Το Κατάρ σε καραντίνα – Tρομοκρατία και γεωπολιτικά παίγνια

Του  Ζαχαρία Μίχα 

Η σουνιτική συμμαχία υπό τη Σαουδική Αραβία διέκοψε τις σχέσεις με το Εμιράτο του Κατάρ, με στόχο να απομονωθεί ακόμα περισσότερο το Ιράν. Το Εμιράτο διατηρεί προνομιακές σχέσεις με την Τεχεράνη, παρά το γεγονός ότι το ίδιο είναι μέλος του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC Gulf Cooperation Council).

Το Κατάρ έχει κοινά συμφέροντα με τους Ιρανούς και λόγω της συνιδιοκτησίας του μεγαλύτερου σήμερα γνωστού κοιτάσματος φυσικού αερίου στον κόσμο (South Pars), ενώ λόγω γεωγραφικής θέσης και μεγέθους, δεν επιθυμεί να εμπλακεί ενεργά –με την πλευρά του ενός ή του άλλου– στην αέναη διένεξη σουνιτών και σιιτών στην ευρύτερη περιοχή. Πλέον, καλείται να επιλέξει στρατόπεδο.

Η διένεξη αυτή αφορά την ηγεμονία και την επιρροή σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, με κύριους αντιπάλους τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν. Κατά συνέπεια, όταν το Ριάντ σκληραίνει τη στάση του και επιχειρεί να στριμώξει την Τεχεράνη, η Ντόχα έπαιρνε παραδοσιακά αποστάσεις.

Επιθετική κίνηση από το σουνιτικό μπλοκ

Το σουνιτικό μπλοκ προχωρά σε αυτή την ακραία διπλωματικά ενέργεια που επιδεινώνει σοβαρά την κατάσταση σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, έχοντας ολοκληρώσει τη συμφωνία αγοράς οπλικών συστημάτων από τις ΗΠΑ ύψους έως και 350 δισ δολαρίων. Η εν λόγω συμφωνία, πέραν της ενίσχυσης της αμυντικής ικανότητας του βασιλείου των Σαούντ, αγοράζει μεγάλη επιρροή στην Ουάσιγκτον.

Ταυτόχρονα, σε έναν βαθμό τουλάχιστον, επιχειρεί να ωθήσει τις ΗΠΑ, «υπαγορεύοντας» την πολιτική που θα ακολουθήσει έναντι του Ιράν, σε συνέχεια της στροφής που πραγματοποιεί ο πρόεδρος Τραμπ. Στροφής σε σύγκριση με την πολιτική προσέγγισης του σιιτικού στοιχείου που είχε ακολουθήσει η κυβέρνηση Ομπάμα.

Οι ΗΠΑ διατηρούν σχέσεις με το Κατάρ σε όλα τα επίπεδα. Δεν πρέπει να λησμονείται το γεγονός της παρουσίας στη βάση Αλ Ουντέιντ του Εμιράτου, του Κέντρου Επιχειρήσεων της αμερικανικής Κεντρικής Διοίκησης (CENTCOM), μέσω του οποίου συντονίζονται οι επιχειρήσεις στον χώρο της Μέσης Ανατολής, ιδίως στα μέτωπα του Ιράκ και της Συρίας.

Υπενθυμίζεται, ότι και πριν την υπογραφή της συμφωνίας Ουάσιγκτον-Ριάντ, ο Τραμπ δεν είχε συμπεριλάβει τη Σαουδική Αραβία στις χώρες, οι πολίτες των οποίων θα απαγορευόταν να εισέρχονται στο έδαφος των ΗΠΑ. Κι αυτό, παρά τις τεκμηριωμένες σχέσεις ισχυρών σαουδαραβικών κύκλων με εξτρεμιστικές ισλαμιστικές οργανώσεις που εμπλέκονται στην τρομοκρατία.

Ο σιϊτικός διάδρομος

Η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων έρχεται επίσης σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία το «παιχνίδι» στη Συρία έχει χοντρύνει. Αναμένεται να κριθεί προσεχώς εάν το Ιράν θα πετύχει να δημιουργήσει τον χερσαίο διάδρομο μέχρι τον Λίβανο, με στόχο την τροφοδοσία της Χεζμπολάχ. Μέσω της σιϊτικής αυτής οργάνωσης η Τεχεράνη προβάλει στρατιωτική ισχύ στην Ανατολική Μεσόγειο, ορθώνοντας αποτρεπτική απειλή στο Ισραήλ.

Εμμέσως το Κατάρ κατηγορείται από το Ριάντ και τους συμμάχους του ότι εκτός από την υποστήριξη εξτρεμιστικών ισλαμιστικών οργανώσεων, επιχειρεί να αποσταθεροποιήσει τις μοναρχίες στον Κόλπο, υποστηρίζοντας τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Η Αδελφότητα είναι μεν σουνιτική, αποτελεί όμως απειλή για τα μοναρχικά καθεστώτα στον Κόλπο.

Με τον τρόπο αυτό επιχειρούν να οξύνουν και τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ηγεσία του Εμιράτου. Δημοσιεύματα στον αραβικό Τύπο κάνουν λόγο για δυσκολίες στις σχέσεις εντός της οικογενείας Αλ Θάνι. Κυρίως ανάμεσα στον γιο που είναι σήμερα Εμίρης και τον πατέρα του, τον οποίο διαδέχθηκε. Ας σημειωθεί ότι ο πατέρας Αλ Θάνι είχε ανατρέψει τον δικό του πατέρα για να ανέλθει στον θρόνο…

Η εμπλοκή της Τουρκίας

Η κατάσταση αυτή είναι επικίνδυνη και για την Τουρκία, η οποία στηρίζεται στο πάμπλουτο Εμιράτο του Κατάρ για να στηρίξει την δοκιμαζόμενη οικονομία της. Διακινούνται και πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες κορυφαία στελέχη της τουρκικής ηγεσίας, του Ερντογάν προεξάρχοντος, να έχουν και προσωπικά οικονομικά συμφέροντα στην περιοχή.

Επίκαιρο γίνεται και το θέμα της στρατιωτικής βάσης Κατάρ και Τουρκίας στο Εμιράτο. Η Άγκυρα προσπαθεί να εξισορροπήσει τις σχέσεις της με το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία, αλλά αυτό τώρα καθίσταται πολύ δύσκολο.

Ας σημειωθεί ότι οι σαουδαραβικές επενδύσεις στην Τουρκία κάθε άλλο παρά αμελητέες είναι. Αυτό σημαίνει ότι το Ριάντ έχει τη δυνατότητα να «τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια» των Τούρκων, σε οικονομικό επίπεδο.

Η Αίγυπτος συμμετέχει ενεργά στην ομάδα των χωρών που επιχειρούν να απομονώσουν το Κατάρ. Διέταξε, μάλιστα, τον πρεσβευτή του Κατάρ να εγκαταλείψει το Κάιρο εντός 48 ωρών. Με άλλα λόγια, η πληγή είναι μεγάλη και δεν αναμένεται να κλείσει εύκολα, τουλάχιστον προς το παρόν. Αλλά και οι σχέσεις της Αιγύπτου με την Τουρκία είναι εχθρικές, όσο τουλάχιστον ο Ερντογάν στηρίζει ενεργά τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Εν κατακλείδι, θα πρέπει κανείς να εξετάσει και την παράμετρο Ισραήλ. Το Ισραήλ έχει σε μεγάλο βαθμό εξομαλύνει τις σχέσεις του με τον σουνιτικό αραβικό κόσμο, επί τη βάσει της κοινής εχθρότητας προς το Ιράν.

Για μια ακόμη φορά τα τελευταία χρόνια, τηρεί χαμηλούς τόνους και αποφεύγει –ανοιχτά τουλάχιστον– να εμπλακεί. Θα πρέπει να θεωρείται περισσότερο από δεδομένο, όμως, ότι το Ισραήλ διά των αρμοδίων υπηρεσιών του τελούσε σε γνώση των διεργασιών, αλλά και ικανοποιείται σε γενικές γραμμές από τις εξελίξεις.

* Ο Ζαχαρίας Μίχας είναι διευθυντής μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας

Πηγή Defence-Point

Διάβασε ακόμη: 

Τι συνδέει Κατάρ και Ιράν