Balkan Express: Όσα συμβαίνουν στη «γειτονιά» μας, που θυμίζει και πάλι καζάνι που βράζει

Σε μια εποχή που στην ελληνική εξωτερική ειδησεογραφία κυριαρχούν το Brexit, οι γαλλικές εκλογές, οι εξελίξεις στη Βενεζουέλα, τα καμώματα του Τραμπ και του Κιμ, τεκταίνονται διάφορα με ό,τι αυτό συνεπάγεται για μια γωνιά της Ευρώπης 

Και ενώ οι εξελίξεις στα του βαλκανικού μας οίκου κάθε άλλο παρά αδιάφορες ή έστω ευοίωνες είναι, πολύ μικρή είναι εντούτοις αναλογικά η «ροή της πληροφόρησης» γι' αυτές. Στην τελευταία μεγάλη κρίση που οδήγησε μετά το 1991 στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τον πρώτο πόλεμο επί ευρωπαϊκού εδάφους εμείς εδώ, με τις ευλογίες αφενός της «δεξιάς του Κυρίου», αφετέρου της Εκκλησίας υπό τον «μακαριστό» Χριστόδουλο αλλά και μερίδας της Αριστεράς κάναμε τους εκ του ασφαλούς χειροκροτητές των «ομόδοξων αδελφών» Μιλόσεβιτς, Μλάντιτς και Κάρατζιτς - εντέλει μπλέξαμε τα μπούτια μας με το λεγόμενο Μακεδονικό.

Πόλεμοι, σφαγές, προσφυγιά, η γιουγκοσλαβική ομοσπονδία διαλύθηκε, τα σύνορα άλλαξαν, ΗΠΑ και ισχυροί της ΕΕ εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να στήσουν προγεφυρώματα στην περιοχή προωθώντας τα δικά τους συμφέροντα, όπως ακριβώς προσπαθούν να κάνουν πάλι όλο εντονότερα οι Ρώσοι. Τα δεδομένα και οι συσχετισμοί δυνάμεων μεταβάλλονται διαρκώς. Ταυτόχρονα, φαινόμενα που κι εδώ γνωρίζουμε πολύ καλά παρά την πιο «ευρωπαϊκή» μας επικάλυψη - διαφθορά, παραοικονομία, οργανωμένο έγκλημα, πολιτική αστάθεια, άνοδος εθνικιστικών και ρατσιστικών πολιτικών σχηματισμών - παραμένουν κοινός τόπος σε όλα σχεδόν τα Βαλκάνια. Σε συνδυασμό με το προσφυγικό και την ξενοφοβία δημιουργούν ένα σκηνικό όχι ιδιαίτερα αισιόδοξο, για τον επιπλέον λόγο ότι ούτε η κυβέρνηση, ούτε η αντιπολίτευση, ούτε εμείς οι ίδιοι δείχνουμε ιδιαίτερα υποψιασμένοι γι΄αυτό.

ΠΓΔΜ: Εθνίκια του VMRO οπαδοί του πρώην πρωθυπουργού Νίκολα Γκρουέφσκι εισέβαλαν την περασμένη Πέμπτη στη βουλή της «ακατονόμαστης» χώρας ξυλοκοπώντας βουλευτές (ανάμεσά τους τον ηγέτη των Σοσιαλδημοκρατών Ζόραν Ζάεφ και μειονοτικούς), εξοργισμένοι από την εκλογή ενός Αλβανού, του Ταλάτ Τζαφέρι στην προεδρία του κοινοβουλίου που όσο ήταν υπουργός Άμυνας του Γκρουέφσκι δεν τους πείραζε. Ήταν το αποκορύφωμα των ταραχών που κρατάνε από τα Χριστούγεννα όταν ο Γκρουέφσκι απέτυχε να επανεκλεγεί με ευρεία πλειοψηφία, ενώ αρνήθηκε να συνεργαστεί με τα αλβανικά κόμματα που ζητούσαν να αναγνωριστεί η γλώσσα τoυς ως δεύτερη επίσημη.

Ο Ζάεφ τα βρήκε με τους Αλβανούς, πλην όμως ο πρόεδρος της χώρας αρνήθηκε να του δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Γεγονός είναι ότι η «εποχή Γκρουέφσκι» - που κάποτε είχε γίνει δεκτός από τα Δυτικά ΜΜΕ με πολλά ταρατατζούμ ως ο νεότερος πρωθυπουργός στην Ευρώπη, για να αποδειχθεί στην πορεία ότι ο μόνος του «νεωτερισμός» ήταν η μετατροπή των Σκοπίων σε μια παροιμιώδη κιτς θεματική Ντίζνεϊλαντ που καταχρέωσε μια ήδη οικονομικά αδύναμη χώρα, πλουτίζοντας μια δράκα κολλητούς του εργολάβους και πολεοδόμους – φτάνει στο τέλος της.

Τις εξελίξεις είχαν προαναγγείλει οι μεγάλες περσινές φοιτητικές και νεολαιίστικες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Έστω αργά οι βόρειοι γείτονες την πονηρεύτηκαν τη δουλειά, κουράστηκαν από τη μεγαλομανία, τη διαφθορά, τις σπατάλες και τον αυταρχισμό του Νίκολα ο οποίος προσπαθώντας να διατηρήσει την εξουσία επενδύει ακόμα περισσότερο στον σοβινισμό σε μια νεοσύστατη χώρα που αισθάνεται να απειλείται από παντού.

Ταυτόχρονα, Αλβανοί εθνικιστές εποφθαλμιούν το δυτικό τμήμα όπου πλειοψηφεί το αλβανικό στοιχείο και όπου φημολογείται ότι ετοιμάζεται νέο αντάρτικο. Σε αλβανικό κανάλι είχε πρόσφατα δοθεί κι εκείνη η συνέντευξη-φωτιά του Ρεπουμπλικανού βουλευτή Ντάνα Ροραμπάχερ που εξομολογούνταν ότι η δημιουργία της ΠΓΔΜ, «μια ρύθμιση που κάποιος αποφάσισε ότι έπρεπε να προκύψει από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας τριάντα χρόνια πριν, ήταν από μόνο του ένα αποτυχημένο σχέδιο... η ατμόσφαιρα είναι πλέον ώριμη για επανασχεδιασμό των συνόρων στην περιοχή». Προαναγγέλλοντας εξελίξεις, πρότεινε διαμελισμό της ΠΓΔΜ ανάμεσα σε Βουλγαρία - Κόσσοβο! Και μπορεί ο Ντάνα να μη θεωρείται ιδιαίτερα σοβαρός στη χώρα του, όμως καμια φορά «από τρελό κι από μικρό» μαθαίνεις την αλήθεια. 

Γεγονός είναι πως, παρότι οι Βούλγαροι κυβερνώντες έχουν προσφέρει «γη και ύδωρ» προκειμένου να προσελκύσουν όσο γίνεται περισσότερες επενδύσεις, η ανεργία εξακολουθεί να είναι υψηλή και οι μισθοί στο όριο της ανέχειας

Βουλγαρία: Μετά τις εκλογές του Μαρτίου, τις τρίτες σε τέσσερα χρόνια, ο πρόεδρος της χώρας Ρούμεν Ράντεφ ανέθεσε στον συντηρητικό Μπόικο Μπορίσοφ τον σχηματισμό κυβέρνησης με το ακροδεξιό κόμμα των Ενωμένων Πατριωτών, που για πρώτη φορά εισέρχεται στη βουλή. Ο φιλοδυτικός Μπορίσοφ χαρακτήρισε «Ευρωπαίους» τους Βούλγαρους εθνικιστές που τον στηρίζουν ήδη από το '14 και η αλήθεια είναι ότι έχουν έκτοτε περιορίσει τη ρητορική τους εναντίον της τουρκικής μειονότητας και των Ρομά, επενδύοντας στο «σιγουράκι» των κλειστών συνόρων για τους μετανάστες. Γεγονός είναι πως, παρότι οι Βούλγαροι κυβερνώντες έχουν προσφέρει «γη και ύδωρ» προκειμένου να προσελκύσουν όσο γίνεται περισσότερες επενδύσεις, η ανεργία εξακολουθεί να είναι υψηλή και οι μισθοί στο όριο της ανέχειας, ενώ οι ρωσόφιλοι σοσιαλιστές της αντιπολίτευσης διπλασίασαν τα ποσοστά τους. Όλα αυτά σε μια χώρα όπου το 20% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας.

Κροατία: Κατέρρευσε την Πέμπτη που μας πέρασε ξανά η δεξιά κυβέρνηση συνασπισμού με την αποχώρηση του κεντροδεξιού κόμματος Most και ο πρωθυπουργός της χώρας Αντρέι Πλένκοβιτς αναζητά νέο κυβερνητικό εταίρο. Αυτό διότι ενώ ο μεγαλύτερος «εργοδότης» στη χώρα, η εταιρεία λιανικής Agrokor, βρίσκεται στα όρια της πτώχευσης με χρέος έξι δις. δολάρια, η αντιπολίτευση έθεσε θέμα αξιοπιστίας του υπουργού Οικονομικών ο οποίος είχε διατελέσει ανώτερο στέλεχος στην Agrokor - «διαπλεκόμενα» έχουν, βλέπεις, και αλλού. Τη διάσπαση του κυβερνητικού συνασπισμού προκάλεσαν οι έντονες διαφωνίες για τις μεταρρυθμίσεις στο όνομα της ανάπτυξης σε συνδυασμό με περικοπές σε όλα τα επίπεδα, το γνωστό έργο δηλαδή.

Ο πρωθυπουργός της Ρουμανίας Σορίν Γκριντεάνου. Πηγή: www.lifo.gr

Ρουμανία: Ενώ η Ντέλια Βελκουλέσκου έχει αναλάβει «κέρβερος» του ΔΝΤ για την Ελλάδα, στη χώρα της, που διαφημιζόταν ως «ο καλύτερος μαθητής» της Κομισιόν και του Ταμείου, τα πράγματα δεν πάνε και τόσο καλά. Παρά τις υψηλές αναπτυξιακές της επιδόσεις «στα χαρτιά», παραμένει η δεύτερη φτωχότερη οικονομία στην ΕΕ, ενώ νωπές είναι ακόμα οι μνήμες από τις ταραχώδεις διαδηλώσεις του Φεβρουαρίου, μισό εκατομμύριο Ρουμάνοι βγήκαν στους δρόμους εξοργισμένοι από την απόσυρση του κυβερνητικού διατάγματος να ελεγχθούν υποθέσεις διαφθοράς κυβερνητικών αξιωματούχων ζητώντας την παραίτηση της κυβέρνησης. Ο σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός Σορίν Γκριντεάνου αναγκάστηκε να πάρει πίσω το σκανδαλώδες διάταγμα, γεγονός όμως είναι ότι η διαφθορά στη Ρουμανία ζει και βασιλεύει, το ίδιο και οι έντονες κοινωνικές ανισότητες.

Τουρκία: Εν μέρει μόνο γεωγραφικά βαλκανική/ευρωπαϊκή, είναι μια πολύ μεγάλη χώρα για να αφήνουν οι εξελίξεις εκεί ανεπηρέαστη τη γύρω περιοχή. Με τον Ερντογάν απόλυτο κυρίαρχο μετά το περσινό πραξικόπημα και τους Αμερικανούς, τους Ευρωπαίους και τους Ρώσους να δυσκολεύονται να αποφασίσουν αν και πόσο θα πρέπει να τον στηρίξουν, ο «Σουλτάνος» είναι απρόβλεπτος. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να κάνει «εξαγωγή» των εσωτερικών του προβλημάτων δημιουργώντας κρίσεις με τους γείτονες και με την Ελλάδα, που και διαφορές έχει στο Αιγαίο και άσυλο έδωσε στους φυγάδες αξιωματικούς που του αντιτάχθηκαν, έχει κάθε λόγο να το πράξει. Το ενδιαφέρον του όμως δεν περιορίζεται εκεί – ανέκαθεν άλλωστε η Τουρκία θεωρούσε τα Βαλκάνια «φυσική» της ενδοχώρα. Συνέβαλε στην οικονομική τους ανάπτυξη μετά το '91, συμμετείχε στις ειρηνευτικές προσπάθειες στην πρώην Γιουγκοσλαβία (με τη Βοσνία εξακολουθεί να διατηρεί πολύ καλές σχέσεις, μάλιστα ο πρόεδρος Ιζετμπέκοβιτς τον συνεχάρη για τη νίκη του στο πρόσφατο δημοψήφισμα), ενώ το εμπόριο ανάμεσα στα Βαλκάνια και την Τουρκία ανήλθε από 3 δις. δολάρια το 2000 σε 19 δις. το 2011.Το μόνο ενθαρρυντικό στην «κάτω βόλτα» που έχει πάρει η γείτονα είναι ότι η ευρωπαϊκή Τουρκία όπως επίσης τα μικρασιατικά παράλια και οι Τούρκοι της Ευρώπης γενικότερα ψήφισαν κατά πλειοψηφία «Όχι» στη συνταγματική του αναθεώρηση και ότι η νίκη του «Ναι» ήταν, παρά τη σκαιώδη προπαγάνδα, το κλίμα τρομοκρατίας και τις εκλογικές παρατυπίες, οριακή. 

Διαδηλώσεις στην Αλβανία

Αλβανία: Όσο μοντέρνος και προοδευτικός κι αν εμφανίζεται προς τα έξω, όταν ο λόγος για την «αυλή» του ο σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός Έντι Ράμα συνηθίζει να δρα σαν... παραδοσιακός Βαλκάνιος – προ ημερών «εκβίασε» της ΕΕ με ένωση με το Κόσσοβο αν οι δύο χώρες δεν γίνουν δεκτές στους κόλπους της. Ίσως και για να «καλοπιάσει» τους εθνικιστές της δικής του χώρας, από τους πιο "light" μέχρι τους σκληροπυρηνικούς της Ερυθρόμαυρης Συμμαχίας σε μια περίοδο που η αντιπολίτευση ζητά με δυναμικές διαδηλώσεις την παραίτησή του πριν από τις προγραμματισμένες εκλογές του Ιουνίου – κύρια αιτία, η δικαστική μεταρρύθμιση που ο ίδιος ονομάζει εκσυγχρονισμό και η αντιπολίτευση λαθροχειρία (η αντιπολίτευση απήχε κι από τη διαδικασία για την εκλογή του νέου Αλβανού προέδρου και ο Ιλίρ Μέτα εξελέγη τελικά χτες ύστερα από τέσσερις ψηφοφορίες, με μόνες σχεδόν τις ψήφους του κυβερνώντος κόμματος). Πριν λίγους μήνες ο Ράμα επιχείρησε να διασκεδάσει την ένταση που είχε δημιουργηθεί στη Χειμάρρα με τα υπό απαλλοτρίωση σπίτια Ελλήνων μειονοτικών, διευκρινίζοντας πως το μέτρο δεν στόχευε μόνο εκείνους. Εξήρε τον ρόλο της μειονότητας στην πολυφωνία της αλβανικής κοινωνίας και χαρακτήρισε την ταυτότητά της «αδιαπραγμάτευτη», δηλώνει με κάθε ευκαιρία ότι επιθυμεί σχέσεις καλής γειτονίας με την Ελλάδα με την οποία η Αλβανία έχει «στενούς ιστορικούς δεσμούς», επανέφερε ωστόσο το θέμα των Τσάμηδων και της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του Ιονίου, κατηγορώντας την ελληνική πλευρά (όχι τελείως άδικα) ότι «στουθοκαμηλίζει». Κατηγορεί επίσης τη Σερβία ότι απειλεί την Αλβανία με πόλεμο, ενώ παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις σε Κόσσοβο, Δημοκρατία της Μακεδονίας και Μαυροβούνιο, στηρίζοντας τις εκεί αλβανικές μειονότητες.

Κόσσοβο: Η «περίεργη» χώρα που προέκυψε μετά την ανεξαρτητοποίηση της περιοχής από τη Σερβία το 1999 με πρόεδρο από το 2007 τον πρώην βαθμοφόρο του UCK και κατηγορούμενο για σχέσεις με το οργανωμένο έγκλημα Χάσιμ Θάτσι– είχαν προηγηθεί οι σκληρές διώξεις του Μιλόσεβιτς κατά της αλβανικής πλειοψηφίας, το αλβανικό αντάρτικο και η επίθεση του ΝΑΤΟ με αφορμή αυτές -, με de facto νόμισμα μιας κυρίαρχης παραοικονομίας το Ευρώ (συν το δηνάριο στο σερβικό κομμάτι) δεν έπαψε να διεκδικείται από τους Σέρβους τουλάχιστον κατά το ήμισυ, ενώ πρόσφατα ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα δήλωσε ότι αν το Κόσσοβο δεν γίνει δεκτό στην ΕΕ, θα μπορούσε να ενωθεί με την Αλβανία. Ελλάδα και Σερβία εξακολουθούν να είναι οι μόνες βαλκανικές χώρες που δεν το έχουν αναγνωρίσει. Ο Θάτσι στηρίζει επίσης σταθερά τα αιτήματα των Αλβανών μειονοτικών της γειτονικής ΠΓΔΜ, κατηγορείται δε ότι «επανενεργοποιεί» τον UCK.

Σερβία: Προβλήματα με το Κόσσοβο, που δεν έπαψε ποτέ να θεωρεί έδαφός της, τους το έστειλε μάλιστα γραμμένο και σε.. τρένο της γραμμής τις προάλλες που δεν πέρασε βέβαια τα σύνορα, προβλήματα με την Αλβανία που κατηγορεί ότι σκοπεύει να προσαρτήσει όχι μόνο το Κόσσοβο αλλά και το Πρέσεβο όπου επίσης υπάρχει αλβανική μειονότητα, στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορα με την Πρίστινα, απειλές για πόλεμο... Ο συντηρητικός Αλεξάντρ Βούτσιτς που αφότου εκλέχθηκε πρόεδρος τον Απρίλιο με ευρεία πλειοψηφία χαιρετίστηκε ως «ισορροπιστής» στις σχέσεις της χώρας του με ΕΕ, Ρωσία και Κίνα, θα χρειαστεί το μέγιστο των ικανοτήτων του στο «σχοινί» για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Εννοείται ότι και εκεί ο εθνικισμός παίρνει πάλι τα πάνω του, οι φωνές για προσάρτηση του Κοσσόβου και της σερβικής Βοσνίας πυκνώνουν. Ίσως ευθύνεται επίσης σε αυτό η ύφεση που προκάλεσε κι εδώ η κρίση του '09, διπλασιάζοντας και το χρέος της χώρας. Την κατάσταση «ισορροπούν» εδώ κάπως οι πολλές ξένες επενδύσεις, δυτικές και ρωσικές, η ανεργία όμως παραμένει κοντά στο 20% και η αβεβαιότητα, σταθερή αξία. 

Η διαφθορά, η παραοικονομία και η ύφεση κάνουν «πάρτι» στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη

Βοσνία-Ερζεγοβίνη: Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή του, το κράτος-παζλ στην καρδιά της πρώην Γιουγκοσλαβίας δεν έχει καταφέρει ακόμα να πείσει ότι είναι βιώσιμο. Η διαφθορά, η παραοικονομία και η ύφεση – που, μεταξύ άλλων, έγιναν αιτία η δημόσια τηλεόρασή της να αποσυρθεί από τη φετινή Eurovision, όπως είχε συμβεί και ανάμεσα 2013-2015 - κάνουν κι εδώ «πάρτι», η προοπτική ένταξης στην ΕΕ παρά την ανοικτή πρόσκληση του Ευρωκοινοβουλίου σε ψήφισμα που εξέδωσε τον Φεβρουάριο μοιάζει μακρινή, ενώ η σερβική κοινότητα λειτουργεί όλο και πιο αυτόνομα. 

Μαυροβούνιο: Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα το κοινοβούλιο ψήφισε την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ, η φιλοδυτική σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της οποίας κατηγόρησε τη Ρωσία για εμπλοκή σε απόπειρα πραξικοπήματος την ημέρα των εκλογών. Το δίκτυο που ανάμεσα στα άλλα σχεδίαζε τη δολοφονία του πρωθυπουργού Μίλο Τζουγκάνοβιτς εξαρθρώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο. Ταυτόχρονα, η εκεί αλβανική μειονότητα της οποίας η γλώσσα έχει ήδη αναγνωριστεί ως δεύτερη επίσημη, ζητά τώρα αυτοδιοίκηση. 

Σλοβενία: Ίσως η πιο «ήσυχη» χώρα της γειτονιάς αυτή τη στιγμή, με τον κεντρώων πεποιθήσεων πρωθυπουργό Μίλο Τσεράρ να δηλώνει πρόσφατα πρόθυμος να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή ανάμεσα σε Τραμπ και Πούτιν με την ευκαιρία της ανάδειξης της συμπατριώτισσάς του Μελάνιας ως πρώτης κυρίας των ΗΠΑ και να προσπαθεί να τα έχει καλά με Ρώσους και Αμερικανούς ταυτόχρονα. Η σλοβένικη οικονομία φαίνεται να πηγαίνει σχετικά καλά, ενώ κόντρα στη συντηρητικοποίηση της ευρύτερης περιοχής το κοινοβούλιο αναγνώρισε τον Φεβρουάριο τον γκέι γάμο.

Πηγή Lifo