ιανουάριος 1950 |
Ο Παπάγος, όμως, είχε αρχίσει να προαλείφεται και ως πολιτικός. Το σενάριο που εξεταζόταν τον Ιανουάριο του 1949 ήταν η αντικατάσταση της κυβέρνησης των Λαϊκών-Φιλελευθέρων από μια μεταβατική κυβέρνηση με πρόεδρο τον Παπάγο με απώτερο στόχο την αναστολή των εκλογικών διαδικασιών.
Πρωταγωνιστές αυτού του σεναρίου ήταν στελέχη του Λαϊκού Κόμματος, ο Εμ.Τσουδερός, ο Π.Κανελλόπουλος, ο Σ.Μαρκεζίνης, αλλά και πολιτικοί απόγονοι της μεταξικής δικτατορίας. Ο υπό διαμόρφωση πολιτικός σχηματισμός, που έλαβε τον χαρακτηρισμό ως «κίνηση Παπάγου», διέθετε την υποστήριξη των εκδοτών Γ. Βλάχου (Καθημερινή), Α. Κύρου (Εστία), Δ. Λαμπράκη (Το Βήμα, Τα Νέα), του βιομήχανου Χριστόφορου Κατσάμπα, αλλά και του ΙΔΕΑ. [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Τελικά, τα σχέδια για αναστολή των εκλογών ματαιώθηκαν από τις αντιδράσεις της ηγεσίας των τριών μεγαλύτερων κομμάτων (Τσαλδάρης, Σοφούλης, Βενιζέλος), των Βρετανών και των ΗΠΑ. Εκείνη την περίοδο, άλλωστε, η αμερικανική πλευρά ήταν ακόμη υπέρ μιας κοινοβουλευτικής επιλογής αντί μιας αυταρχικής λύσης.
Με τις απόψεις αυτές συντάχθηκε τελικά και ο ίδιος ο Παπάγος, ο οποίος το Δεκέμβριο του 1949 δήλωνε ότι «η δικτατορία θα ήτο ο τάφος της χώρας αυτής - καταστροφή πρώτου μεγέθους. Το δημοκρατικόν κοινοβουλευτικόν σύστημα είναι το μόνον καθεστώς που αρμόζει εις την Ελλάδα». [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Ο ΙΔΕΑ αποφασίζει να συνεχίσει τη δράση του
Παρά την εκπλήρωση των στόχων του, ο ΙΔΕΑ δεν επρόκειτο να διαλυθεί. Τον Ιανουάριο του 1950, είκοσι πέντε αξιωματικοί του ΙΔΕΑ συγκεντρώθηκαν για να αποφασίσουν εάν υπήρχε πλέον λόγος ύπαρξης του ΙΔΕΑ μετά τη συντριβή των κομμουνιστών. Στη συνάντηση αυτή αποφασίστηκε ότι " ο ΙΔΕΑ όχι μόνον δεν έπρεπε να διαλυθή, αλλ' αντιθέτως θα έπρεπε να καταβληθή πάσα προσπάθεια δια την αναδιοργάνωσίν του και την αποκατάστασιν της κανονικής λειτουργίας του μηχανισμού του.... Η αυτοδιάλυσις του ΙΔΕΑ θα απεφασίζετο μετά την διενέργειαν των εκλογών του Μαρτίου εφ' όσον θα προέκυπτε ισχυρά Κοινοβουλευτική Κυβέρνησις και θα εδημιουργείτο προοπτική πολιτικής εν συνεχεία ομαλότητος...." [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Με άλλα λόγια, ο ΙΔΕΑ θα υπήρχε για να δράσει σε περίπτωση που τα αποτελέσματα των εκλογών δεν ήταν αυτά που επιθυμούσε και θα λειτουργούσε ως δικλείδα ασφαλείας για το σύστημα.
Το καλοκαίρι του 1950, εν μέσω πολιτικής αβεβαιότητας, πραγματοποιήθηκε νέα σύσκεψη στελεχών του ΙΔΕΑ . Στη σύσκεψη αυτή, μεταξύ των άλλων, αποφασίστηκε " να καταβληθή προσπάθεια όπως πεισθεί ο Στρατάρχης Παπάγος να κατέλθη εις την πολιτικήν, χρησιμοποιουμένων προς τούτο όλων των μέσων άτινα θα ηδύνατο να επηρεάσωσιν τούτον και ιδία του τύπου της δεξιάς " [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Το καλοκαίρι του 1950, εν μέσω πολιτικής αβεβαιότητας, πραγματοποιήθηκε νέα σύσκεψη στελεχών του ΙΔΕΑ . Στη σύσκεψη αυτή, μεταξύ των άλλων, αποφασίστηκε " να καταβληθή προσπάθεια όπως πεισθεί ο Στρατάρχης Παπάγος να κατέλθη εις την πολιτικήν, χρησιμοποιουμένων προς τούτο όλων των μέσων άτινα θα ηδύνατο να επηρεάσωσιν τούτον και ιδία του τύπου της δεξιάς " [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
 |
| Ο Α. Παπάγος |
Οι εκλογές του 1950
Τον Ιανουάριο του 1950, ξέσπασε κυβερνητική κρίση που προκάλεσε την επίσπευση των εκλογών. Αφορμή για την κρίση στάθηκαν οι δηλώσεις του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Κ.Τσαλδάρη, εναντίον του Παπάγου και της πρόθεσής του να αναμιχθεί στην πολιτική. Οι δηλώσεις αυτές προκάλεσαν την παραίτηση του Παπάγου από την αρχιστρατηγία στις 5 Ιανουαρίου, την οποία, όμως, ανακάλεσε μετά από δύο ημέρες και αφού την προηγούμενη μέρα είχε παραιτηθεί η κυβέρνηση Διομήδη.
Οι εκλογές αυτές, όσο και αν έδωσαν την εντύπωση ότι ήταν ήρεμες και ομαλές, δεν ήταν αδιάβλητες. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Σβώλου κατήγγειλε συλλήψεις και εκτοπίσεις στελεχών του και η ΕΠΕΚ του Πλαστήρα επιθέσεις εναντίον υποψηφίων του στην Κοζάνη και στα Τρίκαλα.
Το κλίμα των εκλογών αποτυπώνεται στο Βήμα της 28ης Ιανουαρίου 1950: "... Αι εκλογαί διεξάγονται υπό το φάσμα του φόβου και με τον εμφύλιον τόσο πρόσφατον ώστε να μην επιτρέπει διαυγή κρίσιν. Αι φυλακαί είναι γεμάται και εις την Μακρόνησον και το Τρίκερι υπάρχουν εκτοπισμένοι. Η ατμόσφαιρα της οξύτητος παραμένει..." [Γ.Αναστασιάδη, "Ο Πλαστήρας και οι συμπληγάδες του 1950" από το Ε-Ιστορικά]
 |
| Προεκλογικά πανό στους δρόμους της Αθήνας, παραμονές των εκλογών της 5ης Μαρτίου 1950 Φωτό από Ιστορία των Ελλήνων, εκδόσεις ΔΟΜΗ |
Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος της χώρας βρισκόταν ακόμη κάτω από στρατιωτικό νόμο. Οι επιχειρήσεις εναντίον των υπολειμμάτων του ΔΣΕ συνεχίζονταν ακόμη σε διάφορες περιοχές, τα έκτακτα στρατοδικεία λειτουργούσαν ακόμη, στην ύπαιθρο κυριαρχούσαν διάφορες ομάδες ένοπλων παρακρατικών, ενώ χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι παρέμεναν στις φυλακές ή σε τόπους εξορίας.
Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στις αρχές του 1950, είχαν καταδικαστεί σε θάνατο 2.289 άτομα σχετιζόμενα με το ΚΚΕ, στις φυλακές βρίσκονταν καταδικασμένοι άλλοι 16.378, ενώ 5.425 ήταν υπόδικοι και περίπου 13.000 βρίσκονταν εκτοπισμένοι (κυρίως στη Μακρόνησο) ["1949-1952: Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Παρόλα αυτά, το Μάρτιο του 1950 έγιναν εκλογές στις οποίες βγήκε πρώτο το Λαϊκό Κόμμα, χωρίς όμως αυτοδυναμία. Σε σχέση με τις εκλογές του 1946, η Δεξιά συνολικά είχε υποστεί μεγάλη ήττα, το Κέντρο είχε ανέβει, ενώ η Αριστερά (χωρίς βέβαια τη συμμετοχή του παράνομου ΚΚΕ) κατόρθωσε να συγκεντρώσει ένα ποσοστό γύρω στο 10% μέσω ενός συνασπισμού αριστερών δυνάμεων που ονομάστηκε Δημοκρατική Παράταξη.
Οι εκδοχές μιας κυβέρνησης συνεργασίας ήταν δύο. Η πρώτη ήταν ένας συνασπισμός δεξιάς απόκλισης από τους Λαϊκούς, τους Φιλελεύθερους και τον Γ.Παπανδρέου και η δεύτερη ένας συνασπισμός κέντρου από τους Φιλελεύθερους, τη νεοσύστατη ΕΠΕΚ του Πλαστήρα και τον Γ. Παπανδρέου.
Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στις αρχές του 1950, είχαν καταδικαστεί σε θάνατο 2.289 άτομα σχετιζόμενα με το ΚΚΕ, στις φυλακές βρίσκονταν καταδικασμένοι άλλοι 16.378, ενώ 5.425 ήταν υπόδικοι και περίπου 13.000 βρίσκονταν εκτοπισμένοι (κυρίως στη Μακρόνησο) ["1949-1952: Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Παρόλα αυτά, το Μάρτιο του 1950 έγιναν εκλογές στις οποίες βγήκε πρώτο το Λαϊκό Κόμμα, χωρίς όμως αυτοδυναμία. Σε σχέση με τις εκλογές του 1946, η Δεξιά συνολικά είχε υποστεί μεγάλη ήττα, το Κέντρο είχε ανέβει, ενώ η Αριστερά (χωρίς βέβαια τη συμμετοχή του παράνομου ΚΚΕ) κατόρθωσε να συγκεντρώσει ένα ποσοστό γύρω στο 10% μέσω ενός συνασπισμού αριστερών δυνάμεων που ονομάστηκε Δημοκρατική Παράταξη.
Οι εκδοχές μιας κυβέρνησης συνεργασίας ήταν δύο. Η πρώτη ήταν ένας συνασπισμός δεξιάς απόκλισης από τους Λαϊκούς, τους Φιλελεύθερους και τον Γ.Παπανδρέου και η δεύτερη ένας συνασπισμός κέντρου από τους Φιλελεύθερους, τη νεοσύστατη ΕΠΕΚ του Πλαστήρα και τον Γ. Παπανδρέου.
Παρά το γεγονός ότι οι τέσσερις αρχηγοί του Κέντρου - Ν.Πλαστήρας, Σ. Βενιζέλος, Εμ. Τσουδερός, Γ. Παπανδρέου - συμφώνησαν για κυβέρνηση συνεργασίας με πρωθυπουργό τον Πλαστήρα, ο βασιλιάς αγνόησε τη συμφωνία αυτή και ανέθεσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στο Σ. Βενιζέλο. Ο τελευταίος, αθετώντας τη συμφωνία που είχε κάνει με τα υπόλοιπα κόμματα του Κέντρου, σχημάτισε κυβέρνηση με την υποστήριξη του Λαϊκού Κόμματος, του Κανελλόπουλου και του Ν. Ζέρβα.
Στο σημείο αυτό, όμως, αντέδρασαν οι Αμερικανοί και ο πρεσβευτής Γκραίηντυ επενέβη απροσχημάτιστα, απαιτώντας να σχηματιστεί κυβέρνηση Κέντρου υπό τον Πλαστήρα, απειλώντας ακόμη και με διακοπή της αμερικανικής βοήθειας. Τελικά, στις 15 Απριλίου σχηματίστηκε κυβέρνηση των τριών κομμάτων του Κέντρου με πρωθυπουργό τον Πλαστήρα.
 |
| Γελοιογραφία της εποχής που σατιρίζει τις απροκάλυπτες επεμβάσεις του Αμερικανού πρέσβη στην πολιτική ζωή της χώρας Φωτό από Ε-Ιστορικά |
Η κυβέρνηση αυτή παρέμεινε στην εξουσία μόνο για τέσσερις μήνες. Ο Πλαστήρας προσωπικά προσπάθησε να εφαρμόσει «μέτρα επιείκειας» (αναθεώρηση των αποφάσεων των έκτακτων στρατοδικείων, κατάργηση του «Οργανισμού Αναμορφωτηρίου Μακρονήσου») τα οποία όμως εφαρμόστηκαν μόνο εν μέρει, εξαιτίας των αντιδράσεων των εταίρων του, Γ. Παπανδρέου και Σ. Βενιζέλου.
 |
| Η κυβέρνηση Πλαστήρα (στο κέντρο) με τον Γ.Παπανδρέου (αριστερά) και τον Εμ.Τσουδερό (δεξιά). Φωτό από Ε-Ιστορικά |
 |
| Ο τότε σταθμάρχης της CIA, Τομ Καραμεσίνης |
Η αφορμή δίνεται τον Αύγουστο του 1950, όταν ο Πλαστήρας δηλώνει ότι θα προβεί στην κατάργηση της θανατικής ποινής αν του δοθεί η πλειοψηφία να κυβερνήσει μόνος το έθνος. Διαφωνώντας με τη δήλωση Πλαστήρα, το Κόμμα των Φιλελευθέρων αποσύρει την υποστήριξή του στην κυβέρνηση και το Παλάτι δίνει κυβερνητική εντολή στον εκλεκτό των Ανακτόρων Σ.Βενιζέλο.
Ο πόλεμος της Κορέας
«Κι ο Στρατός μας που πήγε στην Κορέα
να πολεμήσει για ψηλά ιδανικά
έβαψε τους κίτρινους στο αίμα
δείχνοντας τους τι θα πει λευτεριά»
(Εμβατήριο που τραγουδούσαν υποχρεωτικά οι Έλληνες στρατιώτες μέχρι την πτώση της Χούντας το 1974). Πηγή: Ημεροδρόμος
Το πρώτο δείγμα υποταγής των ελληνικών κυβερνήσεων στους νέους Αμερικανούς προστάτες, ήταν η συμμετοχή Ελλήνων στρατιωτών στον πόλεμο της Κορέας και στο πλευρό των Αμερικανών. Την απόφαση για την αποστολή ελληνικού στρατού πήρε η κυβέρνηση Πλαστήρα.
Η επιθυμία της ελληνικής κυβέρνησης για συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο της Κορέας οφειλόταν στην προσπάθειά της να πετύχει την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Έτσι "στις 30 Ιουνίου του 1950, απαντώντας στη σύσταση παροχής βοήθειας του Συμβουλίου Ασφαλείας προς τα μέλη του ΟΗΕ, η κυβέρνηση Πλαστήρα δήλωσε την υποστήριξή της προς τη Νότια Κορέα." [www.kathimerini.gr]
 |
Ο επικεφαλής του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος
παραλαμβάνει την πολεμική σημαία από το βασιλιά Παύλο
|
Όπως ήταν φυσικό, η προπαγάνδα του κυβερνητικού τύπου φρόντιζε ώστε να μην μπαίνουν ερωτήματα του τύπου "τι δουλειά έχει ο ελληνικός στρατός στην Κορέα" και ποια συμφέροντα εξυπηρετεί, αλλά να εκθειάζει τα πολεμικά κατορθώματα των Ελλήνων στρατιωτών που πολεμούσαν στην Κορέα "για Ελευθερία και Δημοκρατία" (!)
Αξίζει να σημειωθεί ότι το φθινόπωρο του 1953 η κυβέρνηση του Παπάγου αυτή τη φορά, δέχτηκε να αυξήσει την ελληνική στρατιωτική παρουσία στην Κορέα – για να καλυφθεί το κενό της αποχώρησης γαλλικού τάγματος για την Ινδοκίνα – από Τάγμα σε Σύνταγμα, στέλνοντας άλλο ένα Τάγμα.
Συνολικά, από το 1950 έως το 1955 που διήρκεσε η ελληνική στρατιωτική παρουσία στην κορεατική Χερσόνησο, στάλθηκαν 10.225 αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες. Στάλθηκε επίσης ένα σμήνος από 7 αεροσκάφη. Στη συνέχεια στάλθηκαν άλλα 2 για αναπλήρωση απωλειών.
Η ελληνική στρατιωτική παρουσία στην Κορέα ουσιαστικά τερματίστηκε τον Οκτώβρη του 1955, όταν το εκστρατευτικό σώμα επέστρεψε στην Ελλάδα με απώλειες που δεν ήταν ασήμαντες: 183 νεκροί και 610 τραυματίες. Η αεροπορία μέτρησε 4 κατεστραμμένα αεροσκάφη και 12 νεκρούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς.
 |
4 Μαρτίου 1955. Στον Πειραιά, στην Ακτή Βασιλειάδη, τα φέρετρα
με τις σορούς των Ελλήνων στρατιωτών, που μεταφέρθηκαν από την Κορέα.
(Φωτό από Ημεροδρόμο )
|
Η Παραίτηση του Παπάγου και το Πραξικόπημα του ΙΔΕΑ
Ο Παπάγος, ως αρχιστράτηγος των νικητών στον Εμφύλιο, είχε εξασφαλίσει ένα γόητρο που ξεπερνούσε οποιονδήποτε πολιτικό της δεξιάς παράταξης. Ήταν τέτοια η δημοτικότητά του που είχε υποσκελίσει τη βασιλική οικογένεια στην επιρροή της στα λαϊκά στρώματα και το πιο σημαντικό, στις ένοπλες δυνάμεις.
 |
| Ο βασιλιάς Παύλος |
Από την άλλη πλευρά, η άρνηση του στρατάρχη να αναμιχθεί στην πολιτική υπό την κηδεμονία των ανακτόρων τον Αύγουστο του 1950 είχε ξεκινήσει την αντιπαράθεση μεταξύ Παπάγου και Παλατιού. Από τότε, μια σειρά γεγονότων κλιμάκωσαν την αντίθεση και στις 29 Μαΐου 1951, ο Παπάγος υπέβαλε την παραίτησή του από την αρχιστρατηγία, η οποία έγινε αποδεκτή από το βασιλιά και τον Σ. Βενιζέλο χωρίς να γίνει ιδιαίτερη προσπάθεια να μεταπεισθεί ο στρατάρχης. Αφορμή για την παραίτηση του Παπάγου αποτέλεσε η διάδοση της φήμης από βασιλικούς κύκλους ότι η αρχιστρατηγία του Παπάγου θα τερματιζόταν σύντομα. Όμως, είναι πολύ πιθανό ότι ο Παπάγος είχε ήδη αποφασίσει να πολιτευτεί αυτόνομα και η παραίτηση εξυπηρετούσε τα σχέδιά του αν και, προκειμένου να καθησυχάσει τα πολιτικά κόμματα και το παλάτι, είχε διαβεβαιώσει ότι δεν σκόπευε να αναμιχθεί στην πολιτική.
Η ηγεσία του στρατού προσπάθησε να μεταπείσει τον Παπάγο, αλλά οι προσπάθειές της απέβησαν άκαρπες. Αρνητικό αποτέλεσμα είχαν επίσης και οι ενέργειες του Σ. Βενιζέλου, ο οποίος προσπάθησε με τη σειρά του να πείσει τον Παπάγο να επανέλθει στη θέση του.
Το βράδυ της 30ης Μαΐου ο ραδιοφωνικός σταθμός μετέδωσε την είδηση της παραίτησης του Παπάγου, η οποία παρουσιάστηκε ως αναγκαστική για λόγους υγείας. Μόλις έγινε αντιληπτό ότι η απόφαση του Παπάγου να παραιτηθεί από την Αρχιστρατηγία των Ενόπλων Δυνάμεων ήταν οριστική και αμετάκλητη, ηγετικά στελέχη του ΙΔΕΑ κατέλαβαν τα γραφεία του ΓΕΕΘΑ και του ΓΕΣ στα Παλαιά Ανάκτορα.
Το αρχηγείο του κινήματος αποτελούνταν από τους λοχαγούς Ιωαννίδη και Καραϊωσήφογλου, τους ταξίαρχους Χρηστέα και Ταβουλάρη, τους συνταγματάρχες Αναγνωστόπουλο και Κουρουκλή και τους αντισυνταγματάρχες Καραμπότσο και Σκληρό.
Το βράδυ της 30ης Μαΐου ο ραδιοφωνικός σταθμός μετέδωσε την είδηση της παραίτησης του Παπάγου, η οποία παρουσιάστηκε ως αναγκαστική για λόγους υγείας. Μόλις έγινε αντιληπτό ότι η απόφαση του Παπάγου να παραιτηθεί από την Αρχιστρατηγία των Ενόπλων Δυνάμεων ήταν οριστική και αμετάκλητη, ηγετικά στελέχη του ΙΔΕΑ κατέλαβαν τα γραφεία του ΓΕΕΘΑ και του ΓΕΣ στα Παλαιά Ανάκτορα.
Το αρχηγείο του κινήματος αποτελούνταν από τους λοχαγούς Ιωαννίδη και Καραϊωσήφογλου, τους ταξίαρχους Χρηστέα και Ταβουλάρη, τους συνταγματάρχες Αναγνωστόπουλο και Κουρουκλή και τους αντισυνταγματάρχες Καραμπότσο και Σκληρό.
Τα ξημερώματα της 31ης Μαΐου, οι κινηματίες είχαν ήδη κινητοποιήσει στρατιωτικές μονάδες και είχαν καταλάβει καίρια σημεία της πρωτεύουσας. Συγκεκριμένα, κινητοποιήθηκαν οι μονάδες της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Αττικής-Νήσων (ΑΣΔΑΝ) και 8ης Μεραρχίας και κατέλαβαν την έδρα του ΓΕΣ, το στρατηγείο της ΑΣΔΑΝ, τα στρατιωτικά αεροδρόμια στο Τατόι και την Ελευσίνα, τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών και τον Κεντρικό Ραδιοφωνικό Σταθμό Ενόπλων Δυνάμεων, ενώ δυνάμεις του στρατού αναπτύχθηκαν σε στρατηγικά σημεία της Αθήνας. Επίσης, το σχέδιο του πραξικοπήματος προέβλεπε και την έξοδο των τεθωρακισμένων αρμάτων από το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων στο Μενίδι, αλλά την τελευταία στιγμή ο διοικητής του κέντρου αρνήθηκε να εκτελέσει τις διαταγές των κινηματιών.
Οι πιο ακραίες φωνές του ΙΔΕΑ, όπως οι Ταβουλάρης, Χρηστέας, Καραμπότσος, ζητούσαν να ανακηρυχθεί πρωθυπουργός ο Παπάγος και αν δεν δεχτεί, να διαλυθεί η βουλή και να συγκροτηθεί στρατιωτική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σπυρίδωνα.
Ο αρχηγός του ΓΕΣ, αντιστράτηγος Γρηγορόπουλος, μόλις πληροφορήθηκε το πραξικόπημα επικοινώνησε με τον ταξίαρχο Χρηστέα για να ενημερωθεί για τα αίτια του πραξικοπήματος και έλαβε την απάντηση ότι «ο στρατός ήτο εν επαναστάσει, διότι ο στρατάρχης Παπάγος εξωθήθη εις παραίτησιν» και πως «εις το Γ.Ε.Σ. είχον συγκεντρωθεί πολλοί ταξίαρχοι και συνταγματάρχαι και ένας στρατηγός μεταξύ αυτών, ότι δεν ηδύνατο να εκτελέση τας διαταγάς του και ότι, θα εξετέλει διαταγάς μόνο του Στρατάρχου». [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Το μεσημέρι της 31ης Μαΐου είχε ήδη αποκατασταθεί η τάξη στην Αθήνα και είχε λήξει άδοξα ένα από τα πιο σύντομα πραξικοπήματα, για το οποίο πολλοί υποπτεύονται ότι πίσω από αυτό βρισκόταν ο ίδιος ο Παπάγος ο οποίος, μόλις διαπίστωσε κατά τη διάρκεια της νύχτας ότι θα επακολουθούσε σύγκρουση, υπαναχώρησε, εγκατέλειψε τους στασιαστές και στράφηκε εναντίον τους. Και η υποψία αυτή γεννάται από το γεγονός ότι ο διευθυντής του γραφείου του, συνταγματάρχης Νικόλαος Γωγούσης, ήταν ένας από τους πρωτεργάτες του πραξικοπήματος.
 |
| Ο Παπάγος ανάμεσα σε δύο πιστούς του: Αριστερά, ο τότε αρχηγός του ΓΕΣ στρατηγός Κοσμάς και δεξιά, ο υπασπιστής του Γωγούσης Φωτό από Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974 |
Αυτή την άποψη διατυπώνει ο Α.Κακλαμάνης, ο οποίος σε επιστολή του στην εδημερίδα Ακρόπολις (24 Αυγούστου 1972) αναφέρει: "...Ο Α.Παπάγος ετέλει εν γνώσει του κινήματος, ηυλόγησε τούτο και υπανεχώρησε προ της αποφασιστικότητος του τότε πρωθυπουργού αειμνήστου Σ.Βενιζέλου και του βασιλέως, μη επιθυμών να αναλάβη τας ευθύνας της αναποφεύκτου συγκρούσεως προς την νόμιμον κυβέρνησι και τον θρόνον. Δι΄ο εν τέλει εγκατέλειψε τους κινηματίας κατά τρόπον ενθυμίζοντα την στάσιν του Ε.Βενιζέλου εις το κίνημα της 1ης Μαρτίου 1933 έναντι του Ν.Πλαστήρα" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Από την άλλη μεριά ο στρατηγός Τσακαλώτος, που σύμφωνα με το Σ.Γρηγοριάδη δεν συγκαταλέγεται στους ευνοούμενους του Παπάγου, ισχυρίζεται πως το αποτυχημένο πραξικόπημα ήταν έργο σχεδιασμένο αποκλειστικά από τον ΙΔΕΑ χωρίς ο Παπάγος να είναι ενήμερος γι΄αυτό. Πιο συγκεκριμένα, γράφει: "...Πολλοί πιστεύουν ότι η επακολουθήσασα την παραίτησίν του στάσις, ήτο δικό του δημιούργημα και εντολή...Ήτο ο αρχιστράτηγος αρχηγός της στάσεως; Αδιστάκτως πιστεύω όχι. Ο αρχιστράτηγος ευρέθη προ τετελεσμένου γεγονότος... Ο αρχιστράτηγος δεν ήτο ο αρχηγός της στάσεως" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Ανεξάρτητα, πάντως, από την αποτυχία του πραξικοπήματος που επιχείρησε ο ΙΔΕΑ, το συμπέρασμα που εξαγόταν από αυτό ήταν ότι ο στρατός δεν ελεγχόταν ούτε από την κυβέρνηση ούτε από το βασιλιά.
Το πόρισμα για το αποτυχημένο πραξικόπημα του ΙΔΕΑ
Στις 25 Ιανουαρίου 1952, δημοσιεύτηκε το πόρισμα του εισηγητή Ζωζωνάκη σχετικά με το πραξικόπημα του ΙΔΕΑ. Το πόρισμα ανέφερε το ιστορικό της ίδρυσης της οργάνωσης του ΙΔΕΑ, τον τρόπο λειτουργίας του και τους σκοπούς που υπηρετούσε, τους αξιωματικούς που αποτελούσαν την ηγεσία του, το ρόλο της οργάνωσης στα πολιτικά και στρατιωτικά τεκταινόμενα της εποχής και περιέγραφε αναλυτικά όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος.
Ο διοικητής της ΑΣΔΑΝ βασιζόμενος στο πόρισμα της έκθεσης διέταξε τη σύλληψη, την προφυλάκιση και την παραπομπή στο στρατοδικείο οκτώ συνταγματαρχών, τεσσάρων αντισυνταγματαρχών και πέντε ταξίαρχων με την κατηγορία της «ενώσεως προς στάσιν και ομαδικήν απείθειαν».
Όμως, με βασιλικό Διάταγμα, αμνηστεύθηκαν όλα τα πολιτικά αδικήματα των αξιωματικών του ΙΔΕΑ για την περίοδο του Απριλίου 1949 ως τον Αύγουστο του 1951. Έτσι, σταμάτησε κάθε δικαστική δίωξη εναντίον των κινηματιών που είχαν συλληφθεί, αλλά και κάθε έρευνα σχετικά με τον ΙΔΕΑ. Μόνο οι πειθαρχικές παραβάσεις θα μπορούσαν να τιμωρηθούν και με το πρόσχημα αυτό ορισμένοι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ αποστρατεύτηκαν, όπως ο υποστράτηγος Γκίκας, ο συνταγματάρχης Γωγούσης και ο αντιστράτηγος Κιτριλάκης. Αλλά και οι αποστρατεύσεις αυτές κράτησαν μόνο για μερικούς μήνες, μέχρι την άνοδο στην εξουσία του Παπάγου.
Ήδη, ο Παπάγος ως αντιπολίτευση, λειτουργούσε ως υπερασπιστής του ΙΔΕΑ στη Βουλή: "Ως γνωρίζετε, αυτή η οργάνωσις του ΙΔΕΑ είναι παλιά. Είναι μια οργάνωσις εις την οποίαν συμμετέσχον 2.000 περίπου αξιωματικοί και οι οποίοι εκινήθησαν από τίμια και πατριωτικά ελατήρια και όχι από ιδιοτελείς σκοπούς..." [Π.Πετρίδη, "Η μετεμφυλιακή συγκυρία" από το Ε-Ιστορικά]
Έτσι, όταν ο Παπάγος ανέλαβε λίγο αργότερα την πρωθυπουργία, φρόντισε να επανέλθουν στην ενεργό υπηρεσία οι στασιαστές, οι οποίοι στη συνέχεια προήχθησαν και κατέλαβαν καίριες θέσεις τόσο στο στρατό (αρχηγοί επιτελείων, διοικητές σωμάτων κλπ) όσο και στις υπηρεσίες ασφαλείας (ΚΥΠ, ΓΔΕΑ) ενώ κάποιοι κατέλαβαν κρατικά, βουλευτικά ή και υπουργικά αξιώματα. Ένας από αυτούς ήταν και ο αξιωματικός Δ.Παπαδόπουλος, ο οποίος κατά τη διάρκεια της κατοχής ήταν διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας Καλαμάτας.
Ο ΙΔΕΑ, όπως αποδεικνυόταν, είχε ισχυρούς προστάτες καθώς, εκτός από τον Παπάγο, ήταν και οι Αμερικανοί που δεν επιθυμούσαν τη διάλυση ενός στρατιωτικού μηχανισμού που αποτελούσε την εφεδρική δύναμη του πολιτικού συστήματος και του κοινωνικού καθεστώτος απέναντι σε πιθανή κομμουνιστική απειλή.
Σε αυτό το πλαίσιο πρόσδεσης της Ελλάδας στο αμερικανικό άρμα, το Φεβρουάριο του 1952, ολοκληρώθηκε η ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ (το οποίο είχε ιδρυθεί το 1949 ), κάτι που είχε αποτελέσει πρωταρχική επιδίωξη των κεντρώων κυβερνήσεων της περιόδου αυτής. Υπέρ της ένταξης ψήφισε το σύνολο των παριστάμενων βουλευτών, εκτός εκείνων της ΕΔΑ
Η Κάθοδος του Παπάγου στην Πολιτική και οι εκλογές του 1951
Η πολιτική συγκυρία για τον Παπάγο ήταν εξαιρετικά ευνοϊκή. Τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα βρίσκονταν σε κρίση, ο Παπάγος ήταν άφθαρτος πολιτικά και, επιπλέον, διέθετε την υποστήριξη των Αμερικανών και του ΙΔΕΑ. Έτσι, η κάθοδός του στην πολιτική ήταν πλέον θέμα χρόνου.
Η απόφασή του Παπάγου να πολιτευθεί ανακοινώθηκε στις 30 Ιουλίου 1951, ημέρα κατά την οποία η κυβέρνηση προχώρησε στην προκήρυξη εκλογών, οι οποίες ορίστηκαν για τις 9 Σεπτεμβρίου. Λίγες μέρες αργότερα, ίδρυσε τον Ελληνικό Συναγερμό, στον οποίο προσχώρησαν το Λαϊκό Ενωτικό Κόμμα (ΛΕΚ) του Κανελλόπουλου και του Στ. Στεφανόπουλου καθώς και το Νέο Κόμμα του Μαρκεζίνη.
 |
| Βασικά στελέχη του "Ελληνικού Συναγερμού" κατά την προεκλογική περίοδο του 1951. Από αριστερά, οι Σ.Στεφανόπουλος, Π.Κανελλόπουλος και Σ.Μαρκεζίνης Φωτό από Ιστορία των Ελλήνων, εκδόσεις ΔΟΜΗ |
Στον Ελληνικό Συναγερμό εντάχθηκαν ηγετικές φυσιογνωμίες του ΙΔΕΑ, όπως ο συνταγματάρχης Τζουβάρας και ο αντισυνταγματάρχης Καραμπότσος, καθώς και τεταρτο-αυγουστιανοί υπουργοί, μέλη της Επιτροπής Πολιτικού Αγώνα του ΙΔΕΑ, όπως οι Αποστολίδης και Πολυζωγόπουλος.
Το αποτέλεσμα των εκλογών της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 ανέδειξε τον Ε.Σ πρώτο κόμμα (36,53% των ψήφων και 114 επί των 250 εδρών της Βουλής) χωρίς, ωστόσο, την απαραίτητη πλειοψηφία. Η ΕΠΕΚ του Πλαστήρα ήρθε δεύτερη (23,49% των ψήφων και 74 έδρες), ενώ τρίτο κόμμα αναδείχτηκαν οι Φιλελεύθεροι του Βενιζέλου (19,04% και 57 έδρες). Η ΕΔΑ, που συμμετείχε για πρώτη φορά σε εκλογές, έλαβε το 10,57% των ψήφων και εξέλεξε 10 βουλευτές, όλοι τους εξόριστοι ή φυλακισμένοι. Ο Τσαλδάρης κατόρθωσε να συγκεντρώσει το 6,66% των ψήφων εξασφαλίζοντας δύο έδρες. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, οι υποστηρικτές του οποίου αποσκίρτησαν και προσχώρησαν στον Ε.Σ. και στα κόμματα του Κέντρου, απέτυχε να επανεκλεγεί.
 |
| Παρά τις εκτιμήσεις του Έθνους της 10ης Μαρτίου 1950, ο "Ελληνικός Συναγερμός", αν και πρώτευσε στις εκλογές της προηγούμενης ημέρας, δεν κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση, καθώς δεν διέθετε την απαραίτητη αυτοδυναμία Φωτό από Ιστορία των Ελλήνων, εκδόσεις ΔΟΜΗ |
Με δεδομένο ότι κανένα κόμμα δεν συγκέντρωσε αυτοδυναμία, ο βασιλιάς Παύλος πρότεινε τη συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού από τα τρία μεγάλα κόμματα με πρωθυπουργό τον Παπάγο, πρόταση την οποία απέκλεισε ο Παπάγος. Μετά την άρνηση του Ε.Σ., ο οποίος ζητούσε τη διενέργεια νέων εκλογών, σχηματίστηκε τελικά κυβέρνηση συνεργασίας της ΕΠΕΚ και των Φιλελευθέρων με πρωθυπουργό τον Πλαστήρα και αντιπρόεδρο τον Σ. Βενιζέλο.
 |
| Κυβερνήσεις και πρωθυπουργοί . Ιανουάριος 1950 - Οκτώβριος 1951 Από τον Οκτώβριο του 1951 έως τον Οκτώβριο του 1952, έχουμε κυβέρνηση Ν.Πλαστήρα |
Αξίζει να αναφερθεί ότι από τους 10 βουλευτές της ΕΔΑ, οι 7 ήταν εξόριστοι και οι υπόλοιποι τρεις φυλακισμένοι. Οι φυλακισμένοι, για να αποφυλακιστούν, έπρεπε προηγουμένως να τους απονεμηθεί χάρη. Έτσι, μόνο οι 7 εξόριστοι βουλευτές ορκίστηκαν στη Βουλή μέσα σε κραυγές αποδοκιμασίας από τους βουλευτές του Ελληνικού Συναγερμού.
 |
| Η ΕΔΑ ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1951, προκειμένου να συμμετάσχει στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου Φωτό από Ιστορία των Ελλήνων, εκδόσεις ΔΟΜΗ |
Ήδη, οι βουλευτές του Ελληνικού Συναγερμού είχαν προσπαθήσει να ακυρώσουν την ορκωμοσία: "... Καλούμεν την κυβέρνησιν όπως αποσαφηνίση το ταχύτερον ενώπιον της Εθνικής Αντιπροσωπείας την επί του ζητήματος της εσωτερικής ασφαλείας πολιτικήν...η ανησυχία της κοινής γνώμης δεν είναι μόνο έκδηλος αλλά και εύλογος" [Π.Πετρίδη, "Η μετεμφυλιακή συγκυρία" από το Ε-Ιστορικά]
Τελικά, οι 7 αυτοί βουλευτές δεν είχαν τύχη καθώς, εναντίον της ανακήρυξής τους υποβλήθηκαν ενστάσεις και το εκλογοδικείο ακύρωσε την εκλογή των 7 εξορισμένων, των 3 φυλακισμένων καθώς και 4 αναπληρωματικών.
 |
| Η κυβέρνηση Πλαστήρα του Οκτωβρίου του 1951, που αποτελούνταν από στελέχη της ΕΠΕΚ και του "Κόμματος των Φιλελευθέρων" Φωτό από Ιστορία των Ελλήνων, εκδόσεις ΔΟΜΗ |
Πρώτο μέλημα της κυβέρνησης Πλαστήρα ήταν η ψήφιση νέου Συντάγματος, το οποίο δημοσιεύτηκε την 1η Ιανουαρίου 1952. Ήταν ένα σύνταγμα αυταρχικό και επηρεασμένο από το εμφυλιοπολεμικό κλίμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι απαγόρευε την απεργία στους δημόσιους υπαλλήλους, έθετε περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου, ενώ έδινε τη δυνατότητα υπαγωγής ιδιωτών στην αρμοδιότητα στρατοδικείων.
Παρόλα αυτά, ψηφίστηκε από την κυβέρνηση Πλαστήρα ο νόμος "Περί μέτρων ειρηνεύσεως", με τον οποίο μετατράπηκαν σε ισόβια όλες οι θανατικές καταδίκες που είχαν επιβληθεί ως τότε, απολύθηκαν οι περισσότεροι πολιτικοί κρατούμενοι και μειώθηκε ο αριθμός των εκτοπισμένων.
Οι κινήσεις αυτές, όμως, συνδυάστηκαν με δύο πολύ σημαντικές πολιτικές δίκες: τη δίκη Μπελογιάννη και τη δίκη των αεροπόρων, οι οποίες οδήγησαν σε τέσσερις θανατικές εκτελέσεις, αναιρώντας τελικά την πολιτική της συμφιλίωσης που διακήρυσσε η κυβέρνηση αυτή.
Η δίκη του Μπελογιάννη
Στις 22 Οκτωβρίου 1951, πέντε μέρες πριν αναλάβει η νέα κυβέρνηση Πλαστήρα-Βενιζέλου, ξεκινούσε στο έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών μία από τις σημαντικότερες πολιτικές δίκες της μετεμφυλιακής Ελλάδας.
Πρωταγωνιστής της υπόθεσης ήταν ο Νίκος Μπελογιάννης, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ, ο οποίος είχε έρθει παράνομα στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1950 και συνελήφθη τον Δεκέμβριο του 1950. Μετά από μερικούς μήνες, στις 22 Οκτωβρίου 1951, ξεκινούσε η δίκη του Μπελογιάννη και άλλων 93 συγκατηγορουμένων του για παράβαση του Α.Ν. 509/1947.
 |
Η φωτογραφία αυτή του Νίκου Μπελογιάννη
θα κάνει το γύρο του κόσμου και ο Πικάσο θα σχεδιάσει το περίφημο σκίτσο του «Ανθρώπου με το γαρύφαλλο»,
συμμετέχοντας και αυτός στη διεθνή διαμαρτυρία
|
Εκείνη την περίοδο υπήρχε μεγάλη πίεση από τη διεθνή κοινή γνώμη που ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση την κατάργηση των έκτακτων στρατοδικείων, τα οποία εξακολουθούσαν να λειτουργούν δύο χρόνια μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου. Αλλά και τα δύο κόμματα, ΕΠΕΚ και Κ.Φ., που κέρδισαν τις εκλογές, στη διάρκεια του προεκλογικού τους αγώνα είχαν υποσχεθεί ότι θα καταργήσουν τα έκτακτα στρατοδικεία.
Οι ακροδεξιοί ανησυχούσαν για την εξέλιξη αυτή "Για τους υπερασπιστές των έκτακτων στρατοδικείων και κυρίως για τον ΙΔΕΑ, η λύση ήταν η ταχύτερη έναρξη της δίκης. Η δίκη του Μπελογιάννη και των άλλων 93 κατηγορούμενων αριστερών έπρεπε να αρχίσει πριν την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης και μάλιστα, η σύνθεση του στρατοδικείου θα έπρεπε να είναι κατάλληλη, προκειμένου να αντιταχθεί σε ενδεχόμενη κυβερνητική πίεση για διακοπή της δίκης. Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο αντισυνταγματάρχης της στρατιωτικής δικαιοσύνης Α. Σταυρόπουλος, ενώ μέλη του στρατοδικείου ήταν οι ταγματάρχες Ν.Κομιανός, Γ. Παπαδόπουλος (ο μετέπειτα δικτάτορας), ο οποίος ήταν και μέλος του ΙΔΕΑ) , Γ.Κοράκης και ο λοχαγός Θ. Κυριακόπουλος." [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Πράγματι, η κυβέρνηση Πλαστήρα εξέτασε το ενδεχόμενο να καταργήσει με νόμο τα έκτακτα στρατοδικεία. Όμως, σε σύσκεψη των αρμόδιων υπουργών, του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και των διευθυντών της στρατιωτικής δικαιοσύνης διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε ο απαραίτητος χρόνος για να ρυθμιστεί νομοθετικά το ζήτημα πριν τελειώσει η δίκη και αποφασίστηκε να ζητήσουν από το ίδιο το στρατοδικείο να διακόψει τη δίκη.
Στη συνάντηση, όμως, που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στον υπουργό Άμυνας, ναύαρχο Σακελλαρίου, και στον πρόεδρο του στρατοδικείου, συνταγματάρχη Σταυρόπουλου, ο τελευταίος απείλησε ότι θα αυτοκτονούσε εάν του ζητούσαν κάτι τέτοιο. Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης, ο Σταυρόπουλος απαντώντας στον υπουργό Άμυνας είπε" Εφ'όσον είμαι Πρόεδρος του Στρατοδικείου δεν πρόκειται να διακόψω την δίκην. Αλλ' εάν σείς, κύριε Υπουργέ, με βεβαιώσετε ότι με την διακοπήν θα προκύψη εθνική ωφελιμότης, είμαι πρόθυμος να αυτοκτονήσω δια να σας δώσω την λύσιν που θέλετε..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Έτσι, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να υποχωρήσει και στις 16 Νοεμβρίου η δίκη ολοκληρώθηκε με την καταδίκη του Μπελογιάννη και άλλων έντεκα συντρόφων του σε θάνατο. Στις 17 Νοεμβρίου, όμως, η κυβέρνηση Πλαστήρα παρενέβη, δηλώνοντας επίσημα ότι οι καταδικασμένοι σε θάνατο δεν θα εκτελεστούν. "Ο Μπελογιάννης και οι μετ'αυτού καταδικασθέντες σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών δεν πρόκειται να εκτελεσθούν. Απόφασις της κυβερνήσεως είναι ότι δι' αδικήματα διαπραχθέντα προ της 1ης Νοεμβρίου 1951, οπότε η παρούσα κυβέρνησις δεν ευρίσκετο εις την Αρχήν, αι τυχόν επιβαλλόμεναι θανατικαί ποιναί δια κομμουνιστικήν δράσιν θα υπήγοντο εις την ρύθμισιν, η οποία είχε συμφωνηθή δι'όλας τας μέχρι τούδε επιβληθείσας και μη εκτελεσθείσας θανατικάς καταδίκας" [Π.Πετρίδη, "Η μετεμφυλιακή συγκυρία" από το Ε-Ιστορικά]
Παρόλα αυτά, η υπόθεση του Μπελογιάννη δεν τελείωσε εδώ, καθώς η Ασφάλεια εντόπισε στην Αθήνα δύο κρύπτες - μία στη Γλυφάδα και μία στην Καλλιθέα - που χρησιμοποιούσε ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ για να επικοινωνεί με την ηγεσία του στο εξωτερικό. Η ανακάλυψη των ασυρμάτων προκάλεσε νέες συλλήψεις στελεχών του ΚΚΕ, μεταξύ των οποίων και ο δικηγόρος-οικονομολόγος Δημήτρης Μπάτσης, από τα κορυφαία μυαλά του Κόμματος και συγγραφέας του έργου "Η Βαριά Βιομηχανία στην Ελλάδα".
Η αποκάλυψη της κρύπτης στο σπίτι της Καλλιθέας έγινε με πανηγυρικό τρόπο και προσκλήθηκαν Έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι. Μετά από λίγες ημέρες, τρίτο σπίτι με ασύρματο ανακαλυπτόταν στο Μπραχάμι και τον Ιανουάριο του 1952 παυόταν η εφημερίδα "Δημοκρατική" το δημοσιογραφικό όργανο της ΕΔΑ
Έτσι, ο Μπελογιάννης και άλλοι 29 συναγωνιστές του βρέθηκαν ξανά μπροστά στο στρατοδικείο, αυτή τη φορά, όμως, όχι με τον Α.Ν. 509/1947, αλλά με το Μεταξικό Νόμο 375/1936, κατηγορούμενοι για "πράξεις κατασκοπείας εις βάρος των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και της εξωτερικής ασφαλείας του Κράτους, ήτοι δια παράβασιν του Νόμου 375 του 1936". ["1949-1952: Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Ο νόμος αυτός που τιμωρούσε τα εγκλήματα κατασκοπείας, είχε επαναφερθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 1951, ως απόρροια του ψυχροπολεμικού κλίματος που επικρατούσε στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, και απειλούσε με την ποινή του θανάτου οποιονδήποτε θα προμηθευόταν ή θα μετέδιδε στρατιωτικά ή άλλα μυστικά «επί σκοπώ κατασκοπείας», ακόμα και σε περίοδο ειρήνης .
Ο νόμος αυτός είχε καταργηθεί το 1941, τέθηκε ξανά σε ισχύ το 1945 αλλά δε χρησιμοποιήθηκε σχεδόν καθόλου στη διάρκεια του Εμφυλίου, καθώς την περίοδο εκείνη δεν υπήρχε ανάγκη προσχημάτων για θανατικές καταδίκες από έκτακτα και τακτικά στρατοδικεία. Ύστερα από πρόταση της κυβέρνησης Σ. Βενιζέλου η Βουλή ψήφισε τη διατήρηση του νόμου αυτού στις 31 Δεκεμβρίου 1950.
Με το νόμο αυτό δικάστηκαν ο Μπελογιάννης και οι 29 συγκατηγορούμενοι του και την 1η Μαρτίου 1952 ο πρόεδρος του στρατοδικείου και μέλος του ΙΔΕΑ συνταγματάρχης Σίμος, ανακοίνωσε την απόφαση. Οκτώ από τους κατηγορούμενους καταδικάστηκαν σε θάνατο και τέσσερις από αυτούς, ανάμεσά τους και ο Μπελογιάννης, εκτελέστηκαν στις 30 Μαρτίου
Είναι χαρακτηριστικό ότι η εκτέλεσή τους έγινε ξημερώματα Κυριακής, ημέρα που δεν γίνονταν ποτέ εκτελέσεις καθώς θεωρούνταν ιερή ημέρα. Όπως σημειώνει η δημοσιογράφος Μαρία Ρεζάν, σύζυγος του Ανδρέα Ιωσήφ, υφυπουργού παρά τω πρωθυπουργώ της κυβέρνησης Πλαστήρα: "Tο ραδιόφωνο ήταν ανοιχτό και μετέδιδε ελαφριά μουσική. Και κάποια στιγμή διακόπηκε το πρόγραμμα και μεταδόθηκαν ειδήσεις. Με πρώτη πρώτη την εκτέλεση! Των παλικαριών! Τα χαράματα εκείνης της Κυριακής! …Χάσαμε και οι δυο το χρώμα μας. Αλλά αυτό που θυμάμαι ήταν ο άντρας μου, που έμοιαζε σαν να τον είχε χτυπήσει κεραυνός! Κι εδώ που τα λέμε, πώς να μην ήταν έτσι; Καθώς ακόμα και οι Γερμανοί επί Κατοχής την Κυριακή την είχαν σεβαστεί… Ενώ ήταν φανερό πως εδώ ο υπουργός Δημόσιας Τάξης, ο Ρέντης, είχε επισπεύσει τις εκτελέσεις για να μειώσει τις αντιδράσεις. Τις οίδε κατόπιν διαταγής ποιανού…" [logomnimon.wordpress.com]
Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, η διεθνής έκταση που είχε προσλάβει η δίκη. Όλος ο παγκόσμιος τύπος την παρακολουθούσε και η μορφή του Μπελογιάννη με το γαρίφαλο στο χέρι έγινε σύμβολο της παγκόσμιας Αριστεράς, ενώ ο Πικάσο σχεδίασε ένα σκίτσο με τη μορφή αυτή. Σε πολλές χώρες του εξωτερικού, μάλιστα, αναπτύχθηκε εκστρατεία με αίτημα την ακύρωση της θανατικής καταδίκης τους, η οποία όμως δεν πέτυχε το σκοπό της
Είναι αξιοσημείωτο, ότι αν και ο Πλαστήρας είχε ταχθεί εναντίον της συνέχισης των εκτελέσεων, δεν τήρησε την υπόσχεσή του και κατά την πρωθυπουργική του θητεία συγκατατέθηκε στην εκτέλεση.
Η ανακάλυψη των ασυρμάτων αναζωπύρωσε το εμφυλιοπολεμικό κλίμα, οδήγησε την κυβέρνηση Πλαστήρα σε αδιέξοδα και προκάλεσε τη διάσπαση της ηγεσίας της ΕΔΑ. Ταυτόχρονα, από το ΝΑΤΟ άρχισαν να κυκλοφορούν απόψεις για κομμουνιστική διείσδυση στην Ελλάδα και στην κυβέρνηση. Δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις από την έδρα του ΝΑΤΟ αναφέρουν: "Αι αρμόδιαι υπηρεσίαι του Ατλαντικού Στρατηγείου έλαβον στοιχεία αποσταλέντα υπό της αμερικανικής αντικατασκοπείας της ελληνικής πρωτευούσης ότι ευρύτατοι πλόκαμοι της κατασκοπείας της Κόμινφορμ διακλαδούνται εις τα νευραλγικότερα κέντρα του ελληνικού παράγοντος" και "Κατά τους παρατηρητάς των ελληνικών πραγμάτων...η κυβέρνησις Πλαστήρα έχει ζωήν μηνών και αι νέαι εκλογαί είναι αναπόφευκτοι. Εις την χειροτέραν περίπτωσιν η κυβέρνησις θα περιέλθη υπό την επιρροήν των αριστεριζόντων και των συνοδοιπόρων, οι οποίοι έχουν εισχωρήσει εις την ΕΠΕΚ" [Π.Πετρίδη, "Η μετεμφυλιακή συγκυρία" από το Ε-Ιστορικά]
Αλλά και ο Τύπος της Δεξιάς ήταν συντονισμένος στο ίδιο μήκος κύματος: " Αι αμερικανικαί υπηρεσίαι κατέχουν πλήθος στοιχείων αποδεικνυόντων ότι η αριστερά πτέρυξ της ΕΠΕΚ και τμήμα του Κόμματος Φιλελευθέρων έχουν διαβρωθή υπό των κομμουνιστικών πρακτόρων... Αι αρμόδιαι υπηρεσίαι του Ατλαντικού Στρατηγείου είναι αποφασισμέναι εν συνεργασία με την ελληνικήν Γενικήν Ασφάλειαν να συντρίψουν το κέντρον της κομινφορμικής κατασκοπείας εις την Ελλάδα έστω και αν πρόκειται να αποκαλύψουν τον ένοχον ρόλον προσώπων, τα οποία έχουν βαρυσήμαντον θέσιν εις την δημοσία ζωήν της χώρας" [Π.Πετρίδη, "Η μετεμφυλιακή συγκυρία" από το Ε-Ιστορικά]
Η κυβέρνηση Πλαστήρα, πανικόβλητη μπροστά στις "αποκαλύψεις", εμφάνιζε εικόνα αποσύνθεσης. Τις πρώτες κιόλας μέρες μετά τις εκτελέσεις, κινδύνεψε να πέσει, έπειτα από παραιτήσεις υπουργών. Ωστόσο, κατόρθωσε πρόσκαιρα να διασωθεί. Ήταν φανερό, όμως, ότι προετοιμαζόταν από τους Αμερικανούς το έδαφος για την έλευση του Παπάγου. Η υπόθεση Μπελογιάννη και η δίκη-σκευωρία των αεροπόρων συσπείρωσε τους "εθνικόφρονες" ενώ παράλληλα έστρεψαν προς τον Παπάγο και σημαντικό τμήμα του κεντρώου-φιλελεύθερου χώρου
Αμέσως μετά την υπόθεση Μπελογιάννη, μια άλλη υπόθεση «κομμουνιστικής συνωμοσίας» τάραξε την πολιτική ζωή στην Ελλάδα και επιβεβαίωσε για ακόμα μια φορά τη δυναμική του ΙΔΕΑ στο εσωτερικό του στρατού και το ρόλο του στην εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων.
Η «Υπόθεση των Αεροπόρων», όπως ονομάστηκε, αφορούσε υποτιθέμενη κομμουνιστική διείσδυση στην Πολεμική Αεροπορία. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1951 στη Σχολή Ικάρων, κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, κατέπεσε ένα αεροπλάνο τύπου Χάρβαρντ. Έπειτα από μερικές ημέρες, σε μία από τις αίθουσες της σχολής ο τοίχος βρέθηκε βαμμένος με ένα σύνθημα υπέρ του ΚΚΕ. Τα δύο γεγονότα συσχετίστηκαν και ο τότε αρχηγός του ΓΕΑ αντιπτέραρχος Εμ.Κελαϊδής διέταξε ένορκη προανάκριση για «ενδείξεις δολιοφθοράς λαβούσης χώραν επί αεροσκάφους της Σχολής Αεροπορίας». Με αφορμή την ανακάλυψη αυτή, ο αμερικανός πρεσβευτής Πιούριφόϊ δήλωνε σε διάβημα του προς τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Σ. Βενιζέλο και προς τον αρχηγό του επιτελείου αεροπορίας Κελαϊδή πως «αι Ηνωμέναι Πολιτείαι εφοδιάζουν την ελληνική αεροπορίαν με πολύτιμον υλικόν και δεν θα ανεχθούν την καταστροφή του από τους κομμουνιστάς δολιοφθορείς».[Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Στη συνάντηση, όμως, που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στον υπουργό Άμυνας, ναύαρχο Σακελλαρίου, και στον πρόεδρο του στρατοδικείου, συνταγματάρχη Σταυρόπουλου, ο τελευταίος απείλησε ότι θα αυτοκτονούσε εάν του ζητούσαν κάτι τέτοιο. Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης, ο Σταυρόπουλος απαντώντας στον υπουργό Άμυνας είπε" Εφ'όσον είμαι Πρόεδρος του Στρατοδικείου δεν πρόκειται να διακόψω την δίκην. Αλλ' εάν σείς, κύριε Υπουργέ, με βεβαιώσετε ότι με την διακοπήν θα προκύψη εθνική ωφελιμότης, είμαι πρόθυμος να αυτοκτονήσω δια να σας δώσω την λύσιν που θέλετε..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Έτσι, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να υποχωρήσει και στις 16 Νοεμβρίου η δίκη ολοκληρώθηκε με την καταδίκη του Μπελογιάννη και άλλων έντεκα συντρόφων του σε θάνατο. Στις 17 Νοεμβρίου, όμως, η κυβέρνηση Πλαστήρα παρενέβη, δηλώνοντας επίσημα ότι οι καταδικασμένοι σε θάνατο δεν θα εκτελεστούν. "Ο Μπελογιάννης και οι μετ'αυτού καταδικασθέντες σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών δεν πρόκειται να εκτελεσθούν. Απόφασις της κυβερνήσεως είναι ότι δι' αδικήματα διαπραχθέντα προ της 1ης Νοεμβρίου 1951, οπότε η παρούσα κυβέρνησις δεν ευρίσκετο εις την Αρχήν, αι τυχόν επιβαλλόμεναι θανατικαί ποιναί δια κομμουνιστικήν δράσιν θα υπήγοντο εις την ρύθμισιν, η οποία είχε συμφωνηθή δι'όλας τας μέχρι τούδε επιβληθείσας και μη εκτελεσθείσας θανατικάς καταδίκας" [Π.Πετρίδη, "Η μετεμφυλιακή συγκυρία" από το Ε-Ιστορικά]
 |
Ο Nίκος Μπελογιάννης μπροστά στους στρατοδίκες
|
Παρόλα αυτά, η υπόθεση του Μπελογιάννη δεν τελείωσε εδώ, καθώς η Ασφάλεια εντόπισε στην Αθήνα δύο κρύπτες - μία στη Γλυφάδα και μία στην Καλλιθέα - που χρησιμοποιούσε ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ για να επικοινωνεί με την ηγεσία του στο εξωτερικό. Η ανακάλυψη των ασυρμάτων προκάλεσε νέες συλλήψεις στελεχών του ΚΚΕ, μεταξύ των οποίων και ο δικηγόρος-οικονομολόγος Δημήτρης Μπάτσης, από τα κορυφαία μυαλά του Κόμματος και συγγραφέας του έργου "Η Βαριά Βιομηχανία στην Ελλάδα".
Η αποκάλυψη της κρύπτης στο σπίτι της Καλλιθέας έγινε με πανηγυρικό τρόπο και προσκλήθηκαν Έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι. Μετά από λίγες ημέρες, τρίτο σπίτι με ασύρματο ανακαλυπτόταν στο Μπραχάμι και τον Ιανουάριο του 1952 παυόταν η εφημερίδα "Δημοκρατική" το δημοσιογραφικό όργανο της ΕΔΑ
 |
| Ο υπουργός Π. Λυκουρέζος κατεβαίνει στην καταπακτή της κρύπτης Φωτό από Ε-Ιστορικά |
Ο νόμος αυτός που τιμωρούσε τα εγκλήματα κατασκοπείας, είχε επαναφερθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 1951, ως απόρροια του ψυχροπολεμικού κλίματος που επικρατούσε στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, και απειλούσε με την ποινή του θανάτου οποιονδήποτε θα προμηθευόταν ή θα μετέδιδε στρατιωτικά ή άλλα μυστικά «επί σκοπώ κατασκοπείας», ακόμα και σε περίοδο ειρήνης .
Ο νόμος αυτός είχε καταργηθεί το 1941, τέθηκε ξανά σε ισχύ το 1945 αλλά δε χρησιμοποιήθηκε σχεδόν καθόλου στη διάρκεια του Εμφυλίου, καθώς την περίοδο εκείνη δεν υπήρχε ανάγκη προσχημάτων για θανατικές καταδίκες από έκτακτα και τακτικά στρατοδικεία. Ύστερα από πρόταση της κυβέρνησης Σ. Βενιζέλου η Βουλή ψήφισε τη διατήρηση του νόμου αυτού στις 31 Δεκεμβρίου 1950.
Με το νόμο αυτό δικάστηκαν ο Μπελογιάννης και οι 29 συγκατηγορούμενοι του και την 1η Μαρτίου 1952 ο πρόεδρος του στρατοδικείου και μέλος του ΙΔΕΑ συνταγματάρχης Σίμος, ανακοίνωσε την απόφαση. Οκτώ από τους κατηγορούμενους καταδικάστηκαν σε θάνατο και τέσσερις από αυτούς, ανάμεσά τους και ο Μπελογιάννης, εκτελέστηκαν στις 30 Μαρτίου
 |
Το σχεδιάγραμμα της εκτέλεσης στο Γουδή
|
Είναι χαρακτηριστικό ότι η εκτέλεσή τους έγινε ξημερώματα Κυριακής, ημέρα που δεν γίνονταν ποτέ εκτελέσεις καθώς θεωρούνταν ιερή ημέρα. Όπως σημειώνει η δημοσιογράφος Μαρία Ρεζάν, σύζυγος του Ανδρέα Ιωσήφ, υφυπουργού παρά τω πρωθυπουργώ της κυβέρνησης Πλαστήρα: "Tο ραδιόφωνο ήταν ανοιχτό και μετέδιδε ελαφριά μουσική. Και κάποια στιγμή διακόπηκε το πρόγραμμα και μεταδόθηκαν ειδήσεις. Με πρώτη πρώτη την εκτέλεση! Των παλικαριών! Τα χαράματα εκείνης της Κυριακής! …Χάσαμε και οι δυο το χρώμα μας. Αλλά αυτό που θυμάμαι ήταν ο άντρας μου, που έμοιαζε σαν να τον είχε χτυπήσει κεραυνός! Κι εδώ που τα λέμε, πώς να μην ήταν έτσι; Καθώς ακόμα και οι Γερμανοί επί Κατοχής την Κυριακή την είχαν σεβαστεί… Ενώ ήταν φανερό πως εδώ ο υπουργός Δημόσιας Τάξης, ο Ρέντης, είχε επισπεύσει τις εκτελέσεις για να μειώσει τις αντιδράσεις. Τις οίδε κατόπιν διαταγής ποιανού…" [logomnimon.wordpress.com]
Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, η διεθνής έκταση που είχε προσλάβει η δίκη. Όλος ο παγκόσμιος τύπος την παρακολουθούσε και η μορφή του Μπελογιάννη με το γαρίφαλο στο χέρι έγινε σύμβολο της παγκόσμιας Αριστεράς, ενώ ο Πικάσο σχεδίασε ένα σκίτσο με τη μορφή αυτή. Σε πολλές χώρες του εξωτερικού, μάλιστα, αναπτύχθηκε εκστρατεία με αίτημα την ακύρωση της θανατικής καταδίκης τους, η οποία όμως δεν πέτυχε το σκοπό της
 |
Συγκέντρωση για το Νίκο Μπελογιάννη
στο ποδηλατοδρόμιο του Παρισιού
|
Η ανακάλυψη των ασυρμάτων αναζωπύρωσε το εμφυλιοπολεμικό κλίμα, οδήγησε την κυβέρνηση Πλαστήρα σε αδιέξοδα και προκάλεσε τη διάσπαση της ηγεσίας της ΕΔΑ. Ταυτόχρονα, από το ΝΑΤΟ άρχισαν να κυκλοφορούν απόψεις για κομμουνιστική διείσδυση στην Ελλάδα και στην κυβέρνηση. Δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις από την έδρα του ΝΑΤΟ αναφέρουν: "Αι αρμόδιαι υπηρεσίαι του Ατλαντικού Στρατηγείου έλαβον στοιχεία αποσταλέντα υπό της αμερικανικής αντικατασκοπείας της ελληνικής πρωτευούσης ότι ευρύτατοι πλόκαμοι της κατασκοπείας της Κόμινφορμ διακλαδούνται εις τα νευραλγικότερα κέντρα του ελληνικού παράγοντος" και "Κατά τους παρατηρητάς των ελληνικών πραγμάτων...η κυβέρνησις Πλαστήρα έχει ζωήν μηνών και αι νέαι εκλογαί είναι αναπόφευκτοι. Εις την χειροτέραν περίπτωσιν η κυβέρνησις θα περιέλθη υπό την επιρροήν των αριστεριζόντων και των συνοδοιπόρων, οι οποίοι έχουν εισχωρήσει εις την ΕΠΕΚ" [Π.Πετρίδη, "Η μετεμφυλιακή συγκυρία" από το Ε-Ιστορικά]
Αλλά και ο Τύπος της Δεξιάς ήταν συντονισμένος στο ίδιο μήκος κύματος: " Αι αμερικανικαί υπηρεσίαι κατέχουν πλήθος στοιχείων αποδεικνυόντων ότι η αριστερά πτέρυξ της ΕΠΕΚ και τμήμα του Κόμματος Φιλελευθέρων έχουν διαβρωθή υπό των κομμουνιστικών πρακτόρων... Αι αρμόδιαι υπηρεσίαι του Ατλαντικού Στρατηγείου είναι αποφασισμέναι εν συνεργασία με την ελληνικήν Γενικήν Ασφάλειαν να συντρίψουν το κέντρον της κομινφορμικής κατασκοπείας εις την Ελλάδα έστω και αν πρόκειται να αποκαλύψουν τον ένοχον ρόλον προσώπων, τα οποία έχουν βαρυσήμαντον θέσιν εις την δημοσία ζωήν της χώρας" [Π.Πετρίδη, "Η μετεμφυλιακή συγκυρία" από το Ε-Ιστορικά]
Η κυβέρνηση Πλαστήρα, πανικόβλητη μπροστά στις "αποκαλύψεις", εμφάνιζε εικόνα αποσύνθεσης. Τις πρώτες κιόλας μέρες μετά τις εκτελέσεις, κινδύνεψε να πέσει, έπειτα από παραιτήσεις υπουργών. Ωστόσο, κατόρθωσε πρόσκαιρα να διασωθεί. Ήταν φανερό, όμως, ότι προετοιμαζόταν από τους Αμερικανούς το έδαφος για την έλευση του Παπάγου. Η υπόθεση Μπελογιάννη και η δίκη-σκευωρία των αεροπόρων συσπείρωσε τους "εθνικόφρονες" ενώ παράλληλα έστρεψαν προς τον Παπάγο και σημαντικό τμήμα του κεντρώου-φιλελεύθερου χώρου
Η δίκη των αεροπόρων
Αμέσως μετά την υπόθεση Μπελογιάννη, μια άλλη υπόθεση «κομμουνιστικής συνωμοσίας» τάραξε την πολιτική ζωή στην Ελλάδα και επιβεβαίωσε για ακόμα μια φορά τη δυναμική του ΙΔΕΑ στο εσωτερικό του στρατού και το ρόλο του στην εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων.
Η «Υπόθεση των Αεροπόρων», όπως ονομάστηκε, αφορούσε υποτιθέμενη κομμουνιστική διείσδυση στην Πολεμική Αεροπορία. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1951 στη Σχολή Ικάρων, κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, κατέπεσε ένα αεροπλάνο τύπου Χάρβαρντ. Έπειτα από μερικές ημέρες, σε μία από τις αίθουσες της σχολής ο τοίχος βρέθηκε βαμμένος με ένα σύνθημα υπέρ του ΚΚΕ. Τα δύο γεγονότα συσχετίστηκαν και ο τότε αρχηγός του ΓΕΑ αντιπτέραρχος Εμ.Κελαϊδής διέταξε ένορκη προανάκριση για «ενδείξεις δολιοφθοράς λαβούσης χώραν επί αεροσκάφους της Σχολής Αεροπορίας». Με αφορμή την ανακάλυψη αυτή, ο αμερικανός πρεσβευτής Πιούριφόϊ δήλωνε σε διάβημα του προς τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Σ. Βενιζέλο και προς τον αρχηγό του επιτελείου αεροπορίας Κελαϊδή πως «αι Ηνωμέναι Πολιτείαι εφοδιάζουν την ελληνική αεροπορίαν με πολύτιμον υλικόν και δεν θα ανεχθούν την καταστροφή του από τους κομμουνιστάς δολιοφθορείς».[Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Την προανάκριση για το ζήτημα ανέλαβε ο σμηναγός Ζαφειρόπουλος, ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν επρόκειτο για σαμποτάζ, αλλά για φθορά που οφειλόταν σε έλλειψη ανταλλακτικών και στην κακή ποιότητα των υλικών που πουλούσαν οι Αμερικανοί στην Ελλάδα. Η δεύτερη προανάκριση που διατάχθηκε και την οποία ανέλαβε ο υποσμηναγός Δημακόπουλος, κατέληξε στο ίδιο πόρισμα, αλλά άφηνε υπόνοιες για ευθύνη του αρχισμηνία Γαλανού.
Ο Γαλανός, μετά από βασανιστήρια, "ομολόγησε" τη συμμετοχή του στις δολιοφθορές και έδειξε ως συνενόχους αυτούς που του υποδείχθηκαν: τον επισμηνία Α. Κοντό και τους αρχισμηνίες Αθ. Παπαντωνίου και Αλ. Κοντογεωργάκη. Οι τρεις υπαξιωματικοί με τη σειρά τους, υπό το φόβο των βασανιστηρίων, αναγκάστηκαν να «αποκαλύψουν» και άλλους που δήθεν συμμετείχαν στις δολιοφθορές.
Το Μάρτιο του 1952 οι ανακρίσεις για την υπόθεση ολοκληρώθηκαν και δώδεκα αξιωματικοί της αεροπορίας προφυλακίστηκαν. Οι υποκινητές της σκευωρίας, στην προσπάθειά τους να "δέσουν" την υπόθεση, προσπάθησαν να τη συνδέσουν με την υπόθεση του Μπελογιάννη. Ο ίδιος ο υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Πλαστήρα, σε συνεργασία με τους διευθυντές της αστυνομίας Τσαούση και Πανόπουλο, εκβίασαν τον Δ. Μπάτση (που ήταν συγκατηγορούμενος του Μπελογιάννη) και τη σύζυγό του, λέγοντάς τους ότι ο μόνος τρόπος για να γλιτώσει ο Μπάτσης την εκτέλεση ήταν να ομολογήσει πως οι αεροπόροι διατηρούσαν επαφές με τον Μπελογιάννη. Ο Μπάτσης, όμως, δεν υπέκυψε στους εκβιασμούς και τελικά εκτελέστηκε στις 30 Μαρτίου 1952.
Πραγματικά αδίστακτοι, ο ΙΔΕΑ και ο Κελαϊδής δεν εγκατέλειψαν τις δολοπλοκίες τους. Άλλωστε, ευρισκόμενοι σε πλήρη συνεργασία με τη CIA, είχαν καταφέρει να συστήσουν το παρακράτος που από δω και πέρα θα εκτελούσε όλες τις δύσκολες αποστολές. Έτσι, σε συνεργασία με τον Τομ Καραμεσίνη, σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, αποφάσισαν να κατασκευάσουν επιπλέον στοιχεία που θα ενοχοποιούσαν τους αθώους αεροπόρους για εγκλήματα κατασκοπείας.
Για το σκοπό αυτό ο Κελαϊδής πλησίασε ένα νεαρό αεροπόρο, τον Νίκο Ακριβογιάννη και με το πρόσχημα ότι θα εκτελούσε μια εθνική αποστολή υψίστης σημασίας, τον έπεισε να προσγειώσει σε αλβανικό έδαφος ένα μονοθέσιο πολεμικό αεροπλάνο. Την προετοιμασία της αποστολής ανέλαβαν οι άνθρωποι της CIA, Καραμεσίνης και Ντόσλεϋ Κλάρκ.
 |
| Ο δόκιμος Ν.Ακριβογιάννης Φωτό από Ε-Ιστορικά |
Όπως αναφέρει σε υπόμνημα που υπέβαλε το Μάρτιο του 1976 στο Αρχηγείο Αεροπορίας ο ταξίαρχος αεροπορίας Β.Δέδες : "...Ο Ακριβογιάννης εμυήθη 20-30 ημέρας τουλάχιστον προ της αποδράσεώς του και καθ΄ον χρόνο σκοπίμως ετέλει υπό εξέτασιν της πτητικής του ικανότητος. Η μύησίς του εγένετο υπό παράγοντας της Σχολής Αεροπορίας, οι οποίοι και τον έπεισαν με δελεαστικά ανταλλάγματα να μεταβή εις Αλβανίαν, εξασφαλίζοντας έτσι το μέλλον του, επί εθνική αποστολή κατασκοπείας, κατά την οποίαν ούτος θα εμφανίζετο ως φυγάς κομμουνιστής". [Οι πολιτικές δίκες, του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο του Ε-Ιστορικά "21 Απριλίου-Πώς ήρθε και πώς έπεσε η χούντα"]
Πράγματι, στις 7 Απριλίου 1952 ο Ακριβογιάννης προσγειώθηκε στο Αλβανικό έδαφος, ενώ μέχρι την τελευταία στιγμή συνοδευόταν από ένα ή δύο αεροπλάνα, στα οποία επέβαιναν ο αντισμηναγός Μητσάκος και οι δύο παραπάνω Αμερικανοί. Το καθεστώς του Εμβέρ Χότζα, ενημερωμένο ήδη από τους Έλληνες συναδέλφους του, τον συνέλαβε και τον καταδίκασε σε θάνατο, χωρίς ούτε ο ίδιος να γνωρίζει το λόγο. Ο Ακριβογιάννης εκτελέστηκε ένα χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 1953, ως κατάσκοπος της ελληνικής κυβέρνησης.
Εν τω μεταξύ, στην Αθήνα ο Ακριβογιάννης βαφτιζόταν «κομμουνιστής πράκτορας» και σύνδεσμος του Μπελογιάννη με τους συντρόφους του στην Αλβανία. Η υπόθεση των αεροπόρων έπαιρνε νέες διαστάσεις, καθώς τώρα υπήρχαν "αποδείξεις" για την ύπαρξη κομμουνιστικού δικτύου στην αεροπορία. Η προανάκριση της υπόθεσης ανατέθηκε στον αντισμήναρχο Μητσάκο που είχε συνοδεύσει τον Ακριβογιάννη στην Αλβανία και που είχε λάβει μέρος προσωπικά στα βασανιστήρια των αεροπόρων που είχαν συλληφθεί.
Ο Σ. Βενιζέλος δήλωνε στις 18 Απριλίου 1952 ότι «εις όλας τας χώρας τα κομμουνιστικά κόμματα καταβάλλουν συστηματικάς προσπάθειας διεισδύσεως εις τον στρατόν. Τούτο συμβαίνει και εις την Ελλάδα. Η Κυβέρνησις εν τούτοις παρακολουθεί τας ενέργείας των και τας πατάσσει εν τη γενέσει των» ενώ ο Πλαστήρας δήλωνε ότι «παρακολουθούμεν αγρύπνως κάθε ύποπτον σημείον και το πατάσσομεν (...). Είμεθα ακλονήτως αποφασισμένοι να μη επιτρέψωμεν εις κανένα να κινήση το δάκτυλόν του εις βάρος της Εθνικής Ασφαλείας, εσωτερικής και εξωτερικής...»[Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Στις 15 Ιουλίου 1952 ολοκληρώθηκε το πόρισμα της έρευνας και 15 αεροπόροι μαζί με 5 πολίτες θεωρήθηκαν ένοχοι για την υπόθεση της "κομμουνιστικής συνωμοσίας" στην Αεροπορία. Σύμφωνα με το βούλευμα, όλοι οι κατηγορούμενοι εκτελούσαν εντολές της ευρισκόμενης στο εξωτερικό ηγεσίας του ΚΚΕ και παραπέμπονταν για παράβαση του Ν. 375/1936 περί κατασκοπείας.
Στις 21 Αυγούστου ξεκίνησε η δίκη των αεροπόρων. Ένας από τους κατηγορούμενους, ο καθηγητής μαθηματικών Χ. Δάδαλης που κατηγορήθηκε ως το πρόσωπο που έδωσε τη διαταγή στον Ακριβογιάννη να φυγαδεύσει το πολεμικό αεροσκάφος και να το προσγειώσει στην Αλβανία, πέθανε στη διαδικασία της προανάκρισης κατά τη διάρκεια βασανιστηρίων. Στις 17 Σεπτεμβρίου το Αεροδικείο καταδίκασε σε θάνατο δύο κατηγορούμενους και στους υπόλοιπους επέβαλε ποινές από 15 χρόνια φυλακής έως ισόβια.
 |
| Η καταδίκη των αεροπόρων στην πρώτη σελίδα της "Ελευθερίας"(18/9/1952) - Φωτό από Ε-Ιστορικά |
Το Σεπτέμβριο του 1953 η υπόθεση έφτασε στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο αλλά, παρά το γεγονός ότι πλέον υπήρχαν μαρτυρίες που αποκάλυπταν τη συνωμοσία και τα βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκαν οι κατηγορούμενοι αξιωματικοί και πολίτες, το στρατοδικείο έβγαλε ξανά καταδικαστικές αποφάσεις μετριάζοντας μόνο τις ποινές. Τελικά, το Νοέμβριο του 1955 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ως πρωθυπουργός, παραχώρησε αμνηστία στα θύματα της υπόθεσης αυτής χωρίς, όμως, να επιτρέψει την επαναφορά τους στο Σώμα της Αεροπορίας. Μάλιστα, μερικά χρόνια αργότερα, ο Κ.Καραμανλής είπε στον αμνησθέντα αξιωματικό και συμπατριώτη του από τις Σέρρες Γεώργιο Μαδεμλή κατά τη διάρκεια συνάντησής τους, ότι γνώριζε πως ήταν αθώοι
Βραχυπρόθεσμος σκοπός της σκευωρίας ήταν να υπονομεύσει την κυβέρνηση Πλαστήρα και να δείξει ότι ήταν απαραίτητη για την εθνική ασφάλεια η επικράτηση του Ελληνικού Συναγερμού στις επόμενες εκλογές. Μακροπρόθεσμα, ο ΙΔΕΑ αποσκοπούσε στο να επιβάλει τον απόλυτο έλεγχο του και στην Αεροπορία. Οι περισσότεροι από τους αξιωματικούς που ενοχοποιήθηκαν ήταν δημοκρατικοί, ενώ υπήρχαν και αρκετοί συντηρητικοί και φιλομοναρχικοί, που δεν ανήκαν όμως στην οργάνωση του ΙΔΕΑ.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον προκαλεί η εξέλιξη των πρωταγωνιστών της σκευωρίας. "Η κυβέρνηση Παπάγου και ο ΙΔΕΑ για να ανταμείψουν τον αρχηγό ΓΕΑ Κελαϊδή για τις υπηρεσίες που τους πρόσφερε, παρέτειναν το όριο ηλικίας για τη θέση που κατείχε και παρέμεινε αρχηγός του ΓΕΑ ως το 1955. Στην ηγεσία της Αεροπορίας τον διαδέχτηκε ένας από τους αεροδίκες της «υπόθεσης των αεροπόρων», ο ακροδεξιός σμήναρχος Κ. Μαργαρίτης. Ένας ακόμα από τους αεροδίκες της υπόθεσης, ο αντισμήναρχος τότε Αντωνάκος, χρίστηκε αρχηγός της Αεροπορίας το 1964, ύστερα από μια νέα μικρή «υπόθεση Αεροπορίας». Μάλιστα, ο συγκεκριμένος αξιωματικός ακινητοποίησε την Αεροπορία την ημέρα του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου. Τέλος, ένας από τους πρωτεργάτες των βασανιστηρίων, ο σμηναγός Σκαρμαλιωράκης, τοποθετήθηκε στην θέση του ταξίαρχου της Αεροπορίας το 1967 από το καθεστώς της Χούντας, ενώ στη συνέχεια διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού μέχρι το 1973." [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε, το παρακράτος απλωνόταν και καταλάμβανε όλο και πιο καίριες θέσεις μέσα στο κράτος. Και αν το παρακράτος μπόρεσε να κάνει όλα αυτά κατά την περίοδο 1949-1952, που από κάποιους αποκλήθηκε ως φιλελεύθερο διάλειμμα στην πολιτική ζωή του τόπου, εύκολα μπορούσε να μαντέψει κανείς τι θα έκανε όταν θα ανέβαινε στην εξουσία ο Παπάγος.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον προκαλεί η εξέλιξη των πρωταγωνιστών της σκευωρίας. "Η κυβέρνηση Παπάγου και ο ΙΔΕΑ για να ανταμείψουν τον αρχηγό ΓΕΑ Κελαϊδή για τις υπηρεσίες που τους πρόσφερε, παρέτειναν το όριο ηλικίας για τη θέση που κατείχε και παρέμεινε αρχηγός του ΓΕΑ ως το 1955. Στην ηγεσία της Αεροπορίας τον διαδέχτηκε ένας από τους αεροδίκες της «υπόθεσης των αεροπόρων», ο ακροδεξιός σμήναρχος Κ. Μαργαρίτης. Ένας ακόμα από τους αεροδίκες της υπόθεσης, ο αντισμήναρχος τότε Αντωνάκος, χρίστηκε αρχηγός της Αεροπορίας το 1964, ύστερα από μια νέα μικρή «υπόθεση Αεροπορίας». Μάλιστα, ο συγκεκριμένος αξιωματικός ακινητοποίησε την Αεροπορία την ημέρα του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου. Τέλος, ένας από τους πρωτεργάτες των βασανιστηρίων, ο σμηναγός Σκαρμαλιωράκης, τοποθετήθηκε στην θέση του ταξίαρχου της Αεροπορίας το 1967 από το καθεστώς της Χούντας, ενώ στη συνέχεια διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού μέχρι το 1973." [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε, το παρακράτος απλωνόταν και καταλάμβανε όλο και πιο καίριες θέσεις μέσα στο κράτος. Και αν το παρακράτος μπόρεσε να κάνει όλα αυτά κατά την περίοδο 1949-1952, που από κάποιους αποκλήθηκε ως φιλελεύθερο διάλειμμα στην πολιτική ζωή του τόπου, εύκολα μπορούσε να μαντέψει κανείς τι θα έκανε όταν θα ανέβαινε στην εξουσία ο Παπάγος.
Πηγές
- "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", του Σ.Γρηγοριάδη
- "Εμφύλιος πόλεμος", του Γιώργου Μαργαρίτη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων
- "1949-1952: Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων
- "Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών", Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή http://invenio.lib.auth.gr/record/124262/files/dem.pdf?version=1
- "Η μετεμφυλιακή συγκυρία", του Π.Πετρίδη από το τεύχος "Από τον Πλαστήρα στον Παπάγο - Το φιλελεύθερο διάλειμμα 1950-1952" του Ε-Ιστορικά
- "Ο Πλαστήρας και οι συμπληγάδες του 1950" του Γ. Αναστασιάδη από το τεύχος "Από τον Πλαστήρα στον Παπάγο - Το φιλελεύθερο διάλειμμα 1950-1952" του Ε-Ιστορικά
- "21η Απριλίου - Πώς ήρθε και πώς έπεσε η χούντα" , από το Ε-Ιστορικά
- Η ελληνική συμμετοχή στον πόλεμο της Κορέας, , του Γ.Καζαμία από την Καθημερινή
- Πώς βάψαμε τους "κίτρινους" στο ...αίμα, Ημεροδρόμος
- Μαρία Ρεζάν: έτσι, χωρίς πρόγραμμα...
Ενδιαφέροντα βίντεο που μπορείτε να παρακολουθήσετε:
Η άνοδος του Παπάγου στην Εξουσία
Η εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του είχε ως συνέπεια την επίσπευση της ψήφισης του νομοσχεδίου για τα «μέτρα επιείκειας» που εκκρεμούσε από το Δεκέμβριο του 1951. Τα μέτρα επιείκειας ψηφίστηκαν από τη Βουλή και υπογράφτηκαν από το βασιλιά στις 18 Απριλίου 1952. Προέβλεπαν, μεταξύ άλλων, την απόλυση από τις φυλακές υπό όρους, ακόμα και των καταδικασμένων σε ισόβια, την απόλυση των εξόριστων, την κατάργηση των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων και την επανεξέταση των δημοσίων υπαλλήλων που απολύθηκαν κατηγορούμενοι με το Γ΄ Ψήφισμα.
Βρισκόμαστε στα μέσα του 1954. Η κυβέρνηση Παπάγου εμφανίζεται πανίσχυρη και αυτό επιβεβαιώνεται από τις δέκα αναπληρωματικές εκλογές που ακολουθούν την εκλογική της νίκη το 1952. Σε όλες αυτές τις αναμετρήσεις, ο Συναγερμός αποσπά τοπικά κάθε φορά μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό που είχε αποκτήσει στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952.
Από τον ΙΔΕΑ στην ΕΕΝΑ
Στις εκλογές αυτές, η Δημοκρατική Ένωση συγκέντρωσε μεγαλύτερο ποσοστό (48,15%) και περισσότερες ψήφους από την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή (47,38%) αλλά, λόγω του καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος, η ΕΡΕ αναδείχθηκε πρώτο κόμμα στη Βουλή με 165 έδρες και σχημάτισε κυβέρνηση ενώ το πρώτο κόμμα, η Δημοκρατική Ένωση, εξέλεξε μόλις 132 βουλευτές!
Παρόλα αυτά, η πρωτιά της Δημοκρατικής Ένωσης θορύβησε τους αξιωματικούς της ΕΕΝΑ οι οποίοι ζήτησαν από τον αρχηγό του ΓΕΣ να προχωρήσει σε πραξικόπημα. Ο Γκίκας όμως και η υπόλοιπη στρατιωτική ηγεσία αρνήθηκαν να το πράξουν και συνεργάστηκαν με το Παλάτι θεωρώντας ικανοποιητική τη λύση Καραμανλή.
Από τη στιγμή αυτή και μετά, τα μέλη της ζωηρής ομάδας αποστασιοποιήθηκαν από την ηγεσία του ΙΔΕΑ αλλά και από τη θέληση των Ανακτόρων και συγκρότησαν την ΕΕΝΑ.
Όπως είδαμε παραπάνω, ο Σ.Γρηγοριάδης θεωρεί ότι αρχηγός της "ζωηρής" ομάδας ήταν από το 1955 ο Δ.Πατίλης. Σύμφωνα με το Λ.Καλλιβρεττάκη στη μελέτη του "Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες", αμερικανικές πηγές υποστήριζαν ότι την εποχή εκείνη αρχηγός της ομάδας αυτής ήταν ο Δ. Ιωαννίδης, τον οποίο διαδέχθηκε στη συνέχεια ο Πατίλης (1959) και εκείνον ο Παπαδόπουλος (1960). Κατά τη εκτίμηση του συγγραφέα, όμως, πιο πιθανή είναι η καταρχήν ηγεσία του Γ.Μπάλλα, η διαδοχή του από τον Πατίλη και τελικά από τον Παπαδόπουλο.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Γ.Παπαδόπουλος ηγείται της ομάδας από το 1960 και μετά και γι΄ αυτό πολλές φορές η ομάδα ονομαζόταν ως "ομάδα Παπαδόπουλου"
Όπως αναφέραμε παραπάνω, η μακρά ασθένεια του Παπάγου δημιουργούσε ένα κενό εξουσίας που προσπαθούσαν να καλύψουν οι δύο αντιπρόεδροι της κυβέρνησης, Σ.Στεφανόπουλος και Π.Κανελλόπουλος. Το κενό αυτό έδινε την ευκαιρία στο Παλάτι να παρεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα με τρόπο που δημιουργούσε ερωτήματα για τη συνταγματικότητα της δράσης του αυτής.
Κορυφαία έκφραση αυτής της βασιλικής παρέμβασης υπήρξε η - μετά το θάνατο του Παπάγου - πρόσκληση από το βασιλιά Παύλο προς τον Κ.Καραμανλή να σχηματίσει κυβέρνηση, παρακάμπτοντας με τον τρόπο αυτό την ιεραρχία μέσα στο κυβερνών κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού.
Ο Καραμανλής εκείνη την εποχή ήταν υπουργός Δημοσίων Έργων με έντονη παρουσία που προκαλούσε αλματώδη αύξηση της δημοτικότητάς του. Θεωρήθηκε επιτυχημένος στον τομέα του χωρίς όμως να χαίρει γενικής αποδοχής. Σύμφωνα με το Θ.Σαμπατακάκη " ...Υπήρξαν επικρίσεις ότι έδινε μεγάλη σημασία στο προσωπικό του γόητρο, με αποτέλεσμα να δίνει προτεραιότητα στα έργα εκείνα που ενίσχυαν τον τομέα των δημοσίων σχέσεων. Κατηγορήθηκε επίσης ότι κάλυψε ή προκάλεσε τεχνικά σφάλματα χωρίς να δώσει μεγάλη βαρύτητα στο κόστος κατασκευής." ["1955-1963:Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Όπως αναφέρει ο Σ. Γρηγοριάδης : " ... ενώ ο Παπάγος έφθινε, η προσοχή του βασιλιά συγκεντρωνόταν διαρκώς περισσότερο στο δραστήριο και δυναμικό υπουργό των Δημοσίων Έργων. Και στις αρχές Σεπτεμβρίου (σσ. του 1955) τον κάλεσε στα Ανάκτορα. Τι διημείφθη ανάμεσά τους είναι άγνωστο. Αργότερα, όμως ο ίδιος ο Καραμανλής αφηγήθηκε στο στενό του περιβάλλον ότι ο βασιλιάς χωρίς περιφράσεις του είπε: << Ουσιαστικώς ο πρωθυπουργός έχει αχρηστευθεί. Θα εδέχεσθε να τον διαδεχθήτε; >> " [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στις 4 Οκτωβρίου του 1955 ο Παπάγος πεθαίνει και το απόγευμα της επομένης ο Καραμανλής καλείται στα Ανάκτορα, όπου του ανακοινώνεται από το βασιλιά Παύλο η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.
Ενώ, όμως, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η επιλογή Καραμανλή ήταν απλά μια απόφαση του βασιλικού ζεύγους μέσα στα πλαίσια των συνεχών παρεμβάσεών τους, κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι πίσω από την επιλογή αυτή κρύβονται οι Αμερικανοί και η CIA. Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης: " ...αργότερα γράφτηκε στην εφημερίδα της Αθήνας Ελευθερία (Οκτώβριος 1956) ότι από το Μάιο του 1955 ο Παύλος και ο Καραμανλής κατέστρωσαν πλήρες σχέδιο, το οποίο είχαν εγκρίνει η Αμερική και η Αγγλία. Ο Βρετανός πρεσβευτής είχε ενημερωθεί τον Ιούνιο και ο Αμερικανός το Σεπτέμβριο" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στην άποψη αυτή καταλήγει και ο Φ.Οικονομίδης σε άρθρο του στο Ε-Ιστορικά: "Ο Παύλος συναίνεσε στη λύση Καραμανλή που υπήρξε κατά κύριο λόγο αμερικανική επιλογή. Ο Βρετανός πρεσβευτής σερ Τσαρλς Πηκ παρατήρησε ότι ο Καραμανλής ήταν ο υποψήφιος των Αμερικανών και το Φόρεϊν Όφις σημείωνε ότι ο Έλληνας πολιτικός υποστηρίχθηκε έντονα από τους Αμερικανούς, που φαίνεται ότι τον προετοίμαζαν για τη διαδοχή εδώ και κάμποσο καιρό" [Φ.Οικονομίδη, "Το πραξικόπημα του '67, οι ΗΠΑ και η μοναρχία" δημοσιευμένο στο αφιέρωμα του Ε-Ιστορικά "21η Απριλίου: Πώς ήρθε - Πώς έπεσε η χούντα"
Πίσω από αυτή την εύνοια των Αμερικανών φαίνεται ότι κρυβόταν η διαλλακτική στάση που κρατούσε ο Καραμανλής στο Κυπριακό ζήτημα σε αντίθεση με τη σκληρή στάση του Παπάγου και του αντιπροέδρου του Στεφανόπουλου.
Όπως αναφέρει ο Ν.Βαρδιάμπασης στο Ε-Ιστορικά : "Δώδεκα ημέρες πριν από τον αναμενόμενο θάνατο του στρατάρχη πρωθυπουργού Παπάγου, αποφασίζεται στις ΗΠΑ από τους Άλλεν Ντάλες, διευθυντή της CIA, και άλλους παράγοντες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, σε άκρως απόρρητο μνημόνιο, με ημερομηνία 22 Σεπτεμβρίου 1955 [Νο 285 Foreighn Relations 1955-1957, Greece, Volume XXIV, σ.254], η αντικατάσταση του στρατάρχη στην πρωθυπουργία και στην αρχηγία της Δεξιάς από το νεαρό Κ.Καραμανλή, τότε υπουργό Δημοσίων Έργων.
Στο ιστορικό έγγραφο αναφέρεται ότι επιλέχθηκε ο Καραμανλής επειδή τους διαβεβαίωσε ότι θα αποδεχθεί μια ρύθμιση του Κυπριακού <<με απόλυτη τιμιότητα>>.
... Ο Παύλος, εναρμονιζόμενος πλήρως με τις αμερικανικές επιδιώξεις και αγνοώντας την απόφαση του Παπάγου, την ιεραρχία του Συναγερμού και την Κοινοβουλευτική του Ομάδα, ανέθεσε την εντολή στον Καραμανλή, με το δικαίωμα μάλιστα για διάλυση της Βουλής" [Ε-Ιστορικά: Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις]
Όπως και να έχει πάντως, το βασιλικό ζεύγος εμφάνιζε - εκείνη την περίοδο - επιδεικτική εκτίμηση στο πρόσωπο του Καραμανλή, κάτι που και ο ίδιος ανταπέδιδε σε κάθε ευκαιρία.
Η βασιλική παρέμβαση προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις όχι μόνο στα κόμματα της αντιπολίτευσης αλλά και μέσα στους κόλπους του Ελληνικού Συναγερμού, καθώς θεωρήθηκε ότι η βασιλική παρέμβαση κινούνταν στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας. Ο αντιπρόεδρος του κόμματος Σ.Στεφανόπουλος που θεώρησε τον εαυτό του αδικημένο από τις εξελίξεις, προσπάθησε να αντιδράσει. Συγκάλεσε συνέλευση του Κόμματος στις 5 Οκτωβρίου με σκοπό την εκλογή αρχηγού του Συναγερμού. Η συνέλευση που ακολούθησε, όμως, ήταν θυελλώδης και διακόπηκε για τη μεθεπομένη προκειμένου να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Εν τω μεταξύ όμως, στις 6 Οκτωβρίου, ο Καραμανλής όρκιζε την κυβέρνησή του ενισχύοντας το ηγετικό του προφίλ, το οποίο φρόντισε να το επιδείξει με κάθε μεγαλοπρέπεια κατά την τελετή της κηδείας του Παπάγου που έγινε στις 7 Οκτωβρίου.
Όπως γράφει ο Σ. Γρηγοριάδης; "... Ψηλός, ευθυτενής, νέος και προπαντός υγιής, ο Καραμανλής με την αθλητική παρουσία του έφερνε στη μνήμη τον τραγικό προκάτοχό του που χαροπάλευε επί μήνες πίσω από το παραπέτασμα της έπαυλής του στην Εκάλη. Ο λαός, ύστερα από δύο ασθενικούς και γέρους κυβερνήτες, έβλεπε ότι απέκτησε ένα ρωμαλέο πρωθυπουργό. Εκείνη η προβολή του Καραμανλή υπήρξε μια πρώτη νίκη του" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Λίγες ώρες μετά την κηδεία του Παπάγου, πραγματοποιούνταν η συνέλευση του Συναγερμού. Ο Στεφανόπουλος, αντιλαμβανόμενος ότι είχε χάσει πλέον το παιχνίδι, σιώπησε και η συνέλευση του κόμματος αποφάσισε να υποστηρίξει την κυβέρνηση, η οποία έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή στις 12 Οκτωβρίου του 1955 δεσμευόμενη να πραγματοποιήσει εκλογές όσο το δυνατό συντομότερα.
Για τις επερχόμενες εκλογές, όμως, που ορίστηκαν για τις 19 Φεβρουαρίου 1956, ο Καραμανλής φρόντισε - από το Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους - να τροποποιήσει τον εκλογικό νόμο κάνοντάς τον περισσότερο πλειοψηφικό προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η ίδια η κυβέρνηση χαρακτήρισε τον εκλογικό νόμο που κατέθεσε προς ψήφιση "πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας" ["1955-1963:Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Το σύστημα αυτό ήταν πλειοψηφικό σε μικρές περιφέρειες που εξέλεγαν έως τρεις βουλευτές, πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση του δεύτερου κόμματος ή συνασπισμού σε μεσαίες περιφέρειες που εξέλεγαν τέσσερις έως δέκα βουλευτές και αναλογικό στις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες που εξέλεγαν περισσότερους από δέκα βουλευτές.
Ο Π.Κανελλόπουλος, ένας εκ των μνηστήρων της ηγεσίας του Ελληνικού Συναγερμού, δεν συντάχθηκε αμέσως με τον Καραμανλή και δήλωσε ότι παραμένει επιφυλακτικός. Αντίθετα, ο Στεφανόπουλος - ο άλλος μνηστήρας - δήλωσε ότι αποχωρεί από το κόμμα και μαζί του ακολούθησαν άλλοι 12 βουλευτές. Το ρεύμα, όμως, υπέρ του Καραμανλή στους κόλπους της Δεξιάς ήταν τεράστιο και ακουμπούσε και το χώρο των Φιλελευθέρων
Η ΕΕΝΑ αποκαλύπτεται
Μετά τις μεταθέσεις αυτές, ο αρχηγός του ΓΕΣ ζήτησε από τα μέλη του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου να παρακολουθούν κάθε πιθανή συνωμοτική κίνηση των μετατεθέντων στις νέες τους μονάδες, κάτι που προκάλεσε την αντίδραση ορισμένων αντιστρατήγων (ανάμεσα τους οι Δ.Σειραδάκης και Α.Φροντιστής), οι οποίοι κατηγόρησαν το Νικολόπουλο ότι η βενιζελική του προέλευση τον ωθούσε σε πολιτική διακρίσεων και αναζήτηση προσχημάτων για σφαγιασμό κυβερνητικών αξιωματικών.
Στο μεταξύ στη χώρα ξεσπούσε πολιτική κρίση, καθώς η απόσχιση μιας ομάδας κυβερνητικών βουλευτών οδηγούσε σε πρόωρες εκλογές. Στις εκλογές αυτές, που έγιναν το Μάιο του 1958, μπορεί μεν να επικράτησε η δεξιά παράταξη της EPE (με 41% και 171 έδρες), αλλά η μεγάλη έκπληξη ήταν η ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση (με 25% και 79 έδρες). Το αποτέλεσμα αυτό σήμανε συναγερμό σε όλα τα επίπεδα του πλέγματος εξουσίας και η ανάσχεση της επιρροής της ΕΔΑ αναγορεύτηκε σε πρώτη κρατική και κυβερνητική προτεραιότητα.
Παρά το γεγονός ότι στο εσωτερικό της ΕΡΕ ακούστηκαν κάποιες ήπιες φωνές για απάντηση στην άνοδο της ΕΔΑ μέσω της εφαρμογής κοινωνικών και μεταρρυθμιστικών πολιτικών, τελικά αυτοί που επικράτησαν ήταν οι σκληροπυρηνικοί εκφραστές της δυναμικής αντιμετώπισης της Αριστεράς.
Μετά από σειρά συσκέψεων με συμμετοχή εκπροσώπων του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών, εκπονήθηκαν ειδικά σχέδια από την ΚΥΠ, δημιουργήθηκαν νέες παραστρατιωτικές οργανώσεις και ενισχύθηκαν οι παλιές. Τέλος, αποφασίστηκε να τεθούν όλες οι παρακρατικές οργανώσεις υπό τον έλεγχο της Υπηρεσίας Πληροφοριών του Υπουργείου Προεδρίας (ΥΠΥΠ), της οποίας διοικητής ήταν ο ταξίαρχος Γωγούσης, ηγετικό μέλος του ΙΔΕΑ.
Οι σχέσεις του επίσημου κράτους και του παρακράτους ήταν κάτι παραπάνω από εμφανείς, καθώς οι παρακρατικές οργανώσεις διευθύνονταν από την ΥΠΥΠ και ελέγχονταν από την ΚΥΠ.
Όλες αυτές οι ενέργειες σχεδιάζονταν από μία «αφανή» επιτροπή που συγκροτήθηκε από τον ίδιο τον Κ.Καραμανλή με σκοπό να αντιμετωπίσει την απειλή της ΕΔΑ. Η επιτροπή αυτή, που βρισκόταν έξω από τον έλεγχο της Βουλής, των πολιτικών κομμάτων και της Δικαιοσύνης, απαρτιζόταν από επτά στρατηγούς, τον αντισυνταγματάρχη Γ.Παπαδόπουλο και τον αστυνομικό διευθυντή Αθηνών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πέντε από αυτούς (Φροντιστής, Κοντόπουλος, Νάτσινας, Γωγούσης, Μπάλλας) είναι παλαίμαχα μέλη της "Διοικούσας Δέσμης" του ΙΔΕΑ. Αυτή η επιτροπή είναι που έδωσε την τελική μορφή στο σχέδιο Περικλής, στο οποίο θα αναφερθούμε στην αμέσως επόμενη ανάρτηση.
Πέρα από τα παραπάνω μέτρα, μετά τις εκλογές του 1958 ο Καραμανλής ανέλαβε προσωπικά το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Η ατμόσφαιρα είχε εμφανώς αλλάξει και ο Νικολόπουλος βρέθηκε απομονωμένος. Η εκτίμηση του ήταν ότι «με τις εκλογές οι συνωμότες και οι προστάτες τους απέκτησαν πολιτικούς φίλους ισχυρούς, τους οποίους είχαν υποχρεώσει. Οι φιλοδοξίες των πατρώνων τους μέσα στο Στράτευμα μεγάλωσαν. Έπρεπε να φύγω για να ανοίξει ο δρόμος τους. Οι συνωμότες είχαν τα πιστοποιητικά της προσφοράς "καλών υπηρεσιών"». [Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Το παρακράτος ήταν ελεύθερο πλέον για μια σειρά προβοκατόρικων ενεργειών, όπως πλαστές «κομμουνιστικές» προκηρύξεις, «πληροφορίες» για κινήσεις βουλγαρικών - ή και σοβιετικών στρατευμάτων - στα σύνορα, κ.τ.λ. Άλλωστε, όπως ο ίδιος ο Νικολόπουλος λέει: «Όλα έδειχναν ότι οι συνωμότες άρχιζαν να μεθοδεύουν τον σκοπό τους, πάντα όμως υπό πολιτική και στρατιωτική κάλυψη». [Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Σύμφωνα με το βουλευτή της EPE Ν.Φαρμάκη, για τη διάσωση του Παπαδόπουλου από τις συνέπειες της συνωμοτικής του δράσης μεσολάβησε ο τότε διοικητής της ΚΥΠ, υποστράτηγος Α.Νάτσινας. Επίσης, δράση υπέρ των συνωμοτών ανέπτυξε και ο ταξίαρχος Δ. Βέρρος, διευθυντής του Στρατιωτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού - και αργότερα γενικός διευθυντής της EPE - ο οποίος ενημέρωνε τα Ανάκτορα ότι «αυτά όλα ήσαν κόλπα του κομμουνιστών που παρασύρανε τους ανόητους» και ότι «πρόκειται για υπερβολές του Νικολόπουλου, όλοι οι κατηγορούμενοι είναι δικοί μας».[Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Μετά από ένα χρόνο, το Νοέμβριο του 1959, στη θέση του αρχηγού του ΓΕΣ τοποθετείται ο εκλεκτός των ΙΔΕΑ-ΕΕΝΑ, αντιστράτηγος Β.Καρδαμάκης. Παράλληλα, με το νέο Νόμο "περί Ιεραρχίας και Προαγωγών (4028/59)" που προετοίμασε ο ΙΔΕΑ, έγινε εύκολο να αποστρατευτούν δεκάδες αξιωματικοί που δεν ανήκαν στον ΙΔΕΑ και να προωθηθούν στελέχη του. Έτσι, ο Α/ΓΕΕΘΑ Φροντιστής και Α/ΓΕΣ Καρδαμάκης πλαισιώθηκαν από ηγετικά στελέχη της ΕΕΝΑ και του ΙΔΕΑ, όπως οι συνταγματάρχες Πατίλης, Μακαρέζος, Αγγελής, Κονδύλης και άλλα πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<...>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Από τα Τάγματα Ασφαλείας στην Απριλιανή Χούντα : Η άνοδος του Πάγκαλου στην εξουσία και η ταύτιση του κράτους με το παρακράτος ( εδραίωση του ΙΔΕΑ, ίδρυση της ΚΥΠ, Κόκκινη Προβιά, εκτέλεση Πλουμπίδη )
Μέρος 6ο
Το φιλελεύθερο διάλειμμα 1950-1952 οδεύει προς το τέλος του καταδικασμένο σε αποτυχία από τις εσωτερικές αντιφάσεις των κεντρώων κυβερνήσεων της περιόδου αυτής, κυβερνήσεων στις οποίες ξεχωρίζει η μορφή του Νικόλαου Πλαστήρα.
Ενώ ο Πλαστήρας δήλωνε πως ο σκοπός του είναι η εθνική συμφιλίωση, δεν μπόρεσε ή δε θέλησε να έρθει σε σύγκρουση με το ακροδεξιό παρακράτος που την υπονόμευε. Ενώ δήλωνε πως είναι ενάντια στη θανατική ποινή, επί των ημερών του εκτελέστηκαν ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του. Ενώ ένα από τα βασικά της συνθήματα της κυβέρνησής του ήταν η "ειρήνευση", επί των ημερών του η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και απέστειλε εκστρατευτικό σώμα στον πόλεμο της Κορέας.
Ενώ ο Πλαστήρας δήλωνε πως ο σκοπός του είναι η εθνική συμφιλίωση, δεν μπόρεσε ή δε θέλησε να έρθει σε σύγκρουση με το ακροδεξιό παρακράτος που την υπονόμευε. Ενώ δήλωνε πως είναι ενάντια στη θανατική ποινή, επί των ημερών του εκτελέστηκαν ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του. Ενώ ένα από τα βασικά της συνθήματα της κυβέρνησής του ήταν η "ειρήνευση", επί των ημερών του η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και απέστειλε εκστρατευτικό σώμα στον πόλεμο της Κορέας.
Στον αντίποδα, η καθαρόαιμη Δεξιά με ηγέτη τον αρχιστράτηγο Παπάγο, ήξερε τι ήθελε και πώς θα το πετύχει. Σίγουρη για το δρόμο του "νόμου και της τάξης" που θα ακολουθήσει, περίμενε με υπομονή να της δοθεί η ευκαιρία να ανεβεί στην εξουσία και να ολοκληρώσει με τον τρόπο αυτό τη νίκη των "εθνικόφρονων" δυνάμεων στον Εμφύλιο.
Και η ευκαιρία αυτή δε θα αργούσε. Ο λαός προσβλέποντας - όπως πολλές φορές κάνει μέσα από την αδυναμία και την κούρασή του - σε ένα σωτήρα, θα εναπόθετε τις ελπίδες του σε κάποιον που του φαινόταν δυνατός και άρα ικανός για να τον κυβερνήσει. Αυτός ἠταν ο Παπάγος, ο οποίος θα αναδεικνυόταν σε παντοδύναμο πρωθυπουργό που θα ολοκλήρωνε το έργο που ξεκίνησε το "εθνικόφρον" στοιχείο μετά τη λήξη του Εμφυλίου και το οποίο η επαμφοτερίζουσα κυβέρνηση Πλαστήρα καθυστερούσε ή δυσκολευόταν να εφαρμόσει.
Και αυτό το έργο θα ήταν η κατάπνιξη κάθε αντίθετης φωνής και η οικοδόμηση ενός κράτους πλήρως ελεγχόμενο από το κυβερνητικό κόμμα. Το παρακράτος γίνεται ένα με το κράτος φτάνοντας μέχρι τις υψηλότερες βαθμίδες του. "Εκκαθαρίσεις" στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης και των δημοσίων υπηρεσιών, παρακολουθήσεις πολιτών, συλλήψεις, εκτοπίσεις, εκτελέσεις, συνωμοσίες και άλλα πολλά επιστρατεύονται προκειμένου να εξαλειφθεί ο "κομμουνιστικός" κίνδυνος.
Για τη διευκόλυνση της πάταξης του "κομμουνιστικού κινδύνου" ιδρύεται η Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ) υπό τις οδηγίες και τη χρηματοδότηση της CIA. Παράλληλα αναπτύσσεται το δίκτυο της Κόκκινης Προβιάς, του ελληνικού παραρτήματος ενός παραστρατιωτικού δικτύου που δημιούργησαν η CIA και η βρετανική Μ16, σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ.
Η χώρα πλέον έχει δεθεί χειροπόδαρα από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες οι οποίες, σε πλήρη συνεργασία με τους ντόπιους "εθνικόφρονες" υποτακτικούς τους, θα κάνουν τα πάντα προκειμένου να εμποδίσουν την άνοδο της Αριστεράς στην εξουσία
Για τη διευκόλυνση της πάταξης του "κομμουνιστικού κινδύνου" ιδρύεται η Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ) υπό τις οδηγίες και τη χρηματοδότηση της CIA. Παράλληλα αναπτύσσεται το δίκτυο της Κόκκινης Προβιάς, του ελληνικού παραρτήματος ενός παραστρατιωτικού δικτύου που δημιούργησαν η CIA και η βρετανική Μ16, σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ.
Η χώρα πλέον έχει δεθεί χειροπόδαρα από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες οι οποίες, σε πλήρη συνεργασία με τους ντόπιους "εθνικόφρονες" υποτακτικούς τους, θα κάνουν τα πάντα προκειμένου να εμποδίσουν την άνοδο της Αριστεράς στην εξουσία
Η άνοδος του Παπάγου στην Εξουσία
Η εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του είχε ως συνέπεια την επίσπευση της ψήφισης του νομοσχεδίου για τα «μέτρα επιείκειας» που εκκρεμούσε από το Δεκέμβριο του 1951. Τα μέτρα επιείκειας ψηφίστηκαν από τη Βουλή και υπογράφτηκαν από το βασιλιά στις 18 Απριλίου 1952. Προέβλεπαν, μεταξύ άλλων, την απόλυση από τις φυλακές υπό όρους, ακόμα και των καταδικασμένων σε ισόβια, την απόλυση των εξόριστων, την κατάργηση των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων και την επανεξέταση των δημοσίων υπαλλήλων που απολύθηκαν κατηγορούμενοι με το Γ΄ Ψήφισμα.
Ο Παπάγος, από την άλλη μεριά, έχτιζε τις συμμαχίες του υπερασπιζόμενος στη Βουλή, στις 17 Μαρτίου, τη δράση του ΙΔΕΑ. Σε ομιλία του στη Βουλή δήλωνε ότι «αυτή η οργάνωσις του ΙΔΕΑ είναι παλαιά. Είναι μια οργάνωσις εις την οποίαν συμμετέσχον 2.000 περίπου αξιωματικοί, και οι οποίοι αξιωματικοί εκινήθησαν από τίμια και πατριωτικά ελατήρια και όχι από ιδιοτελείς σκοπούς, όπως το αχαρακτήριστον εκείνο πόρισμα του δικαστικού συμβούλου Ζωζωνάκη και το παραπεμπτικόν βούλευμα (...) επιχείρησαν να προσάψουν εις τα τίμια και γενναία στελέχη του Ελληνικού Στρατού». [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Παραδέχθηκε, μάλιστα, ότι γνώριζε από καιρό την ύπαρξη του ΙΔΕΑ αλλά, όσο ήταν αρχιστράτηγος, δε χρειάστηκε να πάρει μέτρα εναντίον του, γιατί δεν διαπίστωσε κάποια έκνομη πράξη ή απείθεια από την πλευρά του. Η στάση αυτή του Παπάγου επιβεβαιώνει ότι αυτός ήταν ο κύριος προστάτης του ΙΔΕΑ, γεγονός που θα φαινόταν ακόμα πιο ξεκάθαρα, όταν αυτός θα αναλάμβανε την πρωθυπουργία.
Εν τω μεταξύ, η εύρυθμη λειτουργία της κυβέρνησης δυσκολευόταν από τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε ο Πλαστήρας ο οποίος, μετά από κρίση ημιπληγίας στις 10 Μαρτίου 1952, αδυνατούσε να ασκεί τα καθήκοντά του. Η ασθένεια του Πλαστήρα, η σκληρή αντιπολίτευση του Συναγερμού, η πίεση των Αμερικανών αλλά και η δυσφορία του λαού για τη δύσκολη οικονομική κατάσταση, ασκούσαν μία εκρηκτική πίεση στην κυβέρνηση.
Η πίεση αυτή οξύνθηκε ακόμη περισσότερο το καλοκαίρι του 1952 με την αποχώρηση από την κυβέρνηση τεσσάρων βουλευτών, που είχε ως αποτέλεσμα να χάσει η κυβέρνηση την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Παρά τις αποχωρήσεις αυτές, όμως, η κυβέρνηση Πλαστήρα διατήρησε την εμπιστοσύνη της Βουλής απέναντι στην πρόταση μομφής που κατέθεσε εναντίον της ο Ελληνικός Συναγερμός, χάρη στην υποστήριξη που της έδωσαν δύο βουλευτές της ΕΔΑ στην ψηφοφορία που πραγματοποιήθηκε στις 22 Αυγούστου.
Η υποστήριξη αυτή των δύο βουλευτών της ΕΔΑ προκάλεσε την αντίδραση του Αμερικανού πρεσβευτή Πιούριφοϊ, ο οποίος θεώρησε απαράδεκτο να στηρίζεται η ελληνική κυβέρνηση σε ψήφους κομμουνιστών. Αλλά και σύσσωμη η αντιπολίτευση, εκτός της αριστεράς, υποστήριξαν ότι η ψήφος των βουλευτών της Αριστεράς δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για το σχηματισμό κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, θέτοντας ζήτημα«εθνικόφρονος πλειοψηφίας».
Η υποστήριξη αυτή των δύο βουλευτών της ΕΔΑ προκάλεσε την αντίδραση του Αμερικανού πρεσβευτή Πιούριφοϊ, ο οποίος θεώρησε απαράδεκτο να στηρίζεται η ελληνική κυβέρνηση σε ψήφους κομμουνιστών. Αλλά και σύσσωμη η αντιπολίτευση, εκτός της αριστεράς, υποστήριξαν ότι η ψήφος των βουλευτών της Αριστεράς δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για το σχηματισμό κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, θέτοντας ζήτημα«εθνικόφρονος πλειοψηφίας».
Η κυβέρνηση Πλαστήρα αποδέχτηκε σιωπηρά τις απόψεις περί «εθνικόφρονος πλειοψηφίας» και αποφάσισε στις αρχές Σεπτεμβρίου να προχωρήσει στη διενέργεια πρόωρων εκλογών. Οι εκλογές αυτές θα διεξάγονταν στις 16 Νοεμβρίου του 1952 με πλειοψηφικό σύστημα, το οποίο επανέφερε σε ισχύ η κυβέρνηση με νομοσχέδιο που ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 1952.
Στις εκλογές αυτές, είχαμε ένα θρίαμβο του Ελληνικού Συναγερμού με ποσοστό 49,2% και 247 έδρες σε σύνολο 300, χάρη στο ιδιαίτερα πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα.
Οι δυνάμεις του Κέντρου ( ο συνασπισμός ΕΠΕΚ-Κ.Φ ) συγκέντρωσαν το 34,2% και μόλις 51 έδρες και το αποτέλεσμα αυτό είχε σχεδόν διαλυτικές επιδράσεις σε αυτές. Ο θάνατος του Πλαστήρα λίγους μήνες αργότερα (Ιούλιος 1953) θα σήμαινε και το οριστικό τέλος της ΕΠΕΚ, ενώ το Κ.Φ από τη μεριά του έδειχνε αδυναμία να αποτελέσει πόλο συσπείρωσης του Κέντρου.
Οι δυνάμεις του Κέντρου ( ο συνασπισμός ΕΠΕΚ-Κ.Φ ) συγκέντρωσαν το 34,2% και μόλις 51 έδρες και το αποτέλεσμα αυτό είχε σχεδόν διαλυτικές επιδράσεις σε αυτές. Ο θάνατος του Πλαστήρα λίγους μήνες αργότερα (Ιούλιος 1953) θα σήμαινε και το οριστικό τέλος της ΕΠΕΚ, ενώ το Κ.Φ από τη μεριά του έδειχνε αδυναμία να αποτελέσει πόλο συσπείρωσης του Κέντρου.
Από την άλλη μεριά, η ΕΔΑ κατέβηκε στις εκλογές του 1952 επιλέγοντας την τακτική της ισότιμης καταγγελίας του Παπάγου και του Πλαστήρα, κάτι που ήταν απόλυτα κατανοητό μέσα στο κλίμα της εποχής όπου δέσποζαν οι εκτελέσεις του Μπελογιάννη και των συντρόφων του. Στις εκλογές αυτές, η ΕΔΑ κατόρθωσε να αποσπάσει το 9,6% των ψήφων επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη ενός σκληρού πυρήνα αριστερών ψηφοφόρων, παρά το γεγονός ότι λόγω του πλειοψηφικού συστήματος έμενε εκτός Βουλής. Η ΕΔΑ εμφανιζόταν έτσι, ως απαραίτητη συνιστώσα για οποιαδήποτε «αντιδεξιά» συσπείρωση, ενώ η κατάρρευση της ΕΠΕΚ άνοιγε το δρόμο για τη διείσδυση της ΕΔΑ στον κεντροαριστερό χώρο.
Η κυβέρνηση Παπάγου ορκίστηκε στις 19 Νοεμβρίου 1952. Από τις πρώτες της ενέργειες ήταν η αντικατάσταση μέσα σε μία ημέρα ολόκληρης της ηγεσίας του στρατού και της αστυνομίας. Στη συνέχεια, προχώρησε σε εκκαθαρίσεις στο χώρο της αυτοδιοίκησης χάρη σε νόμο που έδινε το δικαίωμα στον υπουργό Εσωτερικών να επιβάλλει ακόμη και απόλυση σε δημοτικούς και κοινοτικούς συμβούλους και δημάρχους.
Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης "... το 1953 απολύεται ο δήμαρχος Καισαριανής Λ.Μανωλίδης και εκατοντάδες δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι στη Βόρεια Ελλάδα. Χαρακτηριστική ήταν η καταγγελία του πρώην υπουργού Μόδη ότι στο νομό Φλώρινας μέσα σε μία ημέρα απολύθηκαν 90 κοινοτικοί σύμβουλοι, οι οποίοι ανήκαν κατά 99% στο Κόμμα των Φιλελευθέρων". [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Αλλά και στο χώρο του δημοσίου απολύονται πολλοί υπάλληλοι, ακόμη και εκπαιδευτικοί. Παράλληλα, συνεχίζονται οι διώξεις των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ, ενώ ελάχιστες είναι οι απολύσεις πολιτικών κρατουμένων και εξόριστων. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης, την 1η Ιανουαρίου 1953 βρίσκονται στις φυλακές 5.311 κομμουνιστές κρατούμενοι. Παρά, δε, το γεγονός ότι η ΕΔΑ αναγνωρίζεται ως νόμιμο κόμμα, βρίσκεται εγκλωβισμένη μέσα σε αστυνομικό κλοιό που την εμποδίζει να αναπτύξει μαζική δράση
Η κυβέρνηση Παπάγου ορκίστηκε στις 19 Νοεμβρίου 1952. Από τις πρώτες της ενέργειες ήταν η αντικατάσταση μέσα σε μία ημέρα ολόκληρης της ηγεσίας του στρατού και της αστυνομίας. Στη συνέχεια, προχώρησε σε εκκαθαρίσεις στο χώρο της αυτοδιοίκησης χάρη σε νόμο που έδινε το δικαίωμα στον υπουργό Εσωτερικών να επιβάλλει ακόμη και απόλυση σε δημοτικούς και κοινοτικούς συμβούλους και δημάρχους.
Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης "... το 1953 απολύεται ο δήμαρχος Καισαριανής Λ.Μανωλίδης και εκατοντάδες δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι στη Βόρεια Ελλάδα. Χαρακτηριστική ήταν η καταγγελία του πρώην υπουργού Μόδη ότι στο νομό Φλώρινας μέσα σε μία ημέρα απολύθηκαν 90 κοινοτικοί σύμβουλοι, οι οποίοι ανήκαν κατά 99% στο Κόμμα των Φιλελευθέρων". [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Αλλά και στο χώρο του δημοσίου απολύονται πολλοί υπάλληλοι, ακόμη και εκπαιδευτικοί. Παράλληλα, συνεχίζονται οι διώξεις των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ, ενώ ελάχιστες είναι οι απολύσεις πολιτικών κρατουμένων και εξόριστων. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης, την 1η Ιανουαρίου 1953 βρίσκονται στις φυλακές 5.311 κομμουνιστές κρατούμενοι. Παρά, δε, το γεγονός ότι η ΕΔΑ αναγνωρίζεται ως νόμιμο κόμμα, βρίσκεται εγκλωβισμένη μέσα σε αστυνομικό κλοιό που την εμποδίζει να αναπτύξει μαζική δράση
Η εδραίωση του ΙΔΕΑ και η ίδρυση της ΚΥΠ
Η νέα κυβέρνηση ορκίστηκε στις 19 Νοεμβρίου 1952, με τον Α.Παπάγο να αναλαμβάνει, εκτός από την πρωθυπουργία, και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, η κυβέρνηση Παπάγου, με την κοινοβουλευτική της παντοδυναμία, ξεκίνησε την οικοδόμηση ενός κράτους απόλυτα ελεγχόμενου από το κυβερνών κόμμα, προχωρώντας σε αλλαγές στην ηγεσία του στρατού και της αστυνομίας και σε «εκκαθαρίσεις» στο δημόσιο τομέα.
Από τη στιγμή αυτή ο ΙΔΕΑ θριαμβεύει. Οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ που είχαν απομακρυνθεί μετά το αποτυχημένο κίνημα του 1951 επέστρεψαν για να αναλάβουν τις ανώτερες θέσεις της στρατιωτικής ιεραρχίας. Αρχηγός του ΓΕΕΘΑ έγινε ο αντιστράτηγος Κιτριλάκης, αρχηγός του ΓΕΣ τοποθετήθηκε ο πρώην αρχηγός του ΙΔΕΑ, αντιστράτηγος Σ. Γκίκας, ενώ παρέμειναν στις θέσεις τους ο αρχηγός του ΓΕΝ, αντιναύαρχος Π. Λάππας και ο αρχηγός της Αεροπορίας, αντιπτέραρχος Κελαϊδής. Αλλά και άλλοι αξιωματικοί που συμμετείχαν στο κίνημα του 1951, όπως οι συνταγματάρχες Χρηστέας, Γωγούσης, Τσιγγούνης, Κύβελος και άλλοι, επανήλθαν σε θέσεις-κλειδιά του στρατεύματος.
Παράλληλα, η κυβέρνηση του Συναγερμού ακολούθησε μια αυταρχική και επιθετική πολιτική απέναντι στην αριστερά. Έτσι, ένας σημαντικός αριθμός μη "εθνικόφρονων" πολιτών διώχθηκε από το δημόσιο τομέα εξαιτίας των πολιτικών του φρονημάτων. Επίσης, συνεχίστηκαν με ένταση οι διώξεις και οι συλλήψεις στελεχών της αριστεράς, ενώ συνεχίστηκε και η εξάρθρωση των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ με αποκορύφωμα τη σύλληψη και εκτέλεση, στις 14 Αυγούστου 1954, του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ, Νίκου Πλουμπίδη.
Από τη στιγμή αυτή ο ΙΔΕΑ θριαμβεύει. Οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ που είχαν απομακρυνθεί μετά το αποτυχημένο κίνημα του 1951 επέστρεψαν για να αναλάβουν τις ανώτερες θέσεις της στρατιωτικής ιεραρχίας. Αρχηγός του ΓΕΕΘΑ έγινε ο αντιστράτηγος Κιτριλάκης, αρχηγός του ΓΕΣ τοποθετήθηκε ο πρώην αρχηγός του ΙΔΕΑ, αντιστράτηγος Σ. Γκίκας, ενώ παρέμειναν στις θέσεις τους ο αρχηγός του ΓΕΝ, αντιναύαρχος Π. Λάππας και ο αρχηγός της Αεροπορίας, αντιπτέραρχος Κελαϊδής. Αλλά και άλλοι αξιωματικοί που συμμετείχαν στο κίνημα του 1951, όπως οι συνταγματάρχες Χρηστέας, Γωγούσης, Τσιγγούνης, Κύβελος και άλλοι, επανήλθαν σε θέσεις-κλειδιά του στρατεύματος.
Παράλληλα, η κυβέρνηση του Συναγερμού ακολούθησε μια αυταρχική και επιθετική πολιτική απέναντι στην αριστερά. Έτσι, ένας σημαντικός αριθμός μη "εθνικόφρονων" πολιτών διώχθηκε από το δημόσιο τομέα εξαιτίας των πολιτικών του φρονημάτων. Επίσης, συνεχίστηκαν με ένταση οι διώξεις και οι συλλήψεις στελεχών της αριστεράς, ενώ συνεχίστηκε και η εξάρθρωση των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ με αποκορύφωμα τη σύλληψη και εκτέλεση, στις 14 Αυγούστου 1954, του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ, Νίκου Πλουμπίδη.
Στα πλαίσια της αντικομμουνιστικής στρατηγικής της κυβέρνησης Παπάγου και του ψυχροπολεμικού κλίματος της εποχής, συγκροτείται η Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ) το 1953 στα πρότυπα της CΙΑ και υπάγεται απευθείας στον Παπάγο. Σημαντικό ρόλο στη σύσταση και τη διάρθρωση της ΚΥΠ διαδραμάτισε ο τότε επικεφαλής του κλιμακίου της CIA στην Αθήνα Τομ Καραμεσίνης.
Τη διοίκηση της ΚΥΠ ανέλαβε για μια δεκαετία, μέχρι τη νίκη της Ένωσης Κέντρου στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1963, ο Αντιστράτηγος Νάτσινας που είχε συμμετάσχει στο κίνημα του 1951. Ο Νάτσινας, ταυτόχρονα, ήταν μέλος του ΙΔΕΑ και αποτελούσε το σύνδεσμο της οργάνωσης αυτής με την ΚΥΠ, μέσα από την οποία μπορούσε να καλύπτει τα βήματα των συνωμοτών του ΙΔΕΑ.
Επί θητείας Νάτσινα, η ΚΥΠ μεταβλήθηκε σε κράτος εν κράτει ασκώντας ασφυκτικό έλεγχο σε κάθε κοινωνική δραστηριότητα. Η υπηρεσία αυτή, εμποτισμένη με το δόγμα του αντικομμουνισμού, προσανατολίστηκε σχεδόν αποκλειστικά εναντίον του «εσωτερικού εχθρού», ενώ υπήρχαν δράσεις της που ξέφευγαν απόλυτα από τον έλεγχο της Ελληνικής κυβέρνησης. Τα τηλέφωνα σχεδόν όλων των πολιτικών παρακολουθούνταν σε καθημερινή βάση. Επί των ημερών του Νάτσινα η ΚΥΠ απασχολούσε 1.200 άτομα, ενώ διέθετε και έναν ειδικό κλάδο για την εσωτερική ασφάλεια, όπου αργότερα τμηματάρχης ανέλαβε ο μετέπειτα δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος. [ www.tovima.gr ]
Τους ισχυρούς δεσμούς και τη σχέση χρηματοδότησης μεταξύ ΚΥΠ και CIA ανακάλυψε το 1964 ο υπουργός Προεδρίας Α.Παπανδρέου στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, ζητώντας να διακοπεί αμέσως [ tvxs.gr ]
Επιστρέφοντας στον ΙΔΕΑ τώρα, οι περισσότεροι απολογητές του ΕΑ ισχυρίσθηκαν αργότερα ότι η οργάνωσή τους διαλύθηκε αμέσως μετά την άνοδο του Παπάγου στην εξουσία, καθώς η άνοδος αυτή ολοκλήρωνε τη νίκη των "εθνικοφρόνων" δυνάμεων στον Εμφύλιο και δεν υπήρχε πλέον λόγος για τη συνέχιση της ύπαρξής της.
Τη διοίκηση της ΚΥΠ ανέλαβε για μια δεκαετία, μέχρι τη νίκη της Ένωσης Κέντρου στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1963, ο Αντιστράτηγος Νάτσινας που είχε συμμετάσχει στο κίνημα του 1951. Ο Νάτσινας, ταυτόχρονα, ήταν μέλος του ΙΔΕΑ και αποτελούσε το σύνδεσμο της οργάνωσης αυτής με την ΚΥΠ, μέσα από την οποία μπορούσε να καλύπτει τα βήματα των συνωμοτών του ΙΔΕΑ.
 |
| Ο πρώτος διοικητής της ΚΥΠ Α.Νάτσινας |
Επί θητείας Νάτσινα, η ΚΥΠ μεταβλήθηκε σε κράτος εν κράτει ασκώντας ασφυκτικό έλεγχο σε κάθε κοινωνική δραστηριότητα. Η υπηρεσία αυτή, εμποτισμένη με το δόγμα του αντικομμουνισμού, προσανατολίστηκε σχεδόν αποκλειστικά εναντίον του «εσωτερικού εχθρού», ενώ υπήρχαν δράσεις της που ξέφευγαν απόλυτα από τον έλεγχο της Ελληνικής κυβέρνησης. Τα τηλέφωνα σχεδόν όλων των πολιτικών παρακολουθούνταν σε καθημερινή βάση. Επί των ημερών του Νάτσινα η ΚΥΠ απασχολούσε 1.200 άτομα, ενώ διέθετε και έναν ειδικό κλάδο για την εσωτερική ασφάλεια, όπου αργότερα τμηματάρχης ανέλαβε ο μετέπειτα δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος. [ www.tovima.gr ]
Τους ισχυρούς δεσμούς και τη σχέση χρηματοδότησης μεταξύ ΚΥΠ και CIA ανακάλυψε το 1964 ο υπουργός Προεδρίας Α.Παπανδρέου στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, ζητώντας να διακοπεί αμέσως [ tvxs.gr ]
Ο ΙΔΕΑ όμως στην πραγματικότητα δεν διαλύθηκε, απλώς άλλαξε ο τρόπος δράσης του. Η άνοδος των ηγετών του στην ηγεσία του στρατεύματος, οδήγησε σε μία ταύτιση του στρατεύματος με τον ΙΔΕΑ. Διαδικασία που άρχισε το 1952 με την ανάληψη της στρατιωτικής ηγεσίας από τους κινηματίες του 1951 και διατηρήθηκε μέχρι το πραξικόπημα του Απριλίου 1967.
Σε συζήτηση που έγινε στη Βουλή το 1955, διαπιστώνουμε ότι ο ΙΔΕΑ όχι μόνο δεν είχε εξαφανιστεί, αλλά αναλύονται και οι διάφορες τάσεις που αναπτύσσονταν εκείνη την εποχή στο εσωτερικό του. "Αναπτύσσοντας επερώτηση στη Βουλή, στις 25 Μαΐου 1955, ο κεντρώος βουλευτής Σάμου Γ. Γρηγορίου, αφού υπογράμμισε ότι εντός του ΙΔΕΑ είχαν αναπτυχθεί τρεις τάσεις, η τάση των «διστακτικών», η τάση «εκείνων οι οποίοι προσβλέποντες την πτώσιν του Συναγερμού, είναι έτοιμοι να συνεργασθούν με οιανδήποτε διάδοχον κατάστασιν» και η τάση των «ζωηρών», κατήγγειλε ότι στην τελευταία περιλαμβάνεται και «εις αξιωματικός φιλοδοξών να γίνη ο Νασέρ της Ελλάδος», μνεία που πιθανόν αναφέρεται στον Παπαδόπουλο." [Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες, του Λ.Καλλιβρετάκη]
Τελικά, η υπόθεση της Κόκκινης Προβιάς έκλεισε το 1990 με τη δημιουργία Eξεταστικής Επιτροπής της Βουλής κατόπιν αιτήματος του ενιαίου Συνασπισμού στον οποίο συμμετείχε τότε και το ΚΚΕ. Το ΠΑΣΟΚ δεν ψήφισε τη σύσταση Επιτροπής και η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας επανέφερε από την αποστρατεία το στρατηγό Α.Σούνδια για να ηγηθεί της έρευνας. Λίγο αργότερα, το γερμανικό περιοδικό Spiegel θα έγραφε με ειρωνεία: "Η ελληνική κυβέρνηση επανέφερε έναν στρατηγό που υπηρέτησε στο ΝΑΤΟ και την Ουάσινγκτον για να ερευνήσει την Προβιά. Μήπως έβαλε έναν λύκο να φυλάει τα πρόβατα;" [ Περιοδικό Hotdoc (Σεπτέμβριος 2014) : Κόκκινη Προβιά ]
Έτσι, μοιραία, η έρευνα έκλεισε χωρίς καμιά ουσία και χωρίς κανένα αποτέλεσμα
Λίγες μέρες μετά την άνοδο του Παπάγου στην εξουσία, στις 25 Νοεμβρίου 1952, έπεφτε στα χέρια της αστυνομίας ο πιο καταζητούμενος άνθρωπος εκείνη την εποχή στην Ελλάδα : ο Νίκος Πλουμπίδης.
Ο Πλουμπίδης είχε αναλάβει από το 1946 την καθοδήγηση της παράνομης οργάνωσης του ΚΚΕ στην Αθήνα. Στη διάρκεια του εμφυλίου θα παραμείνει στην Αθήνα και, παρά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, δε σταμάτησε να εργάζεται για την ανασύνταξη των δυνάμεων του κόμματος.
Κατά τη διάρκεια της δίκης του Μπελογιάννη είχε στείλει επιστολή με την οποία αναλάμβανε ο ίδιος την ευθύνη για την οργάνωση του ΚΚΕ και ζητούσε να εκτελεστεί αυτός αντί του Μπελογιάννη. Μετά την επιστολή αυτή, ένα άγριο ανθρωποκυνηγητό εξαπολύθηκε από τις Αρχές για τη σύλληψή του. Τελικά, στις 25 Νοεμβρίου 1952 και έπειτα από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες της αστυνομίας, ο Πλουμπίδης συνελήφθη και ξεκινούσε έτσι η πορεία προς το δραματικό τέλος του.
Ένα τέλος απείρως πιο δραματικό από αυτό του Μπελογιάννη καθώς ο Πλουμπίδης, σε αντίθεση με το Μπελογιάννη που εκτελέστηκε σαν ήρωας στα μάτια των κομμουνιστών όλου του κόσμου, βάδιζε προς το θάνατο αποκηρυγμένος και συκοφαντούμενος από το ίδιο του το Κόμμα.
Πράγματι, την ίδια μέρα της σύλληψης του Πλουμπίδη, το ΚΚΕ με το ραδιοφωνικό του σταθμό έκανε την παρακάτω ανακοίνωση:
"... Η Κ.Ε του ΚΚΕ ανακοινώνει ότι ο Ν.Πλουμπίδης ή Μπάρμπας είναι από 27ετίας πράχτορας της Ασφάλειας μέσα στις γραμμές του ΚΚΕ, συνεργάτης του Σιάντου. Ειδικά στα χρόνια της Μεταξικής διχτατορίας, στην πρώτη χιτλερική κατοχή και στην περίοδο της αμερικανοκρατίας, ο προβοκάτορας Πλουμπίδης έκανε μεγάλη ζημιά στο λαϊκό κίνημα και στο λαό μας. Από τις μεγαλύτερες προδοσίες του είναι ότι παρέδωσε στην Ασφάλεια και στο δήμιο το λαϊκό ήρωα Ν.Μπελογιάννη.
Ο Πλουμπίδης είναι βαμμένος θανάσιμος εχθρός του λαού. Η αμερικανική κατασκοπία και η μοναρχοφασιστική Ασφάλεια τώρα που κατάλαβαν ότι ο πράχτοράς τους ξεσκεπάζεται, σκηνοθέτησαν τη νέα σύλληψη Πλουμπίδη, για να τον καλύψουν..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Ο ίδιος - παρά τις κατηγορίες του ΚΚΕ - αρνείται να αποκηρύξει το Κόμμα και δηλώνει στο διοικητή της Γενικής Ασφάλειας Ρακιντζή: "Το Κόμμα κάνει λάθος. Είμαι λευκός, αλλά πειθαρχώ πάντα στο κόμμα μου μέχρι θανάτου" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Η δίκη του ξεκίνησε στις 24 Ιουλίου 1953 και προκάλεσε τεράστιο ενδιαφέρον γιατί πιστευόταν πως ο Πλουμπίδης δε θα άφηνε την τρομερή κατηγορία του ΚΚΕ αναπάντητη. "Στο δικαστήριο εμφανίστηκε θαλερός - παρά την προχωρημένη του φυματίωση - άψογα ντυμένος με καινούργιο λευκό, καλοκαιρινό κοστούμι. Ήταν ήρεμος, σχεδόν προκλητικός"
"Και στο ακροατήριο, που γέμιζε την αίθουσα ασφυκτικά,ήταν και ένας γέρος με ένα παιδάκι. Ο πατέρας του και ο γιος του. Ο πρώτος είχε χρόνια να τον δει. Τον δεύτερο δεν τον είχε γνωρίσει καθόλου"
"Το ύφος του έδειχνε πλήρη απάθεια. Κάθε πρωί στο στρατοδικείο εμφανιζόταν φρεσκοσιδερωμένος και - όπως ο Μπελογιάννης πριν από ένα χρόνο - είχε πάντα στα δάχτυλά του ένα λευκό γαρύφαλλο." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στο δικαστήριο, όσο και αν προσπάθησαν οι κατήγοροι να τον στρέψουν ενάντια στο Κόμμα του, επαναλαμβάνοντάς του διαρκώς ότι το Κόμμα του τον θεωρεί χαφιέ, δεν το κατάφεραν.
"Άδικα με προκαλείτε και προσπαθείτε να με στρέψετε εναντίον του αρχηγού μου ... Μόνο σε συνέδριο του Κόμματος μπορώ να ζητήσω διευκρίνιση επί της κατηγορίας. Εν τω μεταξύ, σιωπώ και πειθαρχώ στον αρχηγό μου" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στις 3 Αυγούστου ανακοινώθηκε η καταδίκη του σε θάνατο. Στο άκουσμα της καταδίκης, ψύχραιμος και αποφασιστικός δήλωσε στους δημοσιογράφους:
«Θα αντιμετωπίσω το θάνατο σαν Έλληνας κομμουνιστής, όπως αντιμετώπισα και την κατηγορία σε όλη την ακροαματική διαδικασία. Θα πεθάνω ήσυχος και γιατί αρκετό σπόρο έσπειρα και γιατί χιλιάδες νέοι Ελληνες θα πάρουν τη θέση μου μέχρι τη νίκη του λαού». www.imerodromos.gr
Την ίδια μέρα ο ραδιοφωνικός σταθμός του ΚΚΕ - ευρισκόμενος σε έναν άλλο κόσμο - μετέδιδε: "Ο χαφιές Πλουμπίδης καταδικάστηκε δήθεν σε θάνατο. Είναι όλα σκηνοθεσία. Σε λίγο η Γενική Ασφάλεια θα φυγαδεύσει τον άνθρωπό της, λέγοντας ότι δραπέτευσε, και ούτε γάτος ούτε ζημιά" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στις 13 Αυγούστου 1954 , ο Νίκος Πλουμπίδης εκτελέστηκε στο Δαφνί. Λίγο πριν το «πυρ», είπε στον επικεφαλής του αποσπάσματος και στον ιερέα που βρισκόταν στον τόπο της εκτέλεσης:
«Δεν έχω κανένα βάρος στη συνείδησή μου. Μόνο σας ξαναλέω: Υπήρξα τίμιος αγωνιστής, πάλεψα για το καλό του λαού και για το Κόμμα μου. Κι αφήνω στο γιο μου φεύγοντας ένα τίμιο όνομα». www.imerodromos.gr
Μετά από λίγο έπεφτε νεκρός φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάς, ζήτω το ΚΚΕ» www.activistis.gr
Την επόμενη μέρα, ο ραδιοφωνικός σταθμός του ΚΚΕ εξακολουθώντας να μην έχει επαφή με την πραγματικότητα και την αλήθεια ανέφερε :
" ... Καλώς πληροφορημένοι κύκλοι της Αθήνας σχολίαζαν χθες με περιφρόνηση την είδηση για την εκτέλεση του προβοκάτορα Πλουμπίδη.
Οι κύκλοι αυτοί λένε ότι ο Πλουμπίδης εκτελέστηκε τόσο, όσο πριν δύο χρόνια αυτοκτόνησε ο Βαβούδης. Τα αφεντικά της Ασφάλειας και του Βραχνού (σημ. εννοεί τον τότε υφυπουργό Δημ. Ασφάλειας), η Ιντέλιντζενς Σέρβις και η Αμερικανική Εφ Μπι Άι, ξέρουν να σκηνοθετούν ακόμα και ψευτοεκτελέσεις, να ανακοινώνουν εκτελέσεις που δεν έγιναν και πολλά άλλα
... Η ανακοίνωση της εκτέλεσης του Πλουμπίδη χρειαζόταν στην Ασφάλεια του Παπάγου για να βγει από το αδιέξοδο.
Το ΚΚΕ εδώ και 20 μήνες κατάγγειλε τον προβοκάτορα Πλουμπίδη και έδωσε κατόπιν μια σειρά στοιχεία που ξεσκέπαζαν την προβοκατόρικη δράση του.
Στη δίκη του Πλουμπίδη βγήκαν στο φως καινούργια στοιχεία για τον προβοκάτορα, αυτόν τον φίλο και συνεργάτη του αρχιχαφιέ Πανόπουλου και του αρχικατάσκοπου Έβερτ και οι χαφιέδες προσπάθησαν να τον παρουσιάσουν σαν μεγάλο κομμουνιστή
Η Ασφάλεια λοιπόν δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά, έπρεπε να ανακοινώσει την ψευτοεκτέλεση για να πει ότι άδικα κατηγόρησε το ΚΚΕ τον Πλουμπίδη για χαφιέ και να σπείρει συγχύσεις.
... Τέτοιες βρωμιές και ατιμίες μόνο ο κόσμος που σαπίζει, που πεθαίνει, είναι ικανός να κάνει" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Λίγες ώρες αργότερα, οι εφημερίδες ανακοίνωναν την εκτέλεσή του όχι χωρίς θαυμασμό για την ηρωϊκή του στάση μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα «Εξετελέσθη ζητωκραυγάζων υπέρ του ΚΚΕ, αντιμετώπισε με απόλυτον ψυχραιμίαν τας σφαίρας του αποσπάσματος (…) δεν εδέχθη ούτε να κοινωνήση, ούτε να του δέσουν τους οφθαλμούς του»…
Σε συζήτηση που έγινε στη Βουλή το 1955, διαπιστώνουμε ότι ο ΙΔΕΑ όχι μόνο δεν είχε εξαφανιστεί, αλλά αναλύονται και οι διάφορες τάσεις που αναπτύσσονταν εκείνη την εποχή στο εσωτερικό του. "Αναπτύσσοντας επερώτηση στη Βουλή, στις 25 Μαΐου 1955, ο κεντρώος βουλευτής Σάμου Γ. Γρηγορίου, αφού υπογράμμισε ότι εντός του ΙΔΕΑ είχαν αναπτυχθεί τρεις τάσεις, η τάση των «διστακτικών», η τάση «εκείνων οι οποίοι προσβλέποντες την πτώσιν του Συναγερμού, είναι έτοιμοι να συνεργασθούν με οιανδήποτε διάδοχον κατάστασιν» και η τάση των «ζωηρών», κατήγγειλε ότι στην τελευταία περιλαμβάνεται και «εις αξιωματικός φιλοδοξών να γίνη ο Νασέρ της Ελλάδος», μνεία που πιθανόν αναφέρεται στον Παπαδόπουλο." [Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες, του Λ.Καλλιβρετάκη]
Η κόκκινη Προβιά
Η ίδρυση της ΚΥΠ και η στενή συνεργασία της με τη CIA εξασφάλιζαν τη διατήρηση της αμερικανικής επιρροής και ελέγχου στις πολιτικές εξελίξεις και στις ένοπλες δυνάμεις. Μία από τις δραστηριότητες της CIA στη χώρα μας ήταν η ίδρυση του ελληνικού τμήματος του Stay Behind ή Gladio, ενός παραστρατιωτικού δικτύου που δημιούργησαν η CIA και η βρετανική Μ16, σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ, στα τέλη της δεκαετίας του 1940.
"Το δίκτυο αυτό δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης σοβιετικής εισβολής, αναμίχθηκε ωστόσο άμεσα στην εσωτερική πολιτική κάθε χώρας διεισδύοντας στις δομές εξουσίας, όπως τα πολιτικά κόμματα, η κυβέρνηση, οι μυστικές υπηρεσίες, οι ένοπλες δυνάμεις, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, τους πολιτιστικούς και επαγγελματικούς συλλόγους, τις νεολαιίστικες και φοιτητικές οργανώσεις και τα μέσα πληροφόρησης: τύπος, ραδιόφωνο και τηλεόραση." [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Ο ελληνικός κλάδος του Stay Behind πήρε την ονομασία «Κόκκινη Προβιά». Ο μυστικός στρατός του δικτύου αυτού ήταν οι Λόχοι Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ). Η μονάδα αυτή είχε ήδη ιδρυθεί από το 1944 κατόπιν εντολής του Τσόρτσιλ με σκοπό να εμποδίσει την κατάληψη της εξουσίας από την Αριστερά και τον ΕΛΑΣ. Η μονάδα αυτή έγινε γνωστή ως Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία, Ελληνική Δύναμη Καταδρομών ή ΛΟΚ (Λόχοι Ορεινών Καταδρομών).
Από τη μονάδα αυτή εξαιρούνταν «σχεδόν όλοι όσοι είχαν από μετριοπαθείς συντηρητικές έως ακροαριστερές πεποιθήσεις. Υπό την εποπτεία του βρετανικού στρατού και με τις ρητές εντολές του Τσόρτσιλ, η μονάδα γέμισε με βασιλικούς και φασίστες». [ tvxs.gr ]
Πρώτος διοικητής των Λόχων Ορεινών Καταδρομών ήταν ο Αλέξανδρος Παπάγος. Επικουρικό ρόλο θα είχαν τα Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης (ΤΕΑ) ενώ συμμετοχή είχε και ο ΙΔΕΑ
Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, ο μυστικός αντικομμουνιστικός στρατός των ΛΟΚ δεν διαλύθηκε αλλά διατηρήθηκε προκειμένου να ελέγχει την ελληνική αντιπολίτευση. Ήδη μετά την αποχώρηση των Βρετανών από την Ελλάδα και την ανάληψη από τις ΗΠΑ του ρόλου του «προστάτη» της Ελλάδας, τα ΛΟΚ περνούν κάτω από τον έλεγχο της CIA η οποία , σε συνεργασία με τον ελληνικό στρατό, εκπαιδεύει και εξοπλίζει τα ΛΟΚ.
Ο Καραμεσίνης, τον Ιανουάριο του 1946, εξαιτίας της ελληνικής καταγωγής του, μετατέθηκε στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ελλάδα με την ιδιότητα του στρατιωτικού ακόλουθου. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου οργάνωσε τις επαφές μεταξύ Βρετανών και Ελλήνων αξιωματούχων των υπηρεσιών ασφαλείας και των ΛΟΚ.
Το 1947, χρονιά κατά την οποία ιδρύθηκε η CIA αντικαθιστώντας την OSS, ο Καραμεσίνης εγκατέστησε το αρχηγείο της CIA στην Ελλάδα στον 5ο όροφο του κτιρίου του Μετοχικού Ταμείου, κοντά στην Πλατεία Συντάγματος. Μέσα σε λίγα χρόνια το κλιμάκιο της CIA διέθετε πάνω από 100 πράκτορες (οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Ελληνοαμερικανοί) και η Αθήνα έγινε το κέντρο της δραστηριότητας της CIA στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή έως και το Ιράν.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο αρχιπραξικοπηματίας Γεώργιος Παπαδόπουλος υπηρετούσε ως σύνδεσμος αξιωματικός της ΚΥΠ με τη CIA ήδη από το 1952. Δύο μέρες μετά το πραξικόπημα, ο Γερουσιαστής Lee Metcalf ασκούσε δριμεία κριτική στην κυβέρνηση Τζόνσον και δήλωνε στο Κογκρέσο ότι «η ελληνική χούντα είναι καθεστώς δοσίλογων και φιλοναζιστών… οι οποίοι λαμβάνουν αμερικανική βοήθεια» [ zenithmag.wordpress.com ]
Η ύπαρξη της Κόκκινης Προβιάς επιβεβαιώθηκε για πρώτη φορά από επίσημα χείλη στις 30 Οκτωβρίου 1990, όταν ο Α. Παπανδρέου σε συνέντευξή του στην εφημερίδα "Τα Νέα" ανέφερε ότι στην Ελλάδα λειτουργούσε παράρτημα της Gladio με την επωνυμία Κόκκινη Προβιά και πως η οργάνωση αυτή αποκαλύφθηκε το 1984 με το άνοιγμα των μυστικών κρυπτών που διατηρούσε με όπλα, εκρηκτικά και ασυρμάτους.
Δυστυχώς, όμως, οι ενέργειές του περιορίστηκαν μόνο στην καταστροφή των αρχείων και των αποδεικτικών στοιχείων και όχι στην εξάρθρωση του δικτύου και στην απόδοση ευθυνών στους ανθρώπους που βρίσκονταν επικεφαλής αυτού του δικτύου το οποίο ενοχοποιούνταν, μεταξύ άλλων, για τις εκλογές βίας και νοθείας του 1961, για την έκρηξη στη γέφυρα του Γοργοπόταμου, για το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου και το μεταγενέστερο πραξικόπημα του Ιωαννίδη, για εγκληματικές ενέργειες στην Κύπρο και άλλα.
Όπως αναφέρει ο αντισυνταγματάρχης Π. Ζαραβέλλας που ανέλαβε τη συλλογή των όπλων αλλά και την καταστροφή των στοιχείων που αποδείκνυαν τη δράση της Κόκκινης Προβιάς :
" ...είχα την τύχη, μάλλον την ατυχία, να αναλάβω αυτό το έργο. Κατέστρεψα με τα ίδια μου τα χέρια μια ιστορία δεκαετιών. Μαζέψαμε υλικό από 320 ή 330 κρύπτες Μυστικού Πολέμου σε όλη τη χώρα. Υπήρξε ένας μικρός αριθμός που δεν βρέθηκε ή είχε αδειάσει. Υπήρχαν κρύπτες σε μοναστήρια όπως στην Κρήτη και κάποιες στις οποίες είχαν γίνει πλέον κτίρια. Βγάλαμε όπλα, νάρκες, τηλεπικοινωνιακό υλικό.
... Οι Αμερικάνοι παίζανε πολύ σοβαρό ρόλο. Είχαμε βιβλίο πρακτικών συναντήσεων με τους αμερικανούς πράκτορες. Υπήρχαν επίσης κατάλογοι με τα μέλη του δικτύου σε κάθε περιοχή. Βρεθήκαμε μπροστά σε πολύ ηχηρά ονόματα όπως αυτό του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ ο οποίος στρατολογήθηκε το 1952 όταν ήταν δεσπότης στην Ήπειρο. Όλο αυτό το υλικό, το αποκαλυπτικό υλικό, πήραμε εντολή να το καταστρέψουμε. Καίγαμε επί μήνες την ιστορία." [ Περιοδικό Hotdoc (Σεπτέμβριος 2014) : Κόκκινη Προβιά ]
Από τις αφηγήσεις αυτές προκύπτει ότι υψηλόβαθμο στέλεχος της Κόκκινης Προβιάς ήταν και ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας του Α.Παπανδρέου Αντώνης Δροσογιάννης. Αλλά το πιο εντυπωσιακό απ΄ όλα ήταν ότι η Κόκκινη Προβιά είχε καταφέρει να διεισδύσει στο χώρο της Αριστεράς και του ΚΚΕ τοποθετώντας μέλη της στο κόμμα αυτό.
Από τη μονάδα αυτή εξαιρούνταν «σχεδόν όλοι όσοι είχαν από μετριοπαθείς συντηρητικές έως ακροαριστερές πεποιθήσεις. Υπό την εποπτεία του βρετανικού στρατού και με τις ρητές εντολές του Τσόρτσιλ, η μονάδα γέμισε με βασιλικούς και φασίστες». [ tvxs.gr ]
Πρώτος διοικητής των Λόχων Ορεινών Καταδρομών ήταν ο Αλέξανδρος Παπάγος. Επικουρικό ρόλο θα είχαν τα Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης (ΤΕΑ) ενώ συμμετοχή είχε και ο ΙΔΕΑ
Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, ο μυστικός αντικομμουνιστικός στρατός των ΛΟΚ δεν διαλύθηκε αλλά διατηρήθηκε προκειμένου να ελέγχει την ελληνική αντιπολίτευση. Ήδη μετά την αποχώρηση των Βρετανών από την Ελλάδα και την ανάληψη από τις ΗΠΑ του ρόλου του «προστάτη» της Ελλάδας, τα ΛΟΚ περνούν κάτω από τον έλεγχο της CIA η οποία , σε συνεργασία με τον ελληνικό στρατό, εκπαιδεύει και εξοπλίζει τα ΛΟΚ.
Η υπόγεια συνεργασία μεταξύ της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας, του ελληνικού στρατού και της ελληνικής κυβέρνησης επιβεβαιώνεται από απόρρητα έγγραφα. Σε ένα από αυτά, με ημερομηνία 25 Μαρτίου 1955, υπογεγραμμένο από τον Αμερικανό στρατηγό Trascott για τη CIA, τον Κωνσταντίνο Ντόβα, Έλληνα Αρχηγό ΓΕΕΘΑ και τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξανδρο Παπάγο αναφέρεται η απόφαση για ανανέωση της συμφωνίας σχετικά με τον ελληνικό μυστικό στρατό μέχρι τις 3 Μαΐου 1960.
Όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος Peter Murtagh «Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, η CIA βοήθησε στον εφοδιασμό και εξοπλισμό της Δύναμης, την οποία οργάνωσε κατά το πρότυπο των επίλεκτων μονάδων όπως η Delta Force του αμερικανικού στρατού και η βρετανική Special Air Service. Υπό τη διεύθυνση της CIA τα μέλη της Raiding Force φόρεσαν πράσινα μπερέ, πολύ πριν συσταθούν τα "Πράσινα Μπερέ" των ΗΠΑ».
Σύμφωνα με τον Murtagh «Στα ΛΟΚ ανατέθηκε και ο ρόλος του ελληνικού βραχίονα του υπογείου πανευρωπαϊκού δικτύου ανταρτοπόλεμου που οργανώθηκε τη δεκαετία του 1950 από το ΝΑΤΟ και την CIA και ελεγχόταν από τη Συμμαχική Επιτροπή Συντονισμού, από τα γραφεία του αρχηγείου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.
Η κεντρική ιδέα για τη δημιουργία του δικτύου, ήταν πως θα διεξήγε επιχειρήσεις ως δύναμη στα μετόπισθεν μετά από μια σοβιετική εισβολή στην Ευρώπη. Θα συντόνιζε τη δραστηριότητα ανταρτών μεταξύ των κατεχομένων από τους Σοβιετικούς χωρών και θα κρατούσε επαφή με τις εξόριστες κυβερνήσεις. Σ’ αυτό θα συμμετείχαν μέλη της μυστικής αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών των κατακτημένων χωρών, συν εθελοντές πολίτες." [ zenithmag.wordpress.com ]
Σύμφωνα με τον πρώην πράκτορα της CIA Phillip Αgee, η CIA είχε παίξει αποφασιστικό ρόλο σε ό,τι αφορά την Ελλάδα. «Ο Ελληνοαμερικανός αξιωματικός της CIA επιστράτευσε συγκεκριμένες ομάδες Ελλήνων πολιτών, γι’ αυτό που η CIA αποκαλούσε "πυρήνα συγκέντρωσης στρατού πολιτών κατά της απειλής αριστερού πραξικοπήματος". Κάθε ομάδα ήταν εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη να δρα ως αυτόνομη μονάδα ανταρτοπόλεμου, ικανή να κινητοποιείται και να φέρει σε πέρας επιχειρήσεις δολιοφθοράς με ελάχιστη ή καθόλου εξωτερική καθοδήγηση».
... Τα μέλη κάθε μιας τέτοιας ομάδας εκπαιδεύονταν στρατιωτικά από τη CIA. Στο βαθμό που μπορεί να προσδιοριστεί, οι περισσότερες παραστρατιωτικές ομάδες εκπαιδεύονταν σε δύο στρατόπεδα: ένα κοντά στον Βόλο και το δεύτερο στο βουνό Όλυμπος. Μετά το βασικό στάδιο εκπαίδευσης, οι μονάδες ασκούνταν σε απομονωμένες περιοχές στην Πίνδο και στα βουνά κοντά στη Φλώρινα».
... Αυτές οι παραστρατιωτικές ομάδες ήταν εφοδιασμένες με αυτόματα όπλα και μικρούς, ορεινούς όλμους. Τα όπλα αποθηκεύονταν σε διάφορες τοποθεσίες. Τα περισσότερα εφόδια ήταν κρυμμένα στο έδαφος και σε σπηλιές. Κάθε μέλος των παραστρατιωτικών αυτών ομάδων γνώριζε που ήταν κρυμμένος ανάλογος οπλισμός, έτσι ώστε να είναι ικανό να κινητοποιείται σε ενδεδειγμένο σημείο, χωρίς διαταγές». [ zenithmag.wordpress.com ]
... Τα μέλη κάθε μιας τέτοιας ομάδας εκπαιδεύονταν στρατιωτικά από τη CIA. Στο βαθμό που μπορεί να προσδιοριστεί, οι περισσότερες παραστρατιωτικές ομάδες εκπαιδεύονταν σε δύο στρατόπεδα: ένα κοντά στον Βόλο και το δεύτερο στο βουνό Όλυμπος. Μετά το βασικό στάδιο εκπαίδευσης, οι μονάδες ασκούνταν σε απομονωμένες περιοχές στην Πίνδο και στα βουνά κοντά στη Φλώρινα».
... Αυτές οι παραστρατιωτικές ομάδες ήταν εφοδιασμένες με αυτόματα όπλα και μικρούς, ορεινούς όλμους. Τα όπλα αποθηκεύονταν σε διάφορες τοποθεσίες. Τα περισσότερα εφόδια ήταν κρυμμένα στο έδαφος και σε σπηλιές. Κάθε μέλος των παραστρατιωτικών αυτών ομάδων γνώριζε που ήταν κρυμμένος ανάλογος οπλισμός, έτσι ώστε να είναι ικανό να κινητοποιείται σε ενδεδειγμένο σημείο, χωρίς διαταγές». [ zenithmag.wordpress.com ]
Υπολογίζεται πως περίπου 800 μυστικές αποθήκες οπλισμού κατασκευάστηκαν σε όλη τη χώρα, ενώ ο μυστικός στρατός αριθμούσε τουλάχιστον 1500 αξιωματικούς, που σε περίπτωση ανάγκης μπορούσαν να κινητοποιήσουν άλλους 2.000.
Ένας από τους ανθρώπους που έπαιξαν κομβικό ρόλο στη σύσταση και τη διαχείριση του μυστικού ελληνικού στρατού ήταν ο Ελληνοαμερικανός αξιωματικός της CIA Τομ Καραμεσίνης ο οποίος, κατά τη διάρκεια του πολέμου, είχε υπηρετήσει στην αμερικανική μυστική υπηρεσία OSS (Office of Strategic Services, Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών).
Ο Καραμεσίνης, τον Ιανουάριο του 1946, εξαιτίας της ελληνικής καταγωγής του, μετατέθηκε στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ελλάδα με την ιδιότητα του στρατιωτικού ακόλουθου. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου οργάνωσε τις επαφές μεταξύ Βρετανών και Ελλήνων αξιωματούχων των υπηρεσιών ασφαλείας και των ΛΟΚ.
Το 1947, χρονιά κατά την οποία ιδρύθηκε η CIA αντικαθιστώντας την OSS, ο Καραμεσίνης εγκατέστησε το αρχηγείο της CIA στην Ελλάδα στον 5ο όροφο του κτιρίου του Μετοχικού Ταμείου, κοντά στην Πλατεία Συντάγματος. Μέσα σε λίγα χρόνια το κλιμάκιο της CIA διέθετε πάνω από 100 πράκτορες (οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Ελληνοαμερικανοί) και η Αθήνα έγινε το κέντρο της δραστηριότητας της CIA στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή έως και το Ιράν.
Η Κόκκινη Προβιά είχε πλέον εδραιωθεί και ήταν έτοιμη για δράση όποτε θα χρειαζόταν. "Η Προβιά δεν ήταν μόνο ένα ένα οργανωτικό σχήμα με ένοπλους που θα αναλάμβαναν δράση σε συγκεκριμένες συνθήκες, αλλά ένα παραστρατιωτικό και παραθεσμικό μόρφωμα, με αξιωματικούς και πολίτες που αναλάμβαναν δράση όταν δινόταν κάθετα ή οριζόντια η εντολή. Σε αυτό το μόρφωμα, ένας απλός μυημένος αξιωματικός μπορούσε να κάνει στο στράτευμα και έξω από αυτό, όσα δεν μπορούσε και δεν γνώριζε ο ίδιος ο αρχηγός του στρατεύματος. " [Περιοδικό Hotdoc (Σεπτέμβριος 2014) : Κόκκινη Προβιά ]
Τα στοιχεία που ήρθαν στην επιφάνεια πολλά χρόνια αργότερα, την ενοχοποιούν για την έκρηξη που σημειώθηκε το 1965 στη γέφυρα του Γοργοπόταμου, κατά τον εορτασμό της επετείου της ανατίναξης της γέφυρας, με αποτέλεσμα 13 νεκρούς και 100 τραυματίες. (Περισσότερα για το θέμα αυτό θα δούμε στη συνέχεια των σχετικών αναρτήσεων)
Αλλά και το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 συνδέεται με την Κόκκινη Προβιά. Συγκεκριμένα, ο μυστικός στρατός των ΛΟΚ ξεκίνησε το πραξικόπημα, εφαρμόζοντας το Σχέδιο Προμηθεύς, ένα μυστικό σχέδιο του ΝΑΤΟ που είχε εκπονηθεί για την περίπτωση κομμουνιστικής εξέγερσης. Οι ΛΟΚ ήταν αυτοί που τα μεσάνυχτα της 20ης προς 21η Απριλίου πήραν στα χέρια τους το υπουργείο Άμυνας. "Ουσιαστικά, το "Προμηθέας" ήταν ο ευρύτερος στρατιωτικός σχεδιασμός με βάση τον οποίο το σχέδιο της Προβιάς γινόταν σχέδιο του Στρατού" [Περιοδικό Hotdoc (Σεπτέμβριος 2014) : Κόκκινη Προβιά ]
Τα στοιχεία που ήρθαν στην επιφάνεια πολλά χρόνια αργότερα, την ενοχοποιούν για την έκρηξη που σημειώθηκε το 1965 στη γέφυρα του Γοργοπόταμου, κατά τον εορτασμό της επετείου της ανατίναξης της γέφυρας, με αποτέλεσμα 13 νεκρούς και 100 τραυματίες. (Περισσότερα για το θέμα αυτό θα δούμε στη συνέχεια των σχετικών αναρτήσεων)
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο αρχιπραξικοπηματίας Γεώργιος Παπαδόπουλος υπηρετούσε ως σύνδεσμος αξιωματικός της ΚΥΠ με τη CIA ήδη από το 1952. Δύο μέρες μετά το πραξικόπημα, ο Γερουσιαστής Lee Metcalf ασκούσε δριμεία κριτική στην κυβέρνηση Τζόνσον και δήλωνε στο Κογκρέσο ότι «η ελληνική χούντα είναι καθεστώς δοσίλογων και φιλοναζιστών… οι οποίοι λαμβάνουν αμερικανική βοήθεια» [ zenithmag.wordpress.com ]
Η ύπαρξη της Κόκκινης Προβιάς επιβεβαιώθηκε για πρώτη φορά από επίσημα χείλη στις 30 Οκτωβρίου 1990, όταν ο Α. Παπανδρέου σε συνέντευξή του στην εφημερίδα "Τα Νέα" ανέφερε ότι στην Ελλάδα λειτουργούσε παράρτημα της Gladio με την επωνυμία Κόκκινη Προβιά και πως η οργάνωση αυτή αποκαλύφθηκε το 1984 με το άνοιγμα των μυστικών κρυπτών που διατηρούσε με όπλα, εκρηκτικά και ασυρμάτους.
Δυστυχώς, όμως, οι ενέργειές του περιορίστηκαν μόνο στην καταστροφή των αρχείων και των αποδεικτικών στοιχείων και όχι στην εξάρθρωση του δικτύου και στην απόδοση ευθυνών στους ανθρώπους που βρίσκονταν επικεφαλής αυτού του δικτύου το οποίο ενοχοποιούνταν, μεταξύ άλλων, για τις εκλογές βίας και νοθείας του 1961, για την έκρηξη στη γέφυρα του Γοργοπόταμου, για το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου και το μεταγενέστερο πραξικόπημα του Ιωαννίδη, για εγκληματικές ενέργειες στην Κύπρο και άλλα.
Όπως αναφέρει ο αντισυνταγματάρχης Π. Ζαραβέλλας που ανέλαβε τη συλλογή των όπλων αλλά και την καταστροφή των στοιχείων που αποδείκνυαν τη δράση της Κόκκινης Προβιάς :
" ...είχα την τύχη, μάλλον την ατυχία, να αναλάβω αυτό το έργο. Κατέστρεψα με τα ίδια μου τα χέρια μια ιστορία δεκαετιών. Μαζέψαμε υλικό από 320 ή 330 κρύπτες Μυστικού Πολέμου σε όλη τη χώρα. Υπήρξε ένας μικρός αριθμός που δεν βρέθηκε ή είχε αδειάσει. Υπήρχαν κρύπτες σε μοναστήρια όπως στην Κρήτη και κάποιες στις οποίες είχαν γίνει πλέον κτίρια. Βγάλαμε όπλα, νάρκες, τηλεπικοινωνιακό υλικό.
... Οι Αμερικάνοι παίζανε πολύ σοβαρό ρόλο. Είχαμε βιβλίο πρακτικών συναντήσεων με τους αμερικανούς πράκτορες. Υπήρχαν επίσης κατάλογοι με τα μέλη του δικτύου σε κάθε περιοχή. Βρεθήκαμε μπροστά σε πολύ ηχηρά ονόματα όπως αυτό του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ ο οποίος στρατολογήθηκε το 1952 όταν ήταν δεσπότης στην Ήπειρο. Όλο αυτό το υλικό, το αποκαλυπτικό υλικό, πήραμε εντολή να το καταστρέψουμε. Καίγαμε επί μήνες την ιστορία." [ Περιοδικό Hotdoc (Σεπτέμβριος 2014) : Κόκκινη Προβιά ]
Από τις αφηγήσεις αυτές προκύπτει ότι υψηλόβαθμο στέλεχος της Κόκκινης Προβιάς ήταν και ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας του Α.Παπανδρέου Αντώνης Δροσογιάννης. Αλλά το πιο εντυπωσιακό απ΄ όλα ήταν ότι η Κόκκινη Προβιά είχε καταφέρει να διεισδύσει στο χώρο της Αριστεράς και του ΚΚΕ τοποθετώντας μέλη της στο κόμμα αυτό.
Τελικά, η υπόθεση της Κόκκινης Προβιάς έκλεισε το 1990 με τη δημιουργία Eξεταστικής Επιτροπής της Βουλής κατόπιν αιτήματος του ενιαίου Συνασπισμού στον οποίο συμμετείχε τότε και το ΚΚΕ. Το ΠΑΣΟΚ δεν ψήφισε τη σύσταση Επιτροπής και η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας επανέφερε από την αποστρατεία το στρατηγό Α.Σούνδια για να ηγηθεί της έρευνας. Λίγο αργότερα, το γερμανικό περιοδικό Spiegel θα έγραφε με ειρωνεία: "Η ελληνική κυβέρνηση επανέφερε έναν στρατηγό που υπηρέτησε στο ΝΑΤΟ και την Ουάσινγκτον για να ερευνήσει την Προβιά. Μήπως έβαλε έναν λύκο να φυλάει τα πρόβατα;" [ Περιοδικό Hotdoc (Σεπτέμβριος 2014) : Κόκκινη Προβιά ]
Έτσι, μοιραία, η έρευνα έκλεισε χωρίς καμιά ουσία και χωρίς κανένα αποτέλεσμα
Η εκτέλεση Πλουμπίδη
Λίγες μέρες μετά την άνοδο του Παπάγου στην εξουσία, στις 25 Νοεμβρίου 1952, έπεφτε στα χέρια της αστυνομίας ο πιο καταζητούμενος άνθρωπος εκείνη την εποχή στην Ελλάδα : ο Νίκος Πλουμπίδης.
Ο Πλουμπίδης είχε αναλάβει από το 1946 την καθοδήγηση της παράνομης οργάνωσης του ΚΚΕ στην Αθήνα. Στη διάρκεια του εμφυλίου θα παραμείνει στην Αθήνα και, παρά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, δε σταμάτησε να εργάζεται για την ανασύνταξη των δυνάμεων του κόμματος.
Κατά τη διάρκεια της δίκης του Μπελογιάννη είχε στείλει επιστολή με την οποία αναλάμβανε ο ίδιος την ευθύνη για την οργάνωση του ΚΚΕ και ζητούσε να εκτελεστεί αυτός αντί του Μπελογιάννη. Μετά την επιστολή αυτή, ένα άγριο ανθρωποκυνηγητό εξαπολύθηκε από τις Αρχές για τη σύλληψή του. Τελικά, στις 25 Νοεμβρίου 1952 και έπειτα από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες της αστυνομίας, ο Πλουμπίδης συνελήφθη και ξεκινούσε έτσι η πορεία προς το δραματικό τέλος του.
Ένα τέλος απείρως πιο δραματικό από αυτό του Μπελογιάννη καθώς ο Πλουμπίδης, σε αντίθεση με το Μπελογιάννη που εκτελέστηκε σαν ήρωας στα μάτια των κομμουνιστών όλου του κόσμου, βάδιζε προς το θάνατο αποκηρυγμένος και συκοφαντούμενος από το ίδιο του το Κόμμα.
Πράγματι, την ίδια μέρα της σύλληψης του Πλουμπίδη, το ΚΚΕ με το ραδιοφωνικό του σταθμό έκανε την παρακάτω ανακοίνωση:
"... Η Κ.Ε του ΚΚΕ ανακοινώνει ότι ο Ν.Πλουμπίδης ή Μπάρμπας είναι από 27ετίας πράχτορας της Ασφάλειας μέσα στις γραμμές του ΚΚΕ, συνεργάτης του Σιάντου. Ειδικά στα χρόνια της Μεταξικής διχτατορίας, στην πρώτη χιτλερική κατοχή και στην περίοδο της αμερικανοκρατίας, ο προβοκάτορας Πλουμπίδης έκανε μεγάλη ζημιά στο λαϊκό κίνημα και στο λαό μας. Από τις μεγαλύτερες προδοσίες του είναι ότι παρέδωσε στην Ασφάλεια και στο δήμιο το λαϊκό ήρωα Ν.Μπελογιάννη.
Ο Πλουμπίδης είναι βαμμένος θανάσιμος εχθρός του λαού. Η αμερικανική κατασκοπία και η μοναρχοφασιστική Ασφάλεια τώρα που κατάλαβαν ότι ο πράχτοράς τους ξεσκεπάζεται, σκηνοθέτησαν τη νέα σύλληψη Πλουμπίδη, για να τον καλύψουν..." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Ο ίδιος - παρά τις κατηγορίες του ΚΚΕ - αρνείται να αποκηρύξει το Κόμμα και δηλώνει στο διοικητή της Γενικής Ασφάλειας Ρακιντζή: "Το Κόμμα κάνει λάθος. Είμαι λευκός, αλλά πειθαρχώ πάντα στο κόμμα μου μέχρι θανάτου" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Η δίκη του ξεκίνησε στις 24 Ιουλίου 1953 και προκάλεσε τεράστιο ενδιαφέρον γιατί πιστευόταν πως ο Πλουμπίδης δε θα άφηνε την τρομερή κατηγορία του ΚΚΕ αναπάντητη. "Στο δικαστήριο εμφανίστηκε θαλερός - παρά την προχωρημένη του φυματίωση - άψογα ντυμένος με καινούργιο λευκό, καλοκαιρινό κοστούμι. Ήταν ήρεμος, σχεδόν προκλητικός"
"Το ύφος του έδειχνε πλήρη απάθεια. Κάθε πρωί στο στρατοδικείο εμφανιζόταν φρεσκοσιδερωμένος και - όπως ο Μπελογιάννης πριν από ένα χρόνο - είχε πάντα στα δάχτυλά του ένα λευκό γαρύφαλλο." [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
"Άδικα με προκαλείτε και προσπαθείτε να με στρέψετε εναντίον του αρχηγού μου ... Μόνο σε συνέδριο του Κόμματος μπορώ να ζητήσω διευκρίνιση επί της κατηγορίας. Εν τω μεταξύ, σιωπώ και πειθαρχώ στον αρχηγό μου" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στις 3 Αυγούστου ανακοινώθηκε η καταδίκη του σε θάνατο. Στο άκουσμα της καταδίκης, ψύχραιμος και αποφασιστικός δήλωσε στους δημοσιογράφους:
«Θα αντιμετωπίσω το θάνατο σαν Έλληνας κομμουνιστής, όπως αντιμετώπισα και την κατηγορία σε όλη την ακροαματική διαδικασία. Θα πεθάνω ήσυχος και γιατί αρκετό σπόρο έσπειρα και γιατί χιλιάδες νέοι Ελληνες θα πάρουν τη θέση μου μέχρι τη νίκη του λαού». www.imerodromos.gr
Την ίδια μέρα ο ραδιοφωνικός σταθμός του ΚΚΕ - ευρισκόμενος σε έναν άλλο κόσμο - μετέδιδε: "Ο χαφιές Πλουμπίδης καταδικάστηκε δήθεν σε θάνατο. Είναι όλα σκηνοθεσία. Σε λίγο η Γενική Ασφάλεια θα φυγαδεύσει τον άνθρωπό της, λέγοντας ότι δραπέτευσε, και ούτε γάτος ούτε ζημιά" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στις 13 Αυγούστου 1954 , ο Νίκος Πλουμπίδης εκτελέστηκε στο Δαφνί. Λίγο πριν το «πυρ», είπε στον επικεφαλής του αποσπάσματος και στον ιερέα που βρισκόταν στον τόπο της εκτέλεσης:
«Δεν έχω κανένα βάρος στη συνείδησή μου. Μόνο σας ξαναλέω: Υπήρξα τίμιος αγωνιστής, πάλεψα για το καλό του λαού και για το Κόμμα μου. Κι αφήνω στο γιο μου φεύγοντας ένα τίμιο όνομα». www.imerodromos.gr
Μετά από λίγο έπεφτε νεκρός φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάς, ζήτω το ΚΚΕ» www.activistis.gr
Την επόμενη μέρα, ο ραδιοφωνικός σταθμός του ΚΚΕ εξακολουθώντας να μην έχει επαφή με την πραγματικότητα και την αλήθεια ανέφερε :
" ... Καλώς πληροφορημένοι κύκλοι της Αθήνας σχολίαζαν χθες με περιφρόνηση την είδηση για την εκτέλεση του προβοκάτορα Πλουμπίδη.
Οι κύκλοι αυτοί λένε ότι ο Πλουμπίδης εκτελέστηκε τόσο, όσο πριν δύο χρόνια αυτοκτόνησε ο Βαβούδης. Τα αφεντικά της Ασφάλειας και του Βραχνού (σημ. εννοεί τον τότε υφυπουργό Δημ. Ασφάλειας), η Ιντέλιντζενς Σέρβις και η Αμερικανική Εφ Μπι Άι, ξέρουν να σκηνοθετούν ακόμα και ψευτοεκτελέσεις, να ανακοινώνουν εκτελέσεις που δεν έγιναν και πολλά άλλα
... Η ανακοίνωση της εκτέλεσης του Πλουμπίδη χρειαζόταν στην Ασφάλεια του Παπάγου για να βγει από το αδιέξοδο.
Το ΚΚΕ εδώ και 20 μήνες κατάγγειλε τον προβοκάτορα Πλουμπίδη και έδωσε κατόπιν μια σειρά στοιχεία που ξεσκέπαζαν την προβοκατόρικη δράση του.
Στη δίκη του Πλουμπίδη βγήκαν στο φως καινούργια στοιχεία για τον προβοκάτορα, αυτόν τον φίλο και συνεργάτη του αρχιχαφιέ Πανόπουλου και του αρχικατάσκοπου Έβερτ και οι χαφιέδες προσπάθησαν να τον παρουσιάσουν σαν μεγάλο κομμουνιστή
Η Ασφάλεια λοιπόν δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά, έπρεπε να ανακοινώσει την ψευτοεκτέλεση για να πει ότι άδικα κατηγόρησε το ΚΚΕ τον Πλουμπίδη για χαφιέ και να σπείρει συγχύσεις.
... Τέτοιες βρωμιές και ατιμίες μόνο ο κόσμος που σαπίζει, που πεθαίνει, είναι ικανός να κάνει" [Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Λίγες ώρες αργότερα, οι εφημερίδες ανακοίνωναν την εκτέλεσή του όχι χωρίς θαυμασμό για την ηρωϊκή του στάση μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα «Εξετελέσθη ζητωκραυγάζων υπέρ του ΚΚΕ, αντιμετώπισε με απόλυτον ψυχραιμίαν τας σφαίρας του αποσπάσματος (…) δεν εδέχθη ούτε να κοινωνήση, ούτε να του δέσουν τους οφθαλμούς του»…
Πηγές
- Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή http://invenio.lib.auth.gr/record/124262/files/dem.pdf?version=1
- Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες, του Λ.Καλλιβρετάκη
- Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974, του Σ.Γρηγοριάδη
- tvxs.gr : Σαν σήμερα ιδρύεται η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ)
- tvxs.gr : Κόκκινη Προβιά: Το παραστρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ στην Ελλάδα
- zenithmag.wordpress.com : Επιχείρηση «Κόκκινη Προβιά»
- Περιοδικό Hotdoc (Σεπτέμβριος 2014) : Κόκκινη Προβιά
- imerodromos.gr : 14 Αυγούστου 1954 : Απόψε που σκοτώνουν τον Πλουμπίδη
- activistis.gr : Η Ελλάδα 1950 -1965 : Ήρωες και μάρτυρες
- tvxs.gr : 14 Αυγούστου 1954: Εκτελείται ο Νίκος Πλουμπίδης
- www.tovima.gr : Σκοτεινές ιστορίες με πράκτορες
<<<<<<<<<<<<<<<<<<...>>>>>>>>>>>>>>>
Από τα Τάγματα Ασφαλείας στην Απριλιανή Χούντα - : Η Αριστερά ανακάμπτει προκαλώντας συναγερμό στο κράτος και στο παρακράτος (η απόδραση από τα Βούρλα, οι εκλογικές επιτυχίες της Αριστεράς, η εμφάνιση Καραμανλή, η ίδρυση της ΕΕΝΑ )
Μέρος 7ο
Βρισκόμαστε στα μέσα του 1954. Η κυβέρνηση Παπάγου εμφανίζεται πανίσχυρη και αυτό επιβεβαιώνεται από τις δέκα αναπληρωματικές εκλογές που ακολουθούν την εκλογική της νίκη το 1952. Σε όλες αυτές τις αναμετρήσεις, ο Συναγερμός αποσπά τοπικά κάθε φορά μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό που είχε αποκτήσει στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952.
Σύντομα, όμως, η κυβέρνηση Παπάγου αρχίζει να νιώθει τους πρώτους τριγμούς. Από τη μία έχουμε τη ρήξη του Παπάγου με τον δεύτερο ουσιαστικά τη τάξει άνθρωπο της κυβέρνησής του, το Σπύρο Μαρκεζίνη και από την άλλη την ασθένεια του Παπάγου, η οποία αφήνει πρακτικά ακέφαλο τον Ελληνικό Συναγερμό για μακρό χρονικό διάστημα.
Εν τω μεταξύ, η Αριστερά στις δημοτικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1954 δείχνει να ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες της, κάτι που αποδεικνύεται και στις επόμενες εκλογές. Πράγματι, στις εκλογές του 1956, ένα ευρύτατο σχήμα που συμπεριέλαβε κάθε δύναμη από την αντικαραμανλική Δεξιά του Τσαλδάρη και το Κέντρο μέχρι την ΕΔΑ, δημιουργεί ένα ευκαιριακό αντιπολιτευτικό μέτωπο - τη Δημοκρατική Ένωση - που καταφέρνει να έρθει πρώτο κόμμα σε ψήφους ξεπερνώντας την ΕΡΕ του Καραμανλή, αλλά - εξαιτίας του καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος - έρχεται δεύτερο σε αριθμό βουλευτών (!) και τελικά σχηματίζει κυβέρνηση η ΕΡΕ!
Τα μηνύματα της ανάκαμψης της Αριστεράς, όμως, δε σταματούν εδώ. Στις εκλογές του 1958 η ΕΔΑ αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση με ποσοστό 24,4% . Από την άλλη μεριά, το παρακράτος - που όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενες αναρτήσεις μας φτάνει μέχρι την κορυφή της στρατιωτικής ιεραρχίας - είναι σε συνεχή επαγρύπνηση. Ο ΙΔΕΑ μετεξελίσσεται σιγά-σιγά στην ΕΕΝΑ (Εθνική Ένωσις Νέων Αξιωματικών), η οποία μετά από λίγα χρόνια θα αποκαλείται πλέον ομάδα Παπαδόπουλου, καθώς ο μετέπειτα αρχιπραξικοπηματίας ανέρχεται στην ηγεσία της συνωμοτικής αυτής ομάδας.
Ειδικά τα αποτελέσματα των εκλογών του 1958 που έφεραν την ΕΔΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση, αναγκάζουν το κράτος και το παρακράτος να σχεδιάσουν και να λάβουν έκτακτα μέτρα ώστε να ματαιωθεί η πιθανότητα στις επόμενες εκλογές να συμβεί κάποιο "εκλογικό ατύχημα" και να έρθει η Αριστερά στην εξουσία. Οι κέρβεροι του συστήματος δε θα το επέτρεπαν ποτέ αυτό
Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1954 ανακοινωνόταν ότι συνετρίβη το "μεγαλύτερο δίκτυο κατασκοπείας του ΚΚΕ, αλλά και του διεθνούς κομμουνισμού". Σύμφωνα με τις κυβερνητικές δηλώσεις, είχε συλληφθεί ολόκληρο το κλιμάκιο του πολιτικού γραφείου του ΚΚΕ στην Ελλάδα, που το αποτελούσαν 6 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής. Επικεφαλής τους ήταν ο Χαρίλαος Φλωράκης, υποστράτηγος του "Δημοκρατικού Στρατού", που είχε γίνει ο ουσιαστικός διάδοχος του Πλουμπίδη. Ταυτόχρονα, εξαρθρώνονταν οι κομμουνιστικές οργανώσεις Αθηνών, Πατρών και Θεσσαλίας με τη σύλληψη 90 ατόμων.
Μέσα σε αυτό το κλίμα των διώξεων πραγματοποιήθηκαν οι δημοτικές εκλογές της 21ης Νοεμβρίου 1954, στις οποίες φάνηκε ότι η Αριστερά ανέκαμπτε μέσα από τα συντρίμμια της. Για πρώτη φορά από το 1935, εκλέγονται κομμουνιστές δήμαρχοι. Από τους 225 δημάρχους που εκλέγονται, οι δέκα είναι κομμουνιστές ενώ υπάρχουν 30 ακόμη δήμαρχοι που εκλέγονται με την υποστήριξη της ΕΔΑ. Μεταξύ αυτών ήταν οι δήμαρχοι Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης και, προφανώς, αυτό το γεγονός ταρακούνησε το πολιτικό κατεστημένο. Η σημασία του γεγονότος αυτού γινόταν μάλιστα ακόμη πιο μεγάλη, αν αναλογιζόταν κανείς ότι η εκλογή των δημάρχων αυτών δεν γινόταν σε συνεργασία με τις δυνάμεις του Κέντρου, αλλά μόνο με τη στήριξη της ΕΔΑ. Χαρακτηριστικά στην Αθήνα, ο στρατηγός Π. Κατσώτας, υποψήφιος του Κέντρου αρχικά, αποκηρύχθηκε από τον Γ.Παπανδρέου επειδή δέχτηκε την ανοιχτή υποστήριξη της ΕΔΑ. Και, όμως, παρά την απόσυρση της στήριξής του από το Κέντρο, κατόρθωσε να εκλεγεί συγκεντρώνοντας 40% στον πρώτο γύρο.
Συνολικά "από τους 20 δήμους της περιοχής Αθηνών εκλέχτηκαν ή ως υποψήφιοι της ΕΔΑ ή με την υποστήριξή της οι 9. Στον Πειραιά, από τους 6 οι 5. Η πρωτεύουσα μεταβαλλόταν σε πελώριο φρούριο και έμπεδο της Αριστεράς" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών προκάλεσαν, όπως είπαμε, ανησυχία και δυσάρεστη έκπληξη στο καθεστώς, το οποίο προσπαθούσε να βρει τρόπους αναχαίτισης της Αριστεράς. Έτσι, ενώ το Κυβερνητικό Συμβούλιο θέσπισε ορισμένα μέτρα επιείκειας, οι εξορμήσεις εναντίον των κομμουνιστών συνεχίστηκαν, χρησιμοποιώντας ως μοχλό την κατηγορία της κατασκοπείας.
Πράγματι, στις 15 Μαρτίου 1955, συνελήφθησαν μέλη του ΚΚΕ στη Βόρεια Ελλάδα ενώ την 1η Ιουνίου συνελήφθη με όλο το επιτελείο του ο νέος αρχηγός του παράνομου μηχανισμού Γ.Ερυθριάδης, που μόλις είχε κατέβει από τη Βουλγαρία
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 3 Απριλίου 1955, παραδόθηκε ο τελευταίος αντάρτης της Ρούμελης στον υφυπουργό Ασφαλείας Ευ.Καλαντζή.
"Η παράδοση έγινε κατά γραφικό τρόπο έξω από το Λιανοκλάδι, όπου ο σκληροτράχηλος αντάρτης, που επί 6 χρόνια κρυβόταν σε μια σπηλιά των Βαρδουσίων, έριξε στα πόδια του υφυπουργού το "Τόμσον" του, δύο περίστροφα και δύο χειροβομβίδες.
Δεν είχαν απομείνει πια σε όλη την Ελλάδα παρά 33 αντάρτες και 2 αντάρτισσες, από τους οποίου 8 στην Ικαρία. Ο Ευ. Καλαντζής παρέτεινε τις προθεσμίες του νόμου 1952 "περί μέτρων επιείκειας", για να τους δοθεί άλλη μία ευκαιρία να παραδοθούν." [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Ήταν προφανές ότι το αστικό καθεστώς δεν απειλούνταν πλέον από τα όπλα του ΚΚΕ, αλλά μόνο από την εκλογική και συνδικαλιστική αναζωογόνηση της Αριστεράς, η οποία είχε αρχίσει να προβάλλει.
Μόνο κάποια μεμονωμένα περιστατικά έδειχναν ότι ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ υπήρχε ακόμη και - παρά τα τρομακτικά μέτρα ασφαλείας - μπορούσε να έχει κάποιες επιτυχίες. Ένα τέτοιο περιστατικό ήταν η απόδραση από τα Βούρλα
Λίγους μήνες μετά τις συλλήψεις των στελεχών του ΚΚΕ, πραγματοποιήθηκε η εντυπωσιακή - για τον κινηματογραφικό τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκε - απόδραση από τις φυλακές των Βούρλων στον Πειραιά.
Στις 17 Ιουλίου του 1955, 27 στελέχη του ΚΚΕ απέδρασαν έρποντας μέσα σε μία σήραγγα 17 μέτρων που έσκαψαν οι ίδιοι, αλλά και με τη βοήθεια συντρόφων τους απ' έξω
Η απόδραση αυτή προξένησε πολύ μεγάλη εντύπωση στην κοινή γνώμη και αναστάτωσε την κυβέρνηση και το φιλικό της Τύπο. Οι δραπέτες επικηρύχθηκαν με αμοιβή 10-30 χιλιάδων δραχμών για το φόνο ή τη σύλληψή τους. Μετά από πολύμηνες έρευνες, συνελήφθησαν οι 20 από αυτούς. Οι υπόλοιποι 7 - ύστερα από δραματικές περιπέτειες - κατάφεραν να διαφύγουν στο εξωτερικό.
Εν τω μεταξύ, η Αριστερά στις δημοτικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1954 δείχνει να ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες της, κάτι που αποδεικνύεται και στις επόμενες εκλογές. Πράγματι, στις εκλογές του 1956, ένα ευρύτατο σχήμα που συμπεριέλαβε κάθε δύναμη από την αντικαραμανλική Δεξιά του Τσαλδάρη και το Κέντρο μέχρι την ΕΔΑ, δημιουργεί ένα ευκαιριακό αντιπολιτευτικό μέτωπο - τη Δημοκρατική Ένωση - που καταφέρνει να έρθει πρώτο κόμμα σε ψήφους ξεπερνώντας την ΕΡΕ του Καραμανλή, αλλά - εξαιτίας του καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος - έρχεται δεύτερο σε αριθμό βουλευτών (!) και τελικά σχηματίζει κυβέρνηση η ΕΡΕ!
Τα μηνύματα της ανάκαμψης της Αριστεράς, όμως, δε σταματούν εδώ. Στις εκλογές του 1958 η ΕΔΑ αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση με ποσοστό 24,4% . Από την άλλη μεριά, το παρακράτος - που όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενες αναρτήσεις μας φτάνει μέχρι την κορυφή της στρατιωτικής ιεραρχίας - είναι σε συνεχή επαγρύπνηση. Ο ΙΔΕΑ μετεξελίσσεται σιγά-σιγά στην ΕΕΝΑ (Εθνική Ένωσις Νέων Αξιωματικών), η οποία μετά από λίγα χρόνια θα αποκαλείται πλέον ομάδα Παπαδόπουλου, καθώς ο μετέπειτα αρχιπραξικοπηματίας ανέρχεται στην ηγεσία της συνωμοτικής αυτής ομάδας.
Ειδικά τα αποτελέσματα των εκλογών του 1958 που έφεραν την ΕΔΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση, αναγκάζουν το κράτος και το παρακράτος να σχεδιάσουν και να λάβουν έκτακτα μέτρα ώστε να ματαιωθεί η πιθανότητα στις επόμενες εκλογές να συμβεί κάποιο "εκλογικό ατύχημα" και να έρθει η Αριστερά στην εξουσία. Οι κέρβεροι του συστήματος δε θα το επέτρεπαν ποτέ αυτό
Η Αριστερά ανακάμπτει και παράλληλα συνεχίζονται οι διώξεις
Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1954 ανακοινωνόταν ότι συνετρίβη το "μεγαλύτερο δίκτυο κατασκοπείας του ΚΚΕ, αλλά και του διεθνούς κομμουνισμού". Σύμφωνα με τις κυβερνητικές δηλώσεις, είχε συλληφθεί ολόκληρο το κλιμάκιο του πολιτικού γραφείου του ΚΚΕ στην Ελλάδα, που το αποτελούσαν 6 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής. Επικεφαλής τους ήταν ο Χαρίλαος Φλωράκης, υποστράτηγος του "Δημοκρατικού Στρατού", που είχε γίνει ο ουσιαστικός διάδοχος του Πλουμπίδη. Ταυτόχρονα, εξαρθρώνονταν οι κομμουνιστικές οργανώσεις Αθηνών, Πατρών και Θεσσαλίας με τη σύλληψη 90 ατόμων.
Μέσα σε αυτό το κλίμα των διώξεων πραγματοποιήθηκαν οι δημοτικές εκλογές της 21ης Νοεμβρίου 1954, στις οποίες φάνηκε ότι η Αριστερά ανέκαμπτε μέσα από τα συντρίμμια της. Για πρώτη φορά από το 1935, εκλέγονται κομμουνιστές δήμαρχοι. Από τους 225 δημάρχους που εκλέγονται, οι δέκα είναι κομμουνιστές ενώ υπάρχουν 30 ακόμη δήμαρχοι που εκλέγονται με την υποστήριξη της ΕΔΑ. Μεταξύ αυτών ήταν οι δήμαρχοι Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης και, προφανώς, αυτό το γεγονός ταρακούνησε το πολιτικό κατεστημένο. Η σημασία του γεγονότος αυτού γινόταν μάλιστα ακόμη πιο μεγάλη, αν αναλογιζόταν κανείς ότι η εκλογή των δημάρχων αυτών δεν γινόταν σε συνεργασία με τις δυνάμεις του Κέντρου, αλλά μόνο με τη στήριξη της ΕΔΑ. Χαρακτηριστικά στην Αθήνα, ο στρατηγός Π. Κατσώτας, υποψήφιος του Κέντρου αρχικά, αποκηρύχθηκε από τον Γ.Παπανδρέου επειδή δέχτηκε την ανοιχτή υποστήριξη της ΕΔΑ. Και, όμως, παρά την απόσυρση της στήριξής του από το Κέντρο, κατόρθωσε να εκλεγεί συγκεντρώνοντας 40% στον πρώτο γύρο.
Συνολικά "από τους 20 δήμους της περιοχής Αθηνών εκλέχτηκαν ή ως υποψήφιοι της ΕΔΑ ή με την υποστήριξή της οι 9. Στον Πειραιά, από τους 6 οι 5. Η πρωτεύουσα μεταβαλλόταν σε πελώριο φρούριο και έμπεδο της Αριστεράς" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Πράγματι, στις 15 Μαρτίου 1955, συνελήφθησαν μέλη του ΚΚΕ στη Βόρεια Ελλάδα ενώ την 1η Ιουνίου συνελήφθη με όλο το επιτελείο του ο νέος αρχηγός του παράνομου μηχανισμού Γ.Ερυθριάδης, που μόλις είχε κατέβει από τη Βουλγαρία
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 3 Απριλίου 1955, παραδόθηκε ο τελευταίος αντάρτης της Ρούμελης στον υφυπουργό Ασφαλείας Ευ.Καλαντζή.
"Η παράδοση έγινε κατά γραφικό τρόπο έξω από το Λιανοκλάδι, όπου ο σκληροτράχηλος αντάρτης, που επί 6 χρόνια κρυβόταν σε μια σπηλιά των Βαρδουσίων, έριξε στα πόδια του υφυπουργού το "Τόμσον" του, δύο περίστροφα και δύο χειροβομβίδες.
Δεν είχαν απομείνει πια σε όλη την Ελλάδα παρά 33 αντάρτες και 2 αντάρτισσες, από τους οποίου 8 στην Ικαρία. Ο Ευ. Καλαντζής παρέτεινε τις προθεσμίες του νόμου 1952 "περί μέτρων επιείκειας", για να τους δοθεί άλλη μία ευκαιρία να παραδοθούν." [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Ήταν προφανές ότι το αστικό καθεστώς δεν απειλούνταν πλέον από τα όπλα του ΚΚΕ, αλλά μόνο από την εκλογική και συνδικαλιστική αναζωογόνηση της Αριστεράς, η οποία είχε αρχίσει να προβάλλει.
Μόνο κάποια μεμονωμένα περιστατικά έδειχναν ότι ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ υπήρχε ακόμη και - παρά τα τρομακτικά μέτρα ασφαλείας - μπορούσε να έχει κάποιες επιτυχίες. Ένα τέτοιο περιστατικό ήταν η απόδραση από τα Βούρλα
Η απόδραση από τα Βούρλα
Λίγους μήνες μετά τις συλλήψεις των στελεχών του ΚΚΕ, πραγματοποιήθηκε η εντυπωσιακή - για τον κινηματογραφικό τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκε - απόδραση από τις φυλακές των Βούρλων στον Πειραιά.
Στις 17 Ιουλίου του 1955, 27 στελέχη του ΚΚΕ απέδρασαν έρποντας μέσα σε μία σήραγγα 17 μέτρων που έσκαψαν οι ίδιοι, αλλά και με τη βοήθεια συντρόφων τους απ' έξω
Η απόδραση αυτή προξένησε πολύ μεγάλη εντύπωση στην κοινή γνώμη και αναστάτωσε την κυβέρνηση και το φιλικό της Τύπο. Οι δραπέτες επικηρύχθηκαν με αμοιβή 10-30 χιλιάδων δραχμών για το φόνο ή τη σύλληψή τους. Μετά από πολύμηνες έρευνες, συνελήφθησαν οι 20 από αυτούς. Οι υπόλοιποι 7 - ύστερα από δραματικές περιπέτειες - κατάφεραν να διαφύγουν στο εξωτερικό.
Από τον ΙΔΕΑ στην ΕΕΝΑ
Ο θάνατος του Παπάγου, τον Οκτώβριο του 1955, υπήρξε καθοριστικός για τη συνέχεια του ΙΔΕΑ. Ο Παπάγος αποτελούσε το σύνδεσμο μεταξύ του στρατού και της πολιτικής ηγεσίας, κατά έναν τρόπο που εμφάνιζε περίπου ως φυσιολογικό γεγονός την παρέμβαση του στρατού στην πολιτική ζωή του τόπου. Με το θάνατό του όμως, η άμεση στρατιωτική παρουσία στην πολιτική γινόταν πλέον ασύμβατη με την κοινοβουλευτική νομιμότητα.
Έτσι δημιουργήθηκε ένα κενό, το οποίο έσπευσε να καλύψει το Παλάτι εγκαινιάζοντας μία νέα περίοδο που κράτησε μέχρι το 1967, κατά την οποία η παρουσία του στρατού στην πολιτική εκφραζόταν έμμεσα μέσα από τα Ανάκτορα που αποτελούσαν πλέον το συνδετικό κρίκο μεταξύ του στρατού και της νόμιμης πολιτικής εξουσίας.
Η νέα αυτή κατάσταση, όμως, δυσαρεστούσε τη νεότερη γενιά των αξιωματικών του ΙΔΕΑ, η οποία κατηγορούσε την ηγεσία της οργάνωσης για συμβιβασμό με το Παλάτι και ακύρωση των σκοπών του ΙΔΕΑ.
Αυτή η διαφοροποίηση εντός του ΙΔΕΑ είχε διαφανεί νωρίς και είχε γίνει γνωστή στον πολιτικό κόσμο της χώρας. Σε επερώτηση που έκανε στη Βουλή το 1955 ο κεντρώος βουλευτής Σάμου, Γ.Γρηγορίου, αναφέρεται στον ΙΔΕΑ λέγοντας ότι στο εσωτερικό της οργάνωσης είχαν αναπτυχθεί τρεις τάσεις: "... η τάση των «διστακτικών», η τάση «εκείνων οι οποίοι προσβλέποντες την πτώσιν του Συναγερμού, είναι έτοιμοι να συνεργασθούν με οιανδήποτε διάδοχον κατάστασιν» και η τάση των «ζωηρών». Κατήγγειλε ότι στην τελευταία περιλαμβάνεται και «εις αξιωματικός φιλοδοξών να γίνη ο Νασέρ της Ελλάδος», μνεία που πιθανόν αναφέρεται στον Παπαδόπουλο." [Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες, του Λ.Καλλιβρετάκη]
Οι διαφοροποιήσεις αυτές στο εσωτερικό του ΙΔΕΑ είχαν ως αποτέλεσμα τη συγκρότηση, ανάμεσα στο 1955 και στο 1958, της Εθνικής Ένωσης Νέων Αξιωματικών (ΕΕΝΑ) από αξιωματικούς μέσων βαθμών, όπως οι μετέπειτα πραξικοπηματίες του 1967 Παπαδόπουλος, Ιωαννίδης, Πατίλης, Μακαρέζος, Λαδάς και άλλοι.
Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης "το Σεπτέμβριο του 1955 συστάθηκε μία νέα οργάνωση αξιωματικών υπό την αρχηγία του συνταγματάρχη Δ.Πατίλη, που υπήρξε ο πρόδρομος της ομάδας Παπαδόπουλου" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Η ομάδα αυτή διαφοροποιήθηκε γρήγορα από τον ΙΔΕΑ. Αφορμή για τη διαφοροποίηση της ΕΕΝΑ από τον «παλαιό» ΙΔΕΑ ήταν η άρνηση της ηγεσίας του, με επιφανέστερο τον αρχηγό του ΓΕΣ Σ. Γκίκα, να προχωρήσει σε πραξικόπημα μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου του 1956, στις οποίες δυνάμεις του Κέντρου και της Κεντροαριστεράς συνασπίστηκαν στη Δημοκρατική Ένωση, ένα ευκαιριακό αντιπολιτευτικό μέτωπο που περιέλαβε τους πάντες από την αντικαραμανλική Δεξιά του Τσαλδάρη και το Κέντρο μέχρι την ΕΔΑ
Αυτή η διαφοροποίηση εντός του ΙΔΕΑ είχε διαφανεί νωρίς και είχε γίνει γνωστή στον πολιτικό κόσμο της χώρας. Σε επερώτηση που έκανε στη Βουλή το 1955 ο κεντρώος βουλευτής Σάμου, Γ.Γρηγορίου, αναφέρεται στον ΙΔΕΑ λέγοντας ότι στο εσωτερικό της οργάνωσης είχαν αναπτυχθεί τρεις τάσεις: "... η τάση των «διστακτικών», η τάση «εκείνων οι οποίοι προσβλέποντες την πτώσιν του Συναγερμού, είναι έτοιμοι να συνεργασθούν με οιανδήποτε διάδοχον κατάστασιν» και η τάση των «ζωηρών». Κατήγγειλε ότι στην τελευταία περιλαμβάνεται και «εις αξιωματικός φιλοδοξών να γίνη ο Νασέρ της Ελλάδος», μνεία που πιθανόν αναφέρεται στον Παπαδόπουλο." [Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες, του Λ.Καλλιβρετάκη]
Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης "το Σεπτέμβριο του 1955 συστάθηκε μία νέα οργάνωση αξιωματικών υπό την αρχηγία του συνταγματάρχη Δ.Πατίλη, που υπήρξε ο πρόδρομος της ομάδας Παπαδόπουλου" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στις εκλογές αυτές, η Δημοκρατική Ένωση συγκέντρωσε μεγαλύτερο ποσοστό (48,15%) και περισσότερες ψήφους από την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή (47,38%) αλλά, λόγω του καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος, η ΕΡΕ αναδείχθηκε πρώτο κόμμα στη Βουλή με 165 έδρες και σχημάτισε κυβέρνηση ενώ το πρώτο κόμμα, η Δημοκρατική Ένωση, εξέλεξε μόλις 132 βουλευτές!
Παρόλα αυτά, η πρωτιά της Δημοκρατικής Ένωσης θορύβησε τους αξιωματικούς της ΕΕΝΑ οι οποίοι ζήτησαν από τον αρχηγό του ΓΕΣ να προχωρήσει σε πραξικόπημα. Ο Γκίκας όμως και η υπόλοιπη στρατιωτική ηγεσία αρνήθηκαν να το πράξουν και συνεργάστηκαν με το Παλάτι θεωρώντας ικανοποιητική τη λύση Καραμανλή.
Από τη στιγμή αυτή και μετά, τα μέλη της ζωηρής ομάδας αποστασιοποιήθηκαν από την ηγεσία του ΙΔΕΑ αλλά και από τη θέληση των Ανακτόρων και συγκρότησαν την ΕΕΝΑ.
Όπως είδαμε παραπάνω, ο Σ.Γρηγοριάδης θεωρεί ότι αρχηγός της "ζωηρής" ομάδας ήταν από το 1955 ο Δ.Πατίλης. Σύμφωνα με το Λ.Καλλιβρεττάκη στη μελέτη του "Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες", αμερικανικές πηγές υποστήριζαν ότι την εποχή εκείνη αρχηγός της ομάδας αυτής ήταν ο Δ. Ιωαννίδης, τον οποίο διαδέχθηκε στη συνέχεια ο Πατίλης (1959) και εκείνον ο Παπαδόπουλος (1960). Κατά τη εκτίμηση του συγγραφέα, όμως, πιο πιθανή είναι η καταρχήν ηγεσία του Γ.Μπάλλα, η διαδοχή του από τον Πατίλη και τελικά από τον Παπαδόπουλο.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Γ.Παπαδόπουλος ηγείται της ομάδας από το 1960 και μετά και γι΄ αυτό πολλές φορές η ομάδα ονομαζόταν ως "ομάδα Παπαδόπουλου"
Η εμφάνιση του Καραμανλή
Όπως αναφέραμε παραπάνω, η μακρά ασθένεια του Παπάγου δημιουργούσε ένα κενό εξουσίας που προσπαθούσαν να καλύψουν οι δύο αντιπρόεδροι της κυβέρνησης, Σ.Στεφανόπουλος και Π.Κανελλόπουλος. Το κενό αυτό έδινε την ευκαιρία στο Παλάτι να παρεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα με τρόπο που δημιουργούσε ερωτήματα για τη συνταγματικότητα της δράσης του αυτής.
Κορυφαία έκφραση αυτής της βασιλικής παρέμβασης υπήρξε η - μετά το θάνατο του Παπάγου - πρόσκληση από το βασιλιά Παύλο προς τον Κ.Καραμανλή να σχηματίσει κυβέρνηση, παρακάμπτοντας με τον τρόπο αυτό την ιεραρχία μέσα στο κυβερνών κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού.
Ο Καραμανλής εκείνη την εποχή ήταν υπουργός Δημοσίων Έργων με έντονη παρουσία που προκαλούσε αλματώδη αύξηση της δημοτικότητάς του. Θεωρήθηκε επιτυχημένος στον τομέα του χωρίς όμως να χαίρει γενικής αποδοχής. Σύμφωνα με το Θ.Σαμπατακάκη " ...Υπήρξαν επικρίσεις ότι έδινε μεγάλη σημασία στο προσωπικό του γόητρο, με αποτέλεσμα να δίνει προτεραιότητα στα έργα εκείνα που ενίσχυαν τον τομέα των δημοσίων σχέσεων. Κατηγορήθηκε επίσης ότι κάλυψε ή προκάλεσε τεχνικά σφάλματα χωρίς να δώσει μεγάλη βαρύτητα στο κόστος κατασκευής." ["1955-1963:Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Όπως αναφέρει ο Σ. Γρηγοριάδης : " ... ενώ ο Παπάγος έφθινε, η προσοχή του βασιλιά συγκεντρωνόταν διαρκώς περισσότερο στο δραστήριο και δυναμικό υπουργό των Δημοσίων Έργων. Και στις αρχές Σεπτεμβρίου (σσ. του 1955) τον κάλεσε στα Ανάκτορα. Τι διημείφθη ανάμεσά τους είναι άγνωστο. Αργότερα, όμως ο ίδιος ο Καραμανλής αφηγήθηκε στο στενό του περιβάλλον ότι ο βασιλιάς χωρίς περιφράσεις του είπε: << Ουσιαστικώς ο πρωθυπουργός έχει αχρηστευθεί. Θα εδέχεσθε να τον διαδεχθήτε; >> " [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στις 4 Οκτωβρίου του 1955 ο Παπάγος πεθαίνει και το απόγευμα της επομένης ο Καραμανλής καλείται στα Ανάκτορα, όπου του ανακοινώνεται από το βασιλιά Παύλο η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.
Ενώ, όμως, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η επιλογή Καραμανλή ήταν απλά μια απόφαση του βασιλικού ζεύγους μέσα στα πλαίσια των συνεχών παρεμβάσεών τους, κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι πίσω από την επιλογή αυτή κρύβονται οι Αμερικανοί και η CIA. Όπως αναφέρει ο Σ.Γρηγοριάδης: " ...αργότερα γράφτηκε στην εφημερίδα της Αθήνας Ελευθερία (Οκτώβριος 1956) ότι από το Μάιο του 1955 ο Παύλος και ο Καραμανλής κατέστρωσαν πλήρες σχέδιο, το οποίο είχαν εγκρίνει η Αμερική και η Αγγλία. Ο Βρετανός πρεσβευτής είχε ενημερωθεί τον Ιούνιο και ο Αμερικανός το Σεπτέμβριο" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Στην άποψη αυτή καταλήγει και ο Φ.Οικονομίδης σε άρθρο του στο Ε-Ιστορικά: "Ο Παύλος συναίνεσε στη λύση Καραμανλή που υπήρξε κατά κύριο λόγο αμερικανική επιλογή. Ο Βρετανός πρεσβευτής σερ Τσαρλς Πηκ παρατήρησε ότι ο Καραμανλής ήταν ο υποψήφιος των Αμερικανών και το Φόρεϊν Όφις σημείωνε ότι ο Έλληνας πολιτικός υποστηρίχθηκε έντονα από τους Αμερικανούς, που φαίνεται ότι τον προετοίμαζαν για τη διαδοχή εδώ και κάμποσο καιρό" [Φ.Οικονομίδη, "Το πραξικόπημα του '67, οι ΗΠΑ και η μοναρχία" δημοσιευμένο στο αφιέρωμα του Ε-Ιστορικά "21η Απριλίου: Πώς ήρθε - Πώς έπεσε η χούντα"
Πίσω από αυτή την εύνοια των Αμερικανών φαίνεται ότι κρυβόταν η διαλλακτική στάση που κρατούσε ο Καραμανλής στο Κυπριακό ζήτημα σε αντίθεση με τη σκληρή στάση του Παπάγου και του αντιπροέδρου του Στεφανόπουλου.
Όπως αναφέρει ο Ν.Βαρδιάμπασης στο Ε-Ιστορικά : "Δώδεκα ημέρες πριν από τον αναμενόμενο θάνατο του στρατάρχη πρωθυπουργού Παπάγου, αποφασίζεται στις ΗΠΑ από τους Άλλεν Ντάλες, διευθυντή της CIA, και άλλους παράγοντες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, σε άκρως απόρρητο μνημόνιο, με ημερομηνία 22 Σεπτεμβρίου 1955 [Νο 285 Foreighn Relations 1955-1957, Greece, Volume XXIV, σ.254], η αντικατάσταση του στρατάρχη στην πρωθυπουργία και στην αρχηγία της Δεξιάς από το νεαρό Κ.Καραμανλή, τότε υπουργό Δημοσίων Έργων.
... Ο Παύλος, εναρμονιζόμενος πλήρως με τις αμερικανικές επιδιώξεις και αγνοώντας την απόφαση του Παπάγου, την ιεραρχία του Συναγερμού και την Κοινοβουλευτική του Ομάδα, ανέθεσε την εντολή στον Καραμανλή, με το δικαίωμα μάλιστα για διάλυση της Βουλής" [Ε-Ιστορικά: Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις]
Όπως και να έχει πάντως, το βασιλικό ζεύγος εμφάνιζε - εκείνη την περίοδο - επιδεικτική εκτίμηση στο πρόσωπο του Καραμανλή, κάτι που και ο ίδιος ανταπέδιδε σε κάθε ευκαιρία.
Η βασιλική παρέμβαση προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις όχι μόνο στα κόμματα της αντιπολίτευσης αλλά και μέσα στους κόλπους του Ελληνικού Συναγερμού, καθώς θεωρήθηκε ότι η βασιλική παρέμβαση κινούνταν στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας. Ο αντιπρόεδρος του κόμματος Σ.Στεφανόπουλος που θεώρησε τον εαυτό του αδικημένο από τις εξελίξεις, προσπάθησε να αντιδράσει. Συγκάλεσε συνέλευση του Κόμματος στις 5 Οκτωβρίου με σκοπό την εκλογή αρχηγού του Συναγερμού. Η συνέλευση που ακολούθησε, όμως, ήταν θυελλώδης και διακόπηκε για τη μεθεπομένη προκειμένου να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Εν τω μεταξύ όμως, στις 6 Οκτωβρίου, ο Καραμανλής όρκιζε την κυβέρνησή του ενισχύοντας το ηγετικό του προφίλ, το οποίο φρόντισε να το επιδείξει με κάθε μεγαλοπρέπεια κατά την τελετή της κηδείας του Παπάγου που έγινε στις 7 Οκτωβρίου.
Όπως γράφει ο Σ. Γρηγοριάδης; "... Ψηλός, ευθυτενής, νέος και προπαντός υγιής, ο Καραμανλής με την αθλητική παρουσία του έφερνε στη μνήμη τον τραγικό προκάτοχό του που χαροπάλευε επί μήνες πίσω από το παραπέτασμα της έπαυλής του στην Εκάλη. Ο λαός, ύστερα από δύο ασθενικούς και γέρους κυβερνήτες, έβλεπε ότι απέκτησε ένα ρωμαλέο πρωθυπουργό. Εκείνη η προβολή του Καραμανλή υπήρξε μια πρώτη νίκη του" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Λίγες ώρες μετά την κηδεία του Παπάγου, πραγματοποιούνταν η συνέλευση του Συναγερμού. Ο Στεφανόπουλος, αντιλαμβανόμενος ότι είχε χάσει πλέον το παιχνίδι, σιώπησε και η συνέλευση του κόμματος αποφάσισε να υποστηρίξει την κυβέρνηση, η οποία έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή στις 12 Οκτωβρίου του 1955 δεσμευόμενη να πραγματοποιήσει εκλογές όσο το δυνατό συντομότερα.
Η ίδρυση της ΕΡΕ και οι εκλογές του 1956: Ο δεύτερος γίνεται κυβέρνηση!
Για τις επερχόμενες εκλογές, όμως, που ορίστηκαν για τις 19 Φεβρουαρίου 1956, ο Καραμανλής φρόντισε - από το Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους - να τροποποιήσει τον εκλογικό νόμο κάνοντάς τον περισσότερο πλειοψηφικό προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η ίδια η κυβέρνηση χαρακτήρισε τον εκλογικό νόμο που κατέθεσε προς ψήφιση "πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας" ["1955-1963:Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων]
Το σύστημα αυτό ήταν πλειοψηφικό σε μικρές περιφέρειες που εξέλεγαν έως τρεις βουλευτές, πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση του δεύτερου κόμματος ή συνασπισμού σε μεσαίες περιφέρειες που εξέλεγαν τέσσερις έως δέκα βουλευτές και αναλογικό στις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες που εξέλεγαν περισσότερους από δέκα βουλευτές.
Ταυτόχρονα ο εκλογικός νόμος έκανε πολύ δύσκολη την είσοδο στη Βουλή για τα μικρά κόμματα καθώς απαιτούσε για το σκοπό αυτό το 15% των έγκυρων ψηφοδελτίων στη συγκεκριμένη περιφέρεια αλλά και σε επίπεδο επικράτειας, ενώ για συνασπισμούς κομμάτων το ποσοστό ανερχόταν στο 25%. Άλλα θέματα που προκάλεσαν αντιδράσεις και διαμαρτυρίες ήταν ο καθορισμός των βουλευτικών εδρών με βάση την παρωχημένη απογραφή του 1940, η δυνατότητα των στρατιωτικών και των δημοσίων υπαλλήλων να ψηφίσουν εκτός της εκλογικής τους περιφέρειας και η άρνηση του Καραμανλή να διεξαγάγει τις εκλογές υπηρεσιακή κυβέρνηση. [www.kathimerini.gr]
Εν τω μεταξύ, με την είσοδο του 1956, ανακοινώνεται από τον Κ.Καραμανλή η ίδρυση νέου κόμματος με προφανή σκοπό να απαλλαγεί από την κληρονομιά του φθαρμένου Ελληνικού Συναγερμού και να προσδώσει έναν αέρα φρεσκάδας στις πολιτικές του κινήσεις. Το κόμμα αυτό ονομάστηκε Ε.Ρ.Ε (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις) και σε αυτό εντάχθηκαν αμέσως 200 βουλευτές.
Εν τω μεταξύ, με την είσοδο του 1956, ανακοινώνεται από τον Κ.Καραμανλή η ίδρυση νέου κόμματος με προφανή σκοπό να απαλλαγεί από την κληρονομιά του φθαρμένου Ελληνικού Συναγερμού και να προσδώσει έναν αέρα φρεσκάδας στις πολιτικές του κινήσεις. Το κόμμα αυτό ονομάστηκε Ε.Ρ.Ε (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις) και σε αυτό εντάχθηκαν αμέσως 200 βουλευτές.
Ο Π.Κανελλόπουλος, ένας εκ των μνηστήρων της ηγεσίας του Ελληνικού Συναγερμού, δεν συντάχθηκε αμέσως με τον Καραμανλή και δήλωσε ότι παραμένει επιφυλακτικός. Αντίθετα, ο Στεφανόπουλος - ο άλλος μνηστήρας - δήλωσε ότι αποχωρεί από το κόμμα και μαζί του ακολούθησαν άλλοι 12 βουλευτές. Το ρεύμα, όμως, υπέρ του Καραμανλή στους κόλπους της Δεξιάς ήταν τεράστιο και ακουμπούσε και το χώρο των Φιλελευθέρων
Αυτό το διαφαινόμενο ρεύμα υπέρ του Καραμανλή, σε συνδυασμό με τον σκληρό και πλειοψηφικό εκλογικό νόμο, ώθησε τα άλλα μικρότερα κόμματα να συνασπιστούν καθώς έβλεπαν από τη μια πως αρκετά από αυτά δεν θα κατόρθωναν να μπουν στη Βουλή και από την άλλη πως δεν υπήρχε άλλος τρόπος να νικήσουν τη συμπαγή παράταξη της ΕΡΕ.
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι οι εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου του 1956 ήταν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές στις οποίες ψήφισαν οι γυναίκες. Ένα πρώτο περιορισμένο δικαίωμα ψήφου στις Ελληνίδες είχε δοθεί στις δημοτικές εκλογές του 1930 , αλλά αφορούσε μόνο τις εγγράμματες γυναίκες που είχαν μάλιστα συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους. Αυτοί οι περιορισμοί, σε συνδυασμό με τις προκαταλήψεις της εποχής, οδήγησαν στο να ψηφίσουν σε εκείνες τις δημοτικές εκλογές μόλις μερικές εκατοντάδες γυναίκες.
Το δικαίωμα ψήφου σε βουλευτικές εκλογές δόθηκε στις γυναίκες με νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή το Μάιο του 1952, αλλά οι γυναίκες δεν μπόρεσαν να ψηφίσουν στις εκλογές που έγιναν το Νοέμβριο του ίδιου έτους επειδή δεν πρόλαβαν να ενημερωθούν οι εκλογικοί κατάλογοι.Έτσι, έπρεπε να φτάσουμε στο 1956 για να δούμε τις γυναίκες να ψηφίζουν για πρώτη φορά και στο 1975 για να ορίσει το Σύνταγμα ότι "οι Ελληνίδες και οι Έλληνες είναι ίσοι"
Η Αριστερά, βέβαια, είχε προηγηθεί πολλά χρόνια πριν δίνοντας το δικαίωμα της ψήφου στις γυναίκες στις εκλογές που διοργάνωσε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) το 1944, όταν τα 3/4 της Ελλάδας είχαν ελευθερωθεί από την ΕΑΜική αντίσταση. Με απόφαση της ΠΕΕΑ ψήφισαν άντρες και γυναίκες που είχαν συμπληρώσει τα 18 τους χρόνια.
Αυτό το δικαίωμα ήρθε ως φυσική συνέπεια της συγκλονιστικής συμμετοχής γυναικών στην Αντίσταση. Τα μισά μέλη της ΕΠΟΝ ήταν κοπέλες και περισσότερα από τα μισά μέλη της Εθνικής Αλληλεγγύης ήταν γυναίκες.
Η πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή διατηρεί το θεσμικό οπλοστάσιο της περιόδου του Εμφυλίου (Α.Ν 375 και 509) όπως και τις εκτοπίσεις και τα έκτακτα στρατοδικεία. Σε συζήτηση που έγινε στη Βουλή το Μάρτιο του 1957 ο βουλευτής τότε της ΕΔΑ Η.Ηλιού αναφέρει:
"... Οι εν εκτοπίσει ευρισκόμενοι - 3209 τότε - κατά 95% δεν έχουν καταδικασθεί. Έχουν εκτοπισθεί 102 συνδικαλισταί ευθύς ως εξελέγησαν επικεφαλής των οργανώσεών των. Υπάρχει μία σειρά εκ των εν ενεργεία στελεχών μας, τα οποία ευρίσκονται εν εκτοπίσει μόνον διότι πολιτεύονται... Έξω από τα γραφεία μας προκλητικά και εν στολή περιφέρονται αστυνομικοί και ζητούν ταυτότητας δια να εμποδίσουν την ανάπτυξιν της πολιτικής του... Διεξάγονται δίκαι δια κομματικήν εισφοράν... Αυτό είναι αστυνομικόν κράτος..." [Ε-Ιστορικά: Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις]
Πράγματι, τα Σώματα Ασφαλείας, υπό το πρόσχημα της πάλης εναντίον του "εσωτερικού εχθρού", λειτουργούν ως φρουρά του κυβερνώντος κόμματος
Ήδη τα κόμματα του Κέντρου είχαν ενωθεί από το Δεκέμβριο του 1955, λίγο πριν ψηφιστεί το «τριφασικό» εκλογικό σύστημα, δημιουργώντας το Δημοκρατικό Κέντρο. Στο συνασπισμό αυτό συμμετείχαν η Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ενωσις (ΦΔΕ) με αρχηγό το Σ. Βενιζέλο, το Κόμμα Φιλελευθέρων με αρχηγό τον Γ.Παπανδρέου, η Εθνική Προοδευτική Ένωσις Κέντρου (ΕΠΕΚ) με αρχηγό τον Σ.Παπαπολίτη και το Κόμμα Αγροτών-Εργαζομένων (ΚΑΕ) με αρχηγό τον Α.Μπαλτατζή.
Λίγο αργότερα, ανακοινωνόταν μία παρόμοια κίνηση συνεργασίας στην κεντροαριστερή πλευρά του πολιτικού φάσματος. Συγκεκριμένα, στις 14 Ιανουαρίου του 1956 ιδρύθηκε η Εθνική Κίνηση Αλλαγής (ΕΚΑ) με τη σύμπραξη της ΕΔΑ, του Δημοκρατικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού (ΔΚΕΛ) με αρχηγούς τον Γ.Καρτάλη και Α.Σβώλο και της Εθνικής Δημοκρατικής Πρωτοβουλίας (ΕΔΠ)
Ο εκλογικός νόμος του Καραμανλή δημιουργούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις και τρεις μέρες αργότερα, στις 17 Ιανουαρίου, ανακοινωνόταν προς γενική έκπληξη η δημιουργία ενός ευρύτατου πολιτικού συνασπισμού με την επωνυμία Δημοκρατική Ένωσις (ΔΕ) που συμπεριλάμβανε τους δύο παραπάνω συνασπισμούς ( ΕΚΑ και Δημοκρατικό Κέντρο) αλλά επεκτεινόταν και προς τη Δεξιά με τη συμμετοχή του Λαϊκού Κόμματος του Κ.Τσαλδάρη. Από το συνασπισμό αυτό αποκλείστηκε το Κόμμα Προοδευτικών του Σ.Μαρκεζίνη
Εν ολίγοις, η Δημοκρατική Ένωσις συσπείρωνε τις πολιτικές δυνάμεις του «κεντρώου» χώρου και επεκτεινόταν προς τα δεξιά με τη συμμετοχή του Λαϊκού Κόμματος και προς τα αριστερά με τη συμμετοχή της ΕΔΑ. Επικεφαλής της συνεργασίας αυτής τέθηκε ο Γ. Παπανδρέου. Στην ΕΔΑ παραχωρήθηκαν μόνο 20 θέσεις υποψηφίων, ενώ συμφωνήθηκε ότι η συνεργασία μαζί της ήταν μόνο εκλογική, γινόταν για την εξασφάλιση αυτοδύναμης κυβέρνησης του Δημοκρατικού Κέντρου και αποκλειόταν οποιαδήποτε κυβερνητική συνεργασία στην περίπτωση που η Δημοκρατική Ένωση εξασφάλιζε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Λίγο αργότερα, ανακοινωνόταν μία παρόμοια κίνηση συνεργασίας στην κεντροαριστερή πλευρά του πολιτικού φάσματος. Συγκεκριμένα, στις 14 Ιανουαρίου του 1956 ιδρύθηκε η Εθνική Κίνηση Αλλαγής (ΕΚΑ) με τη σύμπραξη της ΕΔΑ, του Δημοκρατικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού (ΔΚΕΛ) με αρχηγούς τον Γ.Καρτάλη και Α.Σβώλο και της Εθνικής Δημοκρατικής Πρωτοβουλίας (ΕΔΠ)
Ο εκλογικός νόμος του Καραμανλή δημιουργούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις και τρεις μέρες αργότερα, στις 17 Ιανουαρίου, ανακοινωνόταν προς γενική έκπληξη η δημιουργία ενός ευρύτατου πολιτικού συνασπισμού με την επωνυμία Δημοκρατική Ένωσις (ΔΕ) που συμπεριλάμβανε τους δύο παραπάνω συνασπισμούς ( ΕΚΑ και Δημοκρατικό Κέντρο) αλλά επεκτεινόταν και προς τη Δεξιά με τη συμμετοχή του Λαϊκού Κόμματος του Κ.Τσαλδάρη. Από το συνασπισμό αυτό αποκλείστηκε το Κόμμα Προοδευτικών του Σ.Μαρκεζίνη
Εν ολίγοις, η Δημοκρατική Ένωσις συσπείρωνε τις πολιτικές δυνάμεις του «κεντρώου» χώρου και επεκτεινόταν προς τα δεξιά με τη συμμετοχή του Λαϊκού Κόμματος και προς τα αριστερά με τη συμμετοχή της ΕΔΑ. Επικεφαλής της συνεργασίας αυτής τέθηκε ο Γ. Παπανδρέου. Στην ΕΔΑ παραχωρήθηκαν μόνο 20 θέσεις υποψηφίων, ενώ συμφωνήθηκε ότι η συνεργασία μαζί της ήταν μόνο εκλογική, γινόταν για την εξασφάλιση αυτοδύναμης κυβέρνησης του Δημοκρατικού Κέντρου και αποκλειόταν οποιαδήποτε κυβερνητική συνεργασία στην περίπτωση που η Δημοκρατική Ένωση εξασφάλιζε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Η συνεργασία της ΕΔΑ στη Δημοκρατική Ένωση πραγματοποιήθηκε με απόφαση της 5ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (1955), που κινούνταν στην πολιτική κατεύθυνση της "συνεργασίας των πατριωτικών δυνάμεων".
" Η Δημοκρατική Ενωσις πρόβαλε τις εξής πολιτικές θέσεις:
α) Εφαρμογή ελληνικής εξωτερικής πολιτικής που να ανταποκρινόταν κάθε φορά στα εθνικά συμφέροντα και να εξασφάλιζε την εθνική αξιοπρέπεια.
β) Ανένδοτη υποστήριξη της αυτοδιάθεσης της Κύπρου.
γ) Εφαρμογή εσωτερικής πολιτικής που να εξασφάλιζε την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Κατάργηση της εκτόπισης και των αστυνομικών φακέλων. Χορήγηση αμνηστίας. Μέτρα για την υπεράσπιση των οικονομικών συμφερόντων των εργαζομένων. " www.rizospastis.gr
Τελικά, στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 19 Φεβρουαρίου του 1956, η Δημοκρατική Ένωσις κατόρθωσε να αποσπάσει περισσότερες ψήφους από την ΕΡΕ του Κ.Καραμανλή. Συγκεκριμένα, έλαβε 1.620.00 ψήφους και ποσοστό 48,15% έναντι 1.594.112 ψήφων και ποσοστού 47,38% της ΕΡΕ. Και, όμως, ο εκλογικός νόμος του Καραμανλή έκανε το θαύμα του κατορθώνοντας να δώσει στο δεύτερο κόμμα - την ΕΡΕ - 165 (!) έδρες έναντι 132 μόλις εδρών που κατέλαβε το πρώτο κόμμα, η Δημοκρατική Ένωσις.
Κυβέρνηση, δηλαδή, σχημάτισε το δεύτερο κόμμα κάνοντας έτσι την κυβέρνηση που προέκυψε να θεωρείται από πάρα πολλούς ότι στερείται λαϊκής νομιμοποίησης!
Κυβέρνηση, δηλαδή, σχημάτισε το δεύτερο κόμμα κάνοντας έτσι την κυβέρνηση που προέκυψε να θεωρείται από πάρα πολλούς ότι στερείται λαϊκής νομιμοποίησης!
Δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι οι εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου του 1956 ήταν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές στις οποίες ψήφισαν οι γυναίκες. Ένα πρώτο περιορισμένο δικαίωμα ψήφου στις Ελληνίδες είχε δοθεί στις δημοτικές εκλογές του 1930 , αλλά αφορούσε μόνο τις εγγράμματες γυναίκες που είχαν μάλιστα συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους. Αυτοί οι περιορισμοί, σε συνδυασμό με τις προκαταλήψεις της εποχής, οδήγησαν στο να ψηφίσουν σε εκείνες τις δημοτικές εκλογές μόλις μερικές εκατοντάδες γυναίκες.
Το δικαίωμα ψήφου σε βουλευτικές εκλογές δόθηκε στις γυναίκες με νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή το Μάιο του 1952, αλλά οι γυναίκες δεν μπόρεσαν να ψηφίσουν στις εκλογές που έγιναν το Νοέμβριο του ίδιου έτους επειδή δεν πρόλαβαν να ενημερωθούν οι εκλογικοί κατάλογοι.Έτσι, έπρεπε να φτάσουμε στο 1956 για να δούμε τις γυναίκες να ψηφίζουν για πρώτη φορά και στο 1975 για να ορίσει το Σύνταγμα ότι "οι Ελληνίδες και οι Έλληνες είναι ίσοι"
Η Αριστερά, βέβαια, είχε προηγηθεί πολλά χρόνια πριν δίνοντας το δικαίωμα της ψήφου στις γυναίκες στις εκλογές που διοργάνωσε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) το 1944, όταν τα 3/4 της Ελλάδας είχαν ελευθερωθεί από την ΕΑΜική αντίσταση. Με απόφαση της ΠΕΕΑ ψήφισαν άντρες και γυναίκες που είχαν συμπληρώσει τα 18 τους χρόνια.
Αυτό το δικαίωμα ήρθε ως φυσική συνέπεια της συγκλονιστικής συμμετοχής γυναικών στην Αντίσταση. Τα μισά μέλη της ΕΠΟΝ ήταν κοπέλες και περισσότερα από τα μισά μέλη της Εθνικής Αλληλεγγύης ήταν γυναίκες.
Οι εκλογές αυτές ανέδειξαν το Εθνικό Συμβούλιο (ή Βουλή της Κυβέρνησης του Βουνού). Το Εθνικό Συμβούλιο απαρτιζόταν από 202 εθνοσυμβούλους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και πέντε γυναίκες
 |
| 23 Απρίλη του 1944. Οι γυναίκες ψηφίζουν για πρώτη φορά. Εκλογές για την ανάδειξη του Εθνικού Συμβουλίου στην Ελεύθερη Ελλάδα |
Το αστυνομικό κράτος της ΕΡΕ και του Καραμανλή
Η πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή διατηρεί το θεσμικό οπλοστάσιο της περιόδου του Εμφυλίου (Α.Ν 375 και 509) όπως και τις εκτοπίσεις και τα έκτακτα στρατοδικεία. Σε συζήτηση που έγινε στη Βουλή το Μάρτιο του 1957 ο βουλευτής τότε της ΕΔΑ Η.Ηλιού αναφέρει:
"... Οι εν εκτοπίσει ευρισκόμενοι - 3209 τότε - κατά 95% δεν έχουν καταδικασθεί. Έχουν εκτοπισθεί 102 συνδικαλισταί ευθύς ως εξελέγησαν επικεφαλής των οργανώσεών των. Υπάρχει μία σειρά εκ των εν ενεργεία στελεχών μας, τα οποία ευρίσκονται εν εκτοπίσει μόνον διότι πολιτεύονται... Έξω από τα γραφεία μας προκλητικά και εν στολή περιφέρονται αστυνομικοί και ζητούν ταυτότητας δια να εμποδίσουν την ανάπτυξιν της πολιτικής του... Διεξάγονται δίκαι δια κομματικήν εισφοράν... Αυτό είναι αστυνομικόν κράτος..." [Ε-Ιστορικά: Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις]
Πράγματι, τα Σώματα Ασφαλείας, υπό το πρόσχημα της πάλης εναντίον του "εσωτερικού εχθρού", λειτουργούν ως φρουρά του κυβερνώντος κόμματος
Η ΕΕΝΑ αποκαλύπτεται
Η νέα κυβέρνηση που προέκυψε από τις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου 1956, έκανε τις καθιερωμένες αλλαγές στην ηγεσία του στρατεύματος. Έτσι, τον Ιούνιο του 1956, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Αμύνης, υπό την προεδρία του Κ.Καραμανλή, αποστράτευσε τον Σ.Γκίκα και τοποθέτησε στη θέση του αρχηγού ΓΕΣ τον αντιστράτηγο Π.Νικολόπουλο. Ο Νικολόπουλος δεν ήταν μέλος του ΙΔΕΑ, είχε φήμη κεντρώου και επί Κατοχής είχε διατελέσει επιτελάρχης του ΕΔΕΣ. Η τοποθέτηση αυτή έδειχνε μια απόφαση του νέου πρωθυπουργού να αλλάξει σελίδα και αυτή ακριβώς η τοποθέτηση έγινε η αιτία της αποκάλυψης της δράσης του ΙΔΕΑ.
Ένα πρωινό του 1957, ο υπουργός Εθνικής Αμύνης Α. Πρωτοπαπαδάκης παρέδωσε στον αντιστράτηγο Νικολόπουλο ένα ανώνυμο υπόμνημα που προέβαλλε διάφορες ανησυχίες περί «εθνικών κινδύνων», σε συνδυασμό με επαγγελματικά-μισθολογικά ζητήματα, το οποίο έφερε την υπογραφή ΕΕΝΑ (Ένωσις Ελλήνων Νέων Αξιωματικών). Ο υπουργός ζήτησε από το στρατηγό να διερευνήσει το θέμα. Πράγματι, ο Νικολόπουλος ανέθεσε την έρευνα σε έμπιστους ανθρώπους του και μέσα σε ενάμισι μήνα είχε ανακαλύψει ολόκληρο το συνωμοτικό δίκτυο της ΕΕΝΑ.
Σε σύσκεψη του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, ο Νικολόπουλος αναφέρθηκε στην κίνηση αυτή και ανάμεσα στους αξιωματικούς που συμμετείχαν σε αυτήν κατονόμαζε και τους δύο πρωταγωνιστές της εφτάχρονης χούντας, τον αντισυνταγματάρχη Γ. Παπαδόπουλο και τον ταγματάρχη Δ.Ιωαννίδη.
Σύμφωνα με την αναφορά του, σκοπός της συνωμοτικής κίνησης ήταν η "δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων για μια δυναμική επέμβαση στα πολιτικά πράγματα της χώρας και η εξασφάλιση υψηλών προστατών από τους στρατιωτικούς και πολιτικούς κύκλους".
Σε σύσκεψη του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, ο Νικολόπουλος αναφέρθηκε στην κίνηση αυτή και ανάμεσα στους αξιωματικούς που συμμετείχαν σε αυτήν κατονόμαζε και τους δύο πρωταγωνιστές της εφτάχρονης χούντας, τον αντισυνταγματάρχη Γ. Παπαδόπουλο και τον ταγματάρχη Δ.Ιωαννίδη.
"Στην κίνηση αυτή φέρονταν να είναι αναμεμιγμένοι 25 περίπου αξιωματικοί, από το βαθμό του αντισυνταγματάρχου μέχρι του λοχαγού, οι περισσότεροι από τους οποίους υπηρετούσαν στο Γενικό Επιτελείο και στην ΚΥΠ. Ανάμεσα τους ήταν οι Δ.Πατίλης, Γ. και Κ.Παπαδόπουλος, Δ.Ιωαννίδης, Ι.Λαδάς, Π.Κωτσέλης, Ν.Γκαντώνας, Ι.Λάζαρης, Στ.Καραμπέρης, Α.Λέκκας, Μ.Μπαλόπουλος, Α.Μέξης, Μ.Ρουφογάλης, Ν.Ντερτιλής, Ν.Πετάνης, με δύο λόγια «όλη η χούντα του 1967» (με την εξαίρεση Παττακού και Μακαρέζου, των οποίων η ενεργή ένταξη από τότε στην ομάδα δεν τεκμηριώνεται επαρκώς)". [Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Ως πρώτη αντίδραση, αποφασίστηκε να μετατεθούν οι ύποπτοι σε επαρχιακές μονάδες, ώστε να αποδυναμωθούν και να δυσκολευθούν οι συνωμοτικές επαφές τους. Πράγματι κάποιες μεταθέσεις έγιναν αμέσως, όπως του Παπαδόπουλου από το ΓΕΣ στην VI Μεραρχία του Κιλκίς, του Πατίλη, του Λαδά, του Ιωαννίδη και ορισμένων άλλων. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι από τους συνωμότες δεν μετακινήθηκαν τελικά, όπως αναφέρεται σε σημείωμα που αποδίδεται στον Νικολόπουλο και στο οποίο συνοψίζονται τα αποτελέσματα των ερευνών μέχρι την άνοιξη του 1958. Στο σημείωμα αυτό αναφέρεται πως από τους 18 «υπόπτους», οι 11 εξακολουθούσαν να υπηρετούν στο ΓΕΣ και στην ΚΥΠ.
Μετά τις μεταθέσεις αυτές, ο αρχηγός του ΓΕΣ ζήτησε από τα μέλη του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου να παρακολουθούν κάθε πιθανή συνωμοτική κίνηση των μετατεθέντων στις νέες τους μονάδες, κάτι που προκάλεσε την αντίδραση ορισμένων αντιστρατήγων (ανάμεσα τους οι Δ.Σειραδάκης και Α.Φροντιστής), οι οποίοι κατηγόρησαν το Νικολόπουλο ότι η βενιζελική του προέλευση τον ωθούσε σε πολιτική διακρίσεων και αναζήτηση προσχημάτων για σφαγιασμό κυβερνητικών αξιωματικών.
Στο μεταξύ στη χώρα ξεσπούσε πολιτική κρίση, καθώς η απόσχιση μιας ομάδας κυβερνητικών βουλευτών οδηγούσε σε πρόωρες εκλογές. Στις εκλογές αυτές, που έγιναν το Μάιο του 1958, μπορεί μεν να επικράτησε η δεξιά παράταξη της EPE (με 41% και 171 έδρες), αλλά η μεγάλη έκπληξη ήταν η ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση (με 25% και 79 έδρες). Το αποτέλεσμα αυτό σήμανε συναγερμό σε όλα τα επίπεδα του πλέγματος εξουσίας και η ανάσχεση της επιρροής της ΕΔΑ αναγορεύτηκε σε πρώτη κρατική και κυβερνητική προτεραιότητα.
Παρά το γεγονός ότι στο εσωτερικό της ΕΡΕ ακούστηκαν κάποιες ήπιες φωνές για απάντηση στην άνοδο της ΕΔΑ μέσω της εφαρμογής κοινωνικών και μεταρρυθμιστικών πολιτικών, τελικά αυτοί που επικράτησαν ήταν οι σκληροπυρηνικοί εκφραστές της δυναμικής αντιμετώπισης της Αριστεράς.
Μετά από σειρά συσκέψεων με συμμετοχή εκπροσώπων του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών, εκπονήθηκαν ειδικά σχέδια από την ΚΥΠ, δημιουργήθηκαν νέες παραστρατιωτικές οργανώσεις και ενισχύθηκαν οι παλιές. Τέλος, αποφασίστηκε να τεθούν όλες οι παρακρατικές οργανώσεις υπό τον έλεγχο της Υπηρεσίας Πληροφοριών του Υπουργείου Προεδρίας (ΥΠΥΠ), της οποίας διοικητής ήταν ο ταξίαρχος Γωγούσης, ηγετικό μέλος του ΙΔΕΑ.
Οι σχέσεις του επίσημου κράτους και του παρακράτους ήταν κάτι παραπάνω από εμφανείς, καθώς οι παρακρατικές οργανώσεις διευθύνονταν από την ΥΠΥΠ και ελέγχονταν από την ΚΥΠ.
Όλες αυτές οι ενέργειες σχεδιάζονταν από μία «αφανή» επιτροπή που συγκροτήθηκε από τον ίδιο τον Κ.Καραμανλή με σκοπό να αντιμετωπίσει την απειλή της ΕΔΑ. Η επιτροπή αυτή, που βρισκόταν έξω από τον έλεγχο της Βουλής, των πολιτικών κομμάτων και της Δικαιοσύνης, απαρτιζόταν από επτά στρατηγούς, τον αντισυνταγματάρχη Γ.Παπαδόπουλο και τον αστυνομικό διευθυντή Αθηνών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πέντε από αυτούς (Φροντιστής, Κοντόπουλος, Νάτσινας, Γωγούσης, Μπάλλας) είναι παλαίμαχα μέλη της "Διοικούσας Δέσμης" του ΙΔΕΑ. Αυτή η επιτροπή είναι που έδωσε την τελική μορφή στο σχέδιο Περικλής, στο οποίο θα αναφερθούμε στην αμέσως επόμενη ανάρτηση.
Πέρα από τα παραπάνω μέτρα, μετά τις εκλογές του 1958 ο Καραμανλής ανέλαβε προσωπικά το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Η ατμόσφαιρα είχε εμφανώς αλλάξει και ο Νικολόπουλος βρέθηκε απομονωμένος. Η εκτίμηση του ήταν ότι «με τις εκλογές οι συνωμότες και οι προστάτες τους απέκτησαν πολιτικούς φίλους ισχυρούς, τους οποίους είχαν υποχρεώσει. Οι φιλοδοξίες των πατρώνων τους μέσα στο Στράτευμα μεγάλωσαν. Έπρεπε να φύγω για να ανοίξει ο δρόμος τους. Οι συνωμότες είχαν τα πιστοποιητικά της προσφοράς "καλών υπηρεσιών"». [Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Το παρακράτος ήταν ελεύθερο πλέον για μια σειρά προβοκατόρικων ενεργειών, όπως πλαστές «κομμουνιστικές» προκηρύξεις, «πληροφορίες» για κινήσεις βουλγαρικών - ή και σοβιετικών στρατευμάτων - στα σύνορα, κ.τ.λ. Άλλωστε, όπως ο ίδιος ο Νικολόπουλος λέει: «Όλα έδειχναν ότι οι συνωμότες άρχιζαν να μεθοδεύουν τον σκοπό τους, πάντα όμως υπό πολιτική και στρατιωτική κάλυψη». [Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Σύμφωνα με το στρατηγό Δαμιανάκο, οι επικεφαλής του ΙΔΕΑ την περίοδο εκείνη (Α. Νάτσινας, Β. Καρδαμάκης, Κ. Καραβίτης, Γ. Μπάλλας) κατάφεραν να επηρεάσουν τον Καραμανλή και να μεταβάλλουν τη στάση του έναντι του Νικολόπουλου. Μέσα σε αυτό το κλίμα, το Σεπτέμβριο του 1958, το ΑΣΕΑ, υπό την προεδρία του Καραμανλή, αποφάσισε την αποστρατεία του Νικολόπουλου.
Σύμφωνα με το Νικολόπουλο, όταν αυτός επισκέφτηκε τον Π.Κανελλόπουλο μετά την ανακοίνωση της αποστρατείας του, τον προειδοποίησε ότι «από αυτούς που εγώ έδιωξα και εσείς θεωρείτε οπαδούς σας, θα φάτε συσσίτιο στην Σχολή Ευελπίδων όλοι οι πολιτικοί». Και εξηγεί: «Το είπα αυτό γιατί σ' όλα τα προηγούμενα κινήματα, οι πολιτικοί που συνελαμβάνοντο εκρατούντο στο κτίριο εκείνο. Έπεσα έξω στο κτίριο».[Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Σύμφωνα με το Νικολόπουλο, όταν αυτός επισκέφτηκε τον Π.Κανελλόπουλο μετά την ανακοίνωση της αποστρατείας του, τον προειδοποίησε ότι «από αυτούς που εγώ έδιωξα και εσείς θεωρείτε οπαδούς σας, θα φάτε συσσίτιο στην Σχολή Ευελπίδων όλοι οι πολιτικοί». Και εξηγεί: «Το είπα αυτό γιατί σ' όλα τα προηγούμενα κινήματα, οι πολιτικοί που συνελαμβάνοντο εκρατούντο στο κτίριο εκείνο. Έπεσα έξω στο κτίριο».[Λ.Καλλιβρετάκη - Οι γνωστοί «άγνωστοι» Απριλιανοί συνωμότες]
Έτσι, αντί να διωχθούν οι συνωμότες, διώχνεται και εξοστρακίζεται ο Νικολόπουλος και τη θέση του παίρνει προσωρινά ο αντιστράτηγος Σειραδάκης, μία από τις πρώτες ενέργειες του οποίου ήταν να διακόψει τις έρευνες για τη δράση της ΕΕΝΑ και να μεταθέσει τους αξιωματικούς που είχαν πρωτοστατήσει στις έρευνες αυτές.
Μετά από ένα χρόνο, το Νοέμβριο του 1959, στη θέση του αρχηγού του ΓΕΣ τοποθετείται ο εκλεκτός των ΙΔΕΑ-ΕΕΝΑ, αντιστράτηγος Β.Καρδαμάκης. Παράλληλα, με το νέο Νόμο "περί Ιεραρχίας και Προαγωγών (4028/59)" που προετοίμασε ο ΙΔΕΑ, έγινε εύκολο να αποστρατευτούν δεκάδες αξιωματικοί που δεν ανήκαν στον ΙΔΕΑ και να προωθηθούν στελέχη του. Έτσι, ο Α/ΓΕΕΘΑ Φροντιστής και Α/ΓΕΣ Καρδαμάκης πλαισιώθηκαν από ηγετικά στελέχη της ΕΕΝΑ και του ΙΔΕΑ, όπως οι συνταγματάρχες Πατίλης, Μακαρέζος, Αγγελής, Κονδύλης και άλλα πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
Ο Καρδαμάκης συγκέντρωσε στο γραφείο του και τοποθέτησε σε καίριες θέσεις αξιωματικούς της ΕΕΝΑ, δίνοντας το δικαίωμα στην οργάνωση και στο Γ.Παπαδόπουλο να αποκτήσει μεγαλύτερο έλεγχο του στρατού. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Π. Κανελλόπουλος, «η επιλογή Καρδαμάκη ήταν ατυχής. Ήταν, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, ένας σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα των γεγονότων, που οδήγησαν στην 21η Απριλίου 1967». [Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή]
Από επιτελικές θέσεις πλέον, οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ και κυρίως της ΕΕΝΑ θα διαδραματίσουν κεντρικό πολιτικό ρόλο στις βουλευτικές εκλογές του 1961 - των εκλογών "βίας και νοθείας" όπως αποκαλέστηκαν - σχεδιάζοντας το σχέδιο «Περικλής», το οποίο εφαρμόστηκε από τον κρατικό μηχανισμό (Ένοπλες Δυνάμεις και ΚΥΠ) σε αγαστή συνεργασία με το παρακράτος. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε την άσκηση πίεσης και βίας στους ψηφοφόρους της ΕΔΑ, αλλά και της Ε.Κ, για τη μείωση της εκλογικής τους επιρροής με απώτερο σκοπό την αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος .
Από επιτελικές θέσεις πλέον, οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ και κυρίως της ΕΕΝΑ θα διαδραματίσουν κεντρικό πολιτικό ρόλο στις βουλευτικές εκλογές του 1961 - των εκλογών "βίας και νοθείας" όπως αποκαλέστηκαν - σχεδιάζοντας το σχέδιο «Περικλής», το οποίο εφαρμόστηκε από τον κρατικό μηχανισμό (Ένοπλες Δυνάμεις και ΚΥΠ) σε αγαστή συνεργασία με το παρακράτος. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε την άσκηση πίεσης και βίας στους ψηφοφόρους της ΕΔΑ, αλλά και της Ε.Κ, για τη μείωση της εκλογικής τους επιρροής με απώτερο σκοπό την αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος .
Έτσι, οι αξιωματικοί του ΙΔΕΑ που συμμετείχαν στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 1951 ξαναβρίσκονται τώρα στο σχέδιο «Περικλής» από υψηλότερες θέσεις
Φροντιστής: ταξίαρχος το 1951 , Α/ΓΕΕΘΑ το 1961
Κοντόπουλος: ταξίαρχος το 1951, αντιστράτηγος το 1961
Γωγούσης: συνταγματάρχης το 1951, αντιστράτηγος και διευθυντής του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβερνήσεως το 1961
Νάτσινας: συνταγματάρχης το 1951, υποστράτηγος και διευθυντής της ΚΥΠ το 1961
Μπέλλας: συνταγματάρχης το 1951, υποστράτηγος το 1961
Παπαδόπουλος: ταγματάρχης το 1951, αντισυνταγματάρχης πυροβολικού της ΚΥΠ και γραμματέας της επιτροπής που ήταν υπεύθυνη για την εφαρμογή του σχεδίου «Περικλής» το 1961, κ.α
ενώ πολλοί από αυτούς θα ξαναβρεθούν στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967.
Όπως είδαμε και παραπάνω, η κυβέρνηση Καραμανλή - που είχε εκλεγεί ενώ πήρε λιγότερες ψήφους από το συνασπισμό της Δημοκρατικής Ένωσης - στερούνταν στα μάτια πολλών τη δημοκρατική νομιμοποίηση. Αλλά δεν ήταν αυτό το μοναδικό πρόβλημά της. Στο διεθνή χώρο - λόγω της όξυνσης του Κυπριακού ζητήματος - δεχόταν πολύ μεγάλη πίεση, ενώ οι σχέσεις της με τα Ανάκτορα περνούσαν από τη φάση του έρωτα στη φάση της ψυχρότητας. Παράλληλα, άρχισε να δέχεται και τα πρώτα βέλη εκ των έσω. Την αρχή έκανε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Α.Αποστολίδης, ο οποίος παραιτήθηκε λόγω της διαμάχης του με τον υπουργό Εθνικής Άμυνας εξαιτίας ενός οικονομικού νομοσχεδίου.
Αυτή τουλάχιστον ήταν η δημόσια εξήγηση. Όμως, σύμφωνα με το Σ.Γρηγοριάδη: "... αργότερα διατυπώθηκε η άποψη ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης είχε βολιδοσκοπηθεί για ενδεχόμενη πρωθυπουργοποίηση, αν ο Καραμανλής απομακρυνόταν για να σχηματιστεί μεταβατική κυβέρνηση που θα αναλάμβανε να κλείσει το Κυπριακό και να ομαλοποιήσει τη διεθνή θέση της Ελλάδας. Προσθετόταν ότι είχαν γίνει κρούσεις και προς άλλα στελέχη της ΕΡΕ, πίσω από τα οποία βρίσκονταν ορισμένοι ισχυροί οικονομικοί παράγοντες, όπως ο Μποδοσάκης και ο Στρατής Ανδρεάδης. Η όλη κίνηση θα εκδηλωνόταν σύντομα για να διασπαστεί η ΕΡΕ, να πέσει η κυβέρνηση και να ακολουθήσει η λοιπή διαδικασία" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Οι αποχωρήσεις όμως δε σταμάτησαν εδώ. Τον Ιανουάριο του 1958, δύο κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης Καραμανλή, ο υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου Π.Παπαληγούρας και Δημοσίων Έργων Γ.Ράλλης παραιτήθηκαν εκφράζοντας τη διαφωνία τους για το νέο εκλογικό νόμο που προωθούσε η κυβέρνηση.
Στο νόμο αυτό είχαν καταλήξει - με μία κατ' αρχήν συμφωνία - το κόμμα της ΕΡΕ και το κόμμα των Φιλελευθέρων των Σ.Βενιζέλου και Γ.Παπανδρέου. Το εκλογικό σύστημα που προέβλεπε ο νόμος ήταν ένα σύστημα ενισχυμένης αναλογικής που ευνοούσε υπέρμετρα το πρώτο κόμμα και ενίσχυε το δεύτερο, ανεξάρτητα από το αν υπερέβαινε το όριο του 25% των εγκύρων ψηφοδελτίων, όπως προέβλεπε ο προηγούμενος νόμος. Προφανώς, το κόμμα των Φιλελευθέρων θεωρούσε ότι θα ερχόταν δεύτερο και συμφώνησε στο νόμο αυτό. Ο Γ.Ράλλης, όμως, θεωρούσε ότι ο νόμος αυτός θα μπορούσε να ενισχύσει την Αριστερά, που είχε πιθανότητες να έρθει δεύτερο κόμμα
Φροντιστής: ταξίαρχος το 1951 , Α/ΓΕΕΘΑ το 1961
Κοντόπουλος: ταξίαρχος το 1951, αντιστράτηγος το 1961
Γωγούσης: συνταγματάρχης το 1951, αντιστράτηγος και διευθυντής του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβερνήσεως το 1961
Νάτσινας: συνταγματάρχης το 1951, υποστράτηγος και διευθυντής της ΚΥΠ το 1961
Μπέλλας: συνταγματάρχης το 1951, υποστράτηγος το 1961
Παπαδόπουλος: ταγματάρχης το 1951, αντισυνταγματάρχης πυροβολικού της ΚΥΠ και γραμματέας της επιτροπής που ήταν υπεύθυνη για την εφαρμογή του σχεδίου «Περικλής» το 1961, κ.α
ενώ πολλοί από αυτούς θα ξαναβρεθούν στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967.
Οι εκλογές του 1958 και η έκπληξη της ΕΔΑ
Όπως είδαμε και παραπάνω, η κυβέρνηση Καραμανλή - που είχε εκλεγεί ενώ πήρε λιγότερες ψήφους από το συνασπισμό της Δημοκρατικής Ένωσης - στερούνταν στα μάτια πολλών τη δημοκρατική νομιμοποίηση. Αλλά δεν ήταν αυτό το μοναδικό πρόβλημά της. Στο διεθνή χώρο - λόγω της όξυνσης του Κυπριακού ζητήματος - δεχόταν πολύ μεγάλη πίεση, ενώ οι σχέσεις της με τα Ανάκτορα περνούσαν από τη φάση του έρωτα στη φάση της ψυχρότητας. Παράλληλα, άρχισε να δέχεται και τα πρώτα βέλη εκ των έσω. Την αρχή έκανε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Α.Αποστολίδης, ο οποίος παραιτήθηκε λόγω της διαμάχης του με τον υπουργό Εθνικής Άμυνας εξαιτίας ενός οικονομικού νομοσχεδίου.
Αυτή τουλάχιστον ήταν η δημόσια εξήγηση. Όμως, σύμφωνα με το Σ.Γρηγοριάδη: "... αργότερα διατυπώθηκε η άποψη ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης είχε βολιδοσκοπηθεί για ενδεχόμενη πρωθυπουργοποίηση, αν ο Καραμανλής απομακρυνόταν για να σχηματιστεί μεταβατική κυβέρνηση που θα αναλάμβανε να κλείσει το Κυπριακό και να ομαλοποιήσει τη διεθνή θέση της Ελλάδας. Προσθετόταν ότι είχαν γίνει κρούσεις και προς άλλα στελέχη της ΕΡΕ, πίσω από τα οποία βρίσκονταν ορισμένοι ισχυροί οικονομικοί παράγοντες, όπως ο Μποδοσάκης και ο Στρατής Ανδρεάδης. Η όλη κίνηση θα εκδηλωνόταν σύντομα για να διασπαστεί η ΕΡΕ, να πέσει η κυβέρνηση και να ακολουθήσει η λοιπή διαδικασία" [ Σ.Γρηγοριάδη, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974]
Οι αποχωρήσεις όμως δε σταμάτησαν εδώ. Τον Ιανουάριο του 1958, δύο κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης Καραμανλή, ο υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου Π.Παπαληγούρας και Δημοσίων Έργων Γ.Ράλλης παραιτήθηκαν εκφράζοντας τη διαφωνία τους για το νέο εκλογικό νόμο που προωθούσε η κυβέρνηση.
Στο νόμο αυτό είχαν καταλήξει - με μία κατ' αρχήν συμφωνία - το κόμμα της ΕΡΕ και το κόμμα των Φιλελευθέρων των Σ.Βενιζέλου και Γ.Παπανδρέου. Το εκλογικό σύστημα που προέβλεπε ο νόμος ήταν ένα σύστημα ενισχυμένης αναλογικής που ευνοούσε υπέρμετρα το πρώτο κόμμα και ενίσχυε το δεύτερο, ανεξάρτητα από το αν υπερέβαινε το όριο του 25% των εγκύρων ψηφοδελτίων, όπως προέβλεπε ο προηγούμενος νόμος. Προφανώς, το κόμμα των Φιλελευθέρων θεωρούσε ότι θα ερχόταν δεύτερο και συμφώνησε στο νόμο αυτό. Ο Γ.Ράλλης, όμως, θεωρούσε ότι ο νόμος αυτός θα μπορούσε να ενισχύσει την Αριστερά, που είχε πιθανότητες να έρθει δεύτερο κόμμα
Μετά από ένα μήνα αβεβαιότητας και αστάθειας, την 1η Μαρτίου 1958, οι Ράλλης και Παπαληγούρας μαζί με άλλους 13 βουλευτές της ΕΡΕ, αίρουν την εμπιστοσύνη τους προς την κυβέρνηση, επειδή αυτή εμμένει στην ψήφιση του εκλογικού νόμου. Η άρση της εμπιστοσύνης των 15 βουλευτών αφαιρεί από τον Καραμανλή την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Έτσι την επομένη, ο Καραμανλής υποβάλλει παραίτηση και εισηγείται στο βασιλιά εκλογές, οι οποίες ορίζονται για τις 11 Μαΐου.
" ... Τα κόμματα αποδύονται στον προεκλογικό αγώνα. Οι διεργασίες στο εκλογικό σώμα είναι σχεδόν αφανείς, καθώς δημοσκοπήσεις διεξάγουν σε περιορισμένη κλίμακα μόνον οι Αμερικανοί. Πάντως υπάρχουν ενδείξεις για ενίσχυση της δυνάμεως της ΕΔΑ, ενώ το Κόμμα των Φιλελευθέρων - ο κύριος κομματικός σχηματισμός του Κέντρου - παρέπαιε καθώς οι δύο συναρχηγοί του, Γ.Παπανδρέου και Σ.Βενιζέλος είχαν σφοδρή αντιπαλότητα και διαφορετικούς στόχους. Οι Αμερικανοί που γνωρίζουν καλύτερα έχουν αρχίσει να ανησυχούν. Όπως αναφέρει ο Α.Παπαχελάς, ο αρχηγός της CIA Αλεν Ντάλες, συγκαλεί σύσκεψη στις 26 Μαρτίου για την ανάληψη μυστικών επιχειρήσεων περιορισμού της δυνάμεως της ΕΔΑ." www.kathimerini.gr: Η αριστερή εκλογική έκπληξη του 1958
Από τις κάλπες της 11ης Μαΐου η ΕΡΕ βγήκε νικήτρια με 41,1% και απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 171 εδρών και η ΕΔΑ δεύτερη με 24,4% και 79 βουλευτές. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων ήρθε τρίτο με 20,7% και 36 έδρες και η κεντρώα ΠΑΔΕ τέταρτη με 10,6% και 10 έδρες.
Το αντίκτυπο των αποτελεσμάτων των εκλογών ήταν άμεσο, προκαλώντας πανικό στο αστικό πολιτικό σύστημα που ξαφνικά έβλεπαν το ΚΚΕ, εννιά χρόνια μετά τη στρατιωτική συντριβή του, να ανασυγκροτείται πολιτικά με τέτοιο ρυθμό που το έφερε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του ΒΗΜΑΤΟΣ, της γνωστής εφημερίδας του συγκροτήματος Λαμπράκη που από τότε, όπως φαίνεται, είχε ως κύριο μέλημά της τον "κομμουνιστικόν κίνδυνον" περισσότερο παρά τη Δεξιά. Ας διαβάσουμε λοιπόν τι έγραφε η εφημερίδα του Κέντρου δύο μέρες μετά τις εκλογές του 1958 για την "κομμουνιστικήν πλημμυρίδαν" της ΕΔΑ με την οποία ας μην ξεχνούμε ότι το Κέντρο είχε συνεργαστεί μαζί της εκλογικά πριν από ενάμιση μόλις χρόνο.
" Η Δεξιά παρέλαβε τον Κομμουνισμόν εις την Ελλάδα με ποσοστό επισήμως πιστοποιηθέν και διεθνώς αναγνωρισθέν 9,7%. Και εντός μιας εξαετίας κατώρθωσε να αναβιβάση την δύναμιν του Κομμουνισμού εις το ανησυχητικόν ποσοστόν 24,4% και να στείλη εις το Κοινοβούλιον 78 κομμουνιστάς και κομμουνίζοντας βουλευτάς. Ο υπερδιπλασιασμός της κομμουνιστικής δυνάμεως δεν είναι αποτέλεσμα τύχης ή μοιραίας εξελίξεως. Είναι προφανώς αποτέλεσμα της ασκηθείσης κατά την εξαετίαν αυτήν στενοκάρδου και αντιλαϊκής πολιτικής.
... Το μήνυμα της 11ης Μαΐου είναι άκρως ανησυχητικόν δια το κοινωνικόν και εθνικόν μας μέλλον και θα πρέπει να αφυπνίση πολλάς συνειδήσεις εις τον τόπον μας. Απευθύνεται πρώτα εις τα κόμματα της Δεξιάς και γενικώς εις τα εθνικά κόμματα, δια να υποδείξη τον δρόμον, τον οποίον οφείλουν εφεξής να ακολουθήσουν, αν δεν θέλουν να ίδουν κατακλυζομένην την Ελλάδαν από την κομμουνιστικήν πλημμυρίδα.
... Έχομεν ήρεμον την συνείδησιν ότι εγκαίρως διείδομεν τον κίνδυνον της πολώσεως και ηγωνίσθημεν να τον αποτρέψωμεν. Ο Ελληνικός Λαός όμως άλλως έκρινεν. Αντί να συσπειρωθή περί τον κορμόν του Κέντρου που αποτελεί τον μόνον ΑΝΑΣΧΕΤΙΚΟΝ ΦΡΑΓΜΟΝ κατά της Κομμουνιστικής πλημμυρίδος, ετράπη προς τα Άκρα. Δικαίωμά του βεβαίως. Όμως ημείς πιστεύομεν ότι επλανήθη... "
Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του ΒΗΜΑΤΟΣ, της γνωστής εφημερίδας του συγκροτήματος Λαμπράκη που από τότε, όπως φαίνεται, είχε ως κύριο μέλημά της τον "κομμουνιστικόν κίνδυνον" περισσότερο παρά τη Δεξιά. Ας διαβάσουμε λοιπόν τι έγραφε η εφημερίδα του Κέντρου δύο μέρες μετά τις εκλογές του 1958 για την "κομμουνιστικήν πλημμυρίδαν" της ΕΔΑ με την οποία ας μην ξεχνούμε ότι το Κέντρο είχε συνεργαστεί μαζί της εκλογικά πριν από ενάμιση μόλις χρόνο.
" Η Δεξιά παρέλαβε τον Κομμουνισμόν εις την Ελλάδα με ποσοστό επισήμως πιστοποιηθέν και διεθνώς αναγνωρισθέν 9,7%. Και εντός μιας εξαετίας κατώρθωσε να αναβιβάση την δύναμιν του Κομμουνισμού εις το ανησυχητικόν ποσοστόν 24,4% και να στείλη εις το Κοινοβούλιον 78 κομμουνιστάς και κομμουνίζοντας βουλευτάς. Ο υπερδιπλασιασμός της κομμουνιστικής δυνάμεως δεν είναι αποτέλεσμα τύχης ή μοιραίας εξελίξεως. Είναι προφανώς αποτέλεσμα της ασκηθείσης κατά την εξαετίαν αυτήν στενοκάρδου και αντιλαϊκής πολιτικής.
... Το μήνυμα της 11ης Μαΐου είναι άκρως ανησυχητικόν δια το κοινωνικόν και εθνικόν μας μέλλον και θα πρέπει να αφυπνίση πολλάς συνειδήσεις εις τον τόπον μας. Απευθύνεται πρώτα εις τα κόμματα της Δεξιάς και γενικώς εις τα εθνικά κόμματα, δια να υποδείξη τον δρόμον, τον οποίον οφείλουν εφεξής να ακολουθήσουν, αν δεν θέλουν να ίδουν κατακλυζομένην την Ελλάδαν από την κομμουνιστικήν πλημμυρίδα.
... Έχομεν ήρεμον την συνείδησιν ότι εγκαίρως διείδομεν τον κίνδυνον της πολώσεως και ηγωνίσθημεν να τον αποτρέψωμεν. Ο Ελληνικός Λαός όμως άλλως έκρινεν. Αντί να συσπειρωθή περί τον κορμόν του Κέντρου που αποτελεί τον μόνον ΑΝΑΣΧΕΤΙΚΟΝ ΦΡΑΓΜΟΝ κατά της Κομμουνιστικής πλημμυρίδος, ετράπη προς τα Άκρα. Δικαίωμά του βεβαίως. Όμως ημείς πιστεύομεν ότι επλανήθη... "
Τα αποτελέσματα των εκλογών του 1958 προκάλεσαν, λοιπόν, συναγερμό στο κράτος και στο παρακράτος που δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να συμβεί κάποιο "εκλογικό ατύχημα" στις επόμενες εκλογές και να ανέλθει στην εξουσία η Αριστερά. Έπρεπε λοιπόν να λάβουν τα μέτρα τους και αυτό ακριβώς έκαναν.
Περισσότερα, όμως, γι΄αυτά στην επόμενή μας ανάρτηση
Περισσότερα, όμως, γι΄αυτά στην επόμενή μας ανάρτηση
Πηγές
- Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών, Διπλωματική εργασία του Δ.Δεμερτζή http://invenio.lib.auth.gr/record/124262/files/dem.pdf?version=1
- Οι γνωστοί-άγνωστοι Απριλιανοί συνωμότες, του Λ.Καλλιβρετάκη
- Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974, του Σ.Γρηγοριάδη
- "1955-1963:Εσωτερική πολιτική", του Θ.Σαμπατακάκη από το συλλογικό έργο Ιστορία των Ελλήνων
- "Το πραξικόπημα του '67, οι ΗΠΑ και η μοναρχία" του Φ. Οικονομίδη δημοσιευμένο στο αφιέρωμα του Ε-Ιστορικά "21η Απριλίου: Πώς ήρθε - Πώς έπεσε η χούντα"
- eranistis.net/wordpress : Οι κυανοί, οι κίτρινοι και το απόρρητο σχέδιο Περικλής
- elasykozanis.blogspot.gr : Το σχέδιο Περικλής και τα Ιουλιανά
- www.tovima.gr : Σκοτεινές ιστορίες με πράκτορες
- www.kathimerini.gr: Οι εκλογές του 1956
- www.rizospastis.gr: Το αστικό πολιτικό σύστημα μετά το 1949
- tvxs.gr: Οι Ελληνίδες αποκτούν το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι
- www.rizospastis.gr: Οι γυναίκες ήταν η ψυχή της «Εθνικής Αλληλεγγύης»
- www.kathimerini.gr: Η αριστερή εκλογική έκπληξη του 1958
- Ε-Ιστορικά: Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις
<<<<<<<<<<<<<...>>>>>>>>>>>>>>
Από τα Τάγματα Ασφαλείας στην Απριλιανή Χούντα - : Η βία και η τρομοκρατία γίνονται επίσημη κυβερνητική πολιτική μετά την εκλογική επιτυχία της ΕΔΑ στις εκλογές του '58 ( σχέδιο Περικλής, δημιουργία της Ένωσης Κέντρου, εκλογές βίας και νοθείας του '61)
Μέρος 8ο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.