Ο τουρισμός θα μας σώσει;

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Σε εργασιακές σχέσεις δουλοπαροικίας με εισαγόμενο ανειδίκευτο προσωπικό χτίζεται το τουριστικό θαύμα που επαινεί ο Σαμαράς

Τα ξενοδοχεία της Αθήνας θεωρούνται τα λιγότερο ευάλωτα απέναντι στις πιέσεις των τουρ οπερέιτορ για μείωση των τιμών. Το γεγονός ότι η λειτουργία τους δεν είναι εποχιακή κι ότι μεγάλο μέρος των κρατήσεων γίνεται μέσω ίντερνετ από τους ίδιους τους πελάτες, δημιουργούν πολλές δικλείδες ασφαλείας στους ξενοδόχους ώστε να αποφεύγουν τον θανάσιμο εναγκαλισμό των τουρ οπερέιτορ. «Σε πρακτικό επίπεδο όσο περνούν τα χρόνια τόσο πιο δύσκολο είναι να πεις όχι», εκμυστηρεύονται επαγγελματίες που ξέρουν την αγορά. Κι αυτό μάλιστα ισχύει ακόμη και για τα ξενοδοχεία της Αθήνας, όχι μόνο των νησιών. «Μεγάλο ξενοδοχείο στο Καβούρι πέρυσι, με τιμές απλησίαστες για τους Έλληνες, αποδέχθηκε πρόταση ρώσικου οργανισμού για μια μαζική κράτηση που είναι πολύ αμφίβολο αν κατάφερε να βγάλει τα έξοδα για το πλύσιμο των σεντονιών», δηλώνει στο Unfollow επαγγελματίας του τουρισμού, με αντικείμενο πωλήσεις σε ξένες αγορές.

Πρόκειται για λεπτομέρειες που αμφισβητούν ευθέως τις μεγάλες προσδοκίες που δημιουργεί η κυβέρνηση από την αναμενόμενη αύξηση των τουριστών που θα επισκεφθούν την χώρα φέτος το καλοκαίρι. Το 2013 οι επισκέπτες έφτασαν τα 20,1 εκ. άτομα, από 16,95 το 2012 (αύξηση κατά 18,7%). Οι εισπράξεις δεν αυξήθηκαν με τον ίδιο ρυθμό, χωρίς ωστόσο να υπολείπονται σημαντικά. Από 10,44 δισ. ευρώ το 2012 πέρυσι έφτασαν τα 12,15 δισ. ευρώ, σημειώθηκε δηλαδή αύξηση 16,4% (όλα τα στοιχεία προέρχονται από Δελτίο Τύπου της Τράπεζας της Ελλάδας, της 29ης Απριλίου 2014). Τα στοιχεία που υπάρχουν μέχρι στιγμής προεξοφλούν ότι το 2014 θα αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των τουριστών. Συγκεκριμένα, το πρώτο πεντάμηνο του 2014 οι αφίξεις στην Αθήνα αυξήθηκαν κατά 34,4% σε σχέση με την ίδια χρονική περίοδο του 2013, ενώ στην Θεσσαλονίκη αυξήθηκαν κατά 15,2%.

Σε αυτό το φόντο, ακόμη μάλιστα κι αν εξαντλήσουμε την γενναιοψυχία μας και προσπεράσουμε την εξ ίσου σίγουρη πρόβλεψη ότι φέτος όπως και πέρυσι οι 3 στους 4 κατοίκους της Ελλάδας δεν θα κάνουν διακοπές λόγω φτώχειας, πρέπει να απαντηθεί ποιά θα είναι τα οφέλη από την προβλεπόμενη αύξηση των τουριστών; Δικαιούμαστε με άλλα λόγια να μοιραστούμε την αισιοδοξία του Σαμαρά και να ελπίσουμε ότι τα έσοδα που θα εισρεύσουν θα διαχυθούν στην κοινωνία, αυξάνοντας το εισόδημα αν όχι όλων των κατοίκων τουλάχιστον όσων ασχολούνται με άμεσο και έμμεσο τρόπο στην αποκαλούμενη και βαριά βιομηχανία της Ελλάδας; Η σημασία του τουρισμού στην ελληνική οικονομία υπογραμμίστηκε σε έκθεση του ΙΟΒΕ (Σεπτέμβριος 2012) όπου αναφερόταν ότι η συνολική επίδραση του ανέρχεται στο 15,1% του ΑΕΠ, η συμβολή του στην έμμεση φορολογία (1,4 δισ. ευρώ) ανέρχεται στο 5% των συνολικών εσόδων ενώ η άμεση και έμμεση απασχόληση στον κλάδο το 2010 ανερχόταν σε 446.000 άτομα (9% των απασχολουμένων).

Τουρισμός, η εθνική μας …παρακμή

Το σημαντικό ειδικό βάρος του τουριστικού κλάδου στην ελληνική οικονομία, με διεθνείς συγκρίσεις, φαίνεται αν δούμε ότι οι τουριστικές εισπράξεις (οι δαπάνες δηλαδή των ξένων τουριστών κατά την επίσκεψή τους) ανέρχονται στο 5% του ΑΕΠ στην Ελλάδα, ενώ σε χώρες όπως η Γαλλία κι η Ιταλία φτάνουν το 2%, στην Τουρκία το 3%, ενώ ακόμη και στις συγκρίσιμες Ισπανία και Πορτογαλία ανέρχονται στο 4% του ΑΕΠ. Είναι αναγκαίο να ειπωθεί πως κάθε άλλο παρά προτέρημα αποτελεί για μια χώρα η εξάρτησή της από τον τουρισμό. Οι αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον από τις σχετικές επενδύσεις (ακόμη και πριν τον οδοστρωτήρα του fast-track ή του πρόσφατου νόμου για τον αιγιαλό), ο εποχιακός χαρακτήρας της δραστηριότητας που επιτείνει την οικονομική αστάθεια κι οι χαμηλής ειδίκευσης εργασίες, όπου εγγενώς ανθεί η εποχιακή απασχόληση κι οι χαμηλοί μισθοί μετατρέπουν τον τουρισμό σε μια επιλογή για τους απόβλητους του διεθνούς καταμερισμού εργασίας. Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα, όπου η διαδικασία αποβιομηχάνισης των τελευταίων, Μνημονιακών ετών έχει αυξήσει την σημασία του τουρισμού, μετατρέποντας τη χώρα μας σε γκαρσόνι της ΕΕ. Γι’ αυτό το σχέδιο επί της ουσίας καμαρώνει ο Σαμαράς… Αξίζει όμως να δούμε τι πρακτικά σημαίνει η άνοδος του αριθμού των ξένων επισκεπτών για ένα μεγάλο τμήμα της Ελλάδας που είτε κατοικεί γεωγραφικά κοντά σε τουριστικές περιοχές, είτε περιμένει να ζήσει από τα τουριστικά επαγγέλματα. 

Αρχικά πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η άνοδος του αριθμού των ξένων τουριστών στην Ελλάδα από το 2010 μέχρι το 2013 κατά 34% (από 15 εκ. σε 21,1 εκ. τουρίστες) οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στην πολιτική αναστάτωση που κυριάρχησε στις γειτονικές χώρες λόγω της αραβικής άνοιξης στη Βόρεια Αφρική, του πολέμου στη Συρία και των συγκρούσεων στην Τουρκία. Η Ελλάδα δηλαδή κέρδισε ως τουριστικός προορισμός έλκοντας τουρίστες που ακύρωναν τις επισκέψεις τους στις γειτονικές χώρες. Επ’ ουδενί επομένως δεν αποτελεί η άνοδος του τουρισμού ψήφο εμπιστοσύνης των αγορών στην Ελλάδα ή ένδειξη ανάκαμψης του οικονομικού κλίματος.

Η ειδυλλιακή εικόνα που καλλιεργεί η κυβέρνηση από την άνοδο του τουρισμού θολώνει αν εξετάσουμε σε βάθος την συμβολή της κρουαζιέρας. Από το 2012 ως το 2013 παρότι οι σχετικοί ταξιδιώτες αυξήθηκαν κατά 53% (από 1,43 εκ. σε 2,19 εκ.) τα σχετικά έσοδα αυξήθηκαν μόνο κατά 6,6% (από 417,6 εκ. σε 445,2 εκ.) κι αυτά φυσικά θα αφορούν τέλη ελλιμενισμού. Καμία δηλαδή διάχυση στις τοπικές κοινωνίες του τουριστικού συναλλάγματος, κανένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Οι επισκέπτες από τα κρουαζιερόπλοια, που αυξάνονται με εκθετικό ρυθμό είναι γνωστό (κι αντικείμενο χλευασμού στα νησιά) πως δεν καταναλώνουν ούτε 1 ευρώ τις λίγες ώρες που επισκέπτονται μια πόλη. Ακόμη και το μπουκαλάκι του νερού το κουβαλάνε μαζί τους από το πλοίο. Ο τουρισμός της κρουαζιέρας είναι το αποκορύφωμα του τουρισμού all inclusive που μπορεί να δίνει επιπλέον δυνατότητες διακοπών στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ραγδαία, ωστόσο για τους τόπους άφιξης είναι εντελώς αδιάφορος, μια και δεν δημιουργεί κανένα όφελος στις τοπικές κοινωνίες. Όλα τα χρήματα μένουν στο ξενοδοχειακό συγκρότημα, που συχνά ανήκει σε πολυεθνική αλυσίδα.

Οι οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων τεσσάρων ετών συνέβαλαν ωστόσο στην άνοδο του τουρισμού, για ένα λόγο όμως που μόνο τιμή δεν περιποιεί: Επειδή η Ελλάδα απέκτησε τριτοκοσμικά μεροκάματα, επειδή το εργατικό δίκαιο που ποτέ δεν είχε και τις καλύτερες σχέσεις με την βιομηχανία του τουρισμού στην πράξη καταργήθηκε πλήρως κι έτσι η Ελλάδα μετατράπηκε σε ευρωπαϊκή μπανανία. Δηλαδή, τουριστικός προορισμός που με το πέρασμα του χρόνου όλο και περισσότερο ομοιάζει με τις χώρες της νοτιο-ανατολικής Ασίας, όπου οι ντόπιοι εργάζονται σαν σκλάβοι, υπηρετώντας μια τουριστική βιομηχανία χτισμένη πάνω στην απόγνωση του πληθυσμού και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος .

Προσλήψεις μέσω off-shore!

«Πέρυσι το καλοκαίρι βρεθήκαμε ενώπιον μιας κατάστασης που δεν μας είχε ξανατύχει. Παρότι τα μηνύματα περιέγραφαν πληρότητα ακόμη και 130% δεκάδες εργαζόμενοι που περίμεναν να ξαναπροσληφθούν σε ξενοδοχεία που δούλευαν επί χρόνια δεν είχαν καμιά ειδοποίηση», λέει στο Unfollow ο Σωκράτης Βαρδάκης, πρόεδρος στο Εργατικό Κέντρο Ηρακλείου. «Μας πήρε δύο μήνες να εξιχνιάσουμε το μεγάλο κόλπο των ξενοδόχων. Οι προσλήψεις γίνονταν μέσω δύο off-shore που είχαν στήσει με έδρα την Ελβετία και την Κύπρο κι έτσι απέφευγαν να τους ασφαλίζουν, ισχυριζόμενοι ότι ήταν ασφαλισμένοι στην χώρα – έδρα της off-shore, βάσει διακρατικής συμφωνίας που δίνει αυτή την δυνατότητα. 

Εμείς διερευνήσαμε και είδαμε πως δεν είχαν καμία κοινωνική ασφάλιση. Μάλιστα το προσωπικό αυτό δεν προέρχεται μόνο από χώρες της ανατολικής Ευρώπης, Βουλγαρία και Αλβανία, αλλά όλο και συχνότερα κι από την Δυτική Ευρώπη. Οι εργασιακές συνθήκες θυμίζουν γαλέρα. Για πρώτη φορά δεν έχει υπογραφεί καμία τοπική σύμβαση εργασίας, αντίθετα με ό,τι συνέβαινε άλλα χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι να ανθούν οι ατομικές συμβάσεις εργασίας κι όλο και περισσότεροι να δουλεύουν για 600 ευρώ. Η εργοδοτική αυθαιρεσία δεν θα οργίαζε», συνεχίζει ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου «αν υπήρχαν ελεγκτικοί μηχανισμοί. Πλέον όμως η επιθεώρηση εργασίας του νομού Λασιθίου έχει 1 εργαζόμενο, όταν πριν 3 χρόνια είχε 3. Η υποβάθμισή της έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε εκλιπαρούσε την αποκεντρωμένη διοίκηση Κρήτης να της χορηγήσει αυτοκίνητο για να μπορεί να κάνει ελέγχους. Κι όταν η αποκεντρωμένη διοίκηση αποδέχθηκε το αίτημά της, ενημέρωσε ταυτόχρονα τον επιθεωρητή ότι δεν μπορούσε να του καλύψει το κόστος των καυσίμων γιατί είχε κλείσει ο προϋπολογισμός. Και τότε ανέλαβε το κόστος των καυσίμων το σωματείο των Ξενοδοχοϋπαλλήλων»!

Κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα, με ευλογία Σαμαρά και Τρόικας

«Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν χάθει σημαντικές κατακτήσεις: από προσαυξήσεις και ρεπό μέχρι ακόμη κι η κοινωνική ασφάλιση» λέει στο Unfollow ο Παναγιώτης Προύτζος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων Επισιτισμού Τουρισμού. Σε τουριστικούς προορισμούς όπως η Κρήτη και η Ρόδος το φαινόμενο έχει πάρει την μορφή χιονοστιβάδας. Το μέσο που αξιοποιούν οι ξενοδόχοι είναι ο θεσμός της μαθητείας. Βάσει όμως μια κοινής υπουργικής απόφασης οι μαθητευόμενοι δεν μπορούν να ξεπερνούν το 17% του προσωπικού. Εμείς όμως έχουμε διαπιστώσει, με αφορμή προσωπικές μας επισκέψεις, να υπάρχουν ξενοδοχεία στις Κυκλάδες με 1 γενικό διευθυντή κι όλο το υπόλοιπο προσωπικό να είναι μαθητευόμενοι. Η εργοδοσία», συνεχίζει ο πρόεδρος της ομοσπονδίας εργαζομένων «αξιοποιεί την αθρόα είσοδο ανειδίκευτων από την Ανατολική Ευρώπη (Λετονία, Λιθουανία, Τσεχία και άλλες χώρες) τους οποίους βαφτίζει μαθητευόμενους. Οι δε σχολές από τις οποίες υποτίθεται ότι προέρχονται είναι δουλεμπορικά γραφεία. 

Η εργοδοσία επίσης αξιοποιεί τα voucher του ΟΑΕΔ, με αποτέλεσμα να μην πληρώνει από την τσέπη της ούτε 1 ευρώ κι ο εργαζόμενος να παίρνει 400-500 ευρώ. Το αποτέλεσμα είναι να διώχνονται από το επάγγελμα όλοι οι μεγάλοι σε ηλικία εργαζόμενοι. Επίσης τα ασφαλιστικά ταμεία διαλύονται, χάνοντας εκατομμύρια κάθε χρόνο από εισφορές. Καταλαβαίνουμε έτσι ότι η κυβέρνηση και η Τρόικα ενθαρρύνουν την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα. Τέλος, πρέπει να πούμε ότι όλα αυτά λεφτά καταλήγουν στην τσέπη των ξενοδόχων. Φέτος έχουν αυξήσει σημαντικά τις τιμές, οπότε οι εκβιασμοί των τουρ οπερέιτορ δεν τους αφήνουν χωρίς κέρδος, όπως μπορεί να συνέβαινε στο παρελθόν».

Με βάση λοιπόν την διαμορφωμένη πραγματικότητα η συμβολή του τουρισμού στην οικονομία κάθε άλλο παρά θετική μπορεί να χαρακτηρισθεί. Το κεφάλαιο έχει καταφέρει να διαμορφώσει το ιδανικότερο πλαίσιο εργασίας: όπως συμβαίνει στα καράβια και την οικοδομή, δεν υπάρχει καμία σταθερότητα, καμία μονιμότητα. Κι αν αυτό συνέβαινε ανέκαθεν, από το 2010 και μετά η αντιλαϊκά λαίλαπα των Μνημονίων κατάφερε να εξαφανίσει ακόμη και τον εργατικό μισθό μαζί με την κοινωνική ασφάλιση στον τουρισμό. Υπ’ αυτό το πρίσμα ο Σαμαράς έχει κάθε λόγο να προβάλει τον τουρισμό ως επίτευγμα της πολιτικής του, μια κι ως κλάδος έρχεται να διαβρώσει τις εργατικές κατακτήσεις, να τραβήξει προς τα κάτω το επίπεδο ζωής των εργαζομένων. Αυτό που δεν λέει οι Σαμαράς είναι πως το κατόρθωμά του, η ανάπτυξη του τουρισμού, σαν μικρογραφία του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που οραματίζεται για όλη την Ελλάδα, συντελείται πάνω στην εξαθλίωση εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων.

Εν ολίγοις, τι μπορούμε να περιμένουμε από έναν κλάδο επιχειρηματιών που ακόμη κι όταν οι δουλειές του πάνε περίφημα και διπλασιάζει τις τιμές του επιλέγει σε μια χώρα με 27% ανεργία να εισάγει εργαζόμενους μέσω δουλεμπορικών εταιρειών μόνο και μόνο για να τους πληρώνει με λίγα κατοστάρικα;

Unfollow, Ιούλιος 2014

Πηγή:http://leonidasvatikiotis.wordpress.com/2014/08/21/