Από τη μισθωτή στην... αμισθί σκλαβιά

Της Ντίνας Δασκαλοπούλου

Το χαρακτηρίζουν πανδημία. Είναι το μεγαλύτερο παράδοξο και το πιο δύσκολο να ερμηνευθεί. Η ανεργία, η δουλειά-λάστιχο, η μαύρη εργασία, όλα αυτά είναι απολύτως κατανοητά κι εξηγήσιμα σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης και με πολιτικές λιτότητας και νεοφιλελευθερισμού. Τι είναι αυτό που κάνει 1.200.000 εργαζομένους, που δεν πληρώνονται από τα αφεντικά τους, να εξακολουθούν να παρέχουν την εργασία τους κάθε μέρα;

Η απλήρωτη εργασία έχει μετατραπεί σε νέα κανονικότητα κι είναι ίσως η ουσιωδέστερη α-συνέχεια του κόσμου, όπως τον ξέραμε επί δεκαετίες: ο εργαζόμενος παρέχει εργατική δύναμη και σε αντάλλαγμα παίρνει μισθό. Τώρα πια όμως είμαστε αντιμέτωποι μ’ ένα νέο φαινόμενο, παράδοξο μεν, αλλά μέρος της νέα κανονικότητας εκτάκτου ανάγκης: την άμισθη σκλαβιά.

«Μουγκή» δύναμη

Στην Ελλάδα των Μνημονίων μιλάμε πολύ για την ανάπτυξη, λιγότερο για την ανεργία και καθόλου για την απλήρωτη εργασία. Εχουμε γίνει η πολιτεία που περιγράφει ο Αζίζ Νεσίν: «Κατάπιαμε τη γλώσσα μας. Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε. Φτιάξαμε τον σύλλογο του “σώπα” και μαζευτήκαμε πολλοί, μια πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη, αλλά μουγκή!».

Οχι μόνο πια δεν εξεγειρόμαστε για την ανεργία, αλλά και θεωρούμε κανονικό το να μην πληρωνόμαστε, όταν εργαζόμαστε. Το νούμερο είναι εξωπραγματικό: ένα εκατομμύριο (1.000.000) είναι οι απλήρωτοι εργαζόμενοι, σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, στους 1.200.000 τούς ανεβάζει το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ. Τα 2/3 όσων έχουν ακόμα δουλειά στον ιδιωτικό τομέα πληρώνονται με καθυστέρηση.

Τα αφεντικά έχουν προσχωρήσει μαζικά στο κίνημα «δεν πληρώνω»: περίπου δύο στις τρεις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα έχουν προχωρήσει σε στάση πληρωμών. Ετσι, ο ένας μήνας χωρίς αμοιβή δεν θεωρείται πια καν καθυστέρηση, ο μέσος χρόνος απληρωσιάς είναι οι πέντε μήνες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τα αφεντικά μπορεί και να μην πληρώνουν ακόμα και επί δύο χρόνια.

Μια απλή αναζήτηση στο google με τον όρο «απλήρωτοι εργαζόμενοι» δίνει 396.000 αποτελέσματα σε 0,40 δευτερόλεπτα και μια ατελείωτη λίστα: από τον «Αγγελιοφόρο» μέχρι το ΙΓΜΕ, από το Μέγαρο Μουσικής μέχρι μεγάλα ξενοδοχεία, από το Πάρκο Τρίτση μέχρι τους εργαζομένους σε πτηνοτροφεία, από το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο μέχρι το μπακάλικο της γειτονιάς σου.

Ακόμη και τα κόμματα, που δηλώνουν πως θέλουν να σώσουν τον τόπο από τη μάστιγα της ανεργίας, έχουν καθυστερήσει κατά περιόδους την πληρωμή των εργαζομένων τους –κι αυτό ισχύει και για τη Νέα Δημοκρατία και για το ΠΑΣΟΚ και για τον ΣΥΡΙΖΑ. Μέχρι και οι εργαζόμενοι του Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, που λειτουργεί υπό την αιγίδα της ΓΣΕΕ, βρέθηκαν απλήρωτοι από 3 έως 6 μήνες!

«Πρόκειται για επιδημία τα τελευταία πέντε χρόνια», μας λέει η Μαργετίνα Στεφανάτου, μάχιμη δικηγόρος κι εξαιρετικά έμπειρη στα εργατικά. «Το ‘’φαινόμενο’’ εμφανίστηκε αρχικά με τη μορφή της πολύμηνης καθυστέρησης μισθοδοσίας. Σταδιακά -και δη τα τελευταία 2-3 χρόνια- υπάρχουν εργαζόμενοι που δουλεύουν χωρίς να πληρώνονται καθόλου πάνω από 5-6 μήνες, μέχρι και 10-12 μήνες. Το ‘’φαινόμενο’’ δεν αφορά μόνο τον ιδιωτικό τομέα, αλλά εμφανίζεται συχνά και σε επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αλλά και σε αναπτυξιακές εταιρείες δήμων ή εταιρείες που δουλεύουν με προγράμματα ΕΣΠΑ κ.λπ. Το ‘’φαινόμενο’’ πολλές φορές αιτιολογείται και δικαιολογείται λόγω της υστέρησης και εν τέλει της στάσης πληρωμών εκ μέρους του ελληνικού Δημοσίου, γεγονός πραγματικό που έχει φέρει σε οικονομικό αδιέξοδο πολλές επιχειρήσεις του ιδιωτικού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα».

Υπάρχουν κι άλλες κατηγορίες στη στρατιά των απλήρωτων, όπως μας εξηγεί η νομικός Μαρίλη Ζαλαώρα, που εργάζεται στη ΓΣΕΕ: «Υπάρχουν εργαζόμενοι, θύματα μιας συχνά προσχηματικής κι ανειλικρινούς εργοδοτικής συμπεριφοράς που έχουν να πληρωθούν κανονικά ακόμα και περισσότερο από τρία χρόνια, ζώντας με τα “έναντι”. Παράλληλα με αυτούς συμπορεύεται μια ακόμα κατηγορία απλήρωτων εργαζομένων, εκείνη των “δοκιμαστικών” υπαλλήλων, οι οποίοι αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμα από τον εργοδότη κι αντικαθίστανται αμέσως μετά τη λήξη της δοκιμαστικής περιόδου, χωρίς να λάβουν την παραμικρή αμοιβή. Πρόκειται επομένως για κατ’ όνομα εργαζομένους, αλλά στην πραγματικότητα για κατ’ ουσία ανέργους. Καμιά στατιστική δεν ασχολείται μαζί τους ενώ εκείνοι, συνεχώς αυξανόμενοι, εξακολουθούν να ακροβατούν στωικά στο τεντωμένο σκοινί μιας ιδιότυπης ομηρίας».

Μια κατηγορία μόνοι τους

«Σύγχρονη δουλεία» χαρακτηρίζει την απλήρωτη εργασία η νομικός Σοφία Παπαοικονόμου στη μελέτη της «Η απλήρωτη εργασία στα χρόνια των Μνημονίων και της κρίσης»: «Οι απλήρωτοι εργαζόμενοι αποτελούν “sui generis” κατηγορία: ενώ αναγκάζονται να παρέχουν τις υπηρεσίες τους με τους ίδιους ή και σκληρότερους όρους, δεν απολαμβάνουν το αυτονόητο αντίτιμο της εργασίας τους. Ενώ δεν είναι τυπικώς άνεργοι, βρίσκονται όμηροι σε επιχειρήσεις και διαβιούν χειρότερα από τους ανέργους, αφού δεν δικαιούνται ούτε κι αυτό το γλίσχρο επίδομα ανεργίας.

»Είναι οι σύγχρονοι δούλοι, που υπομένουν στωικά ως αναγκαία κατάσταση τα έναντι-ψίχουλα, που “βάζουν πλάτη” για τη “διάσωση” της επιχείρησης, για να μη χαθούν ολότελα οι θέσεις εργασίας. Κι έτσι “επιχορηγούν” τις επιχειρήσεις, στις οποίες εργάζονται, με τους “βερεσέ” μισθούς τους. Με τη συνέργεια του κράτους, μέσω των συνεχών μειώσεων του μισθολογικού και συνταξιοδοτικού κόστους, των κοινωνικών παροχών και της συστηματικής καθιέρωσης της απλήρωτης εργασίας, πραγματοποιείται μια γιγαντιαία μεταφορά εισοδήματος από τους εργαζομένους και τα ασφαλιστικά ταμεία προς τις επιχειρήσεις, σε όφελος του μεγάλου κεφαλαίου»

Πηγή:http://www.efsyn.gr/arthro/apo-ti-misthoti-stin-amisthi-sklavia